1 Opracowała: Iwona KowalikJAK MIERZONO CZAS? Opracowała: Iwona Kowalik

2 OBRÓT ZIEMII W starożytności astronomowie, obserwując pozorną drogę Słońca po niebie ze wschodu na zachód, dzielili dnie i noce na regularne części.

3 GNOMONY Były to pionowe, skierowane ku zenitowi kolumny i pręty. Budowle te, a właściwie długość ich cienia, były wykorzystywane do oznaczania pór roku, ale pomagały również w ustalaniu położenia obiektów astronomicznych. Wykonywali je Babilończycy, znano je też w Indiach i Chinach, Egipcie, a później również w Grecji i Rzymie.

4 Igła Kleopatry w Luksorze (dawniej Teby) w Egipcie jest przykładem gnomonu.

5 Stonehenge Jedną z najbardziej tajemniczych i najbardziej znanych budowli jest kamienny krąg znajdujący się w Stonehenge w Wielkiej Brytanii. Budowlę wznoszono kilkoma fazami, które może dzielić nawet 1000 lat. Budowla otoczona rowem składa się z dwóch kamiennych kręgów. Pierścień zewnętrzny tworzy dziś 16 spośród pierwotnie 30 kolumn o wysokości około 4,5 metra i wadze 26 ton każda. Na nich ułożono poprzeczne kamienne belki i połączono je. Otacza on wewnętrzny pierścień, składający się początkowo z 60 mniejszych głazów (dziś jest ich 21).

6 Stonehenge Symetria budowli, jej lokalizacja (na lekkim wzniesieniu w płaskiej dolinie, z którego w każdym kierunku widać linię horyzontu), a także ustawienie względem punktów wschodu i zachodu słońca w dniu letniego i zimowego przesilenia dają podstawy by przypuszczać, że było to kiedyś jakieś obserwatorium astronomiczne służące do pomiaru czasu. Być może wyliczano tu także zaćmienia księżyca i inne zjawiska astronomiczne.

7 Zegary słoneczne Około p.n.e. w Egipcie pojawiły się pierwsze pręty służące do określenia czasu - miały kształt litery T, z umocowanymi poprzeczkami rzucającymi cień na długie drzewce, na których wycięto symboliczne znaki, regulujące odstępy czasu. Budowle te doprowadziły do powstania zegarów słonecznych. Wymyślano różne typy zegarów słonecznych. Tarcze zegarów umieszczano w płaszczyźnie horyzontu, na ścianach budynku, a także półkolistej przestrzeni wydrążonej w kamiennych blokach. Tworzono nawet zegary przenośne.

8 Zegary słoneczne W średniowieczu na mocy dekretu papieskiego zegary słoneczne umieszczano na wieżach wszystkich kościołów dla punktualnego stawiania się wiernych na nabożeństwo. Wersje kieszonkowe były używane - szczególnie podczas podróży - aż do końca XIX w., ponieważ do tego czasu były znacznie tańsze od zegarków mechanicznych.

9

10 Zegary słoneczne Zegary słoneczne utraciły swe praktyczne zastosowanie dopiero pod koniec XIX wieku, gdy wzrosła dokładność zegarów mechanicznych. Od tego czasu zegary słoneczne zaczęły spełniać funkcje dekoracyjne w ogrodach, na fasadach budynków czy miejskich skwerach.

11 Zegar wodny i klepsydraZegar wodny to naczynie z niewielkim otworem wypełnione wodą. W miarę jak woda wypływała z naczynia, jej obniżający się poziom pokazywał upływający czas. Najdawniejsze świadectwo użycia zegara wodnego pochodzi z Egiptu z XVI wieku p.n.e., a najstarszy zachowany zegar odkryto również w Egipcie – pochodzi z około 1500 roku p.n.e.

12 Zegar wodny i klepsydraNajpopularniejszym zegarem wodnym starożytności była klepsydra. Klepsydry z okresu ok. r. 650 p.n.e. miały kształt makówki z przewierconym cienkim otworkiem w części kulistej. Późniejsze modele zostały znacznie udoskonalone, składały się z dwóch przeciwbieżnie pracujących układów jako zegar odpływowy. Woda płynęła z górnej kuli przez jedną z rurek ku dołowi. Po godzinie górne naczynie się opróżniało, klepsydrę obracano o 180°, a cały proces zachodził w drugiej rurce. Klepsydrę wykorzystująca upływający piasek wynaleziono około XIII w n.e. Od XV wieku używano tego typu zegarów w kościołach i katedrach. 

13 Zegar mechaniczny Pierwszy zegar mechaniczny powstał w Chinach w VIII wieku n.e. Początkowo miał tylko jedną wskazówkę. W Europie najpierw pojawiły się w angielskich i włoskich klasztorach pod koniec XII wieku, aby zwoływać mnichów regularnie na modlitwę. Zegar wieżowy z Hampton Court (Wielka Brytania) Zegar z Bazyliki Mariackiej w Gdańsku

14 Zegar wahadłowy Budowę astronomicznych zegarów wahadłowych rozpoczęto we Włoszech. Nierzadko miały one 24-godzinną tarczę i dodatkowe, po części niesymetrycznie umieszczone tarcze do wskazywania faz Księżyca, wschodów i zachodów Księżyca i Słońca, podział na 360° i koło ze znakami zodiaku.

15 Zegar sprężynowy Jeden z pierwszych zegarów nakręcanych dwoma sprężynami o 1800 kołach zbudował ponoć zegarmistrz Karola V. Obudowę stanowił najczęściej grawerowany metal, z dwunasto lub dwudziestoczterogodzinną tarczą. Mechanizm napędowy i mechanizm bijący były przeważnie poruszane przez dwie oddzielne sprężyny, które naciągnięte, rozprężały się wprawiając koła  w ruch. W XVII wieku istniały już sprężynowe zegary roczne.

16 Zegary przenośne W 1511 roku niemiecki ślusarz Peter Henlein zastosował w nim małą sprężynę do napędu mechanizmu. Zegarek ten nazywano "Norymberskim jajkiem". Wiadomo, że w 1810 roku skonstruowano zegarek na rękę dla królowej Neapolu.

17 Zegar kwarcowy Wynalazek ten stworzyli niemieccy fizycy Scheibe i Adelsberger w latach , wykorzystując wysoką dokładność częstotliwości elektrycznie pobudzanych drgań kryształów kwarcu  do kontroli drgań w zegarze. Zegary kwarcowe przez wiele lat były najlepszymi wzorcami czasu. Niestety stopniowo podlegają one zjawisku starzenia kwarcu, na skutek czego dokładność ich wskazań ulega zmianie (błąd może wynosić 1 s na 30 lat).

18 A dziś? Zegarki to także biżuteria i gadżet…

19 I natchnienie artystów…Salvadore Dali