1 Organizator i inicjatorPartner Wykorzystanie konspektu (niniejszego materiału) do prowadzenia lekcji z młodzieżą gimnazjalną jest dopuszczalne wyłącznie przez osoby przeszkolone w projekcie BAKCYL, w zakresie uzgodnionym z Fundacją Warszawski Instytut Bankowości. Warunek ten jest podyktowany ochroną jakości procesu dydaktycznego, w którym konspekt nie może być poprawnie wykorzystywany bez uwzględnienia metodologii i odpowiedniego przygotowania merytorycznego. Konspekt nie może być wykorzystywany w celach komercyjnych, ani do promocji firmy i własnych produktów. Niedopełnienie tych wymogów i użytkowanie konspektu bez zgody WIB będzie traktowane jako naruszenie prawa. Patronat honorowy: Dolnośląski Kurator Oświaty we Wrocławiu Kujawsko-Pomorski Kurator Oświaty Lubuski Kurator Oświaty Małopolski Kurator Oświaty Mazowiecki Kurator Oświaty Opolski Kurator Oświaty Podkarpacki Kurator Oświaty Pomorski Kurator Oświaty Śląski Kurator Oświaty Świętokrzyski Kurator Oświaty Wielkopolski Kurator Oświaty Zachodniopomorski Kurator Oświaty

2 BAKCYL: Lekcja „Pożyczaj z głową”Przedstaw się. Podaj imię, nazwisko. Podkreśl, że jesteś bankowcem i wolontariuszem bankowego projektu Bankowcy dla Edukacji Finansowej Młodzieży, BAKCYL. Krótko o BAKCYLU, że jest przykładem współdziałania bankowców dla podniesienia poziomu wiedzy finansowej młodych Polaków. BAKCYL ma przybliżyć uczniom podstawowe zasady zarządzania własnymi finansami. W projekt zaangażowanych jest wiele instytucji (nie wymieniaj żadnej konkretnie). Dziś reprezentujesz społeczność bankowców, a nie konkretny bank. Przedstaw zawód bankowca na swoim przykładzie. Powiedz, czym zajmujesz się w banku, jak długo pracujesz i dlaczego lubisz swoją pracę. Zwróć uwagę, że zawód bankowca to bardzo szerokie pojęcie i daje możliwości zatrudnienia osobom z bardzo różnym wykształceniem (ekonomiści, matematycy, ale także prawnicy, socjolodzy, psycholodzy etc.) Krótko uzgodnij z uczniami, jak dziś będzie zorganizowana Wasza praca. Powiedz: liczy się współpracę i aktywność zgłaszacie się do odpowiedzi przez podnoszenie ręki (UWAGA – uczniów zwykle trzeba zachęcać do wypowiedzi. Staraj się nie odpowiadać sam/a na pytania, ale motywować uczniów do zgłaszania się) osoby aktywne zostaną nagrodzone plusem lub oceną (tę kwestię potwierdź najpierw w WIB i u nauczyciela przed lekcją). wytypuj osobę z klasy, która będzie notować nazwiska zgłaszających się do odpowiedzi, a Ty będziesz głośno informować, kto i kiedy zostaje nagrodzony) Jeżeli jest to kolejna lekcja BAKCYLa w danej klasie, skróć odpowiednio formułę przedstawiania się, np. : Nazywam się …………Jestem wolontariuszem projektu BAKCYL. Rozumiem, że BAKCYLa znacie, odbyliście już lekcje w ramach tego projektu. Na co dzień jestem pracownikiem jednej z instytucji, które tworzą projekt . Ich logotypy widzicie na slajdzie. Zajmuję się ………….. W kwestiach organizacyjnych: proszę o zgłaszanie się do odpowiedzi przez podnoszenie ręki. Dla osób najbardziej aktywnych przewidziane są plusy, a nawet oceny. Kto zgodziłby się mi pomóc i będzie zapisywać plusy ? ……….dziękuję, proszę notuj na kartce nazwiska osób, które wskażę.

3 Finanse na całe życie Pamiętaj, że celem tej lekcji jest pokazanie znaczenia planowania finansowego oraz produktów finansowych, które to umożliwiają. W ten sposób możemy uniknąć problemów finansowych na różnych etapach naszego życia. Co ważniejsze, możemy realizować nasze plany, możemy zamieniać nasze pomysły na konkretne działania. Możemy kupować rzeczy, na które inaczej nie byłoby nas stać, możemy zdecydować o prowadzeniu biznesu, czy wreszcie możemy inwestować, żeby zabezpieczyć się na przyszłość, czy pomnożyć swój majątek. Skorzystaj z ćwiczenia typu ice breaker, Jak zostać milionerem? Pamiętaj, że jest to ćwiczenie na przełamanie lodów i przyciągnięcie uwagi uczniów. Ćwiczenie nie ma celu szkoleniowego, choć pytania nawiązują do lekcji. NIE OMAWIAJ zagadnień z pytań „Milionera”. To ważne z punktu widzenia kontroli czasu. UWAGA: Ta lekcja daje dość dużą swobodę woluntariuszowi w dopasowaniu zawartości treści do konkretnej grupy uczniów. Staraj się podawać przykłady, z którymi uczniowie mogą się utożsamić. Nie przedstawiaj sytuacji drastycznych. Przy przykładach negatywnych wskaż na możliwość uniknięcia ich poprzez stosowanie przedstawianych w lekcji zasad. Pamiętaj, że wśród uczniów mogą znaleźć się osoby, których sytuacja rodzinna może być zbliżona do opisywanej przez Ciebie. Kontroluj czas: Minęło max. 5 min. + na „Milionera” przeznacz max. 5 minut

4 Po co jest dzisiejsza lekcja?Żeby rozumieć różnicę pomiędzy pieniędzmi i finansami Żeby wiedzieć, dlaczego warto planować swoje finanse przez całe życie Żeby znać siłę procentu składanego Przedstaw prostym językiem cele lekcji. Najpierw zajmijmy się punktem pierwszym, czyli różnicą między pieniędzmi i finansami. Informacja dla wolontariusza: Cele edukacyjne Po przebytej lekcji uczeń będzie: Rozumiał, dlaczego warto planować swoje finanse przez całe życie Umiał zidentyfikować najczęstsze potrzeby i wydatki w różnych okresach życia i korzyści z planowania; przygotować odpowiednie finanse na odpowiedni czas, czyli gdy mogą być potrzebne Rozumiał, jak działa procent składany i jak można go wykorzystać do realizacji swoich celów

5 Pieniądze i finanse Czym są pieniądze? Czym są finanse?Na tym slajdzie, postaraj się wyjaśnić KRÓTKO i PROSTO, czym są pieniądze, a czym są finanse i jaka jest między nimi różnica. Wykorzystaj przykłady, żeby ułatwić zrozumienie tego rozróżnienia. Dopasuj język do poziomu grupy. Nie poświęcaj zbyt dużo czasu na ten slajd. Finanse: możemy rozumieć jako sposób zorganizowania naszych pieniędzy (możesz używać sformułowania „strumień gotówki”, jeśli uznasz, że uczniowie to zrozumieją). Służą do zorganizowania dochodów i wydatków tak, abyśmy mogli osiągnąć swoje cele. Np. jeśli za dwa miesiące chcę wybrać się z kolegami na super koncert w innym mieście, mogę rozłożyć różne płatności w taki sposób, abym łatwiej sobie z nimi poradzić (część zapłacę z wyprzedzeniem, np. wykorzystując promocję biletów przy wcześniejszym wykupie, inne zapłacę w dniu koncertu, np. bilet na pociąg, napoje). Zaplanowanie i podjęcie takich decyzji to finanse. Natomiast zapłacenie za każdy produkt lub usługę wymaga pieniędzy. O pieniądzach możemy powiedzieć, że reprezentują finanse. Nasze dochody i wydatki są mierzone za pomocą pieniędzy. Pieniądz jest środkiem wymiany zaakceptowanym przez społeczeństwo. Służy wycenie produktów i usług, których sami nie możemy wytworzyć oraz płaceniu za nie. Np. nie jestem w stanie sam wyprodukować butelki coca-coli, ale mogę ją dostać za pieniądze. W restauracji nie będę się sam obsługiwał, ale zapłacę za obsługę kelnera. Nie mam ochoty jechać po pizzę, ale zapłacę za jej dostawę. W skrócie możemy powiedzieć, że finanse organizują nasze pieniądze, wprawiają je w ruch. Kontroluj czas: Minęło około 8-10 minut lekcji

6 Od kołyski Aż po grób Zgodziliśmy się, że pieniądze są w życiu potrzebne i warto je mieć, by móc zrealizować swoje marzenia, swoje cele. Zastanówmy się, jakie można mieć cele i wiążące się z tym wydatki na różnych etapach swojego życia. Przejdź do ćwiczenie „Od kołyski, aż po grób”, dalsza część lekcji będzie się na nim opierała.

7 Od kołyski aż po grób PIT 16-18 18-25 25-35 35-50 50-65 65+ PITĆwiczenie: W ćwiczeniu posłużymy się przykładem Janka. Janek jest zwykłym chłopcem, pochodzi z przeciętnie zamożnej rodziny, nie jest bohaterem, ani gangsterem. Zamierza pójść na studia. Podzieliliśmy jego życie na 6 okresów: 16-18, 18-25, 25-35, 35-50, powyżej 65. W tym momencie podziel klasę na sześć grup i każdej przyporządkuj jeden okres z życia Janka. UWAGA: przydziel okresy sam, nie dawaj wyboru, bo to może zabrać za dużo czasu. Zapytaj uczniów, jakie będą największe wydatki hipotetycznego Janka. Rozdaj kartki, aby uczniowie mogli przyporządkować piktogramy dla grupy wiekowej, nad którą pracują. UWAGA: wyjaśnij, co oznaczają niektóre piktogramy (np. PIT - podatki, świnka-skarbonka – oszczędności), wielkość obrazka może sugerować wielkość wydatku (np. duża świnka – duże oszczędności, mała świnka – małe oszczędności). Daj kilka minut na pracę w zespołach, dyskusję i odpowiedzi. Ten slajd, bez uporządkowanych piktogramów, powinien być wyświetlany w trakcie samodzielnej pracy uczniów. Po wyznaczonym czasie (około 3-5 minut) poproś każdą grupę o przedstawienie swoich wyborów i omów z klasą wydatki i dochody w kolejnych etapach życia Janka. Dany rodzaj wydatków może pojawić się w kilku etapach życia. Ponieważ kolejne etapy życia mogą być dla uczniów dość abstrakcyjne, odwołuj się do swojego doświadczenia i/lub doświadczenia bliskich uczniów. Np. można zapytać, na którym etapie życia są ich rodzice, czy może starsze rodzeństwo. Bądź przygotowany na różnorodność scenariuszy i otwartość na modyfikację przyjętych wystandaryzowanych rozwiązań. Porównaj wybory poszczególnych grup z przestawionymi na slajdzie, wstawiając we właściwe przedziały piktogramy. Wydatki Janka zostały przypisane do kolejnych etapów życia w następujący sposób: 16-18: drobniejsze zakupy typu deskorolka, rower, niewielkie oszczędności 18-25: opłacenie studiów (Okres lat to etap edukacji. Zdobycie dyplomu licencjata, magistra, rozpoczęcie studiów doktoranckich, uzyskanie kwalifikacji zawodowych, w tym międzynarodowych, np. certyfikat ACCA, CFA, CIMA etc.). Zakup pierwszego samochodu, niewielkie oszczędności, podatek. 25-35: założenie rodziny, narodziny dziecka, kupno mieszkania, kupno kolejnego samochodu, małe oszczędności, podatek 35-50: wychowanie dzieci, kupno domu, kupno luksusowego samochodu, wzrost kosztów podatków ze względu na wzrost wynagrodzenia, zwiększenie oszczędności 50-65: przed emeryturą: egzotyczne podróże, oszczędności na emeryturę i dla dzieci, wysokie podatki 65+ : spokojne, dostatnie życie, dzięki dobremu planowaniu swoich finansów. Wydatki związane z leczeniem, podróże/przyjemności. Na koniec zwróć uwagę, że rzetelne planowanie finansowe bierze także pod uwagę trudne wydarzenia, których nie da się przewidzieć. Między innymi po to są oszczędności. Można też zabezpieczyć się ubezpieczeniem. Kontroluj czas: Minęło około 20 minut lekcji (po omówieniu ćwiczenia) Rzetelne planowanie finansowe bierze także pod uwagę trudne wydarzenia, których nie da się przewidzieć, np. utrata pracy, choroba, wypadek, rozwód. PIT

8 Dochody w trakcie życiaKorzystając ze slajdu, zaproś uczniów do wspólnego określenia poziomu dochodów w kolejnych etapach życia Janka (możesz poprosić jednego ucznia o zarysowanie wykresu przedstawiającego dochody Janka lub zaprosić do wypowiedzi kolejne grupy). Oczekiwane wnioski (wypowiedziane przez Wolontariusza lub klasę): Dochody Janka zmieniały się w następujący sposób: W pierwszym okresie podejmował się jedynie drobnych prac dorywczych, typu odśnieżanie podjazdu u sąsiadów, grabienie trawnika, roznoszenie ulotek. Otrzymywał tygodniówkę oraz niezbyt duże kwoty jako prezenty od rodziny. Wskaż, że kiedy pojawiają się pierwsze pieniądze, pojawiają się pierwsze możliwości i decyzje, jak najlepiej wykorzystać posiadane pieniądze, w tym pytania czy wydawać, czy oszczędzać. W okresie koncentrował się na nauce, ale podejmował się prac, które były związane ze studiami: udzielał korepetycji, na 3 roku studiów rozpoczął pracę stażysty w firmie informatycznej i zaczął otrzymywać pierwsze, comiesięczne wynagrodzenie. W okresie Janek stopniowo awansował, otrzymywał coraz większe wynagrodzenie, część oszczędzał i inwestował, uzyskując dodatkowe dochody W okresie kariera Janka rozwinęła się pozytywnie. Wielokrotnie uzyskiwał podwyżki wynagrodzenia, choć nie tak wysokie, jakich oczekiwał. Jego dochody rosły z roku na rok. Kontynuował oszczędzanie i inwestowanie pieniędzy. Okres był kulminacją kariery Janka. Otrzymywał najwyższe wynagrodzenie, które jednak nie rosło tak szybko, jak poprzednio. Zwróć uwagę, że: w tym okresie powinniśmy osiągać najwyższe dochody, najwyższe są bowiem nasze kompetencje. Od 65 roku Janek odnotował spadek jego dochodów, jednak zaoszczędzone i zainwestowane wcześniej kwoty rekompensowały obniżenie dochodów ze względu na niższą emeryturę w stosunku do wynagrodzenia - to należy podkreślić. Zdobyte przez całe życie umiejętności dawały też Janowi możliwość pracy w roli eksperta-konsultanta i zarabiania dodatkowych pieniędzy. Podkreśl, że omawialiśmy tutaj modelowy przykład, który w rzeczywistości może napotkać na wiele niespodzianek. Dobre planowanie lepiej zabezpiecza nas przed trudnymi okresami i pozwala nam maksymalnie wykorzystywać dobre etapy w naszym życiu. Emerytura oznacza spadek dochodów z tytułu wynagrodzenia. Projekcje wskazują, że w perspektywie 20 lat emerytura w Polsce może stanowić 20-30% ostatniego wynagrodzenia. Emerytura z I i II filaru nie wystarczy na życie na odpowiednim poziomie. Zsumowane świadczenia pochodzące z tych dwóch źródeł wystarczą jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. U osób zarabiających średnią krajową współczynnik zastąpienia, czyli stosunek pierwszej wypłaconej emerytury do ostatniego wynagrodzenia, wyniesie jedynie 40-60% wcześniejszych dochodów. Dla osób zarabiających powyżej 2,5 średniej krajowej, współczynnik może wynieść nawet poniżej 10%, jeśli np. jako przedsiębiorcy opłacali najniższe składki. (źródło: – informacja dla wolontariusza) Kontroluj czas: Minęło około 23 minut lekcji 16-18 18-25 25-35 35-50 50-65 65+ wiek

9 Produkty finansowe w ciągu życiaKonto, karta debetowa Depozyty Ubezpieczenia Akcje, obligacje, fundusze inwestycyjne Plan emerytalny Kredyt hipoteczny Ten slajd należy wykorzystać, aby krótko wskazać różne produkty finansowe, które pomagają nam zaplanować nasze finanse i zrealizować cele finansowe na różnych etapach życia. Upewnij się, że uczniowie znają pojęcie „produkt finansowy”. Podkreśl, że omawiacie różne typy produktów finansowych, które oferowane są przez różne instytucje finansowe. Mogą one różnić się w szczegółach, które trzeba poznać i zrozumieć przed decyzją o zakupie. Nie wdawaj się w detale każdego produktu. Produkty powinny być prezentowane na poziomie uniwersalnych cech, korzyści i profilu ryzyka związanego z poszczególnymi produktami. Można wykorzystać poniższe zestawienie dla wsparcia prezentacji. Uwaga: odwołuj się do ćwiczenia, w którym uczniowie przypisywali wydatki do poszczególnych etapów życia. 16-18: To okres, w którym dostępne są pierwsze produkty finansowe, zaczynając od konta finansowego i karty debetowej (karta debetowa jest omawiana w lekcji Pożyczaj z głową) 18-25: Etap edukacji - edukację można finansować pożyczką studencką. Inne produkty finansowe w tym okresie to karta kredytowa (czym się różni od karty debetowej – obie karty omawiane w lekcji Pożyczaj z głową), ubezpieczenie samochodu 25-35: W miarę rozwoju zawodowego zwiększają się dochody, ale zwiększają się również potrzeby i wydatki. Pojawia się wzmożona potrzeba zarządzania swoimi finansami. Oszczędzamy, ale można też zacząć inwestować (kupować obligacje, akcje, fundusze inwestycyjne – w przypadku akcji i funduszy agresywnych wymagana jest ostrożność). W tym czasie dokonujemy poważnych życiowych wydatków, takich jak wychowanie dzieci, mieszkanie, czy zakup porządnego samochodu. Produkty finansowe: kredyt hipoteczny na mieszkanie, kredyt samochodowy, ubezpieczenie samochodu, mieszkania, produkty systematycznego oszczędzania (produkty kredytowe są omawiane w lekcji Pożyczaj z głową). Należy zacząć myśleć o emeryturze. 35-50: W tym okresie masz do dyspozycji coraz większy zasób pieniędzy, wzrastają też możliwości. Możliwa jest także spłata większości długów, co daje możliwość większych oszczędności na cele emerytalne. Produkty finansowe w tym okresie życia: kredyt hipoteczny na dom, polisa na życie, polisa emerytalna 50-65: W tym okresie najwyższy poziom powinny osiągnąć nasze oszczędności i inwestycje (o inwestycjach jest lekcja Mądre inwestowanie). Jest to czas, w którym powinniśmy gromadzić pieniądze, aby bezpiecznie i w miarę dostatnio żyć na emeryturze. W tym okresie powinniśmy spłacić wszystkie swoje zobowiązania. Główne wydatki powinny dotyczyć podatków, bezpieczeństwa materialnego i zdrowotnego (ubezpieczenie majątkowe i na życie). To również ostatni okres gromadzenia środków na emeryturę. 65 +: W tym okresie, jeśli dobrze planowaliśmy nasze finanse, powinniśmy głównie korzystać z naszych oszczędności i inwestycji i zapewnić ich bezpieczeństwo. Można wspomnieć o odwróconej hipotece oraz - jeśli jest czas - wspomnieć o II filarze emerytalnym w Polsce. Warto wspomnieć, że ubezpieczenia są produktem finansowym, ale o innym charakterze. Ubezpieczenie, jak sama nazwa wskazuje, zabezpiecza nas na wypadek różnych niekorzystnych sytuacji – np. ubezpieczenie samochodu na wypadek jego uszkodzenia/kradzieży, ale także ubezpieczenie kredytu, na wypadek niemożności jego spłacenia. Czerwony kolor wyróżnia pasywa (czyli nasze zobowiązania, które musimy spłacić), zielony aktywa (czyli to, co posiadamy) Kredyt samochodowy Karta kredytowa 65+ 16-18 18-25 25-35 35-50 50-65

10 Planowanie finansowe może być bardzo złożone„Wiem, że nic nie wiem”! Wiem, kiedy powinienem poprosić o radę Zawsze porównuję oferty W przyszłości mogę skorzystać z profesjonalnych doradców finansowych, którzy pomogą w zaplanowaniu moich finansów Pamiętam, że decyzja jest zawsze moja! Mamy do dyspozycji bardzo wiele produktów finansowych. Podkreśl, że przejawem mądrości jest świadomość granic swojej wiedzy. Bardzo ważną umiejętnością jest określanie, kiedy potrzebuję pomocy profesjonalisty i korzystanie z niej. Tak rozumiemy mądrość Sokratesa: „Wiem, że nic nie wiem”. Nawet kiedy prosimy o pomoc, należy zadawać pytania, aby upewnić się, że możemy mieć zaufanie do naszego doradcy (np. jakie ma kwalifikacje, czy to jest najlepsza oferta na rynku, czy najlepsza z dostępnych w jego instytucji, dlaczego proponuje nam takie, a nie inne rozwiązanie). Zawsze warto porównywać różne oferty dostępne na rynku. Należy też wykorzystywać dostępne zasoby wiedzy.

11 Warto wykorzystać zalety procentu składanego w planach systematycznego oszczędzania “Procent składany to największa siła wszechświata" Albert Einstein Przy tym slajdzie należy podkreślić zalety dobrego planowania finansów. Dobre planowanie generuje oszczędności, a oszczędności dają nam dodatkowy dochód z odsetek do wykorzystania w przyszłych okresach. Potężnym narzędziem jest procent składany. Umożliwia on szybsze oszczędzanie, a to z kolei ułatwia zaciągnięcie kredytu wówczas, kiedy jest nam potrzebny. Na następnym slajdzie omówimy, jak działa procent składany. Kontroluj czas: Minęło około 26 minut lekcji

12 Procent składany Jakie odsetki otrzymam od 1000 zł, przy oprocentowaniu 4% rocznie i odsetkach wypłacanych na koniec każdego roku? Jakie odsetki otrzymam od 1000 PLN, jeśli odsetki są dopisywane do oszczędności co roku? Lata 5 10 15 20 Odsetki 200 zł 400 zł 600 zł 800 zł Objaśnij uczniom zasadę procentu składanego. Procent składany liczymy przy uwzględnieniu kapitalizacji odsetek, tzn. dopisywaniu naliczonych odsetek do podstawy oszczędności po każdym okresie odsetkowym. Dzięki tej zasadzie oszczędności rosną. Im więcej oszczędzasz, tym bardziej rosną Twoje oszczędności. Jeśli nie dopisujemy odsetek, wówczas kwotę uzyskiwanych odsetek obliczamy z prostego wzoru: Łączne oprocentowanie = Kwota bazowa * oprocentowanie * liczba okresów Kapitalizację odsetek można porównać do zasady działania kuli śnieżnej. Dla procenta składanego obliczenie końcowej kwoty oszczędności wygląda inaczej i generuje nam korzyść w postaci dodatkowych odsetek: K= Ko * (1 + r/100) ^ m (do potęgi m), gdzie K jest wynikową kwotą oszczędności (kapitałem końcowym), Ko jest początkową kwotą oszczędności (kapitałem początkowym), r jest oprocentowaniem dla okresu kapitalizacji (oprocentowanie roczne podzielone przez liczbę kapitalizacji w roku), a m jest liczbą okresów kapitalizacji odsetek. Kapitalizacja to dopisywanie odsetek do kapitału. W pierwszym przykładzie, co roku otrzymujemy 40 PLN. W drugim przykładzie kwoty odsetek zostały zaokrąglone odpowiednio: 216,65; 480,24; 800,94; 1191,12 Lata 5 10 15 20 Odsetki 217 zł 480 zł 801 zł 1191 zł

13 Jak działa procent składany?Oszczędzamy przez 5 lat Na początku mamy zł Stopa procentowa 4.00% Po 5 latach kwota odsetek skumulowanych wynosi zł Lata 1 2 3 4 5 Stan rachunku na początku roku 10 000 10 400 10 816 11 249 11 699 Odsetki 400 416 433 450 468 Stan rachunku na koniec roku 12 167 Teraz bardziej szczegółowo – omówienie jak wzrasta kwota odsetek skumulowanych przez 5 pierwszy lat. W ćwiczeniu zwiększono kwotę z 1000 do dla lepszego zaprezentowania wzrostu odsetek skumulowanych. Kwoty zostały zaokrąglone do jedności.

14 Planujemy oszczędzanieZa 5 lat chcę kupić samochód wart 7500 zł. Ile powinienem oszczędzać miesięcznie, żeby zrealizować swój cel, jeśli roczne oprocentowanie lokaty wynosi 5%, a kapitalizacja jest miesięczna? Oszczędzanie mogę rozpocząć od razu (to jest, oszczędzam przez 5 lat) za 2 lata (to jest, oszczędzam przez 3 lata) za 4 lata (to jest, oszczędzam przez rok) albo w ogóle nie oszczędzać i kupić samochód na kredyt. Uczniowie mają teraz lat. Prawdopodobnie zakup taniego samochodu za 5 lat jest ich marzeniem. Pomóż im uzmysłowić sobie, co muszą zrobić, aby je zrealizować. Nie będziemy rozwiązywać tego zadania z uczniami w klasie. Na następnym slajdzie znajdziesz rozwiązanie, wynikające z wyliczenia z zastosowaniem wzoru na procent składany. Dla uczniów nie jest istotne samo wyliczenie, ale wnioski. Omawiając kolejny slajd, poproś uczniów o skoncentrowanie się na wynikach.

15 Moje opcje Oszczędzam przez 5 lat Oszczędzam przez 3 lataZaoszczędziłem 7500 zł? Oszczędzam przez 5 lat 60 wpłat po 110 zł, wpłacę 6600 zł, będę miał zł Oszczędzam przez 3 lata 36 wpłat po 195 zł, wpłacę 7020 zł, będę miał zł Oszczędzam przez 1 rok 12 wpłat po 610 zł, wpłacę 7320 zł, będę miał zł Jeśli nie oszczędzałem 1 wpłata 7500 zł (z kredytu) Spłacając kredyt zapłacę więcej niż 7500 zł TAK TAK TAK Po przeliczeniu poszczególne opcje wyglądają następująco: Oszczędzanie przez 5 lat oznacza 60 wpłat po 110 zł. Łącznie wpłaty wynoszą zł. Zaoszczędzona kwota to zł. Oszczędzanie przez 3 lata oznacza 36 wpłat po 195 zł. Łącznie wpłaty wynoszą zł. Zaoszczędzona kwota to zł. Oszczędzanie przez 1 rok oznacza 12 wpłat po 610 zł. Łącznie wpłaty wynoszą zł. Zaoszczędzona kwota to zł. Do wyliczenia wykorzystano kalkulator systematycznego oszczędzania: (link na slajdzie). Opcja: jeśli masz wystarczająco dużo czasu, możesz kliknąć i wejść w kalkulator na stronie, żeby pokazać uczniom wyliczenie. Główny wniosek z przykładu: Jeśli chcesz oszczędzasz, to im szybciej zaczniesz, tym mniej musisz odkładać co miesiąc i w efekcie mniej zapłacisz. Jeśli nie będziesz oszczędzać i nie masz wcześniej zgromadzonych oszczędności, będziesz musiał wziąć kredyt i w efekcie zapłacisz za samochód więcej niż 7500 zł (koszty kredytu, w tym oprocentowanie). Zapytaj uczniów, czy z pomocą rodziców, dziadków, etc. mogą oszczędzać 110 zł miesięcznie. Podkreśl, że jeśli nie jest to możliwe już dzisiaj, może za rok będzie już w zasięgu ręki. Dużo trudniej byłoby odkładać miesięcznie po 610 zł. Ponadto warto zauważyć, że jeśli weźmiemy kredyt, to de facto zapłacimy więcej niż musielibyśmy oszczędzać, bo oprocentowanie kredytu jest wyższe od odsetek od lokat. Kontroluj czas: Minęło około 36 minut lekcji

16 Pamiętajcie! Dzięki oszczędzaniu mamy dodatkowe pieniądze, które ułatwiają nam zarządzanie finansami w przyszłości, zabezpieczają nas przed trudnościami. Niespłacony dług będzie narastał i może spowodować poważne kłopoty w przyszłości. Należy się starać spłacać długi jak najszybciej. Błędy narastają z upływem czasu. Warto z wyprzedzeniem zmniejszyć koszty i zwiększyć oszczędności. Przy tym slajdzie należy podkreślić zalety dobrego planowania finansów. Dobre planowanie generuje oszczędności, a oszczędności dają nam dodatkowy dochód z odsetek do wykorzystania w przyszłych okresach. Potężnym narzędziem jest procent składany. Umożliwia on szybsze oszczędzanie, a to z kolei ułatwia zaciągnięcie kredytu wówczas, kiedy jest nam potrzebny. Na następnym slajdzie omówimy, jak działa procent składany. Kontroluj czas: Minęło około 26 minut lekcji

17 Po dzisiejszej lekcji wiemy:Jaka jest różnica pomiędzy pieniędzmi i finansami Dlaczego warto planować swoje finanse przez całe życie W czym tkwi potęga procentu składanego i dlaczego warto ją wykorzystywać Podsumuj główne zalecenia płynące z lekcji.

18 1. Wzrost naszych kwalifikacji zawodowych:A Powinien przynieść wzrost naszych dochodów B Nie ma związku z naszymi dochodami C To wyłącznie źródło satysfakcji Odczytujesz szybko pytanie i odpowiedzi. Prosisz klasę o odpowiedź. Sprawdźmy, jaka jest poprawna odpowiedź? Chwal, jeśli odpowiedź jest prawidłowa. Jeśli nie, znaczy, że ten element lekcji nie został zrozumiany. Wyjaśnij go.

19 1. Wzrost naszych kwalifikacji zawodowych:A Powinien przynieść wzrost naszych dochodów B Nie ma związku z naszymi dochodami C To wyłącznie źródło satysfakcji Odpowiedź A, Brawo

20 A Zmieniają się w ciągu naszego życia i wymagają planowania 2. Nasze cele finansowe A Zmieniają się w ciągu naszego życia i wymagają planowania B Wynikają wyłącznie z tego, ile zarabiamy C Warto planować wyłącznie w krótkich okresach Odczytujesz szybko pytanie i odpowiedzi. Prosisz klasę o odpowiedź. Sprawdźmy, jaka jest poprawna odpowiedź? Chwal, jeśli odpowiedź jest prawidłowa. Jeśli nie, znaczy, że ten element lekcji nie został zrozumiany. Wyjaśnij go.

21 A Zmieniają się w ciągu naszego życia i wymagają planowania 2. Nasze cele finansowe A Zmieniają się w ciągu naszego życia i wymagają planowania B Wynikają wyłącznie z tego, ile zarabiamy C Warto planować wyłącznie w krótkich okresach Odpowiedź A, Brawo

22 3. Planując spokojne życie na emeryturze, w wieku 65 lat powinniśmy:A Kupić dom, zaciągając kredyt hipoteczny B Spłacić kredyty i zgromadzić odpowiednie oszczędności C Zainwestować w akcje Odczytujesz szybko pytanie i odpowiedzi. Prosisz klasę o odpowiedź. Sprawdźmy, jaka jest poprawna odpowiedź? Chwal, jeśli odpowiedź jest prawidłowa. Jeśli nie, znaczy, że ten element lekcji nie został zrozumiany. Wyjaśnij go.

23 3. Planując spokojne życie na emeryturze, w wieku 65 lat powinniśmy:A Kupić dom, zaciągając kredyt hipoteczny B Spłacić kredyty i zgromadzić odpowiednie oszczędności C Zainwestować w akcje Odpowiedź B, Brawo

24 A Oszczędzać mogą tylko osoby dorosłe 4. Prawdą jest, że: A Oszczędzać mogą tylko osoby dorosłe B Emerytura pozwala każdemu dostatnio żyć C Oszczędzanie ułatwia nam realizować ważne cele finansowe Odczytujesz szybko pytanie i odpowiedzi. Prosisz klasę o odpowiedź. Sprawdźmy, jaka jest poprawna odpowiedź? Chwal, jeśli odpowiedź jest prawidłowa. Jeśli nie, znaczy, że ten element lekcji nie został zrozumiany. Wyjaśnij go.

25 A Oszczędzać mogą tylko osoby dorosłe 4. Prawdą jest, że: A Oszczędzać mogą tylko osoby dorosłe B Emerytura pozwala każdemu dostatnio żyć C Oszczędzanie ułatwia nam realizować ważne cele finansowe Odpowiedź C, Brawo

26 A Wykorzystujemy do wyliczenia raty kredytu 5. Procent składany: A Wykorzystujemy do wyliczenia raty kredytu B Przynosi korzyści wyłącznie przy dużych kwotach oszczędności C Pozwala nam oszczędzać szybciej, jeśli nie wydajemy narosłych odsetek Odczytujesz szybko pytanie i odpowiedzi. Prosisz klasę o odpowiedź. Sprawdźmy, jaka jest poprawna odpowiedź? Chwal, jeśli odpowiedź jest prawidłowa. Jeśli nie, znaczy, że ten element lekcji nie został zrozumiany. Wyjaśnij go.

27 A Wykorzystujemy do wyliczenia raty kredytu 5. Procent składany: A Wykorzystujemy do wyliczenia raty kredytu B Przynosi korzyści wyłącznie przy dużych kwotach oszczędności C Pozwala nam oszczędzać szybciej, jeśli nie wydajemy narosłych odsetek Odpowiedź C, Brawo

28 BRAWA

29 Bądźcie samodzielni Korzystajcie z dostępnych źródeł, aby lepiej zarządzać swoimi pieniędzmi: Portal edukacyjny NBP Portal Tydzień dla Oszczędzania Zaproś na fanpage projektu! Adresy stron są także w materiale dla uczniów „Lekcja w pigułce”

30 Film o planowaniu finansów – odtwórz, jeśli masz czas i możliwości techniczne

31 Dziękuję Wam bardzo za uwagę Powodzenia w planowaniu Waszych finansów! Podziękuj za uwagę. Życz powodzenia i pożegnaj się. Kontroluj czas: jeśli lekcja jest ostatnia w cyklu, potrzebujesz jeszcze minimum 3 minut na ankietę