1 Podstawy zarządzania
2 Zaliczenie przedmiotuOkoło 5 pytań otwartych. Zaliczenie odbędzie się po ostatnich zajęciach (w terminie uzgodnionym z DOD). Poprawka odbędzie się przynajmniej 2 tygodnie po pierwszym terminie egzaminu. Będzie istniała możliwość dodatkowego podejścia do kolejnej poprawki egzaminu – możliwość ta uzależniona będzie od studentów. Wykłady są nieobowiązkowe (brak list obecności). Literatura, którą można wykorzystać w ramach zajęć: R. W. Driffin, Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 2012 r. B. Godziszewski, M. Haffer, M.J. Stankiewicz, S. Sudoł, Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania, PWE, Warszawa 2011 r. J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbert, Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011 r.
3 Historia myśli w dziedzinie zarządzania
4 Skąd czerpać wiedzę na temat odpowiedniego zarzadzania?Sun Tzu (Zi) „Sztuka wojny”. Sun Pin „Metody wojskowe”. Platon „Państwo”. Homer „Iliada”. Machiavellie „Książę” lub „O sztuce wojennej”. Winston Churchill „The second World War”.
5 Sun-Cy (Tzu, Zi): - kiedy nieprzyjaciel atakuje cofamy się, - kiedy nieprzyjaciel zatrzymuje się, nękamy go, - kiedy nieprzyjaciel chce uniknąć bitwy, atakujemy, - kiedy nieprzyjaciel uchodzi, następujemy za nim. N.Machiavelli: „organizacja jest bardziej trwała, jeżeli jej członkowie mają prawo wyrażania swoich różnorodnych poglądów i rozstrzygania swoich sporów wewnątrz niej wprawdzie jeden człowiek może zapoczątkować organizację, ale jest ona trwalsza, jeżeli powierza się ją trosce wielu i kiedy wielu pragnie jej utrzymania utrzymać władzę może słaby przywódca następujący po silnym, ale nie słaby następujący po słabym przywódca, dążący do zmiany w istniejącej organizacji powinien zachować przynajmniej cień dawnych obyczajów”
6 Prekursorzy teorii zarządzaniaGrecy Babilończycy Wenecjanie Egipcjanie Rzymianie Sumerowie Chińczycy 3000 p. n. e. 2500 p. n. e. 2000 p. n. e. 1500 p. n. e. 1000 p. n. e. 500 p. n. e. 500 n. e. 1000 n. e. 1500 n. e.
7 Sumerowie – posługiwanie się w rządzeniu spisanymi regułami i przepisami.Egipcjanie – przy budowie piramid wykorzystywani takie funkcje, jak: planowanie, organizowanie, kontrolowanie. Babilończycy – stosowali liczne przepisy prawne i narzędzia polityczne w zakresie swoich rządów. Grecy – ich wkład w dziedzinę zarządzania uwidaczniał się na gruncie zarządzania państw-miast. Chińczycy - w zakresie administracji rządowej, nauki i sztuki wykorzystywali rozbudowane struktury organizacyjne. Rzymianie – dla celów komunikacji i kontroli wojsk w najdalszych zakątkach Europy, Azji i Afryki również stosowali zorganizowane struktury. Wenecjanie – ich panowanie na morzach było m.in. wynikiem wykorzystywania koncepcji struktur organizacyjnych.
8 Robert Owen ( ) Charles Babbage ( )
9 Klasyczne podejście do zarządzaniaPierwsze ważne idee dotyczące zarządzania organizacjami nazywamy tzw. „klasycznym podejściem do zarządzania”. W koncepcji tej wyróżnia się dwa najistotniejsze podejścia: Naukowe zarządzanie Fredericka Winslowa Taylora; Zarządzanie administracyjne Fayola (klasyczna teoria organizacji). Frederick Winslow Taylor ( ) „Nauka o ładowaniu” Henri Fayol ( ) „Kładka Fayola”
10 Naukowe zarządzanie Fredericka Winslowa TayloraZajmuje się pracą poszczególnych pracowników. Pozorowanie pracy – podczas badania wykonywania pracy przez robotników, Taylor zauważył, iż część z nich celowo wykonuje swoje obowiązki w tempie niższym niż wynika to z możliwości pracownika. Aby wyeliminować w/w problem wprowadził akordowy system wynagrodzenia. Wprowadził przerwy pracy w celu wyeliminowania znużenia. Frank i Lillian Gilbrethowie, Henry Gantt, Harrington Emerson. Etapy postępowania w koncepcji naukowego zarządzania 1. Naukowo opracowy-wać każdy element pracy na danym stano-wisku, aby zastąpić dane metody „zdroworozsądkowe”. 2. Naukowo dobierać pracowników i nastę-pnie szkolić ich do wykonywania pracy zgodnie z krokiem nr 1. 3. Nadzorować praco-wników, by mieć pewność, że będą stosować się do zalecanych im metod wykonywania pracy. 4. Dalej planować pracę, ale wykorzysty-wać robotników do faktycznego wykony-wania pracy.
11 Zarządzanie administracyjne FayolaKoncepcja ta koncentruje się na funkcjonowaniu całej organizacji. Wyodrębnił jako pierwszy funkcje kierownicze: planowanie, organizowanie, przewodzenie, kontrolowanie. Lyndall Urwick, Max Weber (koncepcja biurokracji), Chester Barnard (akceptacja autorytetu). Klasyczne ujęcie traktuje organizację jako pewien mechanizm (maszynę), w której pracownicy odzwierciedlają jej tryby.
12 Kierunek behawiorystycznyBehawioryzm – kierunek w psychologii głoszący, że przedmiotem badań psychologicznych może być tylko dostrzegalne zachowanie się ludzi lub zwierząt. W ramach nauk o zarządzaniu behawioryzm odnosi się do kładzenia nacisku na indywidualne postawy i zachowania pracownika oraz na procesy grupowe. Psychologia przemysłowa (Hugo Münsterberg) – psychologia może wspomóc menedżerów przy doborze pracowników i ich motywowaniu. Mary Parker Follett – uważała m.in., iż biurokratyczny model organizacji może krępować rozwój wiedzy i uzdolnień pracowników na najniższym poziomie hierarchii oraz uniemożliwia wprowadzenie samokontroli (narzędzia silnie motywującego pracowników); sądziła ponadto, że władza powinna być uzależniona przede wszystkim od wiedzy i doświadczenia.
13 Badania Eltona Mayo w zakładzie firmy Western Electrict w Hawthorne:Wzrost natężenia oświetlenia powodował wzrost wydajności pracy (ale czy na pewno oświetlenie było determinantą wzrostu efektywności? – efekt placebo). Akordowy system wynagrodzenia wcale nie musi być najlepszym sposobem pobudzania wydajności pracowników pracujących w grupie. Human relations (kierunek stosunków międzyludzkich) – wg tego podejścia robotnicy reagują przede wszystkim na społeczny kontekst pracy, łącznie z przygotowaniem społecznym, normami grupowymi oraz dynamiką kontaktów międzyludzkich. Abraham Maslow – twórca tzw. Piramidy Maslowa. Douglas McGregor – twórca modelu teorii X i teorii Y (teoria X ma charakter negatywny i odnosi się do naukowego zarzadzania; teoria Y ma charakter pozytywny i odnosi się do teorii stosunków międzyludzkich). Podejście od strony zachowania organizacyjnego – zachowanie pracowników jest bardziej skomplikowane niż sądzili w/w przedstawiciele kierunku stosunków międzyludzkich (powinniśmy je analizować na różnych płaszczyznach dotyczących m.in. psychologii, socjologii, antropologii, ekonomii, medycyny).
14 Ilościowe podejście do zarządzaniaKoncepcja ta zaczęła wyłaniać się podczas II wojny światowej. W trakcie operacji wojskowych powoływano zespoły złożone z urzędników i naukowców, których celem było pomaganie armii w wydajniejszej alokacji zasobów, przy pomocy matematycznego podejścia do zarządzania. Stosując analizę matematyczną można podejmować skuteczniejsze decyzje logistyczne. Metody wypracowane podczas wojny zaczęły być wykorzystywane w przedsiębiorstwach (General Electric, Du Pont) m.in. do wyboru lokalizacji zakładów produkcyjnych, magazynów. W ramach w/w podejścia wyróżniamy: Ilościową teorię zarządzania. Zarządzanie operacyjne.
15 Ilościowa teoria zarządzaniaPolega na wykorzystaniu w ramach zarządzania modeli matematycznych. Model matematyczny – struktura matematyczna odnosząca się do konkretnego zjawiska i skonstruowana do wyjaśnienia tego zjawiska. Detroit Edison – zastosowanie modeli do określenia najlepszego sposobu zaprojektowania pracy ekip naprawczych w czasie awarii zasilania. The Bank of New England – zastosowanie modeli do wyznaczenia liczby kasjerów do pracy w jego placówkach. Daimler Benz – zastosowanie modeli do analizy uszkodzeń konstrukcji samochodu podczas jego kolizji.
16 Zarządzanie operacyjneMniej zmatematyzowane i mniej skomplikowane statystycznie podejście do zarządzania (w stosunku do ilościowej teorii zarządzania). Zarzadzanie operacyjne stanowi zbiór metod wspierających organizację w optymalnym wytwarzaniu towarów i usług. Zarządzanie zapasami w kontekście optymalizacji kosztów transportu i wielkości zamówień. Programowanie liniowe obejmujące rozwiązywanie układów równań z wieloma niewiadomymi (np. w celu układania harmonogramów lotów samolotów, opracowywanie tras żeglugowych). Teoria kolejek, analiza punktu krytycznego, symulacja.
17 Podejścia integrującePodejście systemowe System – zestaw wzajemnie ze sobą powiązanych elementów funkcjonujących jako całość. Sprzężenie zwrotne Nakłady z otoczenia: rzeczowe, ludzkie, finansowe i informacyjne Procesy transformacji: technika, systemy opera-cyjne, systemy administra-cyjne, systemy kontroli Wyniki do otoczenia: towary/usługi, zyski/straty, zachowania pracownicze i wyniki informacyjne
18 Systemy otwarte – wchodzą w interakcję z otoczeniem.Systemy zamknięte – nie wchodzą w interakcję z otoczeniem. Podsystem – system w ramach innego, szerszego systemu. Synergia – współpraca dwóch lub więcej podsystemów, dzięki której następuje zwiększenie ich efektywności, w stosunku do ich autonomicznego funkcjonowania. Entropia – normalny proces prowadzący do upadku systemu.
19 Podejście zintegrowane Sprawne i skuteczne zarządzaniePodejście sytuacyjne Koncepcja ta głosi, iż do organizacji nie można stosować teorii uniwersalnych, gdyż każda instytucja jest niepowtarzalna, unikatowa, jak również niestandardowe są sytuacje, które napotykają menedżerowie danych przedsiębiorstw. Podejście zintegrowane Podejście systemowe: Podejście sytuacyjne: Uznanie wewnętrznych wzajemnych zależności. Uznanie sytuacyjnego charakteru zarządzania. Uznanie wpływów otoczenia. Reakcja na szczególne cechy sytuacji. Podejście klasyczne – metody zwiększania skuteczności oraz ułatwiania planowania, orga-nizowania i kontrolowania. Podejście behawiorystyczne – poszukiwanie działań motywu-jących, zrozumienie zachowania jednostek, grup i zespołów oraz przewodzenia. Podejście ilościowe – metody ulepszania procesu podej-mowania decyzji, alokacji zasobów oraz sposobów działania. Sprawne i skuteczne zarządzanie