1 Organizacja pamięci: struktury, procesy, systemyWykład 5 21 marca 2013 Organizacja pamięci: struktury, procesy, systemy

2 Plan wykładu Podejście asocjacjonistycznePodejście strukturalne: modele wielomagazynowe Krytyka modeli wielomagazynowych Podejście procesualne: koncepcja poziomów przetwarzania; przetwarzanie dostosowane do transferu Systemy pamięci: kryteria wyróżniania Typologia L. Squire’a Systemy pamięci w ujęciu Schactera i Tulvinga Relacje między systemami: model SPI

3 Modele pamięci

4 Podejście asocjacjonistyczne: podstawowe założeniaMechanizmy zapamiętywania – skojarzenia powstające dzięki styczności w czasie lub wzmacnianiu Przechowywanie – statyczne Przypominanie: uzewnętrznianie w reakcji na sytuację bodźcową Zapominanie: zacieranie się śladów lub skutek interferencji pro- i retroaktywnej

5 Współczesny model asocjacjonistycznyModel SAM (search of associative memory) Raaijmakers i Shiffrin (1981) Matematyczny model pamięci Uogólnienie danych z eksperymentów nad uczeniem się list elementów Powiązanie zapamiętywanych elementów z reprezentacjami przechowywanymi w pamięci Wiązanie elementów z kontekstem

6 SAM: podstawowe założeniaZapamiętywane elementy mają określoną siłę czy wartość Uczący się powtarza zapamiętywane słowa, tym samym wzmacniając ich siłę Rozpoznawanie oparte na poczuciu znajomości Reprezentacja pamięciowa każdego elementu zawiera trzy wskazówki: kontekstu uczenia się, innych elementów z listy oraz samego elementu

7 Odtwarzanie według modelu SAM

8 Rozpoznawanie według modelu SAM

9 Modele wielomagazynowePamięć dzieli się na kilka magazynów z uwagi na czas przechowywania Magazyny różnią się ze względu na takie cechy jak czas przechowywania, pojemność, kodowanie itd. Zapamiętywana informacja przechodzi kolejno przez poszczególne magazyny

10 Model Atkinsona i Schiffrina

11 Model Reitman

12 Model Montague’a

13 Cechy magazynów pamięciowychCzas przechowywania: RS - 0,5 do 1 sekundy; STM – sekund lub tyle, ile trwa powtarzanie; LTM – nieograniczony Pojemność: RS - duża, ale trudna do oszacowania; STM – 7+/-2 elementy; LTM – nieograniczona Źródło informacji: RS - receptory; STM – rejestr sensoryczny i LTM; LTM – STM i być może rejestr sensoryczny

14 Cechy magazynów pamięciowych 2Zapamiętywanie: RS - automatyczne; STM – szybkie, automatyczne; LTM – wymaga zaangażowania i skupienia uwagi; Utrwalanie: RS - brak; STM – powtarzanie, może ułatwiać przekazywanie informacji do LTM; LTM – wykrycie struktury, zrozumienie Kod: RS - izomorficzny wobec spostrzegania; STM – słuchowy, akustyczny lub wzrokowy; LTM – semantyczny, ale i sensoryczne

15 Cechy magazynów pamięciowych 3Wrażliwość na zapominanie: RS - duża; STM – duża; LTM – mała Dostęp: RS - właściwie brak świadomego dostępu; STM – łatwy i natychmiastowy dostęp (magazyn utożsamiany ze świadomością); LTM – powolny, często wymaga wysiłku Czynniki wywołujące interferencję: RS - inne bodźce zmysłowe, maskowanie; STM – podobieństwo fizyczne (np. akustyczne); LTM – podobieństwo semantyczne lub fizyczne

16 Argumenty przemawiające za wyróżnianiem STM i LTMDane dotyczące patologii: zaburzenia w obrębie jednego magazynu nie muszą dotyczyć drugiego Dane z eksperymentów nad zwierzętami Dane z badań wykorzystujących elektrowstrząsy Dane z badań psychologicznych: krzywe uczenia się list; czynniki wpływające tylko na jeden z magazynów; odmienność kodowania

17 Krytyka modeli wielomagazynowych: procesy pamięciowePoziomy przetwarzania Porządek przetwarzania: seryjność i równoległość Kierunek przetwarzania Procesy automatyczne i kontrolowane

18 Koncepcja poziomów przetwarzania Craika i LockhartaŚlad pamięciowy produktem ubocznym procesu przetwarzania; inaczej: zapisem operacji składających się na proces percepcji informacji Przypominanie to próba odtworzenia oryginalnej sytuacji percepcji Siła śladu zależy od głębokości przetworzenia Na każdym poziomie możliwe przetwarzanie o różnym zakresie Proces przywoływania zapamiętanej informacji ma charakter konstruktywny

19 Koncepcja przetwarzania dostosowanego do transferuAby wydobyć wspomnienie, należy ponownie uruchomić operacje poznawcze wykorzystywane przy kodowaniu Pamięć jawna opiera się na operacjach zapamiętywania; pamięć utajona na operacjach percepcyjnych Ważniejsze dopasowanie między zapamiętywaniem i wydobywaniem niż głębokość przetwarzania

20 Kryteria wyróżniania systemów pamięciBehawioralno-poznawcze przejawy funkcjonowania Podstawy neuronalne

21 Pamięć semantyczna i epizodycznaPodział autorstwa E. Tulvinga, początek lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku Podział dotyczy części pamięci długotrwałej – pamięci deklaratywnej Pamięć proceduralna – wiedza nieświadoma Pamięć semantyczna – świadomość świata zewnętrznego i wewnętrznego Pamięć epizodyczna - samoświadomość

22 Systemy pamięci według Schactera i Tulvinga (Memory systems 1994)Pamięć proceduralna Pamięć operacyjna System reprezentacji percepcyjnej Pamięć semantyczna Pamięć epizodyczna

23 Typologia L. Squire’a

24 Relacje między systemami: model SPI E. TulvingaRelacje między trzema systemami – reprezentacji percepcyjnej, pamięcią semantyczną i pamięcią epizodyczną – są specyficzne z uwagi na procesy: Kodowanie ma charakter seryjny (serial – S) Przechowywanie jest równoległe (parallel – P) Wydobywanie jest niezależne (independent – I) Systemy są zorganizowane hierarchicznie Różne aspekty informacji są przechowywane oddzielnie w poszczególnych systemach

25 Model SPI c.d. Pamięć może bardzo dobrze działać na niższych poziomach, niezależnie od wyższych Informacja percepcyjna nie może być bezpośrednio kodowana w pamięci epizodycznej, musi najpierw przejść przez pamięć semantyczną Model zakłada możliwość wystąpienia podwójnych dysocjacji między pamięcią epizodyczną i semantyczną w przypadku amnezji wstecznej

26 Model SPI