1 Podstawy rachunkowości i sprawozdawczości finansowejKATEDRA RACHUNKOWOŚCI WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA UNIWERSYTET ŁÓDZKI Łódź, ul. Matejki 22/26 tel. 42 fax. 42 PODYPLOMOWE STUDIA PRAWA KARNEGO SKARBOWEGO Podstawy rachunkowości i sprawozdawczości finansowej 9 września 2017 r Wykład 1 Prof. dr hab. Ewa Walińska Katedra Rachunkowości Wydział Zarządzania Uniwersytet Łódzki 1
2 Istota i regulacje rachunkowości Zasady nadrzędne i podstawowe kategorie systemu rachunkowości Istota i elementy składowe sprawozdania finansowego
3 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA A DRZEWO OWOCOWEB I Z N E S D R Z E W O O W O C O W E ZYSK NETTO Produkty Usługi Towary Działalność operacyjna owoc Inwestycje w majątek operacyjny Działalność inwestycyjna reinwestowanie pień zaspokojenie długów Kapitał obcy Kapitał własny Działalność finansowa dywidendy korzenie Źródło: J. Pratt, Financial Accounting In an Economic Context, South-Western Publishing Cincinnati, Ohio, 1997, 3rd edition, s. 38. 3
4 Rachunkowość (ang. accounting) Księgowość (ewidencja) - ang. bookkepping
5 ELEMENTY SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI JEDNOSTKINarzędzie rachunkowości Wyjście rachunkowości Prowadzenie ksiąg rachunkowych Zasady rachunkowości sensu stricto Sprawozdania finansowe Raporty zarządcze Ewidencja RACHUNKOWOŚĆ
6 Podstawowe funkcje rachunkowościAUDYTOR Funkcja informacyjna Funkcja atestacyjna Funkcja rozliczeniowa (powiernicza) Zarządzający kapitałem Właściciel kapitału Fiskus grupa wewnętrznych użytkowników grupa zewnętrznych użytkowników Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa Rachunkowość „podatkowa”
7 ZDARZENIE GOSPODARCZE SPRAWOZDANIA FINANSOWEREJESTRACJA (EWIDENCJA) SPRAWOZDANIA FINANSOWE BO BZ RZiS BO Aktywa Kapitał własny Zobowią-zania RZiS BZ Przychody Koszty WYNIK
8 TRUE AND FAIR Istota rachunkowości i sprawozdawczości finansowejDZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA JEDNOSTKI DECYZJE ZDARZENIA GOSPODARCZE Pomiar rzeczywistości gospodarczej (nadanie wartości) SKUTEK FINANSOWY - PREZENTACJA SPRAWOZDANIA FINANSOWE RACHUNKOWOŚĆ Bilans Rachunek wyników ( zysków i strat) TRUE AND FAIR Sytuacja finansowa Dokonania spółki
9 MSR/MSSF REGULACJE RACHUNKOWOŚCI G L O B A L I Z A C J AGOSPODARKA WSPÓŁCZESNA RYNKI KAPITAŁOWE G L O B A L I Z A C J A POTRZEBA PRZEJRZYSTYCH, PORÓWNYWALNYCH SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH REGULACJE RACHUNKOWOŚCI MSR/MSSF US GAAP IOSCO UK GAAP UNIA EUROPEJSKA
10 REGULACJE RACHUNKOWOŚCIRodzaj (charakter) regulacji rachunkowości REGULACJE RACHUNKOWOŚCI Rodzaj (charakter) REGULACJE PRAWNE REGULACJE ŚRODOWISKOWE Kodeksy, Ustawy, itp. STANDARDY RACHUNKOWOŚCI Tworzone przez środowisko profesjonalistów rachunkowości Regulacje autonomiczne względem prawa podatkowego KRAJOWE MIĘDZYNARODOWE HARMONIZACJA - ujednolicenie zasad - zniwelowanie różnic - porównywalność w skali światowej Regulacje pozostające pod wpływem prawa podatkowego
11 Regulacje rachunkowości w Europieprawne środowiskowe MSR / IFRS Standardy krajowe Polski Komitet Standardów Rachunkowości Dyrektywy i akty wykonawcze Przepisy krajowe MSR/IFRS - jako podstawa sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek publicznych /obowiązek / - jako podstawa sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek niepublicznych i/lub jednostkowych sprawozdań spółek publicznych /alternatywa/
12 POLSKIE PRAWO BILANSOWEUSTAWA O RACHUNKOWOŚCI Przyjęte zasady rachunkowości (Polityka rachunkowości) Prowadzenie ksiąg rachunkowych Okresowe ustalanie lub sprawdzanie droga inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów Wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego Sporządzanie sprawozdań finansowych Pozostałe zagadnienia m.in. przechowywanie dokumentacji, poddanie badaniu sprawozdań finansowych
13 PODSTAWOWE KATEGORIE SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI
14 Bilans i równowaga bilansowaAKTYWA = PASYWA Jakie są źródła finansowania majątku? Jakie zasoby posiada jednostka? AKTYWA KAPITAŁ WŁASNY ZOBOWIĄZANIA AKTYWA = KAPITAŁ WŁASNY + ZOBOWIĄZANIA
15 AKTYWA – ZASOBY MAJĄTKOWEkontrolowane przez jednostkę o wiarygodnie określonej wartości powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych
16 Czy towary będą ujęte w bilansie na 31.12.2017r????zakupione przez spółkę ALFA r kwota – cena zakupu Czy towary będą ujęte w bilansie na r???? TOWARY - AKTYWA W BILANSIE NA r: kontrolowane przez jednostkę TAK o wiarygodnie określonej wartości TAK - KWOTA powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń TAK – ZAKUP R spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych TAK – BĘDĄ SPRZEDANE ZA w roku 2018
17 ZOBOWIĄZANIA = OBOWIĄZKIwynikające z przeszłych zdarzeń o wiarygodnej wartości spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki
18 Czy zobowiązania będą ujęte w bilansie na 31.12. 2017r????Spółka ALFA zakupiła towary r za , zapłata nastąpi w 2018r Czy zobowiązania będą ujęte w bilansie na r???? ZOBOWIĄZANIA W BILANSIE NA r: o wiarygodnie określonej wartości TAK - KWOTA wynikające z przeszłych zdarzeń TAK – ZAKUP R spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki TAK – BĘDĄ ZAPŁACONE w roku 2018
19 Rachunek zysków i stratRACHUNEK WYNIKÓW Jakie „niekorzyści”? Jakie korzyści ? PRZYCHODY KOSZTY WYNIK FINANSOWY ZYSK (STRATA) PRZYCHODY – KOSZTY = + ZYSK (- STRATA)
20 Rachunek zysków i stratPRZYCHODY I ZYSKI korzyści jednostki w okresie w postaci zwiększenia wartości aktywów lub zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli. Bilans Rachunek zysków i strat Aktywa Kapitał własny Zobowią-zania PRZYCHODY KOSZTY
21 SPÓŁKA BETA otrzymała nieodpłatnie towary, których wartość wiarygodnie oszacowano na kwotę PLN. Czy powstanie przychód? TAK - otrzymane aktywa stanowią przychód, gdyż powiększają się aktywa i powiększa się kapitał własny w inny sposób niż wniesienie środków przez właściciela. Aktywa 5.000 Kapitał Własny Zobowią-zania
22 W spółce BETA przedawniły się zobowiązania w kwocie 4. 000W spółce BETA przedawniły się zobowiązania w kwocie Czy powstanie przychód? TAK - W wyniku przedawnienia zobowiązań nie ulega zmianie wartość aktywów, zmniejszają się zobowiązania oraz zwiększa się kapitał własny. Spółka odnosi korzyść dlatego, że nie będzie musiała spłacić długów. Korzyść ta jest przychodem. Aktywa Kapitał Własny 4.000 Zobowią-zania
23 Rachunek zysków i stratKOSZTY I STRATY zmniejszenie korzyści w okresie, o wiarygodnie określonej wartości w postaci zmniejszenia wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia niedoboru kapitału własnego w inny sposób niż pobranie środków przez udziałowców lub właścicieli. Bilans Rachunek zysków i strat Aktywa Kapitał własny Zobowią-zania PRZYCHODY KOSZTY
24 SPÓŁKA BETA przekazała spółce ALFA nieodpłatnie towary, o wartości 5SPÓŁKA BETA przekazała spółce ALFA nieodpłatnie towary, o wartości Czy w spółce BETA powstanie koszt? TAK - przekazanie nieodpłatne towarów stanowi koszt, gdyż zmniejszają się aktywa i zmniejsza się wartość kapitału własnego, ale inną droga niż podział kapitału między właścicieli. W opisanym przypadku powstaje koszt. Aktywa 5.000 Kapitał Własny Zobowią-zania
25 Spółka ALFA zakupiła usługi reklamowe o wartości 1000 od Spółki BETASpółka ALFA zakupiła usługi reklamowe o wartości 1000 od Spółki BETA. Czy w spółce ALFA powstanie koszt? TAK - zakup usług reklamowych oznacza wzrost zobowiązań oraz zmniejszenie kapitału własnego, ale inną droga niż podział kapitału między właścicieli. W opisanym przypadku powstaje zatem koszt. Aktywa Kapitał Własny 1000 Zobowią-zania
26 PODSTAWOWE ZASADY RACHUNKOWOŚCI
27 NADRZĘDNA KONCEPCJA - JASNY I RZETELNY OBRAZ (TRUE AND FAIR VIEW)ZASADA PRZEWAGI TREŚĆI NAD FORMĄ NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI ZAŁOŻENIA I ZASADY OGÓLNE WYCENY BILANSOWEJ I POMIARU WYNIKU ZAŁOŻENIE KONTYNUACJI DZIAŁANIA - Przy wycenie aktywów i pasywów oraz ustalaniu wyniku finansowego przyjmuje się założenie, że podmiot będzie kontynuował działalność w dającej się przewidzieć przyszłości w niezmienionym istotnie zakresie; chyba, że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. ZASADA MEMORIAŁOWA - W księgach rachunkowych i wyniku finansowym należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na rzecz podmiotu przychody oraz wszystkie obciążające go koszty związane z tymi przychodami, dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI KOSZTÓW I PRZYCHODÓW - Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego, zaliczane będą koszty lub przychody przyszłych okresów oraz przypadające na dany okres koszty, które nie zostały jeszcze poniesione. ZASADA OSTROŻNOŚCI - Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożnej wyceny. ZASADA CIĄGŁOŚCI ZASAD RACHUNKOWOŚCI - Przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych.
28 ZASADA NADRZĘDNA - JASNY I RZETELNY OBRAZ (TRUE AND FAIR VIEW)Jednostki obowiązane są do stosowania zasad rachunkowości określonych ustawą w sposób prawidłowy, zapewniając rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji finansowej i wyniku finansowego przedsiębiorstwa. ZASADA PRZEWAGI TREŚĆI NAD FORMĄ Operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych oraz wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną.
29 NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCIBRAK ZAŁOŻENIA KONTYNUACJI DZIAŁANIA Spółka ALFA zakupiła budynek o wartości , jej okres działalności wynosi 5 lat: Amortyzacja roczna = /5= (KOSZT) JEST ZAŁOŻENIE KONTYNUACJI DZIAŁANIA Spółka BETA zakupiła budynek o wartości , jej okres działalności jest nieograniczony, a budynek będzie używany przez 50 lat: Amortyzacja roczna = /50 =2.000 (KOSZT)
30 ZASADA MEMORIAŁOWA zapłatę otrzymała w roku X2ZASADA MEMORIAŁOWA i WSPÓŁMIERNOŚCI PRZYCHODÓW I KOSZTÓW - W wyniku finansowym należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na rzecz podmiotu przychody oraz wszystkie obciążające go koszty związane z tymi przychodami, dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. ZASADA MEMORIAŁOWA SPÓŁKA ALFA w roku X1 sprzedała towary za kwotę 8.000, zapłatę otrzymała w roku X2 ROK X1 : PRYCHODY – 8.000 WPŁYWY – 0 ROK X2 : PRZYCHODY – 0 WPŁYWY – 8.000
31 ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI KOSZTÓW I PRZYCHODÓWW ROKU X1 SPÓŁKA ALFA ZAKUPIŁA TOWARY O WARTOŚCI , SPRZEDAŁA JE W ROKU X2 ZA KWOTĘ 8.000 ROK X1 PRZYCHODY – 0 KOSZTY – 0 ROK X2 PRZYCHODY – 8.000 KOSZTY WSPÓŁMIERNE DO PRZYCHODÓW – 5.000
32 Spółka ALFA w roku 20X1 sprzedała towary za kwotę 20.000,które zakupiła za ROK 20X1 Sprzedaż - przychody PLN 6.000 PLN PLN Śr. pieniężne- wpływy Należności – przyszłe wpływy ______________________ Koszty PLN PLN PLN Śr. pieniężne - wydatki Zobowiązania – przyszłe wydatki
33 Podejście pieniężne „Strata” pieniężna !!!Podejście memoriałowe i zasada memoriałowa Przychody – Koszty = Zysk (strata) – = Zysk !!! Podejście pieniężne Wpływy – wydatki = nadwyżka/niedobór środków pieniężnych – = „Strata” pieniężna !!!
34 ISTOTA I ELEMENTY SKŁADOWE SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO
35 Elementy sprawozdań finansowychBilans – Sytuacja majątkowa i finansowa na dany moment w czasie (dzień) – „Stop klatka”. Rachunek zysków i strat – Wyniki finansowe (zyski/straty) za pewien okres. Informacja dodatkowa Rachunek przepływów pieniężnych –przepływy pieniężne wygenerowane/ zaabsorbowane przez podmiot w danym okresie. Sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym – wniesienie kapitału przez właścicieli, wygenerowane zyski/straty, wypłaty na rzecz właścicieli.
36 B I L A N S Rachunek przepływów pieniężnych Informacja dodatkowaWprowadzenie do sprawozdania finansowego Dodatkowe informacje i objaśnienia AKTYWA TRWAŁE AKTYWA OBROTOWE KAPITAŁ WŁASNY Zestawienie zmian w kapitale własnym ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTERMINOWE ZOBOWIĄZANIA KRÓTKOTERMINOWE Nadwyżka/ niedobór środków pieniężnych WPŁYWY WYDATKI Rachunek zysków i strat PRZYCHODY KOSZTY Wynik finansowy netto
37 BILANS - STRUKTURA KAPITAŁ WŁASNY I. PODSTAWOWYII. WYNIK FINANSOWY BIEŻĄCEGO ROKU III. WYNIK FINANSOWY LAT POPRZEDNICH IV. KAPITAŁ Z AKTUALIZACJI V. POZOSTAŁE – REZERWOWY, ZAPASOWY AKTYWA I. TRWAŁE II. OBROTOWE I. DŁUGOTERMINOWE II. KRÓTKOTERMINOWE I. RZECZOWE II. NIEMATERIALNE III. POZOSTAŁE I. FINANSOWE II. NIEFINANSOWE ZOBOWIĄZANIA I. DŁUGOTERMINOWE II. KRÓTKOTERMINOWE I. FINANSOWE II. NIEFINANSOWE
38 ZASADY USTALANIA WYNIKU FINANSOWEGO –podejście polskieRACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ZASADY USTALANIA WYNIKU FINANSOWEGO –podejście polskie ZYSK OPERACYJNY PODSTAWOWY PRZYCHODY KOSZTY DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ TYPOWE DZIAŁANIA OPERACYJNE „NIETYPOWE” ZDARZENIA ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ OPERACYJNĄ PRZYCHODY I KOSZTY FINANSOWE KOSZTY POZOSTAŁE OPERACYJNE SKUTKI DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ i FINANSOWANIA SKUTKI PODATKOWE WSZYSTKICH ZDARZEŃ PODATEK DOCHODOWY
39 przepływów pieniężnychRachunek przepływów pieniężnych Rachunek zysków i strat ≠ Podstawa memoriałowa Podstawa kasowa PRZYCZYNY: funkcjonowanie zasady memoriałowej amortyzacja (koszt nie będący wydatkiem) koszty i przychody rozliczane w czasie, wpływy i wydatki nie stanowią przychodu czy kosztu, lecz są ujmowane w bilansie (np. inwestycje, lokaty, zaciągnięcie kredytu, emisja akcji itp.)
40 RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCHPrzepływy pieniężne netto (WPŁYWY – WYDATKI) Środki pieniężne na początek okresu Środki pieniężne na koniec okresu + = Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej Przepływy pieniężne z działalności inwestycyjnej Przepływy pieniężne z działalności finansowej
41 Zestawienie zmian w kapitale własnymPrezentuje zmiany w aktywach netto jednostki w podziale na poszczególne źródła kapitału własnego Zmiany kapitału wynikające z transakcji i zdarzeń ujmowanych w rachunku zysków i strat Wynik finansowy Wynik całościowy Całkowita zmiana w kapitale własnym Zmiany kapitału wynikające z transakcji i zdarzeń, których skutek odnosi się na kapitał własny Zmiany kapitału wynikające z inwestycji właścicieli i dystrybucji na rzecz właścicieli
42 INFORMACJA DODATKOWA CHARAKTER INFORMACJI CELEINFORMACJE ILOŚCIOWE Rozwinięcie zagregowanych kwot bilansu i rachunku zysków i strat INFORMACJE OPISOWE Wyjaśnienie pozycji liczbowych Opis ważnych zdarzeń „niewymiernych” lub przyszłych ŁATWIEJSZA INTERPRETACJA zagregowanych informacji ilościowych dotyczących przeszłych zdarzeń i transakcji LEPSZA OCENA PRZYSZŁEJ SYTUACJI poprzez ujawnienie pewnych istotnych informacji poza tymi, które są widoczne w sprawozdaniu „on face”