1 Pamięć utajona (pamięć bez świadomości, ukryta, implicite,)Wykład maja 2013 Pamięć utajona (pamięć bez świadomości, ukryta, implicite,)

2 Plan wykładu Historia badań nad pamięcią utajonąMetody badania pamięci utajonej Dysocjacje między testami pamięci jawnej i utajonej Teoretyczne interpretacje nieświadomych form pamięci

3 Historia badań nad pamięcią nieświadomąEbbinghaus: świadoma pamięć mimowolna oraz nieświadoma pamięć mimowolna Amnezja histeryczna: reagowanie lękiem w sytuacji lub miejscu skojarzonym z urazem Claparède: pacjentka z zespołem histerycznym Korsakow: reakcja pacjenta na aparat do elektrowstrząsów

4 Inne przykłady pamięci nieświadomejDamasio: przypadek Daniela Czy człowiek może zapamiętać to, co usłyszał, gdy był pod wpływem narkozy? Efekt samej ekspozycji Efekt końca języka Uczenie się języka ojczystego przez dzieci Warrington i Weiskrantz (1970): pacjenci amnestyczni i grupa kontrolna Graf i Schacter (1985): wprowadzenie terminu pamięć „utajona”

5 Metody badania pamięci utajonej – testy percepcyjneTesty, które nie wymagają świadomego lub zamierzonego przypominania, ale pozwalają na pośrednie ujawnianie się jego wpływu Torowanie powtórzeniowe (poprzedzanie, priming): faza pierwsza – prezentacja bodźców; faza druga – testowa Jacoby: procedura identyfikacji percepcyjnej przy bardzo krótkiej ekspozycji Tulving: uzupełnianie fragmentów lub rdzeni słów

6 Testy pojęciowe czy asocjacyjneTorowanie asocjacyjne: podawanie egzemplarzy określonej kategorii pojęciowej Pytania dotyczące wiedzy ogólnej Swobodne skojarzenia

7 Zjawiska pokrewne pamięci utajonejMetoda oszczędności Warunkowanie klasyczne i instrumentalne Uczenie się nieświadome, np. uczenie się sztucznej gramatyki Uczenie się reagowania na powtarzające się sekwencje bodźców Symulacje kontroli złożonych systemów

8 Pamięć jawna a pamięć utajonaDysocjacje między populacjami: Pacjenci amnestyczni a osoby zdrowe Dzieci a dorośli: np. rozpoznawanie obrazków oraz czas latencji podczas nazywania uprzednio pokazywanych obrazków w porównaniu z nowymi; uzupełnianie fragmentów słów, identyfikowanie fragmentów słów, podawanie egzemplarzy danej kategorii Osoby w podeszłym wieku Nieświadome formy pamięci względnie stałe przez całe życie

9 Dysocjacje funkcjonalneU osób nie przejawiających zaburzeń pamięci odmienne czynniki wpływają na pamięć jawną i pamięć utajoną Na wyniki w testach pamięci jawnej wpływają, a na wyniki w testach pamięci utajonej – nie: Poziom przetwarzania Poziom uwagi Intencjonalność uczenia się Organizacja list Alkohol

10 Poziom uwagi a efekty pamięci jawnej i utajonej

11 Przetwarzanie pojęciowe i percepcyjne – materiał

12 Przetwarzanie pojęciowe i percepcyjne – wyniki

13 Dysocjacje funkcjonalne c.d.Testy pośrednie bardziej wrażliwe na: Różnice w cechach percepcyjnych materiału, np. zmiana modalności Zmiany w obrębie modalności (głos męski a głos żeński; zmiana czcionki; zamiana obrazów na słowa) Badania Jacoby’ego: XXX COLD; HOT COLD; HOT? Identyfikacja percepcyjna najlepsza, gdy słowa bez kontekstu; rozpoznawanie najlepsze przy generowaniu

14 Niezależność stochastycznaNa podstawie wyników testów bezpośrednich nie można przewidywać wyników testów pośrednich i vice versa Efekty pamięci jawnej i utajonej tego samego materiału są od siebie niezależne Brak korelacji między rozpoznawaniem słów i uzupełnianiem fragmentów słów Rozpoznawanie kolegów z przedszkola na fotografii i pomiar reakcji elektrodermalnej

15 Podobieństwa w uwarunkowaniach pamięci świadomej i nieświadomejOkres retencji i powtarzanie Liczba i rozkłady powtórzeń Kontekst Podobieństwa częściej stwierdzane w przypadku pojęciowych testów pośrednich

16 Problemy interpretacyjnePodstawowa różnica w badaniach: instrukcja skłaniająca lub nie do przypominania Ale czy zawsze badani wykonują „nieświadome” testy w sposób założony przez eksperymentatora? I odwrotnie, czy w przypadku testów „świadomych” nie występują procesy utajone? Wpływ bodźców prezentowanych suboptymalnie Dysocjacja procesów: instrukcja nakazująca inkluzję i zakazująca inkluzji

17 Wyjaśnienia teoretycznePierwsze wyjaśnienie, szybko zarzucone: założenie o sile śladu pamięciowego i hipoteza progu Aktywacja: dla przejawów pamięci utajonej wystarcza chwilowa aktywacja reprezentacji; dla przejawów pamięci jawnej konieczny dostęp do węzła i kontekstu

18 Systemy pamięci Zjawiska pamięci utajonej i jawnej zależą od odrębnych systemów pamięci Koncepcja popularna wśród badaczy o orientacji neuropsychologicznej; argumentem za jest fakt występowania dysocjacji Tulving i Schacter: system reprezentacji percepcyjnej (torowanie percepcyjne); uczenie się semantyczne (torowanie pojęciowe) Squire: system niedeklaratywny (proceduralny)

19 Procesy przetwarzania informacjiOdmienność procesów kodowania podczas wykonywania bezpośrednich i pośrednich testów pamięciowych Istotna interakcja między cechami reprezentacji i wymaganiami zadania Przetwarzanie ukierunkowane pojęciowo (typu góra-dół, zstępujące) i percepcyjnie (typu dół-góra, wstępujące)

20 Do czego służy pamięć utajona? PozytywyUłatwienie identyfikacji bodźców percepcyjnych Ułatwienie przetwarzania semantycznego Rehabilitacja pacjentów cierpiących na amnezję: przypadek Barbary „metoda znikających wskazówek” Reklama

21 O negatywnych konsekwencjach działania nieświadomej pamięciStereotypy i uprzedzenia Nieświadomy plagiat Déjà vu Efekt fałszywej sławy

22 Efekt fałszywej sławy