1 Podstawowe prawa i wolności człowiekaWykład 3-4: wolność w życiu społecznym

2 Wolność w życiu społecznymWolność istotą bytu ludzkiego Historia ludzkości – historią obrony wolności Koncepcja wolności – kluczowa dla życia społecznego i życia człowieka

3 Wolność w życiu społecznymPrzedmiot wykładu: model ucieczki od wolności w systemach kolektywistyczno-totalitarnych; model egoistycznie ujmowanej wolności w ideologii liberalnej i anarchistycznej model odpowiedzialnej wolności personalizmu

4 1. Wolność zniewolona Zniewolenie wolnościPłaszczyzna faktograficzna (dewiacje, nałogi, zwyrodnienia) Płaszczyzna doktrynalna Determinizm Kolektywizm Totalizm

5 1. Wolność zniewolona A. DeterminizmTeologiczny (fatalizm, nauka Lutra, Kalwina, jansenizm) Filozoficzny (Spinoza, Hegel, marksizm, Freud)

6 1. Wolność zniewolona B. Marksizm (Engels, Marks)Wolny to ten, który posiada własność W. to efekt wyzwolenia ekonomicznego, społecznego, politycznego Teologiczny (fatalizm, nauka Lutra, Kalwina, jansenizm) Realizacja w. domaga się walki klas

7 1. Wolność zniewolona C. Totalizm – patologiczna forma państwa, dążącego w sposób planowy do zniszczenia człowieka Stalinizm Hitleryzm

8 1. Wolność zniewolona - ocenadeterminizm, kolektywizm i totalizm - wspólny element: negują wolność osoby ludzkiej Błędem determinizmu jest przejaskrawienie roli determinant Kolektywizm – koncesja zakresu wolności przez społeczność Totalizm – absolutyzacja człowieka, państwa, klasy społecznej, rasy, wodza.

9 2. Wolność egocentrycznaB. Wolność egocentryczna (liberalno-indywidualistyczna) J. J. Rousseau, Monteskiusz F. Nietzsche J. P. Sartre Anarchizm i nihilizm

10 2. Wolność egocentryczna - ocenaSłusznie uwypukla potrzebę wolności Absolutyzuje wolność Indeterminizm – pomija realia życia społecznego Oderwanie wolności od sfery wartości personalnych Aspołeczny profil (podstawą życia społecznego jest nie tylko wolność, ale także równość i sprawiedliwość społeczna)

11 2. Wolność egocentryczna – ocenaCechy liberalnej koncepcji wolności: Egocentryzm Apersonalizm Naturalizm Relatywizm

12 3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna)związek z osobą ludzką wolność odpowiedzialna jest warunkiem autorealizacji zakorzeniona w wartościach służebna wobec osoby ludzkiej (Paul Recoeur) uwzględnia wymogi dobra wspólnego domaga się ochrony w życiu społecznym granicą prawa do wolności jest drugi człowiek: jego godność i niezbywalne wartości.

13 3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna)Jan Paweł II: Encyklika Veritatis splendor „Wolność nie polega jedynie na wyborze takiego czy innego działania; dokonując wyboru człowiek decyduje zarazem o sobie samym, opowiada się swoim życiem za Dobrem lub przeciw niemu, za lub przeciw Prawdzie i ostatecznie, za lub przeciw Bogu" (nr 65)

14 3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna)Relacja między wolnością a prawdą 1. prawda jest podstawą wolności, 2. wolność jest warunkiem poznania prawdy.

15 3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna)Tomasz z Akwinu: „Prawda jest zgodnością intelektu i rzeczy, kiedy intelekt orzeka istnienie tego co jest realne lub kwestionuje istnienie tego czego nie ma". Rozróżnił prawdę logiczną, bytową i etyczną

16 3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna)Wolność aksjologiczna (wolność tworzenia wartości wyższych i niższych) wolność myśli i słowa wolność sumienia i religii wolność nauki i kultury wolność ekonomiczno-gospodarcza Wolność społeczno-polityczna