1 Odpowiedzialność (odszkodowawcza)Wieloznaczność pojęcia „odpowiedzialność”: 1) wszelkie sankcje; 2) obowiązek (dług); 3) skutki niespełnienia obowiązku Odpowiedzialność odszkodowawcza = 2 (względny charakter, np. zbycie uszkodzonego dobra) Rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej: 1) z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (tzw. kontraktowa); 2) deliktowa – różnica? i podobieństwa (świadczenie służące naprawieniu szkody) Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej: 1) szkoda; 2) tzw. zdarzenie szkodzące; 3) związek przyczynowy dr R. Strugała WPAiE 1

2 Funkcje i zasady odpowiedzialności odszkodowawczejkompensacyjna prewencyjna (prewencja szczególna) represyjna zasada winy (art. 415; winy domniemanej, art. 471 k.c., art k.c.) zasada ryzyka (art. 433, 435 i 436 k.c.) zasada bezprawności zasada słuszności (art. 428 ; 4172) odpowiedzialność absolutna dr R. Strugała WPAiE 2

3 Szkoda uszczerbek w prawnie chronionych dobrach poszkodowanego„uszczerbek” = stan niekorzystny dla poszkodowanego uszczerbek poniesiony wbrew woli poszkodowanego (np. koszty naprawy rzeczy)? – to nie jest poprawne kryterium; por. art. 362 k.c.; naruszenie autonomii (celów poszkodowanego); obiektywna niekorzystność uszczerbku dr R. Strugała WPAiE 3

4 Rodzaje szkody Kryterium konsekwencji naruszenia:szkoda majątkowa: strata (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów), utracone korzyści (mogła nastąpić czy nastąpiłaby?; analiza ex post; problem szkody ewentualnej/utraconej szansy; por. 444 k.c.) szkoda niemajątkowa: „ujemne doznania oraz cierpienia fizyczne i psychiczne” Kryterium sfery oddziaływania: szkoda w majątku szkoda na osobie Ograniczenia indemnizacji szkody niemajątkowej: 1) tylko krzywda (wąsko rozumiana szkoda niemajątkowa); 2) tylko z uwagi na niektóre zdarzenia szkodzące, z którymi łączy się odpowiedzialność (reżim deliktowy) dr R. Strugała WPAiE 4

5 Rozmiar szkody wielkość uszczerbku (szkody) wyznacza różnica między rzeczywistym stanem dóbr poszkodowanego a stanem hipotetycznym – jaki miałby miejsce, gdyby nie doszło do zdarzenia szkodzącego (nie stanem rzeczywistym sprzed tego zdarzenia!!) szkoda dotyka dóbr poszkodowanego jako całości (np. całego majątku: uszkodzenie taksówki – koszty naprawy - brak zarobku taksówkarza – nieuzyskanie pełnej ceny z planowanej sprzedaży itp.) tzw. metoda dyferencyjna – ustalanie rozmiaru szkody = indywidualizacja odszkodowania dr R. Strugała WPAiE 5

6 Związek przyczynowy tzw. adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem szkodzącym, a szkodą: Powiązanie obiektywne (test warunku sine qua non) gdyby nie X (zdarzenie szkodzące), to nie byłoby S (szkody) Selekcja następstw – kryterium normalności i sposób jego ujęcia (regularne następstwo?)  wystąpienie X każdorazowo zwiększa prawdopodobieństwo S Związek przyczynowy adekwatny zachodzi między zdarzeniem, z którym łączy się odpowiedzialność a szkodą? – skrót myślowy (zachodzi między faktami, czyli miedzy zdarzeniem szkodzącym a naruszeniem dóbr poszkodowanego; między tym naruszeniem a szkodą zachodzi związek jedynie obiektywny – ustalany wg. testu sine qua non) dr R. Strugała WPAiE 6

7 Związek przyczynowy – czy sąd ma rację?Jan Maradoński został potrącony na przejściu dla pieszych przez samochód prowadzony z prędkością znacznie większą od dozwolonej przez Pawła Nowaka. Jan Maradoński doznał skomplikowanego urazu kręgosłupa, w wyniku którego został sparaliżowany od pasa w dół. Jan wytoczył przeciwko Pawłowi Nowakowi powództwo domagając się odszkodowania w wysokości 5 mln zł. z tytułu utraconych korzyści. Jak wskazał w uzasadnieniu pozwu, utracone korzyści to suma jego wynagrodzenia za okres dwóch lat, to jest wynagrodzenia, które otrzymałby realizując kontrakt z hiszpańskim klubem piłkarskim, z którym dzień przed wypadkiem podpisał umowę, na mocy której miał grać dla klubu przez najbliższe dwa lata. Sąd zasądził odszkodowanie w wysokości zł, oddalając powództwo w pozostałej części. W uzasadnieniu wyjaśnił, że Paweł Nowak niewątpliwie odpowiada za szkodę wyrządzoną Janowi Maradońskiemu, jednak odszkodowanie, którego zażądał powód jest zbyt wygórowane. Sąd podkreślił, że w okolicznościach, w jakich znalazł się powód utrata zdolności zarobkowania w okresie dwóch lat zwykle generuje szkodę w wysokości około zł., ponieważ tyle średnio zarabia w okresie dwóch lat obywatel polski zatrudniony w Hiszpanii. Wynagrodzenie w kwocie przekraczającej tę sumę nie pozostaje – jak tłumaczył sąd – w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem, z którego wynikła szkoda i dlatego nie stanowi szkody, która podlega naprawieniu. dr R. Strugała WPAiE

8 Związek przyczynowy cd.przyczynowość zaniechania – negatywny test warunku przyczyna alternatywna (hipotetyczna) np. ciężarówka wjeżdża w dom, który dwa dni później i tak uległby uszkodzeniu na skutek huraganu (jak wszystkie inne domy w okolicy). Czy kierowca odpowiada za szkodę? współprzyczyna; przyczyna alternatywna (rzeczywista) = modyfikacja testu warunku sine qua non, art par. 1 k.c. np. ścieki z gospodarstwa A i B zatruwają ryby w stawie gospodarza C. Ilość ścieków każdego z gospodarstw jest taka, że byłaby wystarczająca do spowodowania szkody. Czy A lub B odpowiadają za szkodę? przyczyna kumulatywna = modyfikacja oceny normalności, generalizacja np. A i B podają C truciznę, w takich ilościach, że ani dawka A, ani dawka B nie byłyby w stanie zaszkodzić C. Obie dawki łącznie wywołują szkodę (np. ciężką chorobą). Czy A lub B odpowiadają za szkodę? dr R. Strugała WPAiE

9 Odpowiedzialność w granicach pozytywnego i negatywnego interesu umownegoCel odszkodowania, metoda dyferencyjna (rodzaj zdarzenia szkodzącego) Podstawy odpowiedzialności: art vs art. 72, 387, 390, 103, 39 w zw. ze 103 itp. Negatywny interes a utracone korzyści – art. 361 par. 2 dr R. Strugała WPAiE

10 Świadczenie zmierzające do naprawienia szkodySposoby naprawienia szkody: dwa znaczenia pojęcia odszkodowanie (art. 363 k.c.) Charakter uprawnienia do wyboru (art. 365 k.c.) Przywrócenie stanu poprzedniego = odtworzenie poprzedniego stanu gospodarczego (funkcjonalnie), np. naprawa samochodu po wypadku, przeniesienie własności podobnej rzeczy, itp. Ograniczenia: 1) Niemożliwość przywrócenia, np. utrata rzeczy oznaczonej co do tożsamości; 2) nadmierne trudności lub koszty (= szkodzie?)

11 Odszkodowanie w pieniądzuOdszkodowanie = wysokość szkody Moment oceny wysokości szkody – art. 316 kpc, po jakiej cenie (np. turysta poszkodowany w Polsce), inny moment – np. nabycie rzeczy przez poszkodowanego przed wyrokiem Odsetki – art. 455 czy wyrokowanie? Problem tzw. szkody przyszłej – art. 189 kpc Odszkodowanie < Szkoda (metoda dyferencyjna, compensatio lucri cum damno – zw. przyczynowy obiektywny czy adekwatny?): 1)Przyczynienie, art. 362 k.c.: przesłanki przyczynienia (zw. przyczynowy, wina, bezprawność, obiektywna nieprawdiłowość?) 2) Miarkowanie odszkodowania (tzw. ius moderandi), art. 440 dr R. Strugała WPAiE

12 Przedawnienie roszczeńRoszczenia odszkodowawcze przy odpowiedzialności ex delicto Samodzielna, szczególna regulacja art. 442 (1) KC Roszczenia odszkodowawcze przy odpowiedzialności ex contractu Zasady ogólne, Termin przedawnienia roszczenia o odszkodowanie ex contractu rozpoczyna bieg w chwili, w której powstała szkoda pozostająca w związku z naruszeniem zobowiązania (wyr. SA w Warszawie, z 14 maja 2014 r., VI ACa 1249/13; wyr. SN z 22 listopada 2013r., III CZP 72/13) dr R. Strugała WPAiE