1 P Prawo cywilne wykłady rok akademicki 2016/2017 Dr Joanna Dominowska

2 Część I Zagadnienia wstępne Dr Joanna Dominowska Ścieżka logowania:   Dr Joanna Dominowska

3 wyróżniamy: prawa podmiotowe bezpośrednie, roszczenia,prawa podmiotowe kształtujące

4 Prawo cywilne w systemie prawaSystem prawa dzieli się na kilka gałęzi: Prawo prywatne (dotyczy interesu jednostki) Prawo publiczne (dotyczy interesu ogółu)

5 Prawo cywilne ( ius civile) – gałąź prawa obejmująca zespół norm prawnych regulującychstosunki cywilnoprawne (majątkowe i niemajątkowe) między podmiotami prawa prywatnego sytuację prawną osób i rzeczy jako podmiotów i przedmiotów stosunków cywilnoprawnych treść stosunków prawnych, na którą składają się uprawnienia i obowiązki podmiotów tych stosunków

6 Prawo cywilne – prawo „życia codziennego” reguluje stosunki społeczne między równoprawnymi podmiotami normy prawa cywilnego regulują stosunki między autonomicznymi podmiotami. zasada autonomiczności podmiotów oznacza, iż samodzielnie kształtują one relacje między sobą nie występuje charakterystyczny dla prawa publicznego stosunek podporządkowania normy prawa cywilnego wyznaczają tylko ogólne granice autonomii podmiotów uwzględniając interes powszechny

7 Prawo cywilne w systemie prawaPodstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks cywilny – ustawa z 23 kwietnia 1964 r 4 księgi w kc to 4 działy prawa cywilnego Część ogólna Prawo rzeczowe Zobowiązania Spadki Inne działy to Prawo rodzinne i opiekuńcze Prawo na dobrach niematerialnych (własności intelektualnej) Prawo spółdzielcze Prawo handlowe Prawo prywatne międzynarodowe

8 Pojęcia podstawowe z zakresu prawa cywilnego

9 Podstawowe zasady prawa cywilnego:ochrony jednostki ludzkiej, równości i równorzędności podmiotów, autonomii woli (swoboda umów), ochrony mienia, ochrony dobrej wiary, sądowej ochrony praw. są to specyficzne terminy określające sposoby rozumienia i interpretacji prawa cywilnego

10 Wśród przepisów prawa cywilnego można wyróżnić : PRZEPISY BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE ius cogens (imperatywne) - prawa rzeczowe PRZEPISY WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE ius dispositivum (dyspozytywne) - zobowiązania PRZEPISY SEMIIMPERATYWNE ius semidispositivum – np.: prawo konsumenckie ormy semiimperatywne, wraz z normami względnie wiążącymi (ius dispositivum), są charakterystyczne dla stosunków zobowiązaniowych, a w szczególności stosunków umownych, między podmiotami niezależnymi i równymi z formalnego punktu widzenia. Ustawodawca dostrzegając jednak ekonomiczną nierówność między niektórymi podmiotami decyduje się na wprowadzenie norm chroniących słabszą stronę stosunku prawnego a zarazem gwarantujących tzw. swobodę umów, Prawo autorskie

11 Stosunek cywilno - prawnystosunek społeczny uregulowany przez prawo cywilne strony tego stosunku są wobec siebie formalnie równe (równorzędne) ELEMENTAMI stosunku cywilnoprawnego są: podmiot stosunku, przedmiot stosunku, uprawnienia oraz obowiązki, które składają się na treść stosunku.

12 PODMIOTAMI STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO mogą być:osoby fizyczne, osoby prawne, Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (tzw. osoby ułomne, ustawowe, niepełne). W każdym stosunku prawnym muszą występować co najmniej dwa podmioty

13 Stosunki cywilnoprawne mogą byćPRZEDMIOTEM stosunku cywilnoprawnego jest to wszystko, na co są skierowane uprawnienia i obowiązki podmiotów tego stosunku. TREŚCIĄ STOSUNKU cywilnoprawnego są uprawnienia i obowiązki podmiotów tego stosunku, tzn. po jednej stronie jest prawo podmiotowe, po drugiej odpowiadający mu obowiązek. Stosunki cywilnoprawne mogą być PROSTE (jedna strona jest uprawniona a druga zobowiązana) ZŁOŻONE, (obie strony są zarazem uprawnione i zobowiązane)

14 Prawo podmiotowe służy w prawie cywilnym do opisania sytuacji prawnej jednego podmiotu względem innego lub innych podmiotów prawa (zawsze elementem treści stosunku cywilnoprawnego) jest to przyznana i zabezpieczona przez normę prawną oraz wynikającą z danego stosunku cywilnoprawnego pewna sfera możliwości postępowania w określony sposób. wyznaczone jest normami prawnymi, które przyznają oraz zabezpieczają jego realizację

15 Prawo podmiotowe: służy ochronie interesów podmiotów prawa cywilnego. nie ma prawa podmiotowego ten, komu przysługują kompetencje do działania wyłącznie w cudzym interesie (pełnomocnik, kurator, opiekun) może przysługiwać osobom niezdolnym do podejmowania jakichkolwiek świadomych decyzji

16 PRAWA PODMIOTOWE BEZPOŚREDNIE umożliwiają podmiotowi uprawnionemu wykonywanie przysługujących mu praw w sposób BEZPOŚREDNI, tzn. z wyłączeniem udziału innych osób. Na innych osobach ciąży obowiązek takiego zachowania się, które nie wkracza w sferę działania dla tego podmiotu zastrzeżoną, np.: prawo własności i inne prawa rzeczowe prawa osobiste,

17 ROSZCZENIE - uprawnienie, polegające na tym, że indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz oznaczonego uprawnionego, a więc że uprawniony może żądać, aby zachowała się ona w ściśle określony sposób.

18 PRAWA PODMIOTOWE KSZTAŁTUJĄCE polegają na tym, że uprawniony może poprzez własne działanie (niezależnie od działania drugiej strony stosunku prawnego) doprowadzić do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

19 INNE KLASYFIKACJE PRAW PODMIOTOWYCH:prawa bezwzględne i względne, prawa akcesoryjne, związane i samoistne prawa tymczasowe – ekspektatywy. prawa majątkowe i niemajątkowe, prawa zbywalne i niezbywalne.

20 PRAWA PODMIOTOWE BEZWZGLĘDNE – PRAWA RZECZOWE skuteczne względem każdej osoby, czyli wobec wszystkich. Prawom tym odpowiadają obowiązki nieograniczonej liczby osób, sprowadzające się do nienaruszania wyznaczonej przez normę prawną wyłącznej sfery działania uprawnionego. PRAWA PODMIOTOWE WZGLĘDNE – PRAWA ZOBOWIĄZANIOWE skuteczne tylko względem określonego podmiotu lub grupy określonych podmiotów, czy określonych stron stosunku cywilnoprawnego

21 Podmioty stosunków cywilno prawnych(podmiot prawa cywilnego)

22 możność bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnychOsoba fizyczna Zdolność prawna możność bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną Zdolność do czynności prawnych możność dokonywania czynności prawnych tj. możność wywoływania swoim działaniem określonych skutków prawnych

23 Osoba fizyczna - zdolność do czynności prawnych3 możliwości: Brak zdolności do czynności prawnych Ograniczona zdolność do czynności prawnych Pełna zdolność do czynności prawnych

24 Osoba fizyczna – brak zdolności do czynności prawnychNie mają zdolności do czynności prawnych osoby: które nie ukończyły lat trzynastu, ubezwłasnowolnione całkowicie Osoba może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską

25 Osoba fizyczna - brak zdolności do czynności prawnychWAŻNE Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Wyjątek: Gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych

26 Osoba fizyczna – ograniczona zdolności do czynności prawnychOgraniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, osoby ubezwłasnowolnione częściowo Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę

27 Osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych może dokonywać czynności prawnych ale do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. (rodzica, kuratora) ,(może więc przyjąć darowiznę ) Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego

28 Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. (czynność prawna niezupełna, kulejąca – tzw. bezskuteczność zawieszona Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.

29 WAŻNE  Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu

30 Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletniości (18 lat lub poprzez zawarcie małżeństwa – kobieta powyżej lat 16)

31 Osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej

32 Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnejOsoby prawne Spółki kapitałowe prawa handlowego Spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółdzielnie Fundacje Stowarzyszenia Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej Spółki osobowe prawa handlowego Spółka jawna, spółka komandytowa, spółka partnerska, spółka komandytowo akcyjna) Spółki kapitałowe w organizacji Wspólnota mieszkaniowa

33 Osobami prawnymi są: Skarb Państwa jednostki samorządu terytorialnego jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną np. stowarzyszenia, spółki kapitałowe, fundacje, przedsiębiorstwa państwowe spółdzielnie.

34 Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy; w wypadkach i w zakresie w przepisach tych przewidzianych organizację i sposób działania osoby prawnej reguluje także jej statut. (art. 35 kc) Osobowość prawną uzyskuje się: z chwilą wpisu do właściwego rejestru, wprost z mocy ustawy – SGH, UW, PAN, itd.

35 Osoby prawne mają pełną zdolność prawną (są podmiotami praw i obowiązków) pełną zdolność do czynności prawnych (zdolność do wywoływania swoimi działaniami skutków prawnych)  Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie (Art. 38 kc)

36 Organ składa się z osób fizycznych (bądź też jednej takiej osoby), które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej ją reprezentują. Organ osoby prawnej (inaczej niż przedstawiciel) nie jest podmiotem stosunków prawnych, a podmiotem tym jest sama osoba prawna. Czynność prawna dokonana przez osoby fizyczne wchodzące w skład organu osoby prawnej, ale z przekroczeniem jego kompetencji, nie może wywołać skutku dla tej osoby (prawnej) i jako sprzeczna z art. 38 jest nieważna

37 Art. 39.  § 1. Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania. § 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy umowa została zawarta w imieniu osoby prawnej, która nie istnieje.

38 WAŻNE INACZEJ niż w art. 103 kc dotyczącego przekroczenia umocowania nie ma możliwości potwierdzenia czynności nie jest więc możliwa konwalidacja czynności prawnej poprzez potwierdzenie przez organ do tego uprawniony

39 Należy dokładnie weryfikować zasady reprezentacji i dokładnie sprawdzać KRSŻaden przepis prawa nie stanowi, że do reprezentowania osoby prawnej uprawnione są tylko te osoby, które w takim charakterze figurują w Krajowym Rejestrze Sądowym. Ale Domniemywa się, że dane wpisane do Rejestru są prawdziwe (art. 17. 1 ustawy o KRS) Czynność prawna dokonana z osobą wpisaną jako uprawniona do reprezentowania osoby prawnej w KRS wiąże co do zasady tę osobę, mimo że w rzeczywistości osoba ta utraciła funkcję.

40 Skarb Państwa Państwo występuje w stosunkach cywilno prawnych (dominium a nie imperium) jako równoprawny podmiot praw i obowiązków (Skarb Państwa) Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych. własność i inne prawa majątkowe stanowiące mienie państwowe przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym

41 Skarb Państwa Skarb Państwa jest jedyną osobą prawną niemającą organów (podobnie siedziby). Ma on jedynie swoją strukturę organizacyjną, która w obrocie cywilnoprawnym, a także przy czynnościach procesowych występuje pod postacią tzw. stationes fisci Każda czynność cywilnoprawna państwowej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej jest de iure civili czynnością Skarbu Państwa. Jednostki te bowiem działają na rachunek Skarbu Państwa i wynikające z takiego działania przysporzenie majątkowe następuje zawsze na jego rzecz

42 Skarb Państwa Z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z przepisów szczególnych, organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej. (art. 11 ugn) Dotyczy to czynności prawnych lub czynności procesowych podejmowanych na rzecz lub w interesie Skarbu Państwa.

43 Skarb Państwa Starosta reprezentujący Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami występuje: w pozycji tzw. statio fisci Skarbu Państwa, gdy podejmuje czynności cywilnoprawne (np. umowa sprzedaży, darowizny, zamiany) w odniesieniu do nieruchomości skarbowych, jako właściwy „organ” wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej - gdy wydaje decyzje administracyjne w odniesieniu do tych nieruchomości (np. decyzję o oddaniu nieruchomości w trwały zarząd, o wywłaszczeniu nieruchomości).  

44 Jednostki samorządu terytorialnego

45 JST Status prawy JST regulują:Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym Ustawa 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa organ wykonawczy tj. wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu, zarząd województwa organ stanowiący, tj. rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa

46 jednostki organizacyjnePrywatne osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej

47 zakres zagadnień Prywatne osoby prawne Przedsiębiorca Firma Prokura i pełnomocnictwo Spółki prawa handlowego

48 Przedsiębiorca

49 Pojęcie przedsiębiorcyArt kc Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

50 Pojęcie przedsiębiorcyUstawa o swobodzie działalności gospodarczej  Art. 4. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą Art. 2 Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły

51 Firma przedsiębiorcy

52 Co to jest „firma” Przedsiębiorca działa pod firmąfirma jest oznaczeniem przedsiębiorcy jako podmiotu prawa, pod którą występuje w obrocie prawnym Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze,

53 Elementy firmy: rdzeń lub korpus ( zależy od typu przedsiębiorcy )osoba fizyczna – imię i nazwisko tej osoby spółka jawna- nazwiska lub nazwy jednego lub kilku wspólników spółka komandytowa i komandytowo akcyjna – nazwiska lub nazwy jednego lub kilku komplementeriuszy spółka partnerska – nazwiska jednego lub kilku partnerów osoba prawna – dowolna nazwa 2. dodatkowe oznaczenia obowiązkowe - powinny określać formę prawną osoby prawnej 3. nieobowiązkowe oznaczenia dodatkowe

54 Firma a kategoria przedsiębiorcyOsoby fizyczne osobowa Hydraulika Jan Kowalski Obowiązkowe firmowanie konkretnym nazwiskiem osoby prowadzącej działalność gospodarczą

55 Firma a kategoria przedsiębiorcyosobowa Hydraulika Jan Kowalski Obowiązkowe firmowanie konkretnym nazwiskiem przynajmniej jednego ze wspólników rzeczowa Zakład Hydrauliczny Jan Kowalski sj Spółki osobowe fantazyjna Zakład RURKA Jan Kowalski sj mieszana Zakład RURKA Kowalski & Kowalski sj

56 Firma a kategoria przedsiębiorcyosobowa Blikle SA, Wedel SA rzeczowa Browar Dojlidy Sp. z o.o., Żywiec SA Spółki kapitałowe i inne osoby prawne fantazyjna Świt Sp. z o.o., Hortex Holding SA mieszana Adidas Polska Sp. z o.o., MAFIA Dom Maklerski SA

57 Zasady prawa firmowegojedności - przedsiębiorca może używać tylko jednej firmy prawdziwości - firma powinna być zgodna z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym jawności - obowiązek zgłoszenia firmy do rejestru oraz podania brzmienia firmy do powszechnej wiadomości ciągłości - polega na dopuszczalności dalszego zachowania dotychczasowej firmy w określonych sytuacjach, które według reguł ogólnych spowodowałyby konieczność uaktualnienia brzmienia firmy wyłączności - każda nowa firma powinna odróżniać się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku

58 Ochrona prawa do firmy Zagrożenie prawa do firmy cudzym działaniemPrzedsiębiorca może żądać: zaniechania tego działania Dokonanie naruszenia prawa do firmy cudzym działaniem Przedsiębiorca może żądać: zaniechania tego działania usunięcia skutków tego działania złożenia oświadczenia w odp. treści i formie naprawienia szkody majątkowej na zasadach ogólnych wydania korzyści przez osobę, która dopuściła się naruszenia

59 Ochrona firmy Art kc Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia.

60 Ochrona firmy Art. 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencjiCzynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.

61 Art. 6 USTAWY z dnia 16 kwietnia 1993 rArt. 6  USTAWY z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Jeżeli oznaczenie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości z innym przedsiębiorstwem, które wcześniej używało podobnego oznaczenia, przedsiębiorca ten powinien podjąć środki mające na celu usunięcie niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd osób trzecich.   takim środkiem może być: wypisanie całego imienia, dodanie oznaczenia siedziby lub roku założenia, jak również dokonanie pewnych zmian graficznych

62 W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:   1) zaniechania niedozwolonych działań,   2) usunięcia skutków niedozwolonych działań,   3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,   4) naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,   5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,   6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny. 

63 Firma a znak towarowy znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny jeżeli oznaczenie takie nadaje się do rozróżniania towarów jednego przedsiębiorstwa od innego Na znak towarowy może być udzielone prawo ochronne Przez uzyskanie prawa ochronnego przedsiębiorca nabywa prawo do wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy.

64 Firma a znak towarowy czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym.   Prawo ochronne na znak towarowy może zostać, na wniosek uprawnionego, przedłużone dla wszystkich lub części towarów, na kolejne okresy dziesięcioletnie

65 Pełnomocnictwo i Prokura

66 czynności prawne dokonane w granicach umocowania pociągają za sobą Przedstawicielstwo przedstawicielstwo czynności prawne dokonane w granicach umocowania pociągają za sobą skutki prawne dla mocodawcy PEŁNOMOCNICTWO PROKURA

67 Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać sięOsoby (fizyczne i prawne) mogą dokonywać czynności prawnych osobiście lub poprzez przedstawicieli Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).

68 Forma jak dla czynności prawnej Pełnomocnictwo: ogólne - obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu rodzajowe - do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu do poszczególnej czynności. Forma jak dla czynności prawnej ogólne pod rygorem nieważności udzielane na piśmie ograniczona zdolności do czynności prawnych pełnomocnika nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy

69 Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.   Umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

70 Pełnomocnictwo mocodawca pełnomocnik zakres przedmiotowy rodzaje formaosoba fizyczna lub osoba prawna pełnomocnik osoba fizyczna lub osoba prawna zakres przedmiotowy każda czynność prawna z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie albo wynikających z właściwości czynności prawnej rodzaje ogólne, rodzajowe, szczególne forma co do zasady nie jest zastrzeżona pełnomocnictwo ogólne wymaga formy pisemnej jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma – pełnomocnictwo powinno być udzielone w tej samej formie

71 Skutki braku lub przekroczenia zakresu umocowaniaPełnomocnictwo Skutki braku lub przekroczenia zakresu umocowania Przy zawieraniu umów: ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta druga strona może wyznaczyć termin do potwierdzenia umowy staje się wolna po bezskutecznym upływie terminu ten kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego co otrzymał w wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody, która druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub przekroczenia jego zakresu Przy jednostronnych czynnościach prawnych czynność jest nieważna chyba, że adresat zgodził się na działanie bez umocowania – wówczas zasada jak przy zawieraniu umów Działanie po wygaśnięciu umocowania: czynność prawna jest ważna chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć

72 Prokura mocodawca prokurent zakres przedmiotowy rodzaje formaprzedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców mocodawca prokurent osoba fizyczna zakres przedmiotowy umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych zw z prowadz dz gospodarczej wymagane jest pełnomocnictwo do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej skutkującej oddaniem go do czasowego korzystania, do zbywania i obciążania nieruchomości rodzaje samoistna, łączna, oddziałowa forma na piśmie, pod rygorem nieważności

73 dopuszczalność odwołania udzielanie dalszego pełnomocnictwaProkura ujawnienie obowiązek zgłoszenia do rejestru udzielenia i wygaśnięcia prokury, jej rodzaju i sposobu wykonywania prokurent składa wzór podpisu wygaśnięcie wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy otwarcie likwidacji przedsiębiorcy przekształcenie przedsiębiorcy odwołanie prokury śmierć prokurenta dopuszczalność odwołania w każdym czasie udzielanie dalszego pełnomocnictwa nie może być przeniesiona prokurent może ustanowić pełnomocnika do konkretnej czynności prawnej lub rodzaju czynności

74 Pełnomocnictwo ogólne a prokuramocodawca osoba fizyczna lub prawna przedsiębiorca zakres wynika z ustawy i z treści umocowania wynika bezpośrednio z ustawy wpływ mocodawcy zakres może być modyfikowany nie można ograniczyć prokury skutki przekroczenia zakresu konieczność potwierdzenia przez mocodawcę w wyznaczonym terminie nie można ograniczyć = czynność dokonana przez prokurenta wiąże mocodawcę udzielanie dalszego pełnomocnictwa możliwe gdy wynika to z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa prokura nie może być przeniesiona prokurent może udzielić pełnomocnictwa szczególnego lub rodzajowego

75 Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta.  Art. 103. § (bezskutezcność zawieszona) Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.   W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.  

76 Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć. (Art. 105.) Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa

77 prokura jest pełnomocnictwem szczególnego rodzajuudzielić ją może wyłącznie przedsiębiorca Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania

78 Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmieProkurentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Ustanowienie prokury osoby , które mają prawo do prowadzenia praw spółki ustanawiają jednomyślnie uchwałą

79 Zakres prokury jest pełnomocnictwem, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i poza sądowych , jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa i reprezentowanie na zewnątrz nie można jej ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej Do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.

80 Rodzaje prokury oddzielna (samoistna) - upoważnia do jednoosobowego działania łączna - konieczne jest współdziałanie dwóch lub więcej osób uprawnionych do łącznej reprezentacji podmiotu oddziałowa

81 Wygaśnięcie prokury odwołanie ( spółka jawna i partnerska – każdy wspólnik, spółka komandytowa- komplementariusz ) wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru upadłość otwarcie likwidacji śmierć prokurenta utrata zdolności do czynności prawnych prokurenta zrzeczenie się przez prokurenta

82 Spółki osobowe : spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna.

83 Cechy spółek osobowych:brak osobowości prawnej (tzw. ułomne/ustawowe osoby prawne), wspólnicy reprezentują spółkę, są oparte na współpracy między wspólnikami, co najmniej jeden wspólnik musi być ujawniony w firmie spółki wspólnicy wnoszą wkłady, nieograniczona, solidarna, subsydiarna odpowiedzialność osobistym majątkiem wspólników za zobowiązania spółki (są wyjątki od tej zasady, gdyż np. akcjonariusze w spółce komandytowo-akcyjnej nie odpowiadają za zobowiązania spółki), wspólnicy pracują na rzecz spółki

84 Odpowiedzialność wspólników spółek osobowych subsydiarna nieograniczona solidarna osobista

85 Cechy spółek kapitałowych:posiadanie kapitału zakładowego posiadanie osobowości prawnej posiadanie zgromadzonego majątku odrębnego od majątków osobistych wspólników lub akcjonariuszy ponoszenie przez spółkę odpowiedzialności za zobowiązania całym swym majątkiem wyłączenie, odpowiedzialności wspólników/akcjonariuszy za zobowiązania spółki wyłączenie, co do zasady, wspólników lub akcjonariuszy z bezpośredniego prowadzenia spraw spółki (tzw. rozdział sfery właścicielskiej od sfery zarządzania) poprzez utworzenie organów spółki prawa i obowiązki udziałowców/akcjonariuszy reguluje, z zastrzeżeniem bezwzględnie obowiązujących norm prawa, umowa spółki/statut,

86 Dr Joanna Dominowska wykładyPrawo rzeczowe Art.140 – 353 kc

87 PRZEDMIOT PRAW RZECZOWYCHpojęcie rzeczy i mienia nieruchomości i rzeczy ruchome rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości części składowe rzeczy przynależności

88 RODZAJE RZECZY rzeczy ruchome nieruchomości: - gruntowe, - budynkowe,- lokalowe

89 zbiory rzeczy Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: 1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa); 2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości; 3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych; 4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne; 5) koncesje, licencje i zezwolenia; 6) patenty i inne prawa własności przemysłowej; 7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne; 8) tajemnice przedsiębiorstwa; 9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

90 CHARAKTER PRAW RZECZOWYCHprawa bezwzględne skuteczne erga omnes tzn. względem wszelkich osób prawa względne skuteczne jedynie wobec oznaczonej osoby

91 PODZIAŁ PRAW RZECZOWYCHprawo własności użytkowanie wieczyste ograniczone prawa rzeczowe UŻYTKOWANIE SŁUŻEBNOŚĆ SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚĆIOWE PRAWO DO LOKALU ZASTAW HIPOTEKA

92 PODZIAŁ PRAW RZECZOWYCHsamodzielne związane akcesoryjne zasada numerus clausus praw rzeczowych jawność praw rzeczowych

93 RODZAJE WŁASNOŚCI prywatna państwowa - Skarbu Państwa- państwowych osób prawnych - własność rolna Skarbu Państwa (ANR) Samorządowa

94 PRAWO WŁASNOŚCI podmiotowo uniwersalne bezterminowebezwzględne – skuteczne erga omnes Triada uprawnień - ius possidendi - ius utendi, fruendi, abutendi - ius disponendi

95 - pobieranie pożytków z rzeczy - pobieranie innych dochodów z rzeczy PRAWO WŁASNOŚCI - UPRAWNIENIA posiadanie rzeczy korzystanie z rzeczy - używanie rzeczy - pobieranie pożytków z rzeczy - pobieranie innych dochodów z rzeczy zużycie i przetworzenie rzeczy rozporządzanie rzeczą

96 Przesłanki zasiedzeniaNabycie własności pierwotne i pochodne na mocy umowy przeniesienia własności z mocy samego prawa z mocy orzeczenia sądowego Przesłanki zasiedzenia posiadanie samoistne ciągłość posiadania upływ terminu zasiedzenia dobra wiara posiadacza

97 roszczenie windykacyjne roszczenie negatoryjne OCHRONA WŁASNOŚCI roszczenie windykacyjne roszczenie negatoryjne roszczenia uzupełniające roszczenia związane ze z wzniesieniem budowli na cudzym gruncie

98 zakres ingerencji w grunty sąsiednieWłaścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia. Owoce spadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki. Przepisu tego nie stosuje się, gdy grunt sąsiedni jest przeznaczony na użytek publiczny. Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.  Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie przechodzące z sąsiedniego gruntu. To samo dotyczy gałęzi i owoców zwieszających się z sąsiedniego gruntu; jednakże w wypadku takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć sąsiadowi odpowiedni termin do ich usunięcia.

99 wspólny użytek=wspólne kosztyDomniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy. Korzystający z wymienionych urządzeń obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich utrzymania.

100 przeniesienie własności nieruchomości Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.

101 nabycie nieruchomości przez zasiedzeniePosiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze

102 superficies solo cedit Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową. „to, co trwale związane z gruntem, jest własnością właściciela gruntu”

103 współwłasność  Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną.

104 rozporządzenie rzeczą wspólnąDo rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.

105 zarząd rzeczą wspólną Każdy ze współwłaścicieli jest obowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną.  Jeżeli większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną, każdy z pozostałych współwłaścicieli może żądać rozstrzygnięcia przez sąd.

106 KSIĘGI WIECZYSTE: USTAWA z dnia 6 lipca 1982 r. (Dz. U. Nr 19, pozKSIĘGI WIECZYSTE: USTAWA z dnia 6 lipca 1982 r. (Dz.U. Nr 19, poz. 147) O KSIĘGACH WIECZYSTYCH I HIPOTECE, tj. z dnia 18 maja 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 790) CHARAKTER WPISÓW: WPIS KONSTYTUTYWNY WPIS DEKLARATORYJNY ----- ZASADA JAWNOŚCI KSIĄG WIECZYSTYCH DOMNIEMANIE ZGODNOŚCI WPISU Z RZECZYWISTYM STANEM PRAWNYM RĘKOJMIA WIARY PUBLICZNEJ

107 pożytki z rzeczy wspólnej Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

108 zniesienie współwłasnościJeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

109 OGRANICZONE PRAWA RZECZOWEUŻYTKOWANIE SŁUŻEBNOŚĆ SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚĆIOWE PRAWO DO LOKALU ZASTAW HIPOTEKA

110 użytkowanie wieczysteGrunty stanowiące własność Skarbu Państwa położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym, i osobom prawnym. W wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków.

111 wysokość opłaty Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną. pierwszą opłatę roczną, która wynosi od 15-25% ceny nieruchomości użytkownik wieczysty uiszcza najpóźniej w dniu zawarcia umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste. Opłaty roczne ustala się według stawki procentowej od ceny nieruchomości gruntowej. Wysokość stawek jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki została oddana w użytkowanie wieczyste nieruchomość gruntowa. Stawka opłaty rocznej z reguły wynosi 3%, stawki niższe (2%, 1%, 0,3% tej wartości) przewiduje ustawodawca, gdy grunt jest przeznaczony na ściśle określone w ustawie cele (np. obronne, mieszkaniowe, działalność charytatywną). Obowiązek uiszczenia opłaty rocznej powstaje, co do zasady, z każdym rokiem kalendarzowym trwania użytkowania wieczystego. Termin zapłaty upływa z dniem 31 marca danego roku.

112 OGRANICZONE PRAWA RZECZOWESAMOISTNE UŻYTKOWANIE SŁUŻEBNOŚĆ SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚĆIOWE PRAWO DO LOKALU AKCESORYJNE ZASTAW HIPOTEKA

113 POWSTANIE OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCHUMOWNE USTANOWIENIE PRAWA Z MOCY SAMEGO PRAWA NA MOCY ORZECZENIA SĄDOWEGO NA MOCY DECYZJI ADMINISTRAYCJNEJ

114 WYGAŚNIĘCIE OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCHZRZECZENIE SIĘ PRAWA KONFUZJA INNE ŹRÓDŁA UPŁYW TERMINU ŚMIERĆ UPRAWIONEGO NA SKUTEK NIEWYKONYWANIA

115 Przeniesienie ograniczonego prawa rzeczowegoDo przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz - jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej – wpis do tej księgi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

116 1. UŻYTKOWANIE PRZEDMIOT- RZECZY (niezbywalne, oznaczone co do tożsamości) - PRAWA TREŚĆ UŻYWANIE POBIERANIE POŻYTKÓW (zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki art. 256 KC) --- UŻYTKOWANIE PRZEZ OSOBY FIZYCZNE UŻYTKOWANIE PRZEZ ROLNICZE SPÓŁDZIELNIE PRODUKCYJNE

117 2. SŁUŻEBNOŚĆI GRUNTOWE OSOBISTE SŁUŻEBNOŚĆ PRZESYŁUSŁUŻEBNOŚĆ JEST OBCIĄŻENIEM CUDZEJ NIERUCHOMOŚCI MAJĄCYM NA CELU ZWIĘKSZENIE UŻYTECZNOŚCI INNEJ NIERUCHOMOŚCI ALBO ZASPOKOJENIE POTRZEB OZNACZONEGO PODMIOTU

118 SŁUŻEBNOŚĆI BIERNE CZYNNE ---POLEGAJĄ NA OBCIĄŻENIU NIERUCHOMOŚCI PRAWEM, KTÓREGO TREŚĆ POLEGA NA TYM, ŻE WŁAŚCICIEL NIERUCHOMOŚCI OBCIĄŻONEJ ZOSTAJE OGRANICZONY W MOŻNOŚCI DOKONYWANIA W STOSUKNU DO NIEJ OKREŚLONYCH DZIAŁAŃ CZYNNE POLEGAJĄ NA TYM, ŻE WŁAŚCICIEL NIERUCHOMOŚCI WŁADNĄCEJ MOŻE KORZYSTAĆ Z NIERUCHOMOŚĆI OBCIĄŻONEJ W OZNACZONYM ZAKRESIE --- USTANOWIENIE SŁUŻEBNOŚCI DROGI KONIECZNEJ SŁUŻEBNOŚĆ PRZESYŁU

119 służebność drogi koniecznej Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

120 służebność osobista Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego. niezbywalna

121 służebność przesyłu Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

122 Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

123 3. SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALUUSTAWA O SPÓŁDZIELNIACH MIESZKANIOWYCH z dnia 15 grudnia 2000 r. (Dz.U Nr 4, poz. 27) ustanowienie jedynie na rzecz członka spółdzielni umowa o budowę lokalu umowa o ustanowienie prawa (forma pisemna pod rygorem nieważności) wniesienie wkładu budowlanego

124 4. ZASTAW ZABEZEPIECZENIA RZECZOWE PRZEWŁASZCZENIE NA ZABEZPIECZENIEZASTRZEŻENIE WŁASNOŚCI RZECZY SPRZEDANEJ ZASTAW HIPOTEKA PRAWO ZATRZYMANIA KAUCJA BLOKADA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.

125 4. ZASTAW POWSTANIE umowa między właścicielem a wierzycielemwydanie rzeczy - ZASTAW REJESTROWY - USTAWA O ZASTAWIE REJESTROWYM I REJESTRZE ZASTAWÓW z dnia 6 grudnia 1996 r. (Dz.U. Nr 149, poz. 703) tj. z dnia 29 lutego 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 297) - ZASTAW SKARBOWY - ZASTAW USTAWOWY PRZEDMIOT RZECZY OZNACZONE CO DO TOŻSAMOŚCI RZECZY OZNACZONE CO DO GATUNKU ZBIÓR RECZY RUCHOMYCH LUB PRAW STANOWIĄCY CAŁOŚĆ GOSPODARCZĄ WIERZYTELNOŚCI PRAWA NA DOBRACH NIEMATERIALNYCH PRAWA Z PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH PRAWA Z NIEBĘDĄCYCH PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

126 4. ZASTAW ZAKRES ZABEZPIECZENIA ROSZCZENIE O ODSETKI NIE PRZEDAWNIONEODSZKODOWANIE Z POWODU NIEWYKONANIA LUB NIENALEŻYTEGO WYKONANIA ZOBOWIĄZANIA ZWROT NAKŁADÓW NA RZECZ PRZYZNANE KOSZTY ZABEZPIECENIA WIERZYTELNOŚCI

127 zaspokojenie z zastawuzaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym

128 5. HIPOTEKA - HIPOTEKA UMOWNA - HIPOTEKA PRZYMUSOWA - HIPOTEKA ŁĄCZNAW celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. HIPOTEKĘ USTANAWIA SIĘ DLA ZABEZPIECZENIA WIERZYTELNOŚCI NA NIERUCHOMOŚCIACH ORAZ WYBRANYCH PRAWACH

129 5. HIPOTEKA NA NIERUCHOMOŚCI NA UDZIALE WE WSPÓŁWŁASNOŚCINA UŻYTKOWANIU WIECZYSTYM NA SPÓŁDZIELCZYM WŁASNOŚCIOWYM PRAWIE DO LOKALU NA WIERZYTELNOŚCI ZABEZPIECZONEJ HIPOTEKĄ

130 POSIADANIE element fizyczny władztwa nad rzeczą (corpus)element psychiczny władztwa nad rzeczą (animus) SAMOISTNE ZALEŻNE W DOBREJ I ZŁEJ WIERZE FUNKCJE: PRAWO MANIFESTUĄCA PRAWO KORYGUJĄCA OCHRONNA

131 POSIADANIE OCHRONA OBRONA KONIECZNA DOZWOLONA SAMOPOMOCROSZCZENIE POSESORYJNE

132 posiadanie  Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego, jest dzierżycielem.

133 Podstawowe cechy, funkcje i źródła prawa zobowiązańZobowiązania Podstawowe cechy, funkcje i źródła prawa zobowiązań

134 Zobowiązania - pojęcieZobowiązanie jest stosunkiem prawnym między dwiema lub więcej osobami, na mocy którego jedna osoba (wierzyciel) może żądać od drugiej (dłużnika) określonego działania lub zaniechania (świadczenia), a dłużnik jest zobowiązany to świadczenie spełnić. Podmiot zobowiązania Przedmiot i treść zobowiązania

135 Stosunek zobowiązaniowy Podmiot Dłużnik - Wierzyciel Przedmiot Świadczenie Treść Prawo podmiotowe Obowiązki

136 Elementy stosunku prawnegoPodmiot Wyznaczają przede wszystkim hipotezy norm prawnych W zależności od gałęzi prawa i rodzaju stosunku prawnego, istnieją różne typy podmiotowości prawnej. Przedmiot Określone w treści normy prawnej zachowanie się jej adresata Treść Zakres praw i obowiązków

137 Zobowiązania Źródła zobowiązań: UmowyCzyny niedozwolone (415 i nast. KC)

138 Umowy jako źródła zobowiązańZasada swobody umów i jej ograniczenie Art. 353¹ KC treść i cele stosunku prawnego nie mogą się sprzeciwiać: Właściwości (naturze) stosunku cywilnoprawnego Przepisom ustawy Zasadom współżycia społecznego

139 Powstanie zobowiązaniaŚwiadczenie – może polegać na: działaniu lub zaniechaniu

140 Prawo rzeczowe Właściciel vs. Reszta świata Na pierwszym planie:Prawo podmiotowe właściciela Po drugiej stronie: obowiązek – powstrzymywanie się Prawo do posiadania, korzystania, rozporządzania

141 Prawo zobowiązaniowe Dłużnik vs. WierzycielNa pierwszym planie: Stosunek prawny (akcent na obowiązki) Dynamika: obie strony powinny być aktywne Wierzytelność – ogół uprawnień Dług – zobowiązanie/ obowiązki dłużnika

142 Czym jest zobowiązanie?Wierzyciel Dłużnik świadczenie (zachowanie się dłużnika na rzecz wierzyciela) podmiot podmiot uprawniony zobowiązany Wierzytelność Dług ogół uprawnień ogół obowiązków Art. 353 KC: § 1.Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. § 2.Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.

143 Jedna strona ma same obowiązki, druga same uprawnieniaModele zobowiązania Prosty 1 dłużnik wierzyciel Jedna strona ma same obowiązki, druga same uprawnienia Złożony dłużnik wierzyciel wierzyciel dłużnik W ramach 1 stosunku zobowiązaniowego obie strony są wierzycielami i dłużnikami wobec siebie, choć każda strona w innym zakresie

144 Wierzytelność Prawo podmiotowe, które w stosunku zobowiązaniowym przysługuje wierzycielowi. Służy do zaspokojenia interesów wierzyciela. Treść zobowiązania kształtowana jest również przez przepisy zawierające tzw. klauzule generalne, które odsyłają do pewnego systemu norm i ocen pozaprawnych Uprawnienie wierzyciela kierowane jest do tylko przeciwko konkretnemu dłużnikowi i tylko ten dłużnik odpowiada za dług (rozszerzona skuteczność wyjątkowo: art. 59 KC, 690 KC, niektóre prawa w księdze wieczystej).

145 Dług Dług jest wyrazem powinności dłużnika, która polega na obowiązku spełnienia świadczenia, co ma na celu zaspokojenie interesu wierzyciela. Korelat wierzytelności Odpowiedzialność ?

146 Dług a odpowiedzialnośćOdpowiedzialność dotyczy pokrycia długu i obejmuje wszelkie ujemne konsekwencje przewidziane przez system prawny, związany z przymusową realizacją świadczenia.  Możliwość przymusowego egzekwowania świadczenia od dłużnika Wyróżniamy: odpowiedzialność osobistą i rzeczową Czy dług może istnieć bez odpowiedzialności?

147 Powstanie stosunku zobowiązaniowegoCzynność prawna Orzeczenie sądu Akt administracyjny Czyny niedozwolone Inne zdarzenia: Bezpodstawne wzbogacenia Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

148 Świadczenie pojęcie, treść, rodzaje

149 Pojęcie Świadczenie to zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesom wierzyciela. Dare Facere Non facere Pati Element woli?

150 Treść świadczenia Art. 353 par. 2 KC:Działanie Zaniechanie Treść => to jak dłużnik ma się zachować Przykłady: wykonanie dzieła, przeniesienie prawa własności, przechowanie rzeczy Chwila oznaczenia świadczenia? Świadczenie powinno być oznaczone najpóźniej w chwili jego spełnienia! Może być ściśle określone w chwili powstania zobowiązania Strony mogą wskazać sposób jego określenia w przyszłości Możliwość wykonania świadczenia „Sprzedający sprzedaje Polskę, za którą Kupujący zobowiązuje się do zapłaty ceny w kwocie 1 zł”. Uprzednia (pierwotna) niemożność  jeśli w momencie zawarcia umowy świadczenie było niewykonalne, zobowiązanie w ogóle nie powstaje „Sprzedający sprzedaje samochód, za który Kupujący zobowiązuje się do zapłaty ceny w kwocie 1 mln zł”. (Następnie okazuje się, że po zawarciu umowy, a przed wydaniem samochodu Kupującemu, Sprzedający prowadząc samochód pod wpływem alkoholu, uderza w drzewo. Samochód płonie (Sprzedający wychodzi cało). Następna niemożność  dłużnik zobowiązany będzie do zapłaty odszkodowania w miejsce pierwotnego świadczenia

151 Zobowiązanie rezultatu a zobowiązanie starannego działania„Jan Kowalski zleca, a Kazimierz Nowak zobowiązuje się sporządzić roczny bilans księgowy spółki XYZ” Ściśle określony efekt Istotny jest skutek, objęty treścią zobowiązania Danie Wykonanie „Zleceniodawca zleca, a Zleceniobiorca zobowiązuje się do świadczenia usług prawnych, polegających w szczególności na reprezentowaniu Zleceniodawcy przez Zleceniobiorcę przed organami państwowymi.” Nie ma obowiązku osiągnięcia wskazanego celu Dłużnik ma podjąć określone działanie, ukierunkowane na osiągnięcie celu Brak obowiązku osiągnięcia określonego rezultatu Obowiązek dołożenia należytej staranności

152 Zobowiązanie przemienne„Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.” Art.363 par. 1 KC Świadczenie nie jest ściśle określone w chwili powstania zobowiązania Wynika z treści czynności prawnej lub ustawy Wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń 1 stosunek zobowiązaniowy o kilku alternatywnych, odrębnych świadczeniach Świadczenia muszą być odrębne: Różna treść / Różne przedmioty / Różny sposób / Różne miejsca Wybór – jednostronna czynność prawna Kto dokonuje wyboru? Wierzyciel Dłużnik Osoba trzecia Skąd wiemy kto ma wyboru dokonać? Z treści czynności prawnej Z okoliczności A co w jeśli w treści czynności prawnej nie wskazano kto dokonuje wyboru? Art. 365 par. 1 KC A gdy uprawniona osoba nie dokona wyboru? Art. 365 par. 3 KC Druga strona może wyznaczyć termin, po bezskutecznym upływie którego uprawnienie do wyboru przechodzi na drugą stronę

153 Świadczenie z upoważnieniem przemiennym„Wyrok w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej: Sąd Okręgowy we Wrocławiu nakazuje pozwanemu wydać przedmiot A, od czego pozwany może się zwolnić poprzez zapłatę kwoty zł.” Od samego początku opiewa na 1 świadczenie  wierzyciel może domagać się spełnienia tylko tego świadczenia (do egzekucji nadaje się tylko pierwsze świadczenie). Natomiast dłużnik może spełnić inne świadczenie, które również spowoduje wykonanie i wygaśnięcie zobowiązania. Wybór należy do dłużnika. Upoważnienie przemienne może wynikać z: ustawy (np. przy darowiźnie: obdarowany dostarcza środki utrzymania darczyńcy w niedostatku albo zwraca wartość wzbogacenia), umowy

154 Rodzaje świadczeń „Za wykonane prace zleceniobiorcy zostanie wypłacone wynagrodzenie w wysokości 100 złotych na podstawie rachunku.” Świadczenie jednorazowe – brak odwołania do czynnika czasu „Najemca zobowiązany jest płacić Wynajmującemu miesięczny czynsz w wysokości 500 zł. Czynsz płatny będzie z góry do 5 dnia każdego miesiąca.” Świadczenie okresowe Element czasu – wpływa na rozmiar świadczenia, im dłużej trwa stosunek tym więcej świadczeń Czynności powtarzające się cyklicznie w określonych z góry odstępach czasu „Kupujący zobowiązuje się do zapłaty ceny w wysokości zł. Powyższa cena zostanie zapłacona przez Kupującego w 5 miesięcznych ratach, płatnych na rachunek bankowy Sprzedającego do 5 dnia każdego miesiąca. Pierwsza rata zostanie zapłacona w grudniu.” Świadczenie jednorazowe rozłożone na raty Rozmiar świadczenia znany od razu, z góry jest określony „Wydzierżawiający oddaje przedsiębiorstwo XYZ Dzierżawcy do używania i pobierania pożytków”. Świadczenia ciągłe Stałe, określone zachowanie dłużnika Zobowiązanie ciągłe: Ustanowione na czas oznaczony  wygasają z upływem terminu: Ustanowione na czas nieoznaczony (bezterminowe)  wypowiedzenie

155 Rodzaje świadczeń II „Sprzedawca wyda przedmiot sprzedaży Kupującemu w terminie 10 dni od dnia zawarcia umowy sprzedaży” Świadczenia niepodzielne Nie można wykonać ich częściowo (bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości) „Kupujący zobowiązuje się do zapłaty ceny w wysokości 100 zł”. Świadczenia podzielne Można wykonać częściowo Decyduje cel świadczenia ! Sąd Najwyższy w sprawie IV CKN 821/00 orzekł, że świadczenie rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest zawsze niepodzielne.

156 Rodzaje świadczeń III „Joanna Wilk sprzedaje Karolinie Nowak samochód marki Toyota Land Cruiser, o numerach rej. BCV 65678” Oznaczone co do tożsamości Mają za przedmiot rzecz indywidualnie oznaczoną „Maurycy Pióro zobowiązuje się dostarczyć Janowi Kredce 5 ton pszenicy w terminie 3 tygodni od dnia zawarcia niniejszej umowy” Oznaczone co do gatunku Cechy rodzajowe Konkretyzacja w postaci źródła, masy Decyduje treść konkretnego zobowiązania.

157 Budowa i wykonanie umów

158 umowa przedwstępna Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.

159 dodatkowe zastrzeżenia umowne : zadatekW braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.

160 umowne prawo odstąpieniaMożna zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.

161 odstępne przy prawie odstąpieniaJeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.

162 dodatkowe zastrzeżenia umowneKara umowna – wynika z umowy Dotyczy zobowiązania niepieniężnego Bez względu na wysokość poniesionej szkody Art. 483 i 484 KC § 1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. § 2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

163 odsetki Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy.

164 WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ I SKUTKI ICH NIEWYKONANIAWierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chociażby cała wierzytelność była już wymagalna, chyba że przyjęcie takiego świadczenia narusza jego uzasadniony interes. Dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić.  W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego.

165 Wykonanie zobowiązań Zasada swobody umów – ograniczenia 353¹ KCDłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią : Zwyczaje , zasady współżycia społecznego Współdziałanie wierzyciela

166 Wykonywanie zobowiązańZwiązek przyczynowy – normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła oraz utracone korzyści art. 361 KC Przyczynienie się poszkodowanego do szkody miarkowanie odszkodowania art. 362 KC Formy naprawienia szkody . Miernik wysokości szkody art. 363 KC

167 ustawowy zastaw Zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania).

168 odpowiedzialność kontraktowa – na zasadzie winy Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. wina kontraktowa = jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności.

169 Odpowiedzialność za innych: Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika.

170 potrącenie Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

171 cesja wierzytelności  Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

172 zmiana dłużnika Osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu). Przejęcie długu może nastąpić: 1) przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika; oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron; 2) przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron; jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna.

173 Podział umów ze względu na ich strony:- umowy obustronnie profesjonalne - umowy jednostronnie profesjonalne - umowy z konsumentami

174 Zawieranie umów w obrocie konsumenckimUstawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny Ustawa z r.(Dz. U. 22, poz.271 ze zm.) Zmiany w KC art. 384 – 385⁴ KC Wzorzec umowny – doręczone przy zawarciu umowy Niedozwolone postanowienia umowne

175 Zawieranie umów w obrocie konsumenckimO uznaniu postanowień wzorców za niedozwolone rozstrzyga –Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa Prawo odstąpienia od umowy – 10 dni Powiadomienie konsumenta

176 wzorce umowne Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej, powinna udostępnić go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności.

177 wzorzec wzorzec wydany w czasie trwania stosunku umownego o charakterze ciągłym wiąże drugą stronę, jeżeli zostały zachowane wymagania określone w art. 384, a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia.

178 niedozwolone klauzule umowne Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

179 OCHRONA WIERZYCIELA W RAZIE NIEWYPŁACALNOŚCI DŁUŻNIKA skarga pauliańska Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.  Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

180 Wielość dłużników i wierzycieli

181 Uwagi ogólne Podmiot – jeden z elementów zobowiązaniaZobowiązanie ma 2 strony: dłużniczą i wierzycielską Zarówno po stronie dłużnika, jak i wierzyciela może występować wielość podmiotów. Wielość podmiotów może występować: Od chwili powstania zobowiązania Po jego powstaniu Wielość dłużników lub wierzycieli wpływa na treść stosunku obligacyjnego. Z zagadnieniem tym wiążą się następujące instytucje: Zobowiązania podzielne i niepodzielne Solidarność zobowiązań

182 Zobowiązanie solidarneZobowiązania solidarne to te, w których w razie wystąpienia wielości podmiotów, ustawodawca wprowadza szczególne zasady dotyczące sposobu spełnienia i odbioru świadczenia. Źródłem solidarności może być: Czynność prawna Przepis prawa (np. art. 441 par. 1 KC, 370 KC) Solidarności nie domniemywa się! Istotą solidarności jest umocnienie pozycji wierzyciela.

183 Solidarność bierna – solidarność dłużnikówArt. 366 par. 1 KC Cechy: Po stronie zobowiązaniowej występuje kilka podmiotów (kilku dłużników) Wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia Spełnienie świadczenia w całości przez któregokolwiek z dłużników prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania Dłużnicy pozostają solidarni aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela W razie spełnienia świadczenia przez jednego z dłużników solidarnych może on żądać zwrotu od pozostałych współdłużników (regres) Ryzyko niewypłacalności jednego z dłużników ponoszą pozostali współdłużnicy, część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się pomiędzy pozostałych współdłużników Działanie lub zaniechanie jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić pozostałym współdłużnikom W razie sporu między wierzycielem a dłużnikami solidarnymi dłużnicy mogą podnosić : Zarzuty osobiste Zarzuty wspólne

184 Solidarność czynna – solidarność wierzycieliArt. 367 KC Solidarność czynna może powstać wyłącznie na podstawie czynności prawnej, nigdy ex lege Cechy: Po stronie uprawnionej występuje kilka podmiotów (kilku wierzycieli) Dłużnik jest zobowiązany tylko do 1 świadczenia Co do zasady dłużnik może spełnić świadczenie według swojego wyboru do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych; jeśli jednak jeden z wierzycieli wytoczył powództwo, to dłużnik powinien świadczyć do jego rąk Spełnienie świadczenia do rąk któregokolwiek z wierzycieli prowadzi do wygaśnięcia zobowiąznia W razie spełnienia świadczenia do rąk jednego z wierzycieli treści stosunku prawnego między współwierzycielami rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach jest on odpowiedzialny wobec współwierzycieli; jeśli z treści stosunku nie wynika nic innego to wierzyciel który przyjął świadczenie jest odpowiedzialny w częściach równych. Zwłoka dłużnika, przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia względem jednego z wierzycieli solidarnych skutkuje względem pozostałych współwierzycieli (nie skutkują wobec pozostałych współwierzycieli, takie działania jednego wierzyciela, które pogarszają jego sytuację prawną wobec pozostałych np.. Zawarcie ugody z dłużnikiem, rozłożenie świadczenia na raty).

185 Odpowiedzialność in solidumSolidarność nieprawidłowa Kliku dłużników ma obowiązek spełnienia identycznego świadczenia na rzecz tego samego wierzyciela. Obowiązki tych dłużników wynikają z różnych tytułów prawnych, a ustawa ani czynność prawna nie zastrzega między nimi solidarności. Każdy z dłużników odpowiada za całość świadczenia. Wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od każdego z dłużników. Spełnienie świadczenia przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.

186 Czyny niedozwolone 415 i nast. KC Powstanie szkody deliktowejWyrządzenie szkody – uszczerbek w dobrach osobistych Działanie ludzkie lub inne zdarzenie Adekwatny związek przyczynowy Zasada winy Zasada ryzyka Zasada słuszności

187 Czyny niedozwolone Odpowiedzialność za własne czyny art. 415 KCOdp. wyłączona: Obrona konieczna( 423 KC) Stanu wyższej konieczności (art.424 KC) Dozwolonej samopomocy (art. 343 § 2 ,432§1

188 Odpowiedzialność za cudze czynyOdpowiedzialność za niepoczytalnych 427 KC Odpowiedzialność za czyny osób, którymi się posłużono 429 KC wina w wyborze Odpowiedzialność za podwładnego 430 KC Odpowiedzialność za szkodę przy wykonywaniu władzy publicznej 417 , 417¹ KC

189 Wina w nadzorze Art. 427 Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.

190 Odpowiedzialność na zasadzie słusznościArt. 428 Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

191 Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ruch mechanicznych środków komunikacjiArt. 436 w zw. Z art. 435 KC Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka Poszkodowany : ktokolwiek Wyjątkowo odpowiedzialność na zasadzie ryzyka Zderzenie mechanicznych środków komunikacji Przewóz z grzeczności Problemy szczególne naprawienia szkody deliktowej 444 – 448 KC

192 Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z użyciem sił przyrodyPodmiotem odpowiedzialności jest osoba, która prowadzi przedsiębiorstwo lub zakład na swój rachunek 435 KC – odpowiedzialność na zasadzie ryzyka Wyłączenia : Siła wyższa Wyłączna wina poszkodowanego Wyłączna wina osoby trzeciej za którą prowadzacy zakład nie odpowiada

193 Odpowiedzialność za zwierzęta wina w nadzorzeArt. 431 § 1. Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy.

194 Odpowiedzialność na zasadzie słusznościChociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

195 Odpowiedzialność na zasadzie ryzykaArt. 417 [Odpowiedzialność Skarbu Państwa] § 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. § 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

196 Odpowiedzialność na zasadzie słusznościArt [Względy słuszności] Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.

197 umowy nazwane sprzedaż, zamiana,

198 dostawa, kontraktacja, umowa o dzieło umowa o roboty budowlane

199 umowy regulujące używanie rzeczynajem dzierżawa, umowa leasingu użyczenie

200 umowa renty umowa dożywocia

201 przechowania umowa składu

202 przewozu spedycji

203 zlecenie (prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia),umowa agencyjna

204 pożyczka

205 umowa rachunku bankowego

206 umowa spółki cywilnej

207 umowa ubezpieczenia

208 umowa komisu

209 umowa poręczenia

210 umowa darowizny

211 umowa ugody

212 przyrzeczenie publiczne

213 przekaz i papiery wartościowe

214 Prawo spadkowe Art. 922 – 1088 kc

215 spadki Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.

216 Wspólne mieszkanie  Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Rozrządzenie spadkodawcy wyłączające lub ograniczające to uprawnienie jest nieważne.

217 tytuły dziedziczenia powołanie do spadku z ustawy z testamentu Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. powołanie do spadku z ustawy z testamentu

218 kto może być spadkobiercą Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.

219 Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy; 2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności; 3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku.

220 dziedziczenie ustawoweW pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych

221 W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi ¼ całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi 1/2 spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

222 W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy. W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

223 dziedziczenie testamentoweRozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.

224 nieważność testamentuTestament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: 1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; 2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści; 3) pod wpływem groźby. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

225 Formy testamentów Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule niniejszym.

226 jak się powołuje spadkobiercę?Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.

227 zapis i polecenie Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis). Spadkodawca może obciążyć zapisem także zapisobiercę (dalszy zapis).  Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).

228 zachowek Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

229 wydziedziczenie=pozbawienie prawa do zachowkuSpadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku: 1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; 2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; 3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

230 przyjęcie/odrzucenie spadku Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.  Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

231  http://www.e-sgh.pl/dominowska/222980