1 Odpowiedzialność i możliwości szkół oraz ich organów prowadzących wobec efektywnego kształcenia zawodowego – szanse i ograniczenia - Jolanta Tersa - Gdańsk, 13 marca 2013 r. 1

2 Co oznacza postulat dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy? Szkoła kwalifikacje społeczne (właściwe postawy, w tym praca jako wartość) rozwój jakość efektywność samorząd rodzice pracodawcy uczniowie szybkie uzyskanie zatrudnienia

3 Założenia reformy kształcenia zawodowego 1. Modernizacja istniejącej klasyfikacji zawodów łączenie kompetencji ogólnych ze specyficznymi dla danego zawodu (podstawa programowa) tworzenie i aktualizowanie klasyfikacji kształcenie w ramach grup zawodów nowymi metodami (portfolio kwalifikacyjne) 2. Stworzenie sieci centrów egzaminacyjnych i branżowych certyfikowanie kwalifikacji zdobytych w sposób pozaformalny 3. Promowanie współpracy pomiędzy szkołami i pracodawcami organizowanie praktyk i staży w przedsiębiorstwach wyposażanie szkół przez firmy zachęty ekonomiczne dla pracodawców do współpracy ze szkołami

4 Dostosowanie liczby absolwentów i rodzaju reprezentowanych przez nich zawodów do potrzeb rynku Cel a kontekst starzenie się wiedzy błyskawiczny rozwój nowych branż i wzrost znaczenia rzemiosła atak nowoczesnych technologii zmiany środowiska społeczno-gospodarczego (migracje, zmiany mentalne, infrastrukturalne itp.) transformacje organizacyjne w firmach globalna konkurencja poziom kultury współodpowiedzialności edukacyjnej pracodawców i szkół spadek motywacji do kształcenia zawodowego

5 Za co odpowiada samorząd? finansowanie doradztwa zawodowego (PPP, PUP, szkoły) zatwierdzanie organizacji pracy szkoły zawodowej (liczby godzin w cyklu i poziomie) z uwzględnieniem kierunków kształcenia w tym otwierania nowych zawodów tworzenie warunków do współpracy wszystkich interesariuszy kształcenia zawodowego: kadry dydaktycznej, pracodawców, rodziców i uczniów, samorządu, nadzoru pedagogicznego wyznaczanie kierunków rozwoju oświaty zawodowej w porozumieniu z instytucjami rynku pracy i podmiotami wspierającymi finansowanie wynagrodzenia kadry dydaktycznej i zarządczej, w tym instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz opiekunów praktyk zawodowych zorganizowanie i sfinansowanie kształcenia teoretycznego młodocianych tworzenie warunków do prowadzenia zajęć praktycznych i teoretycznych zawodowych w miejscu kształcenia uczniów szkół zasadniczych i techników obsługę administracyjną i utrzymanie obiektów oświatowych

6 Samorząd zobowiązany i zainteresowany edukacja jako zadanie własne wpływ na kształt lokalnego i regionalnego środowiska społeczno- gospodarczego realizowanie idei pomocniczości wywoływanie, utrwalanie i zaspokajanie potrzeb społecznie wartościowych i pożytecznych pobudzanie do aktywności (w tym zawodowej), zgodnie z oczekiwaniami i aspiracjami obywateli jakość i efektywność edukacji wyznacznikiem sprawności i skuteczności działań samorządu w oczach jego elektoratu

7 Diagnoza 1.Spadek prestiżu szkolnictwa zawodowego mniejsze szanse w wyścigu z absolwentami liceów o miejsce pracy niski poziom kwalifikacji praktycznych niski poziom wymagań na maturze wobec wysokich wymagań na egzaminie zawodowym 2.Negatywne wskaźniki ekonomiczne dekapitalizacja bazy i atrofia kadr spadek populacji (mniejszy dochód z tytułu subwencji pomimo wzrostu wagi na kształcenie zawodowe) moda na kierunki – pułapki popytu i podaży ucieczka od kształcenia w „drogich” zawodach delegowanie środków pomocowych (rządowych i unijnych) na podwyższanie kwalifikacji, zmianę zawodu i doskonalenie zawodowe absolwentów przy braku inwestowania w zaplecze kształcenia zawodowego w formach szkolnych

8 Trudności w optymalizacji samorządowej strategii oświatowej – zanim wprowadzimy do szkoły nowy zawód brak pełnych danych w UP na temat faktycznego zapotrzebowania rynku pracy (mała liczba firm zgłaszających wakaty – przykład Kompanii Węglowej) wysoki procent absolwentów szkół zawodowych rezygnujących z przystąpienia do egzaminu zawodowego bark informacji zwrotnej o wynikach egzaminu ze strony organizacji pracodawców znaczący stopień bezwładności systemu – od wyboru kierunku kształcenia po wejście na rynek pracy

9 zamęt w identyfikacji zawodów nadwyżkowych i deficytowych (klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego MEN a klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy MPiPS, procedury zgłaszania przez pracodawców wolnych miejsc pracy) - organizator usług cateringowych technik żywienia - organizacja imprez rozrywkowych i usług gastronomicznych deficytowe o najwyższym wskaźniku nadwyżkowe (dawniej technik żywienia i gospodarstwa domowego, technik agrobiznesu) niewykorzystanie potencjału Powiatowej Rady Zatrudnienia – narzędzia dialogu o edukacji w kontekście pracy

10 trudności z formowaniem podaży i popytu w kształceniu zawodowym (młodociani decydują ze względu na dostępność praktyk) brak środków na rozszerzanie podstawy programowej w zawodzie o kompetencje brzegowe (ukończenie szkoły bez atrakcyjnych i pełnych uprawnień, np. - mechanik pojazdów samochodowych bez prawa jazdy - elektromonter, elektryk bez uprawnień SEP - robotnik instalacyjno-budowlany bez uprawnień Instytutu Spawalnictwa) nikły wpływ szkolnego doradztwa zawodowego na decyzję ucznia o wyborze zawodu chroniczny brak miejsc praktyk zawodowych wobec postulatu ścisłego powiązania teorii zawodowej z intensywnym kształceniem praktycznym w realiach przedsiębiorstwa

11 Działania podejmowane przez samorząd w celu podniesienia efektywności kształcenia w zawodach * Rodzaj działań podejmowanych przez powiat w celu podniesienia efektywności kształcenia w szkołach zawodowych (w%) PODSTAWA: Wszystkie powiaty, n=374 * Źródło: Badanie funkcjonowania systemu zawodowego w Polsce, KOWEZiU 2010

12 Sposoby dokonywania oceny efektów kształcenia w szkołach zawodowych* PODSTAWA: Wszystkie powiaty, n=374 * Źródło: Badanie funkcjonowania systemu zawodowego w Polsce, KOWEZiU 2010

13 Sieć centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego szkoły Formy kursowe kształcenia praktycznego i ustawicznego TechnikaZSZ gimnazjum, lic. ogólnokszt. dla dorosłych praktyki zawodowe teoretyczne przygotowanie zawodowe egzamin zewnętrzny - matura doskonalenie nauczycieli zawodu praktyczna nauka zawodu poradnictwo zawodowe i doradztwo ośrodek egzaminacyjny certyfikujący kwalifikacje CKZiU CKP CKU

14 Rekomendacje Systemowe prawne 1. Zmiana algorytmu finansowania na korzyść szkół zawodowych, uwzględniająca wysoki koszt kształcenia w zawodzie. 2. Obligatoryjność przystępowania do egzaminów potwierdzających kwalifikacje do czasu zakończenia kształcenia w ZSZ i T dzisiaj bez obowiązku egzaminu zawodowego dla absolwenta). 3. Stworzenie systemu zachęt dla pracodawców wspierających bazę dydaktyczną o wyposażenie pracowni kształcenia praktycznego (ulgi podatkowe, amortyzacja przekazywanego sprzętu). 4. Odejście od dodatkowych certyfikatów na rzecz dodatkowej kompetencji w podstawie programowej i egzaminach kwalifikacyjnych. 5. Ułatwienie pracodawcom zgłaszania wolnych miejsc pracy w instytucjach rynku pracy.

15 Rekomendacje Systemowe organizacyjne 1. Partnerstwo społeczne w planowaniu sieci i kierunków kształcenia zawodowego (BCKZ?) z wykorzystaniem montażu finansowego 2014-2017. 2. Szkolenia/spotkania pracodawców, samorządowców, instytucji rynku pracy oraz dyrektorów szkół zawodowych powiązanie z pracodawcami, tworzenie programów praktyk zawodowych praktyki i staże dla uczniów i – obowiązkowo – dla nauczycieli (umowy patronackie) rozwijanie kultury współodpowiedzialności za edukację do pracy 3. Przeniesienie modelu kierunków zamawianych na poziom szkoły zawodowej (art. 90t ustawy oso – likwidacja barier, stypendia)

16 Rekomendacje Systemowe organizacyjne 4. Zsynchronizowanie działań doradztwa zawodowego na poziomie szkolnym (UP, PPP, OHP, szkolni doradcy). 5. Kierowanie funduszy przewidzianych na doskonalenie nauczycieli w kierunku doskonalenia kompetencji nauczycieli przedmiotów zawodowych. 6. Zwiększenie liczby godzin kształcenia praktycznego i praktyk zawodowych. 7. Finansowanie wynagrodzeń specjalistów kształcenia zawodowego spoza Karty Nauczyciela.

17 Droższe od wykształcenia jest tylko jedno – brak wykształcenia J.F. Kennedy 17