1 Plan Bezpieczeństwa Wodnego (PBW)Program współpracy bliźniaczej, komponent 2.2 Oliver Schmoll, Ingrid Chorus Federalna Agencja Środowiska Bad Elster i Berlin, Niemcy Warszawa, marzec 2009 r.

2 Ramowa struktura zabezpieczenia wody do spożyciaCele oparte na kryteriach zdrowotnych (Regulator) Plan Bezpieczeństwa Wodnego (Dostawca wody) Water Safety Plan is the key element in the responsibility of the water supplier who actually needs to make sure that water fulfils the health-based targets, i.e. the water can be consumed with no health risk Niezależny nadzór (Agencja nadzorująca lub osoba/instytucja trzecia)

3 Uzasadnienie PBW Ograniczone możliwości badania produktu końcowego:Ograniczona możliwość wykorzystania badań mikrobiologicznych jako systemu wczesnego ostrzegania Badane ilości wody rzadko są statystycznie reprezentatywne Ograniczona możliwość wykrywania krótkoterminowych wahań jakości wody Procedury zarządzania jakością służące utrzymaniu procesów pod kontrolą mają następujące zalety: Kładą nacisk na prewencję Koncentrują się na kontrolowaniu procesu Zaprojektowano je tak, aby zmniejszały, eliminowały i zapobiegały zanieczyszczeniu

4 PBW w uproszczeniu Zamknięty cyklJakie zagrożenia istnieją w moim systemie zaopatrzenia? Zamknięty cykl Skąd wiem, że zagrożenia zlikwidowano? Jak zlikwidować zagrożenia?

5 Plan Bezpieczeństwa WodnegoDOKUMENTACJA PBW Przygotowanie PBW Plan Bezpieczeństwa Wodnego Opis systemu zaopatrzenia w wodę PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Plan usprawnienia i modernizacji Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzyk Istniejące środki zabezpieczające Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW

6 Krok 1 DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBWPlan usprawnienia i modernizacji Opis systemu zaopatrzenia w wodę Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Istniejące środki zabezpieczające Lista priorytetowa ryzyk Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY

7 Zaangażowanie kierownictwaWyraźny sygnał ze strony kierownictwa wysokiego szczebla jest rzeczą niezbędną dla opracowania PBW: Zabezpieczenie zasobów ludzkich i finansowych Poparcie dla zmian w praktykach roboczych Zaangażowanie decydentów wszystkich poziomów Większa akceptacja ze strony personelu operacyjnego Kierownictwo musi aktywnie promować bezpieczeństwo wody jako cel dostawcy wody Ressourcen: Entwicklung des WSP oder Umsetzung ggf. notwendiger Maßnahmen Akzeptanz bei Mitarbeitern: erleichtert die Arbeit des WSP teams

8 Zespół ds. PBW Interdyscyplinarny zespół zbiorowo odpowiedzialny za zaplanowanie, opracowanie i wdrożenie PBW Kwalifikacje członków zespołu: Inżynierowie (z działu operacyjnego, konserwacji, projektowego) Personel odpowiedzialny za kontrolę jakości wody (mikrobiolodzy i chemicy) Personel techniczny zajmujący się obsługą bieżącą systemu Naukowcy z dziedziny zdrowia Lider zespołu popychający projekt do przodu i sterujący nim

9 Zespół ds. PBW Wsparcie z zewnątrzOpracowanie i realizacja PBW są możliwe bez znacznego wsparcia z zewnątrz Dostawca wody powinien pełnić rolę lidera w opracowywaniu i wdrażaniu PBW: Nie jest celem tego działania przenoszenie odpowiedzialności na konsultantów Jeżeli to konieczne, można szukać wsparcia ze strony wyspecjalizowanych ekspertów spoza firmy Bedarf: Wissenschaftliches oder technisches Expertenwissen in Mikrobiologie, Chemie oder Statistik. Gelbe Box: WSP should be feasible without having to depend heavily on specialized external input

10 Krok 2 DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBWPlan usprawnienia i modernizacji Opis systemu zaopatrzenia w wodę Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Istniejące środki zabezpieczające Lista priorytetowa ryzyk Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBW

11 Dokumentacja i opis systemuKompleksowy opis łańcucha zaopatrzenia w wodę, od ujęcia do konsumenta: Opis wszystkich procesów mogących mieć wpływ na jakość wody Kompilacja informacji o poszczególnych etapach zaopatrzenia: Woda surowa i ujęcie, proces uzdatniania, przechowywanie wody w systemie dystrybucyjnym, system dystrybucyjny Opis obszarów, za które odpowiedzialny jest dostawca Identyfikacja obszarów poza zakresem odpowiedzialności dostawcy Podsumowanie wymogów prawnych Frage der Detailtiefe: Alles, was qualitätsbeeinflussend sein kann, sollte auftauchen (ggf. 2 Detailebene) Zusammenstellung der Informationen: siehe entsprechender Abschnitt 3.2 im Teil 2

12 Dokumentacja i opis systemuOpracowanie konceptualnego schematu blokowego dla uzyskania ogólnego opisu systemu i jego lepszego zrozumienia Zespół ds. PBW musi przeprowadzić walidację kompletności i dokładności schematu blokowego w terenie

13 Plan orientacyjny PrzykładPlan orientacyjny gminy 1:10,000

14 Schemat hydrauliczny Przykład

15 Mapa ujęcia Przykład Zagrożenie Opis zagrożeń

16 Step 3 WSP DOCUMENTATION DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWYPrzygotowanie PBW Opis systemu zaopatrzenia w wodę PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY DOKUMENTACJA PBW WSP DOCUMENTATION Plan usprawnienia i modernizacji Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzyk Istniejące środki zabezpieczające Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW

17 Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzykIstniejące środki zabezpieczające Identifizierung der Gefährdungen: Versorgungskette vom Einzugsgebiet bis zum Verbraucher Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające

18 Co to jest „zagrożenie”?Każdy czynnik biologiczny, chemiczny, fizyczny lub radiologiczny mogący potencjalnie zagrozić zdrowiu publicznemu Zagrożenia mogą być obecne w łańcuchu zaopatrzenia w wodę od ujęcia do konsumenta lub pochodzić z niego Patogeny: Bakterie, wirusy i pierwotniaki pochodzące z odchodów ludzkich lub zwierzęcych Związki chemiczne: Pochodzenia geologicznego (np. fluor, arsen) Pochodzenia antropogenicznego (np. azotany, pestycydy) Pochodzące z materiałów użytych w systemie dystrybucyjnym (np. ołów, miedź)

19 Co to jest „zdarzenie niebezpieczne”?Zdarzenie powodujące zagrożenie w systemie zaopatrzenia w wodę lub zapobiegające eliminacji takiego zagrożenia Przykłady zdarzeń niebezpiecznych: Obfite opady powodujące przenikanie patogenów do wody Zaburzenie działania lub awaria jednego z etapów uzdatniania Pęknięcie rury wodociągowej Przykłady stanu niebezpiecznego: Przedłużające się stosowanie w rolnictwie nawozów mineralnych niedostosowanych do środowiska hydrogeologicznego Źle zabezpieczone ujęcie

20 Zagrożenia biologicznePatogeny: bakterie, wirusy i pierwotniaki Główne źródło: odchody ludzkie lub zwierzęce Organizmy niepatogeniczne: Mające wpływ na akceptowalność wody do spożycia przez konsumentów; mogą oni rezygnować z nieakceptowanego źródła wody i korzystać ze źródeł potencjalnie niebezpiecznych Toksyczne cyjanobakterie Zagrożenia chemiczne Każdy czynnik o negatywnym wpływie na jakość wody Pochodzenia geologicznego (np. fluor, arsen) Pochodzenia antropogenicznego (np. azotany, pestycydy) Pochodzący z procesu uzdatniania (np. flokulanty, produkty uboczne dezynfekcji, zanieczyszczenia środków używanych do uzdatniania) Pochodzący z materiałów użytych w systemie dystrybucyjnym (np. ołów, miedź) Kontaminationswege z.B. durch Versickerung von Abwasser aus undichten Kanälen bzw. anderen sanitären Einrichtungen oder durch hydraulischen Kurzschluss zwischen kontaminiertem Oberflächen- und Grundwasser Nicht-pathogene Organismen: z.B. Wasserasseln oder Kleinkrebse im Verteilungsnetz

21 Identyfikacja zagrożeńDla każdego etapu schematu blokowego: Systematycznie określić zagrożenia i powiązane z nimi zdarzenia „Co i gdzie może pójść nie tak?” Zrozumienie związku pomiędzy źródłem zagrożenia, jego przemieszczaniem się w środowisku i występowaniem w wodzie Ocena dopasowana do danego systemu

22 Identyfikacja zagrożeń Punkt wyjściaAnaliza zagrożeń powinna opierać się na doświadczeniu i wiedzy w firmie wodociągowej: Pragmatyzm! Rozmowy z personelem operacyjnym Systematyczna analiza incydentów lub awarii w przeszłości Poparta inspekcjami sanitarnymi

23 Modelowe karty kontrolne UjęcieSzybkie zmiany jakości wody surowej Wpływ kanalizacji i szamb Typ wykorzystania gruntów (np. hodowla zwierząt, rolnictwo, przemysł, utylizacja odpadów, wydobycie) Użycie środków chemicznych w obszarze ujęcia Duże wycieki (przypadkowe i zamierzone) Dostęp ludności (np. rekreacja) Zwierzęta dzikie i hodowlane

24 Modelowe karty kontrolne System ujęcia i dystrybucji wodyNieodpowiedni stan studni głębinowej Niewłaściwa lokalizacja studni lub ujęcia Niskie ciśnienie w wodociągu lub „falowanie ciśnienia” powodujące przedostawanie się zanieczyszczeń Zmiany kierunku przepływu wody powodujące przenikanie wody zanieczyszczonej Pękanie rur prowadzące do wnikania zanieczyszczeń podczas napraw, wymiany lub instalacji wodociągu Otwarte / niezabezpieczone zbiorniki wody / akwedukty – niebezpieczeństwo zanieczyszczenia fekalnego

25 Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzykIstniejące środki zabezpieczające Identifizierung der Gefährdungen: Versorgungskette vom Einzugsgebiet bis zum Verbraucher Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające

26 Istniejące środki zabezpieczająceŚrodki zabezpieczające są „barierami dla zanieczyszczeń” Do środków zabezpieczających zaliczyć można: Zapobieganie przedostawaniu się zanieczyszczeń (zagrożeń) do wody Usuwanie zagrożeń z wody Dezaktywację patogenów w wodzie Utrzymanie jakości wody podczas dystrybucji przez dobór właściwych materiałów do budowy rur i utrzymania ciśnienia

27 Istniejące środki zabezpieczające Opis / 1Środki zabezpieczające są „barierami dla zanieczyszczeń” Środki zabezpieczające to działania i procesy stosowane w celu: Zapobieżenia wystąpieniu zagrożenia Bezpośredniej poprawy / utrzymania jakości wody do spożycia Zapewnienia, że woda stale wypełnia cele oparte na przesłankach zdrowotnych (stosowane łącznie) Realizacji „zasady wielu barier” (stosowane łącznie)

28 Istniejące środki zabezpieczające Opis / 2Do środków zabezpieczających zaliczyć można: Zapobieganie przedostawaniu się zanieczyszczeń (zagrożeń) do wody Usuwanie zagrożeń z wody Dezaktywację patogenów w wodzie Utrzymanie jakości wody podczas dystrybucji Różny charakter środków zabezpieczających: Obszar ujęcia: szeroki zakres działań planistycznych, których celem jest ochrona jakości wody surowej (charakter prewencyjny) Uzdatnianie, przechowywanie i dystrybucja: projekt, budowa, działanie i konserwacja (charakter techniczny) Auftreten: z.B. im Einzugsgebiet bzw. im Rohwasser Ausmaß reduzieren: Klassischerweise die Aufbereitung Wiederzunahme: Typischerweise im Verteilungsnetz

29 Istniejące środki zabezpieczające – przykłady:Etap procesu Obszar ujęcia Zagrożenie Azotany Zdarzenie niebezpieczne Regularne nadmierne nawożenie azotanami obszaru ujęcia i akumulacja tych związków w wodzie surowej Środki zabezpieczające Program szkolenia dla rolników na temat systemu nawożenia dostosowanego do środowiska hydrogeologicznego (okresowo) Zwiększenie możliwości przechowywania obornika (jednorazowo) Zachęty do stosowania międzyplonów (stale) Mieszanie wody z różnych źródeł dla uzyskania docelowej jakości (stale; przez określony czas) System dystrybucji E. coli Zanieczyszczenie wywołane pracami budowlanymi lub konserwacyjnymi Wykonanie prac przez firmę autoryzowaną, zgodnie z określonymi dobrymi praktykami (stale, w czasie trwania robót) Przepłukiwanie i dezynfekcja wodociągu nowego / po konserwacji z zachowaniem dobrych praktyk (jednorazowo) Testowanie i odbiór wodociągu (jednorazowo)

30 Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzykIstniejące środki zabezpieczające Identifizierung der Gefährdungen: Versorgungskette vom Einzugsgebiet bis zum Verbraucher Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające

31 Lista priorytetowa ryzyk Dlaczego?Decyzja, czy dane zdarzenie stanowi znaczące ryzyko Identyfikacja zagrożeń lub zdarzeń, które wymagają najpilniejszych działań Dostępne metody: Decyzja zespołu Metoda ilościowa lub półilościowa Risk Assessment: Assessing the risk which each hazard/ each hazardous event presents to public health

32 Lista priorytetowa ryzyk Decyzja zespołuUzasadniony osąd zespołu na temat prawdopodobieństwa występowania zdarzeń Ocena wszystkich zdarzeń zidentyfikowanych na wszystkich etapach procesu Stwierdzenie, czy znajdują się one pod kontrolą Udokumentowanie, czy zdarzenia te wymagają natychmiastowej uwagi Znaczące Priorytetowe Ryzyko to wymaga dalszego rozpatrzenia zmierzającego do ustalenia, czy wymagane są dodatkowe środki bezpieczeństwa i czy dany etap procesu powinien zostać podniesiony do rangi kluczowego punktu kontrolnego systemu. Niepewne Nie wiadomo, czy zdarzenie stanowi znaczące ryzyko, czy nie Ryzyko to wymaga dalszego zbadania dla ustalenia, czy dane zdarzenie stanowi znaczące ryzyko czy nie. Nieznaczące Niepriorytetowe Należy pamiętać o opisaniu i udokumentowaniu tego ryzyka; będzie ono rozpatrywane w przyszłości w ramach kolejnych przeglądów PBW. Risk Assessment: Assessing the risk which each hazard/ each hazardous event presents to public health

33 Lista priorytetowa ryzyk Przykładowy wynikEtap procesu Zdarzenie niebezpieczne Typ zagrożenia Środki zabezp. – istniejące i/lub planowane Ryzyko Podstawa Ujęcie (woda podziemna) Defekacja bydła w pobliżu nieogrodzonego ujęcia jest potencjalnym źródłem przenikania patogenów do wody podczas deszczowej pogody M (patogeny) i C (substancje odżywcze) Brak dla tego zdarzenia S Zagrożenie zdrowia publicznego wywołane patogenami pochodzenia zwierzęcego, np. Cryptosporidium oraz E. coli O157; zanieczyszczenie wody związkami azotu i fosforu z odchodów Zbiornik dystrybucyjny Ptaki gromadzące się na brzegu odkrytego zbiornika wprowadzają patogeny do uzdatnionej wody M (patogeny) Brak Zagrożenie zdrowia publicznego wywołane patogenami pochodzenia zwierzęcego, np. Campylobacter i Salmonella Risk Assessment: Assessing the risk which each hazard/ each hazardous event presents to public health

34 Lista priorytetowa ryzyk Półilościowe matryce ryzykRyzyko oblicza się mnożąc „prawdopodobieństwo” przez „dotkliwość” Prawdopodobieństwo lub częstotliwość: Jak często lub jak prawdopodobne jest wystąpienie zdarzenia niebezpiecznego? Dotkliwość lub następstwa: Jakie będą następstwa dla zdrowia publicznego lub akceptacji (wody) przez konsumentów? Risk Assessment: Assessing the risk which each hazard/ each hazardous event presents to public health

35 Lista priorytetowa ryzyk Przykład z JordaniiMATRYCA RYZYKA DOTKLIWOŚĆ / NASTĘPSTWA PRAWDOPODOBIEŃSTWO Verweis auf BKO/Krisenmanagement, das z.B. im Brandfall greift (BKO = Betriebliche Katastrophenschutz Organisation)

36 Lista priorytetowa ryzyk Przykład z JordaniiMATRYCA RYZYKA DOTKLIWOŚĆ / NASTĘPSTWA PRAWDOPODOBIEŃSTWO KATEGORIE DOTKLIWOŚCI I Brak wpływu II Wpływ na cechy estetyczne (czyli akceptację przez konsumentów) LUB ilość III Wpływ na normy określone prawem LUB zdrowie konsumentów KATEGORIE PRAWDOPODOBIEŃSTWA A Codziennie – raz w tygodniu B Raz w miesiącu – raz na kwartał (sezon) C Raz w roku lub rzadziej KATEGORIE RYZYKA H Wysokie Konieczna natychmiastowa reakcja ze strony kierownictwa (= natychmiastowe działanie) M Średnie Konieczna reakcja kierownictwa L Niskie Procedury rutynowe Verweis auf BKO/Krisenmanagement, das z.B. im Brandfall greift (BKO = Betriebliche Katastrophenschutz Organisation)

37 Lista priorytetowa ryzyk Przykładowy wynikZdarzenie niebezpieczne Typ zagroż. Prawdop. Dotkliwość Ryzyko Środki zabezp. Podstawa Defekacja bydła i obfite opady przenoszące patogeny przekraczające dopuszczalne stężenia w ujęciu wód powierzchniowych M (patogeny) C (subst. odżywcze) 2 5 10 S Identyfikacja i kontakt z interesariuszami Reprezentacja w Radzie Zarządzającej Ujęciem Rządowy program wdrożenia Praktyk Usług Ekosystemowych Filtracja wody Zalecenie gotowania wody Pojawiające się ogniska chorób wodopochodnych pochodzenia zwierzęcego, np. Cryptosporidium i E. coli O157 przy podobnych zdarzeniach Programy nawiązywania kontaktów w obszarze ujęcia są wdrożone, mimo to bydło nadal dopuszczane jest w pobliże cieków wodnych Schnittpunkt: Weise auf Unterschied zwischen „Fokus“ und „Routine“ hin Risikokategorien sind nur Beispiele und können ggf. vom WVU anders gestaltet werden

38 Lista priorytetowa ryzyk Półilościowe matryce ryzykKażdemu zidentyfikowanemu zdarzeniu niebezpiecznemu przypisywana jest wartość Zdarzenia mogą zostać porównane i sklasyfikowane (uszeregowane pod względem ważności) Podstawa do relatywnej oceny poszczególnych ryzyk w jednym zakładzie wodociągowym Wert: Gibt Auskunft über die Wichtigkeit der Vermeidung, Beseitigung bzw. Beherrschung und Überwachung des Ereignisses bzw. der Gefährdung

39 Lista priorytetowa ryzyk Ukierunkowanie myślenia przed początkiem pracyNależy konkretnie określić ryzyko w następujących kategoriach: Ryzyko konkretnego zdarzenia Prowadzącego do konkretnego zagrożenia Osiągającego konkretne, problematyczne stężenie W konkretnym czasie i miejscu

40 Lista priorytetowa ryzyk WynikiKtóre zagrożenia (i zdarzenia niebezpieczne) objęte są wystarczającymi środkami zabezpieczającymi? Które środki zabezpieczające są najważniejsze? Które zagrożenia wymagają zastosowania dalszych środków, aby zagrożenie znalazło się pod kontrolą? Czy istnieją luki w wiedzy o zagrożeniach i / lub środkach zabezpieczających (potrzeba uzyskania wiedzy i badań)? Identifying Additional or Improved Control Measures

41 Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzykIstniejące środki zabezpieczające Identifizierung der Gefährdungen: Versorgungskette vom Einzugsgebiet bis zum Verbraucher Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające

42 Dodatkowe / ulepszone środki zabezpieczająceZidentyfikowane znaczące ryzyka wymagają dalszego dochodzenia: Należy zidentyfikować dodatkowe środki zabezpieczające Może wystąpić konieczność zmodyfikowania i ulepszenia istniejących środków Potrzebne mogą być rozwiązania tymczasowe Alternative Maßnahmen: Abwägung von Alternativen der Gefährdungsverminderung. Verzögerung von Maßnahmen z.B. bei umfangreichen Investitionen Zwischenlösungen: z.B. intensivierte Instandhaltungs- oder Überwachungsaktivitäten

43 Plan działania Zidentyfikowany problem Wymagane działanieProcedury lub rejestry? Odpowiedzialność Termin Zatwierdzone przez Nr Problem 1 Brak ochrony studni Skontaktować się z właścicielem terenu i ogrodzić strefę buforową wokół studni Dokumenty dotyczące kontaktów i rejestry interesariusza Urzędnik ds. ujęcia W ciągu trzech miesięcy Podpis Ochrona studni przez wybudowanie obiektu ochronnego Dziennik robót Manager systemu zaopatrzenia w wodę W ciągu roku Sicherheit des Trinkwassers ist gegeben, wenn in der Risikobewertungstabelle alle verbleibende Risiken auf Grün stehen.

44 Krok 4 DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBWOpis systemu zaopatrzenia w wodę PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY DOKUMENTACJA PBW Plan usprawnienia i modernizacji Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzyk Istniejące środki zabezpieczające Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW

45 Kontrolowanie zagrożeńWdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Identifizierung der Gefährdungen: Versorgungskette vom Einzugsgebiet bis zum Verbraucher

46 Wdrożenie środków zabezpieczających Kombinacja środków zabezpieczającychTyp i liczba środków zabezpieczających będą inne dla każdego systemu W przypadku każdego zdarzenia niebezpiecznego zidentyfikowanego jako znaczące ryzyko należy wdrożyć skuteczne środki zabezpieczające Każdy środek zabezpieczający musi być opisany w sposób wystarczająco precyzyjny i zrozumiały Standardowe procedury robocze poprawiają efektywną realizację poszczególnych środków

47 Identyfikacja istniejących środków zabezp. Przykładowa instrukcja

48 Kontrolowanie zagrożeńWdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Identifizierung der Gefährdungen: Versorgungskette vom Einzugsgebiet bis zum Verbraucher

49 Monitoring operacyjnyMonitoring operacyjny służy do oceny skuteczności działania środków zabezpieczających w odpowiednich odstępach czasowych Plan monitoringu: Co będzie monitorowane? Jak? Gdzie? Kiedy? Kto będzie to robił?

50 Monitoring operacyjnyOdstępy czasowe, w których prowadzony będzie monitoring muszą być określone indywidualnie dla poszczególnych środków zabezpieczających Odstępy czasowe mogą być bardzo różne, np.: Kontrola stężenia chloru w trybie online Kwartalna inspekcja ewentualnych uszkodzeń cokołu studni Beispiele: Onlinemessung des Restchlorgehaltes Vierteljährliche Inspektionen der technischen Integrität eines Brunnenkopfes

51 Monitoring operacyjnyTesty proste i mierzalne: Mętność, pH, stężenie chloru, przewodność, opady, etc. Cechy możliwe do zaobserwowania: Uszkodzenia infrastruktury technicznej (np. studnie, ogrodzenia, system dystrybucji, zbiorniki) Określenie limitów roboczych: Górne lub dolne limity / zakres tolerancji Wyniki monitoringu przekraczające wartości graniczne uruchamiają działania korekcyjne Verwendung indirekter Messgrößen bzw. von Indikatorparametern: z.B. Trübung, pH Verfahrenskennzahl: z.B. Druckverlust Beobachtbare Eigenschaften: z.B. strukturelle Intaktheit eines Brunnenkopfes oder anthropogene Aktivitäten im Einzugsgebiet Wenn möglich, kontinuierlich Registrierung und online-Aufzeichnung Gelbe Box: Relationship between efficiency of the measure, monitoring parameter and controlled hazard has to be validated.

52 Określenie działań korekcyjnychZastosować należy zaplanowane i rutynowe reakcje, kiedy wyniki monitoringu operacyjnego w punkcie kontrolnym wskazują na utratę kontroli podczas normalnego działania Działania korekcyjne muszą być specyficzne i określone z góry, aby umożliwić ich szybką realizację Większość działań korekcyjnych może być wykonywana przez Systemy automatyczne Wyszkolonych operatorów systemu Normalbetrieb: z.B. Über- oder Unterschreitung der betrieblichen Einschreitwerte Vorhersehbare Zwischenfälle: z.B. Stromausfall, Ausfall eines Anlagenteils, Unfall im Einzugsgebiet Unvorhersehbar: z.B. Sabotage, Naturkatastrophen Gelbe Box: Adequately quick answer corresponding to deviations

53 Monitoring operacyjny Prosta procedura monitoringuGgf. zu ergänzende Aspekte des Überwachungsplans: Anforderungen an das Messsystem und/oder an die Probenahme und die Ausrüstung Zeitpläne für die Messung und/oder Probenahme Methoden für die Qualitätssicherung der Überwachung und für die Überprüfung der Ergebnisse Anforderungen an die Auswertung der Ergebnisse und deren Interpretation Verantwortlichkeiten und erforderliche Qualifikation der Mitarbeiter Anforderungen an die Dokumentation und die Verwaltung der Aufzeichnungen, ein-schließlich der Form der Aufzeichnungen und Aufbewahrung der Überwachungsergebnisse Anforderungen an die Berichterstattung und die Kommunikation der Ergebnisse

54 Krok 5 DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBWOpis systemu zaopatrzenia w wodę PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY DOKUMENTACJA PBW Plan usprawnienia i modernizacji Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzyk Istniejące środki zabezpieczające Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW

55 Plan usprawnienia i modernizacjiJeżeli zidentyfikowane zostaną znaczące ryzyka: Plan usprawnienia i modernizacji Wskazanie osób odpowiedzialnych Określenie docelowych terminów wdrożenia Narastające wdrażanie usprawnień jest kluczowe Programy krótko-, średnio- i długoterminowe Odzwierciedlające priorytety Odzwierciedlające dostępne zasoby Beispiel Zugfahrt Berlin – Hamburg in 1,5 Stunden: Validieren: Sieht Zugplan diese Fahrtzeit vor? Wird ein Zug mit ausreichender Geschwindigkeit eingesetzt? Verifizieren: Mehrfacher Zeitabgleich auf der Strecke und Messung der endgültigen Zeit!

56 Plan usprawnienia i modernizacji ProblemyInwestycje kapitałowe Budowa potencjału Ulepszenie procedur zarządzania i operacyjnych Badania i rozwój Opracowanie protokołów incydentalnych Komunikacja i raportowanie Beispiel Zugfahrt Berlin – Hamburg in 1,5 Stunden: Validieren: Sieht Zugplan diese Fahrtzeit vor? Wird ein Zug mit ausreichender Geschwindigkeit eingesetzt? Verifizieren: Mehrfacher Zeitabgleich auf der Strecke und Messung der endgültigen Zeit!

57 Krok 6 DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBWOpis systemu zaopatrzenia w wodę PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY DOKUMENTACJA PBW Plan usprawnienia i modernizacji Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzyk Istniejące środki zabezpieczające Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW

58 Procedury zarządzania /1Realizowane podczas normalnego działania systemu (Standardowe procedury robocze = SPR) Realizowane w przypadku działań korekcyjnych i incydentów Napisane przez doświadczonych pracowników: Rozmowa z pracownikami i opis wykonywanych przez nich działań Aktualizowane zgodnie z potrzebami: Wdrażanie planów ulepszeń/modernizacji Raporty z incydentów, sytuacji wyjątkowych i potencjalnie niebezpiecznych Verweis auf BKO/Krisenmanagement, das z.B. im Brandfall greift (BKO = Betriebliche Katastrophenschutz Organisation)

59 Procedury zarządzania /2Zakres odpowiedzialności i dane kontaktowe osób kluczowych Jednoznaczny opis działań wymaganych w przypadku odchyleń Lokalizacja i identyfikacja SPR i potrzebnego sprzętu Lokalizacja sprzętu zapasowego Odpowiednie informacje logistyczne i techniczne Verweis auf BKO/Krisenmanagement, das z.B. im Brandfall greift (BKO = Betriebliche Katastrophenschutz Organisation)

60 Krok 7 DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBWOpis systemu zaopatrzenia w wodę PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY DOKUMENTACJA PBW Plan usprawnienia i modernizacji Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzyk Istniejące środki zabezpieczające Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW

61 Weryfikacja i audyt Dzięki temu krokowi uzyskuje się dowody, że system działa sprawnie i będzie osiągał cele oparte na przesłankach zdrowotnych, czyli że PBW został właściwie opracowany i wdrożony Weryfikacja jakości wody: „Czy wyprodukowana woda spełnia założone wymagania jakości?” Audyt operacyjny: „Czy PBW realizowany w praktyce jest zgodny z projektem?” Beispiel Zugfahrt Berlin – Hamburg in 1,5 Stunden: Validieren: Sieht Zugplan diese Fahrtzeit vor? Wird ein Zug mit ausreichender Geschwindigkeit eingesetzt? Verifizieren: Mehrfacher Zeitabgleich auf der Strecke und Messung der endgültigen Zeit!

62 Krok 8 DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBWOpis systemu zaopatrzenia w wodę PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY DOKUMENTACJA PBW Plan usprawnienia i modernizacji Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzyk Istniejące środki zabezpieczające Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW

63 Przegląd okresowy /1 Proces przeglądu jest kluczowym elementem wdrożenia całego planu Regularny przegląd to ocena, czy PBW zachowuje swoją ważność Analiza danych zebranych w ramach monitoringu Wyciąganie wniosków z doświadczeń i nowe procedury Stanowi podstawę przyszłych ocen Aufbewahrung: Belegzwecke Analyse: Erkennen von Tendenzen, Entscheidungen rechtzeitig treffen können Gelbe Box: Records have to be stored and analyzed regularly.

64 Przegląd okresowy /2 Kiedy należy wykonać przegląd?Regularnie, uwzględniając wyniki wdrażania PBW Natychmiast po wystąpieniu sytuacji wyjątkowej / incydentu / sytuacji potencjalnie niebezpiecznej Natychmiast, jeżeli nastąpi znacząca zmiana okoliczności Efektem przeglądu może być zmiana w ocenie ryzyka Przegląd może doprowadzić do zmian w planie ulepszeń / modernizacji Wszystkie zmiany będące efektem przeglądu muszą być dokumentowane! Aufbewahrung: Belegzwecke Analyse: Erkennen von Tendenzen, Entscheidungen rechtzeitig treffen können Gelbe Box: Records have to be stored and analyzed regularly.

65 Krok 9 DOKUMENTACJA PBW PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY Przygotowanie PBWOpis systemu zaopatrzenia w wodę PLANOWY PRZEGLĄD OKRESOWY DOKUMENTACJA PBW Plan usprawnienia i modernizacji Ocena systemu Identyfikacja zagrożeń Lista priorytetowa ryzyk Istniejące środki zabezpieczające Dodatkowe lub ulepszone środki zabezpieczające Kontrolowanie zagrożeń Wdrożenie środków zabezp. i zarządzanie nimi Monitoring środków zabezpieczających Przygotowanie procedur zarządzania Weryfikacja i audyt PBW

66 Dokumentacja Co należy uwzględnić?Opis i ocena systemu zaopatrzenia w wodę Programy modernizacyjne Opis środków zabezpieczających, plan monitoringu operacyjnego i plan weryfikacji Procedury rutynowego zarządzania bezpieczeństwem wody Plany awaryjne Opis dodatkowych programów, w tym szkoleniowych, protokołów komunikacji

67 Pamiętaj! /1 Strategia PBW musi być prosta i napisana łatwym językiem!PBW to proces systematyczny, ciągły i dynamiczny: Praca nad PBW nie kończy się nigdy PBW nie jest dodatkową procedurą roboczą Nie chodzi o samo stworzenie „planu” Efektem procesu PBW ma być dokument, który będzie można nazwać „Naszym PBW” PBW nie powinien zamienić się w dodatkowy element biurokracji! German experience: We do not need another documented plan!

68 Pamiętaj! /2 Nie ma jedynie właściwego sposobu opracowania PBWWażne jest, aby w zespole ds. PBW znalazły się osoby o odpowiednim doświadczeniu i z odpowiednią wiedzą PBW nie może być tworzony „zza biurka” Należy przezwyciężyć samozadowolenie: nie należy przyjmować nic za pewnik Nie zaczynaj od zera: Ważne jest, aby zacząć!

69 Nowa Zelandia Dlaczego PHRMP (Plan Zarządzania Ryzykiem Dla Zdrowia Publicznego): odpowiedzialność za zdrowie publiczne Objaśnienie zakresu prostymi słowami: Co może obniżyć jakość wody i sprawić, że będzie niebezpieczna? Które z takich czynników wymagają natychmiastowej reakcji? Skąd wiadomo, że jakość wody pogorszyła się na tyle, że potrzebne są natychmiastowe działania? Jak zachować się, kiedy potrzebne jest działanie? Jak zapobiec takim sytuacjom w przyszłości? Jak przygotować PHRMP: prosty, 3-etapowy proces Jak postępować z planem: wytyczne dla działań codziennych i długoterminowe plany

70 Nowa Zelandia: Małe jest piękne It does not come across as something sophisticated but as something comprehensible und achievable.

71 Nowa Zelandia: Narzędzia szkolenioweTraining materials that support the preparation of the PHRMP: technical summary information written to non-academics Example of network achievement: NZ materials are now being translated into Russian for use in Central Asia

72 Nowa Zelandia: DVD szkolenioweCorresponding DVDs in order to attract more than one sense (reading, hearing, watching)

73 Nowa Zelandia: „Klub Anonimowych Patogenów”Target audience: remote small communities Attractive and extremely funny and informative at the same time To be displayed in the lunch breaks

74 Bangladesz: Modelowy PBWOgromna liczba ujęć wody na terenach wiejskich w kraju o ograniczonych zasobach Rodzaje zagrożeń i zdarzeń niebezpiecznych wystarczająco podobne, aby stworzyć modelowy PBW Opracowany w trybie konsultacyjnym, oparty na opiniach lokalnych ekspertów Warsztaty z udziałem kluczowych ekspertów sektora

75 Bangladesz: Modelowy PBW

76 Szwajcaria Proste wytyczneStworzone, aby pomóc w przestrzeganiu przepisów 9 kroków: Jednoznaczne instrukcje Oparte na formularzach Przykłady

77 Szwajcaria