1 PARADYGMAT KOMPETENCJI KIEROWNIKA BUDOWYWYKŁADOWCA DR INZ.KRZYSZTOF MICHALIK

2 1. Pojęcia ogólne 1.1 Paradygmat - przywództwo. Transformacyjne, w literaturach przedmiotu oznacza zdolność osoby (przywódcy) do przekazania swojej wizji pracownikom, używając w tym celu odpowiedniej symboliki, oraz potrafi zachęcać do uzyskania doskonałości w tym, co wykonują. Paradygmat osoby kierującej, to umiejętność wywierania wpływu na grupę, która powoduje zmianę w systemach wartości pracowników, ich potrzebach i celach oraz aspiracjach. - wzorzec, ogólny model lub wzorcowy przykład 1.2 Kierownik budowy - „osoba, która stojąc na czele danej jednostki organizacyjnej, powoduje realizację, przy pomocy podległych sobie pracowników, przypisanych tej komórce celów (zadań). Może to być również pracownik stojący na czele powołanego w organizacji formalnej zespołu do określonych zadań” - „zwierzchnik lub podmiot kierujący danego zespołu ludzkiego, będącego organizacją formalną” - „manager” ang. tłumaczono jako osobę „odpowiedzialną za kształtowanie i koordynowanie pracy innych” lub jako osobę zarządzającą wydziałem lub organizacją

3 2. Kierownik budowy w procesie budowlanym 22. Kierownik budowy w procesie budowlanym 2.1 Podstawa prawna Aktem prawnym regulującym działalność w budownictwie jest ustawa z dnia 7 lipca 1994r Prawo budowlane (Dz. U. z 2016r poz. 290). Zgodnie z art. 17, rozdział 3: Prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego, kierownik budowy jest jednym z uczestników procesu budowlanego. Według art. 12 kierownikiem budowy (kierownikiem robót) może być jedynie osoba uprawniona do pełnienia samodzielnych funkcji w budownictwie. Art. 22 wymienia podstawowe obowiązki kierownika budowy, natomiast art. 23 określa prawa jakie posiada kierownik budowy. Określenia prawne zawarte w Prawie Budowlanym mają charakter regulacyjny oraz ich zakres może ulec zmianie. Jak powszechnie wiadomo prawa i obowiązki kierownika budowy są znacznie szerszym zakresem.

4 2.2 Uprawnienia budowlane – kierownik budowy Warunkiem wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, jaką jest funkcja kierownika budowy wymaga, aby osoba posiadała odpowiednie wykształcenie i praktykę budowlaną w kierowaniu robotami budowlanymi, w odpowiedniej specjalności. Wydanie decyzji, tzw. „uprawnień budowlanych” , wydanych przez właściwą izbę samorządu zawodowego, wymaga przeprowadzenia postępowania kwalifikacyjnego: - „kwalifikowania wykształcenia i praktyki zawodowej jako odpowiednie lub pokrewne dla danej specjalności uprawnień budowlanych, zwanego dalej „kwalifikowaniem”; - egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej”

5 2.2 Uprawnienia budowlane – kierownik budowy Prawo budowlane zwraca szczególną uwagę na dopuszczenie do budowlanego procesu inwestycyjnego osób pełniących samodzielne funkcje techniczne, wymagają umiejętności fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych, technicznych i organizacyjnych. Dotyczy to szczególnie: • projektowania, sprawdzania projektów i sprawowania nadzoru autorskiego, • kierowania robotami budowlanymi, • kierowania, nadzorowania i prowadzenia kontroli technicznej nad wytwarzaniem konstrukcyjnych elementów budowlanych, • wykonywania nadzoru inwestorskiego, • sprawowania kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych, • reprezentowania organów państwowego nadzoru budowlanego,

6 Funkcje te mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne, praktykę zawodową oraz dostosowane do zakresu obowiązków uprawnienia budowlanego. Aktualnie uprawnienia budowlane mogą być udzielane w zakresie projektowania lub kierowania robotami budowlanymi w pełnym lub ograniczonym zakresie. W uprawnieniach określa się specjalność i ewentualną specjalizację techniczno-budowlaną oraz zakres prac projektowych lub robót objętych danymi uprawnieniami. Uprawnienia udzielane są w następujących specjalnościach: • architektonicznej, • konstrukcyjno-budowlanej, • drogowej, • mostowej, • kolejowej, • wyburzeniowej, • telekomunikacyjnej, • instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych, • instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych.

7 Jednym z podstawowych warunków upoważniających do ubiegania się o uprawnienia zawodowe w budownictwie jest posiadanie właściwego wykształcenia. W zależności od ukończonego kierunku kształcenia oraz rodzaju posiadanego dyplomu przepisy wskazują, o jaki rodzaj uprawnień (bez ograniczeń lub z ograniczeniami) i w jakiej specjalności można się ubiegać. Kolejnym warunkiem uzyskania uprawnień budowlanych jest odbycie odpowiedniej praktyki po uzyskaniu dyplomu wyższej uczelni, przy czym dopuszcza się odbywanie praktyki już po zaliczeniu trzeciego roku studiów (z wyłączeniem praktyk objętych programem nauczania). Postępowanie kwalifikacyjne składa się z dwóch etapów: weryfikacji wykształcenia i odbytej praktyki zawodowej oraz samego egzaminu. Wykształcenie kwalifikuje się jako odpowiednie lub pokrewne na podstawie dyplomu ukończenia odpowiedniego kierunku studiów, ich rodzaju (magisterskie lub inżynierskie) i ewentualnie specjalności dyplomowej. Egzamin przeprowadzany jest co najmniej dwa razy w roku i składa się z części pisemnej w formie tekstu i ustnej. Zakresem egzaminu dostosowany jest do rodzaju uprawnień, o jakie ubiega się kandydat (bez ograniczeń lub ograniczone, projektowe, kierowania robotami budowlanymi lub jedne i drugie) oraz specjalności. Negatywny wynik części pisemnej eliminuje kandydata z egzaminu ustnego. Ponowny termin egzaminu wyznacza Izba, jednak nie może to być wcześniej niż po trzech miesiącach. W przypadku pozytywnego wyniku egzaminu Izba przekazuje kopię decyzji o nadaniu określonych uprawnień budowlanych do Głównego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego, gdzie jest ona wpisana do centralnego rejestru osób posiadających takie uprawnienia.

8 2.3 Obowiązki kierownika budowy

9 Zgodnie z ustawa z dnia 7 lipca 1994r Prawo budowlane (Dz. UZgodnie z ustawa z dnia 7 lipca 1994r Prawo budowlane (Dz. U. z 2016r poz. 290), do obowiązków kierownika budowy należy: • złożenie oświadczenia dotyczącego przyjęcia obowiązków kierowania budową, a także protokolarne przejęcie od inwestora placu budowy; • sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ) przed rozpoczęciem budowy. Kierownik nie jest zobowiązany do osobistego sporządzenia planu, jednak odpowiada za jego treść i musi go podpisać; • kierowanie budową, zgodny z przepisami techniczno-budowlanymi, dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz z projektem i pozwoleniem na budowę; • zapewnić i dopilnować wykonanie odpowiedniego zabezpieczenia i odgrodzenia placu budowy, umieszczenie tablicy informacyjnej; • dopilnować wykonanie zaleceń wpisanych do dziennika budowy (przez inspektora nadzoru, projektanta); • dopilnować geodezyjnego wytyczenia obiektu; • prowadzenie dokumentacji (w tym przede wszystkim dziennika budowy), po zakończeniu wszystkich prac przygotowanie dokumentacji powykonawczej potrzebnej do oddania obiektu do użytkowania;

10 • w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia podczas wykonywania prac budowlanych wstrzymanie robót oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym inwestora; • zgłaszanie inwestorowi lub inspektorowi nadzoru inwestorskiego do sprawdzenia lub odbioru zakończonych robót, które ulegających zakryciu lub zanikających. Umożliwić wykonanie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru. Sprawdzenie szczelności instalacji gazowej, pomiarach instalacji elektrycznej, odgromowej, o odbiorach przyłączy; • dostarczenie inwestorowi oświadczenia o zgodności obiektu budowlanego z projektem i warunkami pozwolenia na budowę oraz z przepisami; • dostarczenie inwestorowi oświadczenia o uporządkowaniu terenu budowy, oraz doprowadzeniu do odpowiedniego stanu drogi, ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu; • zgłoszenie inwestorowi do odbioru wybudowanego obiektu (wpisem do dziennika budowy), uczestniczenie w czynnościach odbiorowych i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad;

11 2. 4 Prawa kierownika budowy Zgodnie z art2.4 Prawa kierownika budowy Zgodnie z art. 23 Prawa Budowlanego, kierownik budowy ma prawo: - występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy; - ustosunkowania się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych. - zrezygnować z funkcji kierownika budowy, jeśli po wystąpieniu do inwestora o zmianę rozwiązań projektowych, zagrażających bezpieczeństwu, inwestor odmówi wprowadzenia poprawek lub zmiany rozwiązań. W takiej sytuacji kierownik budowy, aby zachować posiadane uprawnienia budowlane oraz ustrzec się przed odpowiedzialnością karną, w razie wystąpienia tragicznych następstw braku korekty rozwiązań projektowych, może zrezygnować z danej funkcji. Inwestor jest odpowiedzialny za objęcie funkcji kierownika budowy, który posiada odpowiednie uprawnienia budowlane do wykonywania funkcji technicznych – sprawowania kierownictwa nad robotami budowlanymi wymaganej specjalizacji i zakresie.

12 Trudno jest wymienić wszystkie aktualne obowiązujące przepisy, rzutujące na przebieg budowlanego procesu inwestycyjnego. Poniżej zestawiono wybrane, najważniejsze ustawy i rozporządzenia, które każdy kierownik budowy powinien przeanalizować i znać podczas prowadzenia inwestycji (w zależności od rodzaju prowadzonego zadania): Ustawy: • Prawo budowlane, • o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, • o gospodarce nieruchomościami, • Prawo zamówień publicznych, • Prawo ochrony środowiska, • o ochronie przyrody, • o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, • o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, • Prawo wodne,

13 Rozporządzenia: • w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, • w sprawie sposobu ustalania wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania przestrzennego, • w sprawie oznaczeń i nazewnictwa stosowanych w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz w decyzji o warunkach zabudowy, • w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane gospodarki wodnej i ich usytuowanie, • w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych, • ze wzorami oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz decyzji o pozwoleniu na budowę, • w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego, • w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, • w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, • w sprawie rodzajów obiektów budowlanych, przy których realizacji jest wymagane ustanowienie inspektora nadzoru inwestycyjnego,

14 • w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane, • w sprawie określenia metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym, • w sprawie rodzaju i zakresu opracowań geodezyjno-kartograficznych oraz czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie, • w sprawie określenia przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, • w sprawie zakresu instrukcji gospodarowania wodą, • w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód, • w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew,

15 2.5 Kierownik budowy – uczestnik procesu budowlanego Głównymi uczestnikami procesu budowlanego są: • inwestor, • inspektor nadzoru inwestycyjnego, • projektant, • wykonawca reprezentowany przez kierownika budowy lub kierownika robót, Funkcję kontrolną nad prawidłowym przebiegiem całego procesu oraz prawidłowym wypełnieniem obowiązków przez wszystkich jego uczestników sprawują organy nadzoru budowlanego. Wszystkie osoby fizyczne, reprezentujące poszczególnych instytucjonalnych uczestników procesu, muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje, związane z posiadaniem właściwych uprawnień do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

16 2.6 Odpowiedzialność za naruszenie przepisów budowanych Osoby, które pracują w budownictwie, a szczególnie te, które posiadają uprawnienia budowlane w określonym zakresie i są dopuszczone do sprawowania samodzielnych funkcji technicznych, są odpowiedzialne za wykonywanie tych funkcji zgodnie z obowiązującymi przepisami, normami, zasadami wiedzy technicznej, za należytą, staranność w wykonywaniu pracy, jej właściwą organizację, bezpieczeństwo i jakość. W celu zabezpieczenia właściwego wykonywania tych obowiązków oraz zasady etyki zawodowej przez wszystkie te osoby przewidziane są cztery rodzaje odpowiedzialności: 1) karna, 2) zawodowa, 3) cywilna, 4) dyscyplinarna,

17 Odpowiedzialności karnej, a więc zagrożonej karą pozbawienia wolności lub grzywną, podlegają między innymi następujące wykroczenia: • wykonywanie robót budowlanych bez zezwolenia lub wymaganego zgłoszenia, • wykonywanie robót budowlanych w sposób mogący spowodować zagrożenia bezpieczeństwa ludzi, mienia lub środowiska, • wykonywanie robót w sposób istotnie odbiegający od posiadanego zezwolenia lub obowiązujących w tym zakresie przepisów, • projektowanie i wykonywanie robót budowlanych w rażący sposób łamiący obowiązujące przepisy i normy, szczególnie w zakresie bezpieczeństwa ludzi, mienia i środowiska, • wykorzystanie materiałów budowlanych niedopuszczonych do stosowania lub objętych zakazem stosowania w budownictwie, • użytkowanie obiektów budowlanych bez zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych lub posiadania pozwolenia na użytkowanie, • dokonywanie rozbiórki obiektów budowlanych z pominięciem obowiązującego prawa, • niewykonywanie obowiązkowych ocen i kontroli stanu technicznego obiektów budowlanych,

18 • nieutrzymywanie obiektów budowlanych w należytym stanie technicznym lub ich eksploatowanie niezgodnie z przepisami, • zaniedbanie przechowywanie i udostępniania właściwym organom dokumentów związanych z obiektem budowlanym i jego eksploatacją, • w razie katastrofy budowlanej niezorganizowanie doraźnej pomocy poszkodowanym i nie przeciwdziałanie rozszerzaniu się skutków katastrofy, • niezabezpieczenia miejsca katastrofy przed zmianami uniemożliwiającymi prowadzenie postępowania wyjaśniającego oraz niezawiadomienie właściwych organów o powstałej katastrofie, • nieusunięcie stwierdzonych uszkodzeń lub usterek mogących spowodować niebezpieczeństwo dla ludzi, mienia lub środowiska, • niestosowanie się do wydawanych na podstawie obwiązującego prawa decyzji właściwych organów, • utrudnienie wykonywania czynności służbowych przez właściwe organy,

19 Odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które: • dopuściły się występku lub wykroczeń, określonych ustawą – Prawo budowlane, • zostały ukarane w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, • wskutek rażących błędów lub zaniedbań spowodowały zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne, • nie spełniają lub spełniają niedbale swoje obowiązki, Postępowanie w sprawie odpowiedzialności zawodowej w budownictwie wszczyna się na wniosek organu nadzoru budowlanego, właściwego dla miejsca popełnienia czynu lub stwierdzającego popełnienie czynu, złożony po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego. W sprawie odpowiedzialności zawodowej w budownictwie orzekają organy samorządu zawodowego. Decyzja o udzielonej karze podlega wpisowi do centralnego rejestru ukaranych. Popełnienie czynów powodujących odpowiedzialność zawodową w budownictwie jest zagrożone następującymi karami: upomnieniem, upomnieniem z jednoczesnym nałożeniem obowiązku złożenia, w wyznaczonym terminie, egzaminu na uprawnienia budowlane, zakazem wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie na okres od roku do 5 lat, połączonym z obowiązkiem złożenia, w wyznaczonym terminie, egzaminu,

20 Osobie ukaranej z jednoczesnym nałożeniem obowiązku złożenia egzaminu, która w wyznaczonym terminie egzaminu nie zdała, wyznacza się termin dodatkowy, nie krótszy niż 3 miesiące i nie dłuższy niż 6 miesięcy. W przypadku nieuzyskania oceny pozytywnej w terminie dodatkowym stwierdza się utratę uprawnień do pełnienia samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. Przy nakładaniu kary należy uwzględnić dotychczasową karalność z tytułu odpowiedzialności zawodowej. O zakazie wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie orzeka się w przypadku znacznego społecznego niebezpieczeństwa czynu. Zakaz wykonywania takiej funkcji może być orzeczony również w stosunku do osoby, która pomimo dwukrotnego upomnienia ponownie dopuściła się czynu, powodując odpowiedzialność zawodową lub uchyla się od złożenia nakazanego egzaminu. Kara biegnie od dnia, w którym decyzja o ukaraniu stała się ostateczna. Nie można wszcząć postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie po upływie 6 miesięcy od dnia powzięcia przez organy nadzoru budowlanego wiadomości o popełnieniu czynu, powodującego tę odpowiedzialność i nie później niż po upływie 3 lat od dnia zakończenia robót budowlanych albo zawiadomieniu o zakończeniu budowy lub wydania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu budowlanego.

21 Niezależnie od odpowiedzialności zawodowej i karnej pojawia się również problem odpowiedzialności cywilnej. Wynika ona z obowiązku wynagrodzenia szkody przez bezpośredniego sprawcę lub osobę kierującą i odpowiadającą za działanie podporządkowanych mu osób. Obowiązek wynagrodzenia szkody istnieje w przypadku jej udowodnienia oraz związku przyczynowego między szkodą a zdarzeniem, z którym norma prawna łączy odpowiedzialność. Należy zwrócić uwagę, że za przyczynę szkody uważa się nie tylko działanie, lecz także zaniechanie czynności, które mogłyby zapobiec szkodzie. Jeśli zakres odpowiedzialności nie wynika z przepisów prawa, to może być ograniczony przez umowę zawieraną pomiędzy stronami. Dlatego w stosunkach cywilno-prawnych tak istotną rolę odgrywają postanowienia zawarte w zawieranej umowie. Nieco inaczej wygląda sytuacja odpowiedzialności dyscyplinarnej. Odpowiedzialności tej podlegają osoby, które z racji wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie są członkami Izb Budowlanych czy Izb Architektów, i które: • nie przestrzegają przy wykonywaniu czynności zawodowych obowiązujących przepisów oraz zasad wiedzy technicznej lub urbanistycznej, • nie przestrzegają zasad etyki zawodowej, • nie stosują się do uchwał organów Izby, • nie opłacają składek członkowskich,

22 Postepowanie w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej składa się z trzech etapów: • postępowania wyjaśniającego, • postępowania przed sądem dyscyplinarnym, • postępowania wykonawczego Ewentualnymi karami w powyższym postępowaniu są: upomnienie, nagana lub zawieszenie w prawach członka Izby. W tym ostatnim przypadku kara uniemożliwia w rzeczywistości wykonywanie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. Od zasądzonych orzeczeń przysługuje postępowanie odwoławcze w Krajowym Sądzie Dyscyplinarnym. Poruszając problematykę odpowiedzialności, wynikającej w wykonywania zawodu inżyniera budownictwa, nie można zapominać o przestrzeganiu zasad etyki zawodowej, zarówno Polska Izba Inżynierów Budownictwa, jak i Izba Architektów opracowały kodeks zasad etyki zawodowej członków tych Izb. Zwraca się w nich szczególną uwagą na fakt, że działalność inżynierska jest sztuką, a zawód inżyniera jest zawodem zaufania publicznego. W swej działalności inżynier powinien kierować się dobrem publicznym i zasadami uczciwości zawodowej i osobistej oraz unikać sytuacji mogących wzbudzać wątpliwości co do uczciwości jego działania. Zwraca się również uwagę, że praca inżyniera jest praca twórczą, odpowiedzialną i wymagającą stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

23 3. Bibliografia: Literatura: 1. Pocztowski A. , 20073. Bibliografia: Literatura: 1. Pocztowski A., Zarządzanie zasobami ludzkimi. Strategie – procesy - metody. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2. Listwan T., Kształtowanie kadry menedżerskiej firmy. Wydawnictwo „Mimex”, Wrocław 3. Encyklopedia organizacji i zarządzania, 1981, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 4. Johannsen H., Page G.T., International Dictionary of Management. Kogan Page, London 5. Dictionary of Personnel Management, Peter Collin Publishing, Teddington 6. Bogusz W., Kierowanie budowlanym procesem inwestycyjnym. Wydawnictwo SGGW, Warszawa Ustawy: 6. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane Internet: