1 Płatniczy wielopodmiotowy i wielofunkcyjny stosunek podatkowoprawny Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

2 Płatniczy wielopodmiotowy złożony stosunek podatkowoprawny Płatnik (PŁ) Zobowi ą zanie podatnika Podmiot publiczno- prawny (PPP) Podatnik (PD) Obowi ą zek podatkowy Osoba trzecia (OT) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

3 Ogólne zagadnienia podmiotowe płatniczego stosunku podatkowoprawnego 1. Stosunek prawny w prawie podatkowym. 2. PPP jako podmiot stosunku podatkowoprawnego. 3. Podatnik jako podmiot stosunku podatkowoprawnego. 4. Płatnik jako podmiot stosunku podatkowoprawnego. 5. Wielopodmiotowy stosunek podatkowoprawny płatnika, podatnika i podmiotu publicznoprawnego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

4 1 - dlaczego mamy tu do czynienia z wielopodmiotowym stosunkiem prawnym? Z tego prostego powodu, ż e powstanie obowi ą zku podatkowego u podatnika, oznacza u płatnika powstanie obowi ą zku tzw. obliczenia, pobrania i wpłaty tego ż podatku, a u podmiotu publicznoprawnego uprawnienie do otrzymania tego zobowi ą zania podatkowego za po ś rednictwem płatnika (a nie w inny sposób) ze wszelkimi konsekwencjami jakie rodzi niewykonanie tych obowi ą zków przez płatnika u płatnika lub u podatnika. Jest to zatem wspólny wielopodmiotowy w ę zeł uprawnie ń i obowi ą zków. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

5 1a - Dlaczego mamy tu do czynienia z wielopodmiotowym stosunkiem prawnym? Mo ż na by ten stosunek prawny okre ś li ć za pomoc ą tradycyjnego stosowanego w cywilistyce terminu o skutkach wywoływanych erga omnes. Ale takie zapo ż yczenia z cywilistyki s ą z reguły ułomne. Tak ż e i w tym przypadku. Nie o „omnes” tu bowiem chodzi ale o cztery konkretne podmioty podatkowoprawne: podatnika, płatnika i organ podatkowy reprezentuj ą cy podmiot publicznoprawny. A niekiedy tak ż e o osoby trzecie (art. 107 par. 2 pkt. 1). Dlatego jest to swoisty trójpodmiotowy stosunek podatkowoprawny. Uprawnienia i obowi ą zki ł ą cz ą tu w jeden w ę zeł trzy konkretne podmioty. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

6 2 - Dlaczego mamy tu do czynienia z wielopodmiotowym stosunkiem prawnym? Jest to wielopodmiotowy i wielofunkcyjny stosunek prawny poniewa ż uprawnienia i obowi ą zki płatnika wobec podatnika nic by nie znaczyły bez uprawnie ń i obowi ą zków wobec ppp. Tylko istniej ą ce jako cało ść maj ą znaczenie prawne i racj ę bytu. Jest to stosunek wielofunkcyjny poniewa ż realizuje si ę na płaszczy ź nie powstawania u podatnika, wymiaru przez płatnika, wykonywania przez podatnika z jego odpowiedzialno ś ci ą za wszystkie fazy realizacji tego stosunku prawnego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

7 3 - Dlaczego mamy tu do czynienia z wielopodmiotowym stosunkiem prawnym? Wielopodmiotowo ść i ró ż norako ść funkcji stosunku prawnego płatniczego ujawnia si ę równie ż w tym, ż e zobowi ą zanie podatkowe podatnika wygasa przez pobranie podatku przez płatnika. Skutki te maj ą zastosowanie równie ż w odniesieniu do podmiotu publicznoprawnego. Je ż eli płatnik wykonał swoje obowi ą zki lege artis to skutkuje to wyga ś ni ę ciem tak ż e wszelkich uprawnie ń i obowi ą zków o charakterze proceduralnym. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

8 4 - Dlaczego mamy tu do czynienia z wielopodmiotowym stosunkiem prawnym? Wielopodmiotowo ść i wielofunkcyjno ść płatniczego stosunku prawnego przejawia si ę równie ż w tym, ż e dotyczy nie tylko obowi ą zku podatkowego ale tak ż e nadpłaty. Przejawia si ę to w sferze proceduralnej i materialnej. Tak jak obowi ą zek wymiaru zobowi ą zania podatkowego musi „przej ść ” przez płatnika, tak i wniosek o stwierdzenie nadpłaty składa płatnik. Wyst ą pienie z roszczeniem do organu podatkowego i rozstrzygni ę cie pozytywnie materialnie skutkuje dla podatnika i zwalnia od odpowiedzialno ś ci płatnika. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

9 5 - dlaczego mamy tu do czynienia z wielopodmiotowym stosunkiem prawnym? Je ż eli prawo do wykonania zobowi ą zania i podwy ż szenia jego wysoko ś ci stosuje si ę do płatnika, to tak samo do podatnika i podmiotu publicznoprawnego. W odniesieniu do tego samego materialnego stosunku podatkowoprawnego obowi ą zuj ą one jednakowo podatnika, płatnika i podmiot publicznoprawny. „art. 71. Przepisy art. 70 stosuje si ę odpowiednio do nale ż no ś ci płatników lub inkasentów z tytułu niepobranych albo niewpłaconych podatków”. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

10 Relacja: Płatnik - Podatnik 1. Płatnik ma obowi ą zek: a) obliczenia, b) pobrania, c) odprowadzenia podatku podatnika. 2. Obowi ą zki o których mowa wy ż ej nie s ą obowi ą zkami wobec podatnika. Nie wyst ę puje tu ż aden stosunek prawny mi ę dzy podatnikiem a płatnikiem. S ą to elementy wielopodmiotowego stosunku publicznoprawnego podatkowego. Je ż eli uznamy te uprawnienia i obowi ą zki za dotycz ą ce wył ą cznie podatnika i płatnika, to nie obja ś nia to roli płatnika w stosunku do ppp. 3. Podatnik nie mo ż e mie ć ż adnych publicznoprawnych roszcze ń do płatnika. Roszczenia publicznoprawne podatnik realizuje z mocy prawa i nie s ą to te ż obowi ą zki wobec podmiotu publicznoprawnego. S ą one realizowane na jego rzecz ale nie s ą to obowi ą zki wobec pa ń stwa. Nie ma tu bowiem ż adnego stosunku prawnego. Jest to element wielopodmiotowego stosunku prawnego (nietypowego, podatkowego). 3. Podatnik mo ż e mie ć roszczenia cywilnoprawne o naprawienie szkody spowodowanej niewykonaniem obowi ą zków płatniczych. To jednak sprawa cywilnoprawna, któr ą nie musimy si ę zajmowa ć. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

11 Relacja: Podatnik - Podmiot Publicznoprawny 1. U podatnika powstaje obowi ą zek podatkowy 2. Podmiot publicznoprawny ma roszczenie do podatnika. 3. Dlatego decyzja wymiarowa b ę dzie skierowana do podatnika a nie płatnika. Płatnik nie bierze udziału w post ę powaniu podatkowym. Z wyj ą tkiem o którym mowa w pkt. 4 – 6. 4. Art. 30. Płatnik ma obowi ą zek pobrania – nie pobrał – ponosi materialny ci ęż ar podatku. 5. Art. 30. Płatnik ma obowi ą zek pobrania i wpłacenia – nie pobrał i nie wpłacił – ponosi materialny ci ęż ar podatku. 6. W zakresie o którym mowa w pkt. 4 i 5 podatnikowi nie mo ż na wyda ć decyzji wymiarowej. Obowi ą zek (odpowiedzialno ść wyznaczona zakresem niepobrania albo pobrania i niewpłacenia przechodzi na płatnika a form ą tej odpowiedzialno ś ci jest decyzja). Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

12 Relacja: Płatnik - Podmiot Publicznoprawny Zobowi ą zanie podatkowe podatnika - wymiar i pobór. 1. Płatnik ma obowi ą zek obliczenia pobrania i odprowadzenia podatku. S ą to jego własne uprawnienia i obowi ą zki, nie s ą to jego obowi ą zki wobec podatnika bo podatnik do niego roszczenia nie ma. 2. Płatnik ma obowi ą zek obliczenia pobrania i odprowadzenia podatku. S ą to jego własne uprawnienia i obowi ą zki, nie s ą to jego obowi ą zki wobec podmiotu publicznoprawnego. Otrzymuje za to wynagrodzenie. 3. Obowi ą zki o których mowa wy ż ej nie s ą obowi ą zkami wobec pppp. Nie wyst ę puje tu ż aden stosunek prawny mi ę dzy pppp a płatnikiem. S ą to elementy wielopodmiotowego stosunku publicznoprawnego podatkowego. Je ż eli uznamy te uprawnienia i obowi ą zki za dotycz ą ce wył ą cznie ppp i płatnika, to nie obja ś nia to roli płatnika w stosunku do podatnika. Mamy tu do czynienia z wielopodmiotowym w ę złem stosunku prawnego podatkowego. 4. Podmiot publicznoprawny nie ma materialnoprawnopodatkowego roszczenia wobec płatnika. 5. Podmiot publicznoprawny nie ma ż adnego roszczenia do płatnika z tytułu zobowiazania. Ma roszczenie do podatnika. Poniewa ż podmiot publicznoprawny nie ma roszczenia materialnoprawnozobowi ą zaniowego do płatnika, to nie mo ż na u ż ywa ć poj ę cia zobowi ą zania płatniczego. Stosunek prawny zobowi ą zania podatkowego ł ą czy wył ą cznie podatnika i podmiot publicznoprawny. Z wyj ą tkiem o którym mowa ni ż ej w pkt. 6 i 7. 6. Brak tych roszcze ń (roszczenie ma zawsze materialnoprawny charakter) wynika st ą d, ż e prawo publiczne nie kreuje uprawnie ń mi ę dzy innymi podmiotami. Prawo publiczne przypisuje obowi ą zki pojedynczym podmiotom. Obowi ą zki płatnika nie s ą obowi ą zkami materialnoprawnymi wobec Pa ń stwa (podmiotów publicznoprawnych). Wystarczy porówna ć obowi ą zki podatnika wobec PPP z obowi ą zkami płatnika wobec PPP. PPP nie si ę ga do maj ą tku płatnika, za wyj ą tkiem art. 30. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

13 Relacja: Płatnik - Podmiot Publicznoprawny c.d. Zobowi ą zanie podatkowe podatnika – wymiar. 1. Art. 30. Ma obowi ą zek pobrania – nie pobrał – ponosi materialny ci ęż ar podatku. 2. Art. 30. Ma obowi ą zek pobrania i wpłacenia – nie pobrał i nie wpłacił – ponosi materialny ci ęż ar podatku. 3. Podmiot publicznoprawny mo ż e wyda ć decyzj ę wymiarow ą na płatnika. Odpowiedzialno ść : zakres – podatek niepobrany, pobrany i niewpłacony, forma – decyzja podatkowa, dobrowolna zapłata albo egzekucja. W art. 30 jest przecie ż mowa o przedmiocie (zobowi ą zanie podatnika), zakresie oraz o formie (decyzja). Wykonywanie zobowi ą za ń przez płatnika. 1. Art. 26 i 26a to nie jest przepis materialnoprawny lecz zakres egzekucji. Tej odpowiedzialno ś ci nie ma przed terminem wykonania obowi ą zków płatnika odprowadzenia podatku (art. 47 par. 4 i dalsze); poj ę cia odpowiedzialno ś ci u ż ywa si ę w ró ż nych znaczeniach. To słowo wytrych. Ale tutaj odnosi si ę ono do egzekucji. 2. Je ż eli odnosi si ę do egzekucji, to tak samo do egzekucji zobowi ą zania jak i do egzekucji odsetek za zwłok ę. Zatem odsetek nie mo ż na wył ą cza ć z tak rozumianej odpowiedzialno ś ci. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

14 Relacja: Płatnik - Osoba Trzecia 1. Z zastrze ż eniem przepisów ustawowych osoby trzecie odpowiadaj ą równie ż za podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników. Jest to zatem po ś rednia odpowiedzialno ść w stosunku do podatnika. 2. Istnieje tak ż e odpowiedzialno ść bezpo ś rednia dotycz ą ca zobowi ą za ń płatnika (art. 108 par. 2 pkt. b). 3. W przypadku płatniczego stosunku podatkowoprawnego podatnika i osoby trzeciej nie ł ą cz ą ż adne wi ę zi. 4. Poniewa ż przedmiotem odpowiedzialno ś ci osób trzecich s ą zaległo ś ci podatkowe, jest to funkcja z zakresu wykonywania zobowi ą za ń przez podatników. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl

15 Procedury płatnicze 1. Płatnik jako strona post ę powania podatkowego. 2. Płatnik i jego obowi ą zki wymiarowe. 3. Płatnik i jego obowi ą zek poboru. 4. Płatnik i jego obowi ą zki dokonania wpłaty. 5. Płatnik jako podmiot interpretacji podatkowej (art. 14p O.p.). 6. Art. 17 par. 1, 17a Wła ś ciwo ść miejscowa w stosunku do płatników. 7. Art. 22 par. 1 pkt. 2 zwolnienie płatników od obowi ą zku. 8. Problem zaliczek u płatnika. 9. Zabezpieczenia z art. 33b i n. 10. Płatnik a ulgi w spłacie zobowi ą za ń podatkowych (art. 67 i n). 11. Podpisywanie deklaracji przez płatnika (art. 80a). 12. Pełnienie przez spadkodawc ę funkcji płatnika (art. 97 par. 3). Płatnik to funkcja. 13. Inne z Ordynacji i z przepisów wykonawczych. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego Uniwersytet Łódzki www.poltax.pl