1 Podróże jako czynnik ryzyka chorób zakaźnychDr hab. n. med. Ewa Majda-Stanisławska

2 OD CZEGO ZALEŻY STOPIEŃ RYZYKA NABYCIA CHOROBY ZAKAŹNEJ ?

3 Warunki pobytu

4 Zagrożenie chorobą zakaźną związane z podróżą i pobytem w tropikuDuże ryzyko Małe ryzyko Kraj Kraje rozwijające się Kraje bogate Miejsce pobytu, region Dżungla, lasy tropikalne, tereny wiejskie, podmokłe Kurorty nadmorsko-turystyczne, miasto Okres pobytu w tropiku Długoterminowy Krótkoterminowy Rodzaj, warunki zakwaterowania Namiot, bungalow, motel Hotel Rodzaj, planowana aktywności podczas pobytu Penetracja jaskiń, ekspedycje badawcze, wycieczki po interiorze, przypadkowe kontakty seksualne Leżak Cel podróży Turystyczny Zawodowy Wiek Do 30 i od 60 roku życia Średni wiek Ogólny stan zdrowia Schorzenia przewlekłe Zdrowy

5 Poszukiwanie pomocy medycznej w podróży??

6 Najważniejsze są zalecenia profilaktyczne – przygotowanie do podróży przed wyjazdem

7 Zakażenia pokarmowe w podróży

8 Choroby przenoszone drogą pokarmowąBIEGUNKA PODRÓŻNYCH ZEMSTA MONTEZUMY; ZEMSTA FARAONA WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU A ŻÓŁTACZKA POKARMOWA DUR BRZUSZNY TYFUS POLIOMYELITIS CHOROBA HEINEGO-MEDINA; NAGMINNE PORAŻENIE DZIECIĘCE; ZAPALENIE ROGÓW PRZEDNICH RDZENIA KRĘGOWEGO PEŁZAKOWICA CZYLI AMEBOZA CHOLERA

9 Co jeszcze się może zdarzyć? Ukłucie owada

10 Choroby przenoszone przez owadyŻÓŁTA GORĄCZKA MALARIA DENGA JAPOŃSKIE ZAPALENIE MÓZGU FILARIOZY LEISZMANIOZY

11

12 ŻÓŁTA GORĄCZKA Choroba wirusowaWystępuje w Afryce i Ameryce Południowej Wektorem zakażenia są komary z rodzaju Aedes Gorączka krwotoczna o wysokiej śmiertelności Według szacunków WHO roczna liczba zachorowań oscyluje wokół 200 tysięcy, a liczba zgonów wokół 30 tysięcy JEST SKUTECZNA SZCZEPIONKA

13

14

15

16

17

18 Szczepienie przeciwko żółtej gorączce (yellow fever)STAMARIL (Sanofi Pasteur) Szczepionka zawiera atenuowany szczep wirusa żółtej gorączki. Jedna dawka uodparnia na 10 lat. Ochrona przed zakażeniem pojawia się w 10 dni po zaszczepieniu.

19 Malaria Malaria (zimnica) jest ostrą lub przewlekłą chorobą pasożytniczą wywołaną przez wewnątrzkomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium Patogenne dla człowieka jest 5 gatunków Plasmodium: P.vivax, P.ovale, P.malariae, P.falciparum, P.knowlesi Wektorem zarażenia są samice komarów z rodzaju Anopheles (widliszka) W jelicie komara zachodzi płciowa faza cyklu rozwojowego pasożyta

20

21

22

23

24

25 Epidemiologia malarii według szacunków World Health OrganizationZ powodu malarii umiera rocznie od 1 do 3 milionów ludzi Liczba objawowych przypadków zawarta jest w przedziale milionów 40% ludności świata zamieszkuje na terenach malarycznych Malaria występuje w ponad 110 krajach

26 Czynniki od których zależne jest narażenie na malarięKraj Region geograficzny na terenie kraju Pora roku Wysokość n.p.m. Rodzaj pobytu (służbowy/turystyczny) Sposób podróżowania i rodzaj noclegów (klimatyzowany samochód/klimatyzowany hotel czy pociąg/namiot)

27 Szacuje się, że rocznie w Europie zapada na importowaną malarię około 15 tysięcy osób W latach 1990 – 2003 zmarło w Europie z powodu malarii ponad 900 osób

28

29 Zapobieganie malarii - unikanie ukąszeń przez komaryNajwiększe ryzyko zarażenia występuje pod koniec pory deszczowej, wokół terenów lęgowych czyli zbiorników wody stojącej Najwyższa aktywność komarów rodzaju Anopheles przypada na okres od zmierzchu do świtu Komary najchętniej siadają na obiektach o czarnej barwie W miejscach zacienionych i blisko zbiorników wodnych wysoka aktywność komarów może utrzymywać się przez cały dzień

30 Unikanie ukąszeń przez komaryZakładać ubrania w jasnych kolorach W godzinach wieczornych zakładać długie spodnie, skarpetki, koszulę z długimi rękawami Po zachodzie słońca przebywać w pomieszczeniach zamkniętych, klimatyzowanych, wychodząc stosować repelenty (nabywane na miejscu) Stosować moskitiery ! Sprawdzić szczelność siatek w oknach i moskitier (hotelowe moskitiery są często dziurawe) Spryskać siatki, moskitiery, namiot środkiem owadobójczym, najlepiej zawierającym permetrynę

31 Ochrona przed ukąszeniamiRepelenty zawierające dwuetylotoluamid (DEET) Repelenty zawierające picaridine (Bayerpel) Repelenty zawierające IR35/35 W środowisku naturalnym, komary unikają następujących zapachów: goździków, lawendy, mięty, eukaliptusa, cytroneli, cedru, czeremchy, pelargonii, thiaminy (Vit. B1)

32 Zapobieganie malarii Po pływaniu, kąpieli, prysznicu – zastosować ponownie repelent Wietrzna pogoda, wzmożona potliwość - stosować często repelent (co 2 godziny) Przed zaśnięciem doprowadzić do eliminacji zauważonych w pomieszczeniu owadów W pomieszczeniach klimatyzowanych sprawdzić czy okna i drzwi są szczelnie zamknięte

33 Wybór leku przeciwmalarycznego powinien uwzględniaćwiek płeć stan zdrowia, choroby towarzyszące, przyjmowane leki warunki zakwaterowania planowaną aktywność stopień zagrożenia zimnicą na danym terenie, ze szczególnym uwzględnieniem lekooporności

34

35 Chemioprofilaktyka przeciwzimniczaChlorokina (Arechin; Aralen; Avloclor) Dorośli – 300 mg zasady chlorokiny raz w tygodniu lub dwa razy po 150 mg Dzieci – 5 mg zasady/kgmc/tydzień - ale nie należy przekraczać dawki dla dorosłych Tydzień przed podróżą, podczas pobytu w strefie malarycznej oraz 4 tygodnie po jej opuszczeniu Zalecana przy wyjazdach do strefy A

36 Chemioprofilaktyka przeciwzimniczaProguanil (Paludrine) Dorośli – 200 mg na dobę, z reguły 2 tabletki a 100 mg Przy wyjazdach do strefy B Tydzień przed podróżą, podczas pobytu w strefie malarycznej oraz 4 tygodnie po jej opuszczeniu Podawany w połączeniu z chlorokiną

37 Narastająca lekooporność Plasmodium falciparum na meflokinę2004 2007 Narastająca lekooporność Plasmodium falciparum na meflokinę CDC Health Information for International Travel 2008

38 Chemioprofilaktyka przeciwzimniczaDoksycyklina (Unidox, Supracyclin, Dotur) Tabletki lub kapsułki a 100 mg Dorosłym – 100 mg dziennie tydzień przed wyjazdem, przez okres pobytu w strefie malarycznej i przez 4 tygodnie po jej opuszczeniu Zalecana w Indochinach

39

40

41 Profilaktyka i leczenie malariiDorośli – 1 tabletka dziennie, dzień przed wyjazdem w strefę malaryczną, podczas pobytu w strefie malarycznej i 7 dni po jej opuszczeniu Przyjmować o tej samej porze dnia, z jedzeniem lub produktami mlecznymi

42 Wirus Chikungunya (CHIKV), RNA alphavirus (Togaviridae), Zakażenie człowieka przez ukłucie samicy komarae Aedes aegypti / Aalbopictus. Objawy to gorączka i bóle stawowe, poza tym ból głowymięśni, wysypka. Zwykle samoistna remisja, bóle stawowe utrzymują się miesiącami

43 Wysypka na lewej stopie u pacjenta z gorączką Chikungunya

44 Szczepienia dla osób podróżującychPrzeciwko żółtej gorączce Przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A Przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Przeciwko durowi brzusznemu Przeciwko poliomyelitis Przeciwko tężcowi i błonicy Przeciwko grypie Przeciwko infekcjom meningokokowym Przeciwko kleszczowemu zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu Przeciwko wściekliźnie

45

46 Szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu AHAVRIX 720 Junior – 0.5 ml (GSK) od 2 r. ż. HAVRIX Adult 1440 – 1 ml (GSK) od 19 r. ż. AVAXIM – 0,5 ml (Sanofi Pasteur) od 16 r. ż. Dwie dawki: druga, uzupełniająca po 6-12 miesiącach Szczepionka zawiera zawiesinę inaktywowanych formaldehydem wirusów hepatitis A i adsorbowanych na wodorotlenku glinu

47

48 Szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu BEngerix B (GSK) 10 μg/0,5 ml Engerix B (GSK) 20 μg/1 ml Szczepionka zawiera rekombinowany antygen powierzchniowy wirusa hepatitis B (białko S). Antygen jest uzyskiwany metodą inżynierii genetycznej z hodowli komórek drożdży Saccharomyces cerevisiae

49 Dur brzuszny – regiony endemiczne (jasnozielone) i o wysokiej endemiczności (ciemnozielone)

50 Występowanie cholery na świecie

51

52 Zakażenie wody pitnej ściekami

53

54

55 Szczepienie przeciwko durowi brzuszny (typhoid fever)Szczepionka durowa (Ty) produkowana przez BIOMED w Krakowie zawiera zawiesinę inaktywowanych formaldehydem pałeczek Salmonella typhi. W 1 ml szczepionki znajduje się 1 mld pałeczek duru brzusznego. Szczepionka durowo-tężcowa (TyT) produkowana przez BIOMED w Krakowie

56 Szczepienie przeciwko durowi brzusznemuTyphim Vi (Sanofi Pasteur) zawiera oczyszczony polisacharyd otoczkowy Vi Salmonella typhi Jedna dawka podana domięśniowo uodparnia na 3-5 lat, można stosować od 3 roku życia Vivotif Berna Vaccine (Oral Typhoid Vaccine Ty21a) - żywa, atenuowana szczepionka doustna (w kapsułkach) Uodpornienie polega na podaniu przed jedzeniem 4 dawek wg schematu dzień

57 Wszystko zależy od tego dokąd podróżujesz

58 Dobór szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokowymA,C,Y, W-135 A+C Szczepionka MENVEO konjugowana MenACYW-135

59 Meningokoki na świecie – zagrożenie dla podróżujących

60 Regiony świata o zwiększonej zapadalności na IChM

61 Kraje Afryki subsaharyjskiej należące do „meningitis belt” oraz regiony hiperendemiczne w tym regionie

62 Projekt ograniczenia epidemii IChM (serogrupa A) w AfryceRealizowany na terenach Burkina Faso, Mali i Nigru od 2010 roku

63 Masowe szczepienia osób w wieku 1-29 lat szczepionką skonjugowaną Men A (MenAfriVac) celem wywołania odporności gromadnej Kolejnym krokiem jest szczepienie wszystkich niemowląt i dzieci w wieku 5-14 lat.

64 Daugla DM, The Lancet 2013

65 Podróże mogą być niebezpieczne

66

67 Meningokoki w Europie i w Polsce

68

69 Szczepionki skoniugowane chroniące przed IChMNiezarejestrowana w Polsce Rozpoczęcie szczepień w pierwszym roku życia Men C Niezarejestrowana w Polsce Rozpoczęcie szczepień Powyżej pierwszego roku życia Men ACYW-135

70

71

72

73 ZALECENIA DLA OSÓB WYJEŻDŻAJĄCYCHSzukać informacji na stronach internetowych CDC, WHO, GIS, PZH Zgłosić się do lekarza chorób zakaźnych co najmniej na 2 tygodnie przed wyjazdem Szczepienia ochronne Profilaktyka przeciwmalaryczna Metody zapobiegania biegunce podróżnych Zasady zachowania się w tropiku