1 Opieka stomatologiczna nad dzieckiem w wieku 0-5 lat – kryteria profilaktyki i leczenia PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ WSPÓŁFINANSOWANIE KRAJOWE DLA PROJEKTU ZAPEWNIA MINISTER ZDROWIA

2 Dieta a próchnica Występowanie próchnicy ma związek ze spożywaniem węglowodanów - zwłaszcza pokarmów słodkich. Cukier z pożywienia kontaktujący się bezpośrednio z powierzchnią zębów, wpływa na zmianę naturalnie występującej w jamie ustnej flory bakteryjnej. Cukry są podstawą metabolizmu bakterii. Największy wpływ na rozwój próchnicy ma dwucukier ̶ sacharoza (glukoza i fruktoza) Rozpuszcza się w wodzie, łatwo przenika do płytki nazębnej, gdzie jest przetwarzana przez bakterie na kwasy, które powodują rozpuszczanie szkliwa (zapoczątkowanie próchnicy)

3 Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej Badania wykazały, że znacznie bardziej kariogenne są produkty zawierające sacharozę i jednocześnie skrobię (np. słodka bułka) niż zawierające tylko sacharozę, oraz produkty zawierające cukry o odczynie kwaśnym (np. słodzone napoje gazowane lub soki owocowe ‒ wartość pH 2,1 ‒ 4,46). Nowa Stomatol 2015; 20(2): 81-91

4 Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej W etiopatogenezie choroby próchnicowej znaczenie ma jednak nie tylko to, co jemy, ale również: jak często spożywamy produkty kariogenne, jaka jest ich konsystencja kiedy je spożywamy. Nowa Stomatol 2015; 20(2): 81-91

5 Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej Czas niezbędny do neutralizacji kwaśnego środowiska przez ślinę wynosi: ok. 40 minut po spożyciu sacharozy, do 2 godzin w przypadku produktów skrobiowych z dodatkiem sacharozy Nowa Stomatol 2015; 20(2): 81-91

6 Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej Pokarmy o kleistej konsystencji długo zalegają na powierzchni zęba. Częste spożywanie pokarmów zawierających cukry, zwłaszcza miękkich i kleistych, sprzyja utrzymywaniu się kwaśnego odczynu płytki nazębnej i demineralizacji szkliwa. Nowa Stomatol 2015; 20(2): 81-91

7 Czas Czas i częstość oddziaływania czynników patogennych na tkanki zęba (bakterie, cukry). Nie musi dojść do powstania próchnicy nawet przy częstym spożywaniu cukrów i wysokiej podatności zębów na próchnicę, jeśli zęby są dokładnie i regularnie oczyszczane z resztek pokarmowych. Na rozwój próchnicy mają także wpływ zaburzenia w wydzielaniu śliny, ponieważ działa ona bakteriobójczo, remineralizuje początkowe uszkodzenia szkliwa, działa oczyszczająco poprzez wypłukiwanie resztek pokarmowych.

8 Rozwój próchnicy : Próchnica: początkowa (plama próchnicowa)powierzchowna, średnia, głęboka. „Próchnica zębów mlecznych”, M. Szpringer - Nodzak

9 Konsekwencje braku leczenia próchnicy zębów mlecznychchoroby miazgi i ozębnej oraz kości szczęk, przykre dolegliwości, bóle uniemożliwiające prawidłowe funkcjonowanie dziecka (np. nieprzespane noce), interwencja chirurgiczna, wady zgryzu i zaburzenie estetyki twarzy, zębopochodne zakażenie w jamie ustnej „Dzieciństwo bez próchnicy”, Prof. dr hab. n. med. Maria Borysewicz-Lewicka, dr n. med. Karolina Gerreth, Prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska ,Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, dr n. ekon. Magdalena Szumska, Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak

10 Zapobieganie próchnicy zębów u dzieci powinno opierać się o następujące zasady:wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych utrzymywanie właściwej higieny jamy ustnej podnoszenie odporności tkanek zęba poprzez dostarczanie związków fluoru regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym

11 Profilaktyka próchnicyProfilaktyka domowa: regularne oczyszczenie zębów z zastosowaniem pasty z fluorem płukanki, irygator, nitka dentystyczna, guma do żucia z ksylitolem (stosowanie zależne od wieku dziecka) dieta o niskiej zawartości cukrów rafinowanych Dzieciństwo bez próchnicy”, Prof. dr hab. n. med. Maria Borysewicz-Lewicka, dr n. med. Karolina Gerreth, Prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska,Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, dr n. ekon. Magdalena Szumska, Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak

12 Profilaktyka próchnicyProfilaktyka profesjonalna (gabinet stomatologiczny): badanie jamy ustnej dziecka wraz z określeniem potrzeb leczniczych i programu profilaktyki profesjonalnej (2 razy do roku), stosowanie preparatów fluorkowych w gabinecie stomatologicznym (płyny, żele i lakiery), lakowanie bruzd w pierwszych zębach trzonowych stałych oraz zębach mlecznych (przy wysokim ryzyku próchnicy). instruktaż higieniczny i dietetyczny dostosowany do wieku dziecka

13 Od kiedy dbać o zęby mleczne dziecka w wieku 0-5 lat?okres ciąży okres karmienia piersią/butelką okres wprowadzania posiłków stałych wraz z okresem wyrzynania się pierwszych zębów okres pełnego mlecznego uzębienia – okres przedszkolny

14 Okres ciąży Matka powinna, nie tylko we własnym interesie, ale przede wszystkim dla dobra zębów własnego dziecka, dbać starannie o higienę własnej jamy ustnej. Rozwój zębów dziecka rozpoczyna się w 4 – 6 tyg życia płodowego Stan zdrowia kobiety ciężarnej ma wpływ na formowanie się zębów u płodu „Dzieciństwo bez próchnicy”, Prof. dr hab. n. med. Maria Borysewicz-Lewicka, Dr n. med. Karolina Gerreth, Prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska, Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, dr n. ekon. Magdalena Szumska, Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak

15 Dieta w okresie ciąży Niedobór witaminy A, C może spowodować niedorozwój szkliwa i zębiny. Niska podaż witaminy D = zaburzenia równowagi wapniowo-fosforanowej = niedostateczna mineralizacja szkliwa, zębiny i cementu korzeniowego oraz opóźnione wyrzynanie się zębów. „Dzieciństwo bez próchnicy”, Prof. dr hab. n. med. Maria Borysewicz-Lewicka, Dr n. med. Karolina Gerreth, Prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska,Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, Dr n. ekon. Magdalena Szumska, Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak

16 Pierwsze zęby naszego dzieckaDwa okresy wyrzynania się zębów: pierwszy odnosi się do zębów mlecznych, drugi dotyczy uzębienia stałego. Okresy te są związane z ogólnym procesem dojrzewania i rozwoju organizmu dziecka. „Dzieciństwo bez próchnicy”, Prof. dr hab. n. med. Maria Borysewicz-Lewicka, Dr n. med. Karolina Gerreth, Prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, Dr n. ekon. Magdalena Szumska, Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak

17

18 Zapobieganie próchnicy zębów u dzieciprawidłowych nawyków żywieniowych utrzymywanie właściwej higieny jamy ustnej stosowanie związków fluoru regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym

19 Drogi rodzicu ! Próchnica jest wywoływana przez bakterie, którymi dziecko zakaża się od osób posiadających zęby zaatakowane tą chorobą, Należy unikać: całowania dzieci w usta oblizywania smoczka oblizywania sztućców dziecka

20 Wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowychnie należy przyzwyczajać dziecka do jedzenia słodyczy przed spoczynkiem nie podawać słodyczy oraz słodkich napojów w nocy poić dziecko tylko wodą potrawy zawierające cukier powinny być spożywane w czasie głównych posiłków konsystencja pokarmów powinna być twarda, należy unikać potraw papkowatych i kleistych należy zachowywać przerwy pomiędzy posiłkami jako przekąski należy podawać surowe jarzyny oraz owoce

21 Odpowiednia dieta Pamiętajmy o zachowaniu przerw pomiędzy głównymi posiłkami Gaś pragnienie wodą a nie słodzonymi kolorowymi napojami Słodycze zastąp świeżymi owocami i warzywami Jako przekąskę podawaj warzywa lub jogurt naturalny Po spożyciu słodkich i lepkich pokarmów neutralizuj je np. serem lub szklanką mleka „Dzieciństwo bez próchnicy”, Prof. dr hab. n. med. Maria Borysewicz-Lewicka, Dr n. med. Karolina Gerreth, Prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, Dr n. ekon. Magdalena Szumska, Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak

22 Wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci w wieku 0-12 miesięcy:butelka z pokarmem lub karmienie naturalne tylko w porach karmienia (nie jako uspokajanie) przed snem lub w trakcie snu tylko woda, nie zanurzamy smoczka w słodkiej substancji, wprowadzamy karmienie z kubka po 6. miesiącu życia, unikamy stałego stosowania kubka z „dzióbkiem” unikamy podawania próchnicotwórczych przekąsek między posiłkami wprowadzamy odpowiednie niepróchnicotwórcze przekąski.

23 Wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci w wieku 13-24 miesiące:ograniczamy częstość i czas karmienia piersią, nie karmimy przed snem i w nocy, odstawiamy karmienie z butelki w miesiącu, w nocy i przed snem nie podajemy napojów innych niż woda, wody smakowe oraz słodzone płyny i pokarmy płynne oraz napoje gazowane są niewskazane nie przekraczamy zalecanej ilości soków owocowych i podajemy je dziecku w czasie posiłku

24 Wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci w wieku 13-24 miesiące:napoje podajemy w kubku (unikamy stałego stosowania kubka z „dzióbkiem”) wprowadzamy pokarmy coraz mniej rozdrobnione unikamy pokarmów kleistych i retencyjnych preferujemy spożywanie przez dziecko chrupiących, surowych owoców i warzyw przestrzegamy zaleceń dotyczących liczby posiłków, regularnie wykonujemy zabiegi higieniczne w jamie ustnej

25 Wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci od 2Wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci od 2. roku życia : spożywamy posiłki o regularnych porach dnia, unikamy przekąsek i zachowujemy przerwy między posiłkami ograniczamy spożywanie pokarmów kariogennych na korzyść niskoprzetworzonych (owoce, warzywa, mięso, produkty pełnoziarniste) promujemy pokarmy o konsystencji twardej, unikamy potraw papkowatych i kleistych, pokarmy zawierające cukier i kwasy podajemy w czasie głównych posiłków, na koniec posiłku podajemy pokarm obojętny dla tkanek zęba, np. twardy sera

26 Kiedy należy rozpocząć oczyszczanie jamy ustnej dziecka?O higienę jamy ustnej należy zadbać jeszcze przed pojawieniem się zębów Po posiłku zwłaszcza kleistym i papkowatym dziąsła, należy starannie oczyszczać czystą gazą nawiniętą na wskazujący palec lub specjalnym „palcem” z mikrowłókna zwilżone przegotowaną wodą. Kiedy wyrzną się zęby, początkowo oczyszczamy je w taki sam sposób, następnie szczoteczką specjalnie zaprojektowaną dla potrzeb dziecka, (mała główka, miękkie włókna) „Dzieciństwo bez próchnicy”, Prof. dr hab. n. med. Maria Borysewicz-Lewicka, Dr n. med. Karolina Gerreth, Prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, Dr n. ekon. Magdalena Szumska, Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak

27 Profilaktyka fluorkowaObecnie preferowane są metody miejscowej aplikacji związków fluorkowych bezpośrednio na powierzchnię zębów (profilaktyka egzogenna). Podstawowym preparatem zawierającym związki fluoru są pasty do zębów, które stosowane są w codziennej higienie jamy ustnej (profilaktyka indywidualna).

28 Pierwsza wizyta u stomatologa – kiedy?Pierwsza wizyta ok. 6. miesiąca życia (wyrzynanie się pierwszych zębów), przed ukończeniem 12. miesięcy nie później niż 2. rok życia „Dzieciństwo bez próchnicy”, Prof. dr hab. n. med. Maria Borysewicz-Lewicka, Dr n. med. Karolina Gerreth, Prof. dr hab. n. med. Magdalena Wochna-Sobańska Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, Dr n. ekon. Magdalena Szumska, Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak

29 DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ  Autor opracowania: dr n. med. Joanna Chłapowska