1 OPTYMALNA STRATEGIA OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJJanusz Żelaziński

2 Dlaczego szkody powodziowe ciągle rosną ?Przyczyną jest anachroniczna, nieskuteczna strategia ochrony przeciwpowodziowej

3 Definicja pojęcia „strategia”Strategia to sposób zachowania się uczestnika gry pozwalający mu osiągnąć cel gry z uwzględnieniem faktu, ze istnieją inni uczestnicy gry dążący do osiągnięcia swoich celów. Ochronę przeciwpowodziową zaliczyć można do tak zwanych „gier z naturą” tj. działań człowieka w których zjawiska przyrodnicze są „graczem” (przeciwnikiem)

4 Strategia optymalna Pozwala osiągnąć cel przy minimalnych kosztach. W przypadku ochrony przed powodzią są to koszty społeczno - ekonomiczne i ekologiczne

5 Cele ochrony przeciwpowodziowej1. Ochrona życia ludzi. 2. Ograniczenie szkód Ważniejszy jest cel pierwszy. Dążenie do osiągnięcia celu drugiego nie może zwiększać zagrożenia dla życia ludzi. Budowa wału tworzy iluzję bezpieczeństwa, co zagraża życiu ludzi w przypadku awarii wału

6 Strategia tradycyjna Jeden sposób prewencji – budownictwo hydrotechniczne: obwałowania, zbiorniki retencyjne, regulacja rzek, Jeden sposób działań operacyjnych – ratownictwo, ewakuacja

7 Konieczność zmiany strategiiPowodzie pustoszą najbogatsze regiony świata (ostatnio Bawarię), gdzie wydano ogromne sumy na zbiorniki i obwałowania, co kompromituje strategię tradycyjną. Prowadzi ona do zjawiska „błędnego koła ochrony przeciwpowodziowej”. Przerwanie tego procesu jest nakazem chwili.

8 Strategia złożona i strategie elementarneStrategia optymalna w tak skomplikowanym zadaniu jak ochrona przed powodzią nie może być strategią prostą, posługującą się tylko jednym sposobem działania – musi to być strategia złożona wykorzystująca optymalną kombinację wszystkich dostępnych działań. Strategia złożona jest zbiorem strategii elementarnych (cząstkowych) stosowanych w odpowiednich proporcjach i w odpowiedniej kolejności, z rozłożeniem akcentów i preferencji odnośnie do wybranych strategii elementarnych.

9 Strategie elementarnestrategia oparta na zmianie zasad polityki przestrzennej, tj. prawnym ograniczeniu możliwości wykorzystywania terenów zalewowych w sposób wrażliwy na skutki zalania (potrzebne są tu trudne, ale niezbędne decyzje polityczne), strategia oparta o system informacyjny właściwą organizację (zarządzanie w skali zlewni, jednoosobowa odpowiedzialność) sprawną ewakuację,

10 Strategie elementarne CDstrategia techniczna (wały, zbiorniki, kanały ulgi, poldery) zorientowana zarówno na budowę nowych urządzeń jak i na zwiększenie efektywności istniejących, – przy wszystkich uwagach krytycznych, jakie można sformułować na temat strategii technicznej nie można jej uniknąć w przypadku ochrony aglomeracji miejsko – przemysłowych, miast historycznych i obszarów gęsto zaludnionych,

11 Strategie elementarne CDstrategia ekologiczna (reneturyzacja dolin i koryt rzecznych oraz obszarów podmokłych, zalesienia), strategia polegająca na właściwej polityce ubezpieczeniowej, strategia polegająca na szkoleniu oraz treningu decydentów, służb ratunkowych, i mieszkańców terenów zalewowych, strategia polegająca na prowadzeniu i wdrażaniu wyników badań naukowych zorientowanych na zwalczanie powodzi.

12 Poszukiwanie optymalnej strategii złożonej, problem kryteriówTylko oceny kosztów inwestycyjnych i szkód ekonomicznych można wyrazić w jednostkach monetarnych. Oceny zagrożenia życia ludzi, oraz kosztów społecznych i ekologicznych są zazwyczaj wynikiem subiektywnej wiedzy eksperckiej.

13 Poszukiwanie optymalnej strategii złożonej, problem kryterów, CDSzczególnie użyteczne przy określaniu optymalnej strategii ochrony przeciwpowodziowej mogą być metody analizy wielokryterialnej stosowane powszechnie w Ocenach Oddziaływania na Środowisko (OOŚ), takie jak np. macierz Leopolda i in.

14 Poszukiwanie optymalnej strategii złożonej, kolejne kroki1. Identyfikacja i powołanie interdyscyplinarnego zespołu, 2. Opracowanie uzgodnionej listy ogólnych zasad przyszłej współpracy 3. Przygotowanie zbioru modeli komputerowych i baz danych. Symulacja komputerowa jest jedynym dostępnym narzędziem do wszechstronnych badań skutków poszczególnych przedsięwzięć.

15 Kolejne kroki CD 4. Przygotowanie wstępnego zbioru strategii złożonych wykorzystując np. „burzę mózgów” 5. Sukcesywna ocena, poprawa i eliminacja poszczególnych strategii złożonych przy wykorzystaniu modeli symulacyjnych i baz danych (w formie otwartej dyskusji wszystkich zainteresowanych)

16 Kolejne kroki CD Prawdopodobnie wynikiem proponowanego postępowania będzie określenie kilku dopuszczalnych strategii złożonych i wybór ostateczny będzie decyzją polityczną Proponowane podejście wydaje się realistyczne jeśli wyeliminujemy „pułapkę myślenia życzeniowego” i nie będą tworzone strategie nie liczące się z jednej strony z możliwościami ekonomicznymi państwa, z drugiej strony z koniecznością uzyskania przyzwolenia społecznego.