1 Określenie trendów rozwojowych sektora MŚP „Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce województwa warmińsko-mazurskiego”

2 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3 Zgodnie z założeniem bieżące badanie jest jednym z etapów tworzenia regionalnego systemu monitoringu, w ramach którego możliwe będzie uzyskanie danych w poszczególnych szeregach czasowych, co w konsekwencji umożliwi stosowanie wnioskowania statystycznego. Na obecnym etapie badań pozyskane dane odnoszą się do pojedynczego okresu, więc nie ma możliwości ich porównywania. W chwili obecnej w celu określenia kierunków zmian zachodzących w gospodarce województwa, oprzeć się trzeba na opiniach i ocenach, jakie w odniesieniu do najbliższej przyszłości, wyrażają przedstawiciele sektora MŚP operujący na terenie warmińsko-mazurskiego.

4 W tym celu przeprowadzone zostały badania ilościowe (survey) na dużej próbie respondentów, reprezentatywnych dla populacji generalnej. Dane pozyskane zostały za pomocą wywiadu standaryzowanego zawierającego większość pytań prekategoryzowanych wynikających z określonej problematyki badawczej, co zapewnić miało powtarzalność wyników badania. Wywiady bezpośrednie (face to face) zostały przeprowadzone w siedzibie badanej firmy (lub miejscu wskazanym przez przedsiębiorcę).

5 Badaną populację stanowiły podmioty gospodarcze działające w województwie warmińsko-mazurskim, zatrudniające 0-9 osób (firmy mikro), 10-49 osób (przedsiębiorstwa małe) i 50-249 osób (firmy średnie). Liczebność próby wyniosła 600 respondentów. Jako operat losowania wykorzystano Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON, utworzony na podstawie art. 41 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439 z późn. zm.). Zastosowanie rejestru REGON pozwoliło na przeprowadzenie losowania wśród ogółu podmiotów gospodarczych działających na tym terenie, wpisowi do rejestru REGON podlegają bowiem wszystkie jednostki prowadzące działalność gospodarczą.

6 Uzupełnieniem danych zebranych w badaniach ilościowych są informacje uzyskane w trakcie 3 sesji zogniskowanych wywiadów grupowych (Focuse Group Interview). FGI, nazywane metodą dyskusji grupowej, bazują na dynamicznych interakcjach jego uczestników. Wykorzystanie w badaniu, opartych na opracowanym scenariuszu, dyskusji między respondentami, dobranymi według kryterium pełnionej funkcji, daje możliwość pogłębienia wiedzy w przedmiocie planowanych przez przedstawicieli przedsiębiorstw kierunków zmian, sposobów realizacji tych zamierzeń oraz barier, na jakie napotykają funkcjonujące na terenie Warmii i Mazur małe i średnie przedsiębiorstwa.

7

8 Zgodnie z założeniami badania, osobami reprezentującymi badane firmy byli ich właściciele, albo kadra zarządzająca, dlatego też poznanie ich cech miało znaczenie dla określenia kondycji zasobów ludzkich jakimi dysponują przedsiębiorstwa wylosowane do badania.

9 Negatywnie należy ocenić nadreprezentację osób z wykształceniem średnim, uwzględniając, że wśród badanych przeważały osoby w zaawansowanym wieku.

10 Specyfika sektora MŚP w dużej mierze determinuje obszary i formy aktywności gospodarczej – badane firmy zaangażowane są przede wszystkim w działalność usługową, która zarejestrowana jest jako osoba fizyczna prowadząca indywidualną działalność gospodarczą.

11 Badane podmioty w zdecydowanej większości powołane były do życia po 1989 roku. Stwierdzono, że ponad ¼ z nich funkcjonuje na rynku nie dłużej niż 4 lata. Oznacza to, że znaczący udział w strukturze sektora MŚP w województwie mają firmy, które powstały na fali wzrostu globalnej koniunktury. Kluczowym jest pytanie, czy będą w stanie sprostać wyzwaniom jakie przyniósł ogólnoświatowy kryzys?

12

13 Przedsiębiorcy współpracujący z instytucjami uzyskują wsparcie przede wszystkim od organizacji komercyjnych.

14 Ze względu na niewielki rozmiar prowadzonej działalności, często w ramach niskonakładowych branż i gałęzi gospodarki, rozwój firm należących do sektora MŚP w dużym stopniu zależy od jakości zatrudnianej w nich kadry.

15 Wśród pracowników badanych firm przeważają osoby z wykształceniem średnim i zawodowym, co w przypadku wielu obszarów działalności jest w zupełności wystarczające, jednakże jednoznacznie plasuje firmy z województwa warmińsko- mazurskiego jako uzupełnienie dla dużych firm – niewielkie są szanse, aby z takim potencjałem firmy te wzięły na siebie rolę koła zamachowego nakręcającego rozwój nowoczesnej i innowacyjnej gospodarki.

16

17

18

19

20 Z wypowiedzi badanych wynika, że cenią sobie oni wśród swoich pracowników (wręcz szukają) cechy określające ich jako osoby uczciwe, pracowite, posiadające duże doświadczenie zawodowe a jednocześnie posłuszne i nie wymagające zbyt wiele od pracodawcy. Wydaje się jednak, że kwestie płacowe stanowią jeden z poważniejszych, bo najwyraźniej rzadko uświadamianych przez przedsiębiorców, czynników powodujących negatywną selekcję pracowników sektora MŚP w regionie.

21 Pomimo przewagi mikroprzedsiębiorstw, badane jednostki zasięgiem swojej działalności wykraczają poza najbliższe otoczenie. Należy odnotować, że powiązania gospodarcze, którymi dysponują firmy, wskazują na przechodzenie z poziomu lokalnego na regionalny – co prawda nadal najwięcej firm operuje w skali gminy, ale znaczący udział mają również przedsięwzięcia posiadające powiązania gospodarcze o wymiarze ponadregionalnym oraz międzynarodowym. Bez wątpienia wychodzenie poza struktury lokalnej gospodarki związane jest przede wszystkim z poszukiwaniem rynków zbytu – teren województwa charakteryzuje się szeregiem czynników ograniczających popyt na oferowane przez firmy towary i usługi.

22

23

24

25

26 Choć większość firm jest w stanie wypracować zysk, to wielkość rocznych wydatków dowodzi, ze nie jest ona na tyle duża aby pozwalała na intensywny rozwój.

27 Braki w zasobach finansowych powodują, że przedsiębiorcy wiedzę dotyczącą prowadzonej działalności uzyskują głównie poprzez doświadczenie zdobyte na własnych błędach. Jednak pomimo owych ograniczeń, zwłaszcza jeśli chodzi o wydatki na inwestycje, większość firm nie pozyskuje wsparcia ze środków unijnych.

28

29

30

31 Choć respondenci bardzo mocno akcentują trudności z jakimi muszą się borykać prowadząc firmę, oraz szereg kłopotów jakich przysparzają im urzędnicy, pracownicy oraz konkurencja, to pomimo pesymistycznych perspektyw, jakie w ich opiniach rysują się przed gospodarką kraju i regionu, sytuację swojej firmy oceniają już znacznie bardziej optymistycznie, dostrzegając szanse na zwiększenie popytu a tym samym zatrudnienia oraz zysków firmy.

32

33

34

35

36 1. W poszczególnych grupach przedsiębiorstw, wyodrębnionych na podstawie liczby pracowników konieczne będzie zastosowanie odrębnych rozwiązań uwzględniających wewnętrzne zróżnicowanie sektora MŚP, szczególnie w odniesieniu do mikroprzedsiębiorstw, których jest najwięcej, a funkcjonują na zdecydowanie innych zasadach niż firmy małe i średnie. 2. Rozwój sektora MŚP wymaga pokonania nie tylko barier o charakterze obiektywnym, ale także przemiany mentalności przedstawicieli wszystkich stron tworzących lokalną gospodarkę (pracodawcy, pracobiorcy, urzędnicy, przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu i in.). 1. W poszczególnych grupach przedsiębiorstw, wyodrębnionych na podstawie liczby pracowników konieczne będzie zastosowanie odrębnych rozwiązań uwzględniających wewnętrzne zróżnicowanie sektora MŚP, szczególnie w odniesieniu do mikroprzedsiębiorstw, których jest najwięcej, a funkcjonują na zdecydowanie innych zasadach niż firmy małe i średnie. 2. Rozwój sektora MŚP wymaga pokonania nie tylko barier o charakterze obiektywnym, ale także przemiany mentalności przedstawicieli wszystkich stron tworzących lokalną gospodarkę (pracodawcy, pracobiorcy, urzędnicy, przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu i in.).

37 3. Sektor MŚP w województwie warmińsko-mazurskim, nie generuje wysoko specjalistycznych stanowisk pracy. Na razie dominuje zapotrzebowanie na pracowników do prac prostych, zdolnych do zaakceptowania pensji na poziomie bliskim „ustawowego minimum”. Ogranicza to szanse na szybkie zwiększenie zatrudnienia dzięki znacznemu podwyższeniu kwalifikacji, bądź poziomu wykształcenia. 4. Jak wynika z przeprowadzonych badań, instytucje zajmujące się problemami rynku pracy mają niewielki wpływ na kreowanie miejsc pracy. Większość interwencji, jakie podejmowane są przez instytucje publiczne, przedsiębiorcy uznają za nietrafione, traktując je jako sposób na skonsumowanie środków finansowych. 3. Sektor MŚP w województwie warmińsko-mazurskim, nie generuje wysoko specjalistycznych stanowisk pracy. Na razie dominuje zapotrzebowanie na pracowników do prac prostych, zdolnych do zaakceptowania pensji na poziomie bliskim „ustawowego minimum”. Ogranicza to szanse na szybkie zwiększenie zatrudnienia dzięki znacznemu podwyższeniu kwalifikacji, bądź poziomu wykształcenia. 4. Jak wynika z przeprowadzonych badań, instytucje zajmujące się problemami rynku pracy mają niewielki wpływ na kreowanie miejsc pracy. Większość interwencji, jakie podejmowane są przez instytucje publiczne, przedsiębiorcy uznają za nietrafione, traktując je jako sposób na skonsumowanie środków finansowych.

38