1 Pamięć autobiograficznaWykład maja 2013 Pamięć autobiograficzna

2 Plan wykładu Organizacja pamięci autobiograficznej Metody badaniaPamięć przeżyć z różnych okresów życia – amnezja dziecięca i reminiscencja Pamięć zdarzeń emocjonalnych: pamięć fleszowa Czy można wierzyć własnym wspomnieniom? Fałszywe wspomnienia

3 Czym jest pamięć autobiograficzna?Gromadzi zdarzenia i fakty bezpośrednio odnoszące się do „Ja” Sprawia, że nasze zachowanie jest kierowane wiedzą o własnej przeszłości Ale pojęcie to nie odnosi się do specyficznego magazynu, ani do specyficznych mechanizmów Tradycja filozoficzna: rozróżnienie przez Bergsona pamięci wspomnieniowej i nawykowej

4 Trochę historii Za prekursorów badań uważa się Galtona i FreudaGalton: zainteresowanie taksonomią wspomnień oraz poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o przyczynę i istotę ich różnorodności; badania metodą słów-podpowiedzi, inaczej wskazówek Freud: zainteresowanie związkami przyczynowymi między przeszłością i teraźniejszością; odtwarzanie historii życia jako element terapii

5 Ogólna charakterystyka i organizacjaPamięć autobiograficzna to pamięć trwała, element pamięci deklaratywnej Niekiedy utożsamiana z pamięcią epizodyczną, ale włącza się także do jej zakresu uogólnioną wiedzę semantyczną na temat własnej przeszłości, zachowań, uczuć, postaw Zapis przeżyć osobistych oraz ich znaczenie Ważne elementy to narracja, wyobraźnia i emocje

6 Typologie pamięci autobiograficznejConway: pamięć okresów życia; pamięć zdarzeń ogólnych, cyklicznych lub pojedynczych; pamięć zdarzeń specyficznych Cohen: pamięć empiryczna; pamięć deklaratywna; pamięć specyficzna; pamięć ogólna Brewer: wspomnienie osobiste; fakt autobiograficzny; ogólne wspomnienie osobiste; schemat Ja

7 Hierarchiczny model pamięci autobiograficznej M. LintonNajwyższy poziom przechowywania: nastrój Tematy i podtematy wspomnień Rozszerzenia tematów i podtematów Zdarzenia i epizody oraz amalgamaty W skład zdarzeń i epizodów wchodzą elementy Szczegóły

8 Hierarchia w pamięci autobiograficznej

9 Nakładanie się okresów życia i tematów

10 Funkcje pamięci autobiograficznejIntrapersonalna: konstruowanie i przechowywanie „Ja” oraz własnej historii; regulowanie nastroju, utrzymywanie równowagi emocjonalnej Interpersonalna: zawieranie i podtrzymywanie związków z innymi ludźmi; autoprezentacja Generowanie teraźniejszych i przyszłych zachowań

11 Metody badania Kwestionariusz śniadaniowy i techniki słowne – podawanie skojarzeń słownych (autorstwa Galtona, rozwinięta przez Crovitza i Shiffmana) Dzienniki, w tym własne: M. Linton, R.T. White, W.A. Wagenaar – codzienne zapisywanie zdarzeń z własnego życia wraz ze wskazówkami Wywiady i kwestionariusze Obserwacja mimowolnych wspomnień Eksperymenty, np. nad wdrukowywaniem fałszywych wspomnień

12 Amnezja dziecięca Zdarzenia z wczesnego dzieciństwa objęte niepamięciąGranice amnezji dziecięcej i czynniki na nie wpływające Płeć Inteligencja Zdolności werbalne Czynniki kulturowe

13 Amnezja dziecięca – pamięć narodzin rodzeństwa

14 Amnezja dziecięca – hipotezy wyjaśniająceHipoteza neuropsychologiczna – amnezja wynika z niedojrzałości mózgu, wczesne doświadczenia nie są rejestrowane wcale albo ich ślady są bardzo nietrwałe Hipoteza psychoanalityczna – wspomnienia z wczesnego dzieciństwa ulegają wyparciu Hipotezy poznawcze – sposób kodowania a sposób wydobywania; pojawianie się wspomnień dopiero po ukształtowaniu się pojęcia „Ja”

15 Reminiscencja w pamięci autobiograficznej (memory bump)

16 Reminiscencja

17 Wyjaśnienia reminiscencji w pamięci autobiograficznejPoznawcze efekt pierwszeństwa (liczne „pierwsze razy”) zdarzenia przełomowe więcej pozytywnych zdarzeń Neurologiczne: czas najlepszego funkcjonowania poznawczego Powstawanie tożsamości osobistej

18 Przywoływanie wspomnień o różnym zabarwieniu emocjonalnymWięcej przywoływanych wspomnień pozytywnych niż negatywnych czy neutralnych Wraz z upływem czasu maleje nasycenie emocjonalne wspomnień, dotyczy to w szczególności pamięci zdarzeń negatywnych „Ulepszanie” przeszłości występuje zarówno w dowolnej, jak i mimowolnej pamięci autobiograficznej Wyjątek stanowią osoby depresyjne

19 Intensywność afektu związanego ze wspomnieniami

20 Pamięć fleszowa (efekt lampy błyskowej)Pierwsze doniesienie: 1899r. Colgrove, badania nad pamięcią okoliczności uzyskania wiadomości o śmierci Lincolna Brown i Kulik (1977): pamięć okoliczności, w jakich osoby badane dowiedziały się o zabójstwie Johna F. Kennedyego Kategorie kanoniczne: informacja o miejscu; o towarzyszących zdarzeniach; o źródle informacji; o konsekwencjach; o przeżywanych emocjach

21 Pamięć fleszowa c.d. Czy na pewno niezwykle wierna?Badania Neissera i Harscha (1992) nad wspomnieniami dotyczącymi otrzymania wiadomości o eksplozji Challengera po 24 godzinach, 2 latach i 6 miesiącach oraz 3 latach: w ostatniej próbie 7% dokładne przypominanie, 50% - znaczne zmiany, 25% całkowicie nieścisłe Niemniej ludzie żywią głębokie przekonanie, że ich wspomnienia są wyjątkowo wyraziste i autentyczne

22 Wspomnienia fleszowe z różnych okresów życia

23 Prywatne wspomnienia fleszoweCzęsto odnoszą się do różnych tzw. pierwszych doświadczeń Dotyczą częściej wspomnień związanych z przeżyciem traumatycznym Zawierają błędy dedukcyjne

24 Czynniki wpływające na powstawanie wspomnień fleszowych

25 Czynniki wpływające na powstawanie wspomnień fleszowychNowość zdarzenia → zaskoczenie → emocje → wspomnienie fleszowe Ważność → emocje → jawne powtarzanie (opowiadanie, słuchanie na temat zdarzenia) → powstawanie zapisu pamięciowego zdarzenia → wspomnienie fleszowe Czyli najważniejsze czynniki to: nowość oraz znaczenie dla dalszego życia jednostki lub dla historii

26 Ocena źródła wspomnieńCzy można ufać w prawdziwość własnych wspomnień? Czynniki wpływające na ocenę źródła wspomnień Zależność od pola Żywość wyobrażeń wzrokowych Podatność na sugestię Zaabsorbowanie (absorption)

27 Konstruktywny charakter pamięci autobiograficznejPodstawowa rola schematów poznawczych Schemat „Ja”: podtrzymywanie poczucia własnej wartości, dążenie do spójności, uaktualnianie Związki między pamięcią autobiograficzną i autonarracją Nadanie wspomnieniom struktury narracji sprzyja ocenianiu ich jako wiarygodnych Narracje dziecięce tworzone w rozmowach z rodzicami

28 Grzechy pamięci, także autobiograficznejNietrwałość: osłabianie i zanikanie wspomnień Roztargnienie: brak kodowania zdarzeń Blokowanie: trudności w przywoływaniu wspomnień Błędne atrybucje: błędne różnicowanie wspomnień prawdziwych i fałszywych Podatność na sugestię: zaszczepianie fałszywych wspomnień Tendencyjność: wpływ teraźniejszości na treść wspomnień Uporczywość: nawracanie wspomnień

29 Fałszywe (rzekome) wspomnienia – procedury wywoływaniaSchemat Loftus: zagubiony w centrum handlowym; Królik Bugs w Disneylandzie Procedura Deese’a, Roedigera i McDermott (DRM): igła w stogu siana Paradygmat obrazowy (Miller i Gazzaniga): obrazki lub zdjęcia z typowymi, schematycznymi obiektami znajdującymi się w określonej sytuacji czy kontekście

30 Co sprzyja powstawaniu fałszywych wspomnień?Schematy zdarzeń Błędna atrybucja źródeł Sugestia Hipnoza Powtarzanie przypominania Wiek Aktywność poznawcza związana ze wspomnieniami Kontekst społeczny