Podejście systemowe w zarządzaniu

1 Podejście systemowe w zarządzaniu ...
Author: Maria Lis
0 downloads 3 Views

1 Podejście systemowe w zarządzaniu

2 Podejścia do zarządzaniaInstytucjonalne - grupa pracowników w organizacji, która wykonuje funkcje kierownicze. Funkcjonalne - zbiór zadań w organizacji, które muszą być realizowane, żeby organizacja osiągnęła założone cele. Systemowe - organizacja jest jednolitym ukierunkowanym systemem składającym się ze wzajemnie powiązanych części. Sytuacyjne - technika kierownicza najlepiej przyczyniająca się do osiągania celów organizacji.

3 System zestaw składników, między którymi zachodzą wzajemne stosunki i gdzie każdy składnik połączony jest z każdym innym bezpośrednio lub pośrednio; zbiór elementów wraz z relacjami między elementami oraz między ich właściwościami.

4 System całościowy i uporządkowany zespół zdań powiązanych ze sobą określonymi stosunkami logicznymi.

5 Cechy systemu Granica systemu - oddziela system od otoczenia.Cele systemu - zależne od obszaru zastosowania systemu. Elementy systemu - składniki, z których jest zbudowany. Relacje - powiązania elementów jako rezultat ich własności. Struktura systemu - suma wszystkich relacji pomiędzy jego elementami. Integralność systemu - jedność elementów; usunięcie części systemu zmienia jego tożsamość, celowość i strukturę. Wejścia do systemu - zmienne, przepływające do wnętrza przez granicę systemu. Wyjścia - zmienne, wychodzące z systemu.

6 Rodzaje systemów System techniczny – składa się z elementów o cechach, które w założonych granicach są określone jednoznacznie. System konkretny – system uporządkowany według fizycznych elementów składających się na całość. System koncepcyjny – systemy uporządkowane według funkcji spełnianych względem właściwości charakteryzujących całość. System autonomiczny (zamknięty) – system, który nie wymienia ani energii, ani informacji z otoczeniem. System nieautonomiczny (otwarty) – system wymieniający zasoby z otoczeniem.

7 Rodzaje systemów System samoorganizujący się – system, którego uporządkowanie zwiększa się z biegiem czasu. System naturalny – istniejący niezależnie od człowieka. System sztuczny – system zbudowany przez człowieka. System konfiguracyjny – system porządkujący, relacyjny, statyczny. System działania – system operacyjny, dynamiczny.

8 Konstrukcja systemu: Strukturalnaopisany poprzez elementy i ich relacje; elementy są ze sobą wzajemnie powiązane. E E E E E

9 Konstrukcja systemu: Funkcjonalnazasada czarnej skrzynki - opisany system poprzez wejścia i wyjścia; badania funkcji: Co robi czarna skrzynka? transformacja argumentów operacji: wejścia w wyjście. wejście wyjście

10 Konstrukcja systemu: Hierarchicznabadania na różnych poziomach systemu; systemy składają się z podsystemów. nadsystem system podsystem

11 Teoria systemów von Bertalanffysystem jest zespołem elementów powiązanych ze sobą, systemy mogą być otwarte i zamknięte; systemy otwarte cechuje: całościowość, wzajemne powiązania, ekwifinalność; systemy zamknięte – stan końcowy zdeterminowany stanem początkowym; systemy nie składają się z niezależnych od siebie części, lecz poszczególne elementy pozostają w interakcji z innymi; badanie pojedynczych elementów systemu nic nie daje, należy badać powiązań między częściami i sprawdzać, jak one wzajemnie na siebie oddziałują; poszczególne części systemu są wzajemnie powiązane przez proces sprzężenia zwrotnego, który utrzymuje system w homeostatycznej równowadze; nie ma więc czystych związków przyczynowo-skutkowych.

12 Przykłady systemów system społeczny, system państwowy, system prawny, system gospodarczy - nauki społeczne; system informatyczny, system operacyjny - informatyka; system autonomiczny - Internet, cybernetyka, terapia w psychologii systemowej; system dedukcyjny - logika; system liczbowy, dziesiętny, dwójkowy itp. - matematyka; system metryczny - jednostki miar; system reguł gry;

13 Przykłady systemów system nerwowy - anatomia;system geologiczny - jednostka stratygraficzna (geologia); system słoneczny, system planetarny, system heliocentryczny - astronomia; system filozoficzny - filozofia; system polityczny; system bankowy; system radionawigacyjny; system w grach fabularnych.

14 Dodatkowe ważne pojęciaAnaliza systemowa - koncepcja z zakresu nauk społecznych wykorzystująca dorobek teorii systemów. To podejście badawcze w naukach społecznych, uznające pojęcie systemu i jego analizę za kluczowe dla zrozumienia zjawisk społecznych. Układ – bliskoznaczny termin polskojęzyczny, np. układ równań znaczy to samo co system równań. System złożony, czyli poprawnie układ złożony (w fizyce, chemii, biologii i innych naukach).

15 Sprzężenie zwrotne – (feed back) polega na sprzężeniu, w którym jeden układ (organizacja system) oddziaływuje poprzez swoje wyjście na wejście drugiego, natomiast wyjście układu drugiego oddziaływuje na wejście układu pierwszego. Obieg zasileń i informacji jest tu wzajemnie zdeterminowany. Jeśli oddziaływanie wyjścia układu pierwszego spowoduje wzrost wielkości wyjścia układu drugiego, to sprzężenie takie nazywamy dodatnim. Jeśli spowoduje zmniejszenie wielkości wyjściowej układu drugiego, to mamy do czynienia ze sprzężeniem ujemnym.

16 Sprzężenie zwrotne SYSTEM WEJŚCIE WYJŚCIE ORGANIZACJA

17 SPRZĘŻENIE ZWROTNE ORGANIZACJA TRANSFORMACJA WEJŚCIE WYJŚCIEOTOCZENIE ORGANIZACJI NAKŁADY ZEWNĘTRZNE: INFORMACYJNE RZECZOWE FINANSOWE LUDZKIE TRANSFORMACJA WEJŚCIE NAKŁADY WEWNĘTRZNE: INFOMACYJNE RZECZOWE FINANSOWE LUDZKIE WYJŚCIE TRANSFORMACJA

18 Sprzężenie – określone stany wyjść układu pierwszego stają się określonymi stanami wejść układu drugiego. Sprzężenie proste – sprzężenie, w którym oddziaływanie jest jednokierunkowe.

19 Sprzężenie zwrotne dodatnieSprzężenie zwrotne ujemne A B A B

20 System złożony – miarą złożoności są: liczba elementów składowych systemu, liczba relacji, stopień złożoności jego działania, liczba możliwych do wyróżnienia stanów systemu, w których system może znaleźć się w trakcie działania. System ożywiony – w jego skład wchodzą czynniki organiczne – ludzie. System sztuczny – system stworzony przez człowieka. System rzeczywisty – przynajmniej jeden element systemu nie jest czynnikiem abstrakcyjnym. System dynamiczny –  system w którym zmiana w jednej części wpływa na pozostałe. System stabilny – zdolny do powrotu do stanu równowagi po jej zakłóceniu. System otwarty – posiadający przynajmniej jedno wejście z otoczenia lub wyjście do otoczenia. System autonomiczny – działający samodzielnie. System zależny – jego funkcjonowanie jest zależne od decyzji systemu nadrzędnego.

21 Organizacja jako system ma cechyProsty, złożony Ożywiony, nieożywiony Naturalny, sztuczny Abstrakcyjny, rzeczywisty Statyczny, dynamiczny Stabilny, labilny Zamknięty, otwarty Autonomiczny, zależny

22 Modele organizacji w ujęciu systemowym

23 U podstaw badań systemowych tkwiło dążenie do Wypracowania metody, która umożliwiłaby opis i rozwiązywanie wszelkich problemów związanych z funkcjonowaniem zorganizowanych całości. Według L. Von Bertalanffy'ego istnieją ogólne prawa właściwe wszystkim systemom bez względu na naturę elementów je tworzących, zachodzące miedzy nimi relacje i wzajemne oddziaływania. Dzięki temu możliwe staje się stosowanie podobnych modeli i odkrytych praw systemowych w fizyce, biologii, psychologii, socjologii, ekonomii itd. oraz przenoszenie ich z jednej dziedziny do drugiej. Założenia te w decydującym stopniu określiły charakter podejścia systemowego.

24 W ujęciu systemowym zwrócono uwagę że relacje między elementami, jak również między systemem a jego otoczeniem mogą mieć formę złożoną – w szczególności przybierać postać sprzężeń zwrotnych dodatniego (wzmacniającego) lub ujemnego (równoważącego).

25 Główne cechy systemu organizacjifunkcja (cel), zasoby wytwórcze (poziom, struktura, jakość), otoczenie, kolejność postępowania, wejścia (ludzie, maszyny, zasoby wytwórcze), wyjścia (produkty, informacje).

26 3. Struktury formalne (struktura organizacyjna)Model organizacji według H.J. Leavitta 2. Cele i zadania 1. Ludzie 3. Struktury formalne (struktura organizacyjna) 4. Maszyny i technologie Źródło: L.J.Krzyżanowski, O podstawach kierowania organizacjami inaczej, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1999.

27 Cele uzasadniają istnienie każdej organizacji;punkt wyjścia logistycznego układu działań cele- środki-sposoby; wielość celów (drzewo celów, hierarchia celów, relacje między celami – neutralność, komplementarność, niezgodność); cele są formułowane ponieważ: *pozwalają na planowanie (racjonalny wybór), *umożliwiają pomiar i ocenę sprawności działania.

28 Ludzie jednostki, członkowie grup, przełożeni i podwładni;różne umiejętności, zainteresowania, wartości, podstawy, preferencje; organizacyjne role kierownika (H. Mintzberg): interpersonalne (przywódca, pośrednik, łącznik), informacyjne (poszukiwanie i przekazywanie informacji, rzecznik podwładnych); decyzyjne (podejmowanie inicjatywy, rozwiązywanie konfliktów, przydzielanie zasobów, negocjacje z współpracownikami).

29 Struktura właściwość każdego zbioru;wynik świadomego porządkowania składników w całości ze względu na przyjęte kryteria (przestrzeń, czas, hierarchia); w przedsiębiorstwie - porządkowanie elementów; podejmowanie decyzji dotyczą: *specjalizacji departamentalizacji, *standaryzacji centralizacji i decentralizacji, *koordynacji, *formalizacji, *wielkości organizacji i jej części składowych.

30 Technologia organizacji to systemy stosujące technikę aby rozwiązać problem przetwarzania (transformacji); kombinacja wiedzy i umiejętności oraz stosowanych narzędzi i wyposażenia; procedury działania związane z transformacją materiałów, informacji lub ludzi w pożądane produkty lub usługi.

31 W modelu tym podsystemy są ze sobą powiązane.Wchodzą w interakcje nie tylko z sobą, ale i z otoczeniem. Brak w nim systemu zarządzania.

32 Model F.E.Kasta i J.E.RosenzweigaPodsystem celów i wartości Podsystem psychospołeczny Podsystem zarządzania Podsystem techniczny Podsystem struktury

33 Model F.E.Kasta i J.E.RosenzweigaW pięcioelementowym modelu M. Bielskiego organizacja przedstawiona jest jako całość wyodrębniona z otoczenia, a zarazem otwarta, powiązana z otoczeniem wejściami i wyjściami. Elementami organizacji w modelu zaproponowanym przez M. Bielskiego są: Podsystem celów i wartości, Podsystem techniczny, Podsystem psychospołeczny, Podsystem struktury, Podsystem zarządzania.

34 Podsystem celów i wartości jest wyrazem związków organizacji z otoczeniem; pozostaje on pod jego silnym wpływem, w szczególności pod wpływem otoczenia społeczno-kulturowego. Wartości i cele organizacji wynikają z jej funkcji genotypowej, misji, strategii oraz indywidualnych celów, interesów, postaw i systemów wartości uczestników. Podsystem ten jest ściśle związany z kulturą organizacyjną instytucji (w szczególności z subkulturą małych grup i ich wpływem na zachowania jednostek, sposobem sprawowania władzy organizacyjnej, powstawaniem w organizacji tzw. dominującej koalicji itp.). Podsystem celów i wartości obejmuje zatem funkcję genotypową organizacji, cele organizacji, misję organizacji oraz strategie organizacji.

35 Podsystem techniczny organizacji stanowi zbiór ogólnych i szczegółowych sposobów, technik, technologii oraz narzędzi (wyposażenia) służących realizacji celów i zadań organizacji. Podsystem techniczny tworzą: algorytmy – algorytmy wyznaczają kolejność działań podejmowanych w określonych sytuacjach; mają one charakter uniwersalny (np. algorytm rozwiązywania problemów decyzyjnych, cykl działania zorganizowanego, algorytm podejścia systemowego, algorytmy twórczego myślenia, algorytm wprowadzania zmian organizacyjnych itp.). Algorytmy służą usprawnianiu organizacji, ale ich stosowanie nie jest obowiązkowe; technologie – są to sformalizowane opisy konkretnych zachowań zmierzających do osiągnięcia określonych wyników (np. technologia procesu wytwórczego, technologia pracy zespołowej itp.); procedury – są to sposoby działania zapewniające wynikom tego działania ważność, legalność i prawomocność (np. procedura przewodu sądowego, procedura załatwiania skarg, procedura dokonywania wyborów, procedura załatwiania spraw).

36 Podsystem psychospołeczny obejmuje jednostki i grupy ludzi w działaniu i we wzajemnychinterakcjach. Obejmuje on indywidualne cele uczestników i wynikające z nich motywy, podział pracy i wynikający z niego system ról organizacyjnych, stosunki władzy i wpływów w organizacji oraz dynamikę grup tj. ich rozwój i zmiany. Podsystem ten pozostaje pod silnym wpływem indywidualnych cech uczestników organizacji, ich oczekiwań, systemów wartości i aspiracji.

37 Podsystem struktury pełni rolę łącznika między podsystemami technicznym i psychospołecznym. Jego zadaniem jest zapewnienie możliwie harmonijnego współdziałania tych dwu podsystemów, pomimo ich różnego charakteru (w podsystemie technicznym dominuje logika deterministyczna, podsystem psychospołeczny ma charakter probabilistyczny). Podsystem struktury zawiera relacje między wszystkimi składnikami organizacji; ludźmi i elementami rzeczowymi. Określa on sposób podziału zadań oraz ich koordynację i integrację. Określa także zależności wynikające z podziału władzy w organizacji, przebieg procesów pracy oraz sposoby przekazywania informacji.

38 Podsystem zarządzania łączy wszystkie podsystemy organizacjiPodsystem zarządzania łączy wszystkie podsystemy organizacji. Jego zadaniem jest utrzymywanie równowagi pomiędzy organizacją a jej otoczeniem oraz pomiędzy wszystkimi podsystemami organizacji. Podsystem zarządzania napotyka niepewność (wynikającą ze zmienności otoczenia), i – aby zapewnić organizacji przetrwanie i rozwój – musi tę niepewność pokonywać. Dostosowanie organizacji do otoczenia wywołuje często konieczność wprowadzania zmian do wszystkich podsystemów organizacji: celów i aspiracji, strategii, techniki i technologii, kwalifikacji personelu oraz rozwiązań strukturalnych. Podsystem zarządzania analizuje zmiany w otoczeniu organizacji, bada ich wpływ na organizację, formułuje i modyfikuje cele długookresowe i krótkookresowe, ustala strategie rozwoju, organizuje strukturę wewnętrzną organizacji, buduje system zarządzania zasobami ludzkimi, kontroluje przebieg procesów transformacji oraz ocenia efektywność organizacji.

39 Według E.F.Kasta i J.E.Rosenzweiga organizacje nie są jedynie systemami ekonomicznymi, mechanistycznymi czy cybernetycznymi, ale także otwartymi systemami społecznymi, tworzonymi przez ludzi, złożonymi z ludzi i funkcjonującymi w społeczeństwie. Wartości i cele organizacyjne powinny być społecznie akceptowane i akceptowalne, w innym przypadku organizacja narazi się na presję społeczną, prowadzącą nawet do jej upadku.

40 Podsystem zarządzania (regulator)PODSYSTEM ZARZĄDZANIA JAKO URZĄDZENIE REGULUJĄCE zakłócenia wielkość pożądana wielkość zadana wielkość nastawiona wielkość realizowana planowanie organizowanie motywowanie kontrola podsystem wykonawczy Podsystem zarządzania (regulator) sprzężenie zwrotne Źródło: J. Trzeciniecki, Projektowanie systemów zarządzania. PWN, Warszawa 1979, s.65.

41 Korekta planów i programów. Zmiana planówDwuszczeblowy cykl zarządzania organizacją Zamiar strategiczny- misja, wizja, cele W jaki sposób je osiągnąć? Planowanie strategiczne- długofalowe Strategia: plany i programy Jak realizować strategię? Planowanie bieżące Organizowanie Przewodzenie motywowanie Zarządzanie strategiczne Zarządzanie operacyjne Operacje - procesy Koordynacja i regulacja Kontrola i monitoring Korekta planów i programów. Zmiana planów

42 Model 7- S McKinse’ya Szczególnie interesującą próbę opisu organizacji w postaci modelu przedstawia koncepcja 7 - S McKinsey’a. Nazwa tego modelu pochodzi od siedmiu czynników, które McKinse’y uznał za najważniejsze w procesie doskonalenia organizacji.

43 Model 7- S McKinse’ya Elementy modelu 7 – S McKinsey’aStrategy (Strategia) – koncepcja funkcjonowania organizacji w dłuższym okresie, zawierająca cele główne, sposoby działania i reguły zachowania się. Systems (Systemy) – formalne procedury określające zasady i sposoby działania dotyczące głównie standardowych problemów zarządzania. Staff (Pracownicy) – ludzie, uczestnicy organizacji, sprawcy działań, kluczowy element dynamiki organizacji. Structure (Struktura) – zbiór formalnych relacji (powiązań) między realnie istniejącymi składnikami organizacji tj. ludźmi i aparaturą. Skills (Kwalifikacje) – umiejętności całej organizacji i poszczególnych jej członków w zakresie realizowania określonych zadań ukierunkowanych zarówno na zewnątrz jak i do wewnątrz organizacji. Shared Values (Wspólne Wartości) – ideały i normy zachowań uznawane i obowiązujące w danej organizacji w dłuższym okresie. Style (Style kierowania) – sposoby i techniki oddziaływania na podwładnych w celu pobudzenia ich do oczekiwanych zachowań.

44 Model 7- S McKinse’ya Najważniejszym elementem w modelu 7S McKinsey’a jest strategia; czynnikiem spajającym są kwalifikacje (umiejętności). Model ten stanowi dobrą, metodologiczną podstawę w procesie doskonalenia organizacji.

45 J. Bogdanienko (red.), Organizacja i zarzadzanie w zarysie, WN WZ UW, Warszawa 2010, r. 3.1.J. Bogdanienko, W. Piotrowski (red.), Zarządzanie. Tradycja i nowoczesność, PWE, Warszawa 2013, r , r A.K. Koźmiński, W. Piotrowski, Zarządzanie. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2006, r