1 PODYPLOMOWE STUDIA ZARZĄDZANIA GOSPODARKĄ SPOŁECZNĄ Wprowadzenie do gospodarki społecznej. Dziedziny działalności przedsiębiorstw społecznych
2 Agenda Dylematy teoretyczne NGO, ES, PS; Europejskie dyskusje o definicji przedsiębiorstwa; społecznego i przykłady europejskie; Polska dyskusja o przedsiębiorstwie społecznym;
3 I. Dylematy teoretyczne
4 1844
5 Trzeci sektor: (Termin stosowany głównie w piśmiennictwie naukowym) Sektor nonprofit USA: Johns Hopkins University Comparative Studies od 1990 (L. Salamon and H. Anheier and Associates) Gospodarka społeczna/ekonomia społeczna Francja: Revue des Etudes Cooperatives, Mutualistes et Associatives (RECMA) Przedsiębiorstwo społeczne European Research Network (EMES – J. Defourny, C. Borzaga, J.L. Laville) Definicje
6 1844 Definicje
7 1844 Podobieństwa i różnice w ujmowaniu trzeciego sektora z perspektywy organizacji non-profit i gospodarki społecznej W koncepcji nt. organizacji non-profit spośród 5 kryteriów, które konstytuują termin „trzeci sektor” 4 kryteria odnoszą się też do gospodarki społecznej (organizacje niezależne od władzy publicznej, zarejestrowane, samorządne, dobrowolność członkostwa); Różnice miedzy koncepcją non-profit i gospodarki społecznej w ujmowaniu trzeciego sektora - kryterium non-profit, kryterium demokratyczne i kryterium świadczenia usług dla osób, rodzin i społeczności. Definicje
8 1844 Trzeci sektor w ujęciu gospodarki społecznej Trzeci sektor z perspektywy gospodarki społecznej oznacza szeroką gamę organizacji prywatnych mieszczących się miedzy sektorem publicznym a rynkiem, które powstają raczej dla zaspokojenia potrzeb społecznych aniżeli w celu generowania dochodów dla prywatnych inwestorów. W ujęciu gospodarki społecznej trzeci sektor stanowi instytucjonalną część systemu, który razem z sektorem publicznym i prywatnym jest kluczowym czynnikiem konsolidacji polityki społecznej w społeczeństwach rozwiniętych dzięki wsparciu w rozwiązywaniu ich najbardziej palących problemów, jak wykluczenie społeczne, problemy bezrobocia długookresowego, bardziej sprawiedliwa redystrybucja dochodów. W odróżnieniu od ujęcia trzeciego sektora w ramach koncepcji non-profit, akcentującego jego rolę jednokierunkowej solidarności oraz filantropijną/charytatywną, ujęcie trzeciego sektora z perspektywy gospodarki społecznej promuje przedsiębiorczość opartą na solidarności wzajemnej. Definicje
9 1844 Gospodarka społeczna Definicja ogólna “W sektorze prywatnym istnieje wiele organizacji przedsiębiorstw, które produkują dobra i usługi poprawiające warunki życia obywateli, które jednocześnie nie wchodzą w skład tradycyjnego kapitalistycznego modelu przedsiębiorstwa. Forma prawna tych organizacji i przedsiębiorstw jest odmienna w poszczególnych państwach, często przybierają one formę spółdzielni, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, stowarzyszeń i fundacji. Te instytucje i organizacje znane są pod wspólną nazwą jako trzeci sektor gospodarki lub gospodarka społeczna” (Rafael Chaves, Jose Monzon). Definicje
10 1844 Definicje współczesne i ich ewolucja 1970: Identyfikacja gospodarki społecznej jako odrębnego subsektora gospodarki narodowej miała miejsce we Francji 1970 powstanie CNLAMCA – National Liaison Committee for Mutual, Cooperative and Associatives 1980 CNLAMCA publikuje The Charte de l’Economie Sociale zawierająca definicję instytucji tworzących gospodarkę społeczną. Definicje
11 1844 Pierwsza definicja gospodarki społecznej Zbiór organizacji, które: Nie należą do sektora publicznego, Działają demokratycznie a członkowie maja równe prawa i obowiązki Praktykują szczególny typ własności i dystrybucji zysków, wykorzystując nadwyżki finansowe dla rozszerzenia działań organizacji i poprawy usług dla członków i społeczeństwa (Économie Sociale, 1981; Monzón, 1987). Definicje
12 1844 Druga definicja gospodarki społecznej 1990 - Walońska Rada ds. Gospodarki Społecznej: Gospodarka społeczna to część gospodarki narodowej, którą tworzą organizacje prywatne mające 4 wspólne cechy: 1) Celem jest działanie na rzecz członków lub społeczności i nie dla zysku 2) Autonomiczne zarządzanie 3) Demokratyczny proces podejmowania decyzji 4) Pierwszeństwo pracownika i pracy przed kapitałem w dystrybucji dochodu Definicje
13 1844 Najnowsza definicja gospodarki społecznej 2002: The European Standing Conference on Co-operatives, Mutual Societies, Associations and Foundations (CEP-CMAF) Definicje
14 1844 Karta Zasad Gospodarki Społecznej CEP-CMAF Pierwszeństwo jednostki i celów społecznych przed kapitałem Dobrowolne i otwarte członkostwo Demokratyczna kontrola przez członków (nie dotyczy fundacji z racji braku członków) Mix interesów członków/użytkowników i/lub interesu ogólnego Obrona i praktykowanie zasady solidarności i odpowiedzialności Niezależne zarządzanie i niezależność od władz publicznych Większość nadwyżki finansowej wykorzystywana w celu osiągnięcia trwałego rozwoju firmy społecznej, usług w interesie członków lub interesu wspólnego/dobra wspólnego Definicje
15 1844 Definicja gospodarki społecznej według Komisji Europejskiej i Barea (1990), Cavez i Monzon (2000), Defourny (1990), Demounstier (2006) Zbiór prywatnych, formalnie zarejestrowanych przedsiębiorstw, które cechuje autonomia decyzji oraz dobrowolność członkostwa, które powstały dla zaspokojenia potrzeb swoich członków poprzez rynek dzięki produkcji dóbr i świadczeniu usług, ubezpieczeń i finansów, w których podejmowanie decyzji oraz dystrybucja zysku lub nadwyżki finansowej pośród członków nie zależą bezpośrednio od kapitału lub udziałów wniesionych przez każdego z członków, każdy członek ma jeden głos. W pojęciu gospodarki społecznej mieszczą się także prywatne organizacje, o sformalizowanej strukturze, zarejestrowane, odznaczające się autonomią decyzji oraz wolnością członkostwa, które produkują usługi nierynkowe dla gospodarstw domowych i których nadwyżki, jeżeli istnieją, nie mogą być przekazane na rzecz aktorów ekonomicznych, które je założyły, kontrolują lub finansują. Definicje
16 1844 Struktura wewnętrzna gospodarki społecznej Gospodarka społeczna składa się z dwóch głównych subsektorów: a)firm subsektora rynkowego b)organizacji subsektora nierynkowego Pojęcia „firma" używa się wyłącznie na określenie tych organizacji mikroekonomicznych, dla których rynek stanowi główne źródło zasobów: (większość spółdzielni, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i innych firm). Definicje
17 1844 Subsektor rynkowy gospodarki społecznej Organizacje rynkowe gospodarki społecznej powstają w celu zaspokojenia potrzeb swoich członków przy wykorzystaniu zasady samopomocy, tj. są to przedsiębiorstwa, w których członkowie i użytkownicy świadczeń i usług to zwykle te same osoby. Przedsiębiorstwa gospodarki społecznej to producenci rynkowi, co oznacza, że ich produkcja jest przeznaczona na sprzedaż na rynku po cenach ekonomicznie opłacalnych. Chociaż przedsiębiorstwa gospodarki społecznej mogą dystrybuować zysk lub nadwyżkę pośród swoich członków użytkowników, ich poziom nie jest proporcjonalny do kapitału bądź udziału wniesionego przez członków. Definicje
18 1844 Subsektor nierynkowy gospodarki społecznej Subsektor nierynkowy gospodarki społecznej składa się z organizacji, które są producentami nierynkowymi (tj. są to organizacje, które przekazują większość swoich usług bezpłatnie lub po nieznacznych cenach. Organizacje te to prywatne, formalnie funkcjonujące struktury mające autonomię decyzji i wolność członkostwa, które produkują usługi nierynkowe dla rodziny i których nadwyżki, jeśli są, nie mogą być przejęte przez podmioty ekonomiczne, które je założyły, kontrolują je lub finansują. Definicje
19 1844 Gospodarka społeczna: Podsumowanie Gospodarka społeczna odznacza się : Specyfiką misji, której celem jest bądź działanie dla dobra własnych członków lub szerszej zbiorowości aniżeli maksymalizacja zysków dla inwestorów Demokratycznym charakterem procesu podejmowania decyzji w organizacji Pierwszeństwem pracy przed kapitałem w dystrybucji dochodów (nadrzędna rola pracowników i pracy) Ograniczoną dystrybucją zysków (asset cap) Definicje
20 1844 Podmioty integracyjne ok. 5 tys. zatrudnionych Podmioty działające w sferze pożytku publicznego ok. 77 tys. (28,7 tys.) tys. podmiotów 103/123 tys. zatrudnionych w tym: podmioty działające w sferze pożytku publicznego prowadzące działalność gospodarczą (ok. 9 tys. podmiotów) Spółdzielnie konsumenckie Spółdzielnie producentów Spółdzielnie pracownicze ok. 15,2 tys. 265,9 tys. zatrudnionych Sfera nieformalna / usługi wzajemne Przedsiębiorstwa społeczne Spółdzielnie socjalne Podmioty gospodarcze?
21 KRYTERIA PRZEDSIĘBIORSTWA SPOŁECZNEGO WEDŁUG EMES Do zdefiniowania ekonomicznego i przedsiębiorczego aspektu inicjatyw zastosowano cztery wskaźniki: Ciągła działalność w zakresie produkcji dóbr i/lub sprzedaży usług; Wysoki stopień autonomii (w przeciwieństwie do zależności)l Znaczący poziom ryzyka ekonomicznego; Minimalna ilość pracy odpłatnej. Dla wymiaru społecznego zastosowano pięć wskaźników: Inicjatywa uruchomiona przez grupę obywateli; Władza decyzyjna nie oparta na własności kapitałowej; Charakter partycypacyjny, angażujący osoby, których dotyczy dana działalność Ograniczony rozdział zysków; Wyraźny cel, przynoszący korzyści dla społeczności,; Dylematy teoretyczne
22 II. Dyskusje europejskie
23 amerykańska, zgodnie z która społecznymi są wszystkie przedsiębiorstwa (z przedsiębiorstwami for-profit włącznie), które dobrowolnie podejmują zobowiązanie do trwałego wsparcia inicjatyw o istotnym społecznie znaczeniu; propagowana przez niektórych naukowców europejskich, gdzie społecznym przedsiębiorstwem były wyłącznie organizacje, których celem była organizacja pracy osób wykluczonych (WISE –społeczne przedsiębiorstwa integracji pracy); trzecia, w której przedsiębiorstwem społecznym są wszystkie organizacje non-profit, świadczące w stabilny i trwały sposób jakiegokolwiek rodzaju usługi ogólnego przeznaczenia wykorzystując formę przedsiębiorstwa, nawet jeżeli nie maja żadnych celów dotyczących zatrudnienia. Główne definicje przedsiebiorstwa społecznego
24 Europejska dyskusja o przedsiębiorstwie społecznym Komunikat Komisji Europejskiej „Inicjatywa na rzecz przedsiębiorczości społecznej. Budowanie ekosystemu sprzyjającego przedsiębiorstwom społecznym w centrum społecznej gospodarki i społecznych innowacji z 25 października 2011 KOM(2011)682 Pod pojęciem „przedsiębiorstwa społecznego” Komisja Europejska rozumie przedsiębiorstwa: dla których leżący we wspólnym interesie cel socjalny lub społeczny jest racją bytu działalności komercyjnej, która często charakteryzuje się wysokim poziomem innowacyjności społecznej, których zyski są w większości reinwestowane w realizację tego celu społecznego, i których sposób organizacji lub system własności odzwierciedla ich misję, opierając się na demokratycznych lub partycypacyjnych zasadach lub mając na celu sprawiedliwość społeczną np. poprzez ograniczone różnice w wynagrodzeniach;
25 Europejska dyskusja o przedsiębiorstwie społecznym Komunikat Komisji Europejskiej „Inicjatywa na rzecz przedsiębiorczości społecznej. Budowanie ekosystemu sprzyjającego przedsiębiorstwom społecznym w centrum społecznej gospodarki i społecznych innowacji z 25 października 2011 KOM(2011)682 Mogą to być: przedsiębiorstwa, które świadczą usługi społeczne lub dostarczają towary i usługi przeznaczone dla słabszych grup społecznych (dostęp do mieszkań, dostęp ochrony zdrowia, pomoc dla osób starszych lub niepełnosprawnych, włączenie słabszych grup społecznych, opieka nad dziećmi, dostęp do zatrudnienia i szkolenia, zarządzanie sytuacją osób zależnych itp.); lub przedsiębiorstwa, w których przyjmuje się sposoby produkcji towarów i usług ukierunkowane na cel o charakterze społecznym (włączenie społeczne lub zawodowe poprzez dostęp do pracy dla osób w niekorzystnej sytuacji, w szczególności ze względu na ich niskie kwalifikacje lub problemy społeczne lub zawodowe prowadzące do wykluczenia i marginalizacji), a których działalność może dotyczyć towarów i usług innych niż społeczne
26 Europejska dyskusja o przedsiębiorstwie społecznym Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady w sprawie Programu Unii Europejskiej na rzecz przemian i innowacji społecznych z dnia 6 października 2010 r. KOM(2011)609 „przedsiębiorstwo społeczne” oznacza przedsiębiorstwo, którego głównym celem jest raczej wywarcie wpływu społecznego niż wygenerowanie zysków dla właścicieli i zainteresowanych stron. Przedsiębiorstwo społeczne działa na rynku, produkując towary i świadcząc usługi w innowacyjny sposób zgodny z duchem przedsiębiorczości, a także wykorzystuje nadwyżki głównie do osiągania celów społecznych. Jest zarządzane w odpowiedzialny i przejrzysty sposób, w szczególności poprzez angażowanie pracowników, klientów i zainteresowanych stron, których dotyczy działalność gospodarcza przedsiębiorstwa;
27 Europejska dyskusja o przedsiębiorstwie społecznym Wniosek Komisji Europejskiej Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady w sprawie Programu Unii Europejskiej na rzecz przemian i innowacji społecznych z dnia 6 października 2010 r. KOM(2011)609 oraz poprawki Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych Parlamentu Europejskiego z 7 marca 2012 „przedsiębiorstwo społeczne” oznacza przedsiębiorstwo, którego głównym celem jest raczej wywarcie wpływu społecznego niż wygenerowanie zysków dla właścicieli i zainteresowanych stron. Przedsiębiorstwo społeczne działa na rynku, produkując towary i świadcząc usługi w innowacyjny sposób zgodny z duchem przedsiębiorczości, a także wykorzystuje nadwyżki głównie do osiągania celów społecznych. Jest zarządzane w odpowiedzialny i przejrzysty sposób, w szczególności poprzez angażowanie pracowników, klientów i zainteresowanych stron, których dotyczy działalność gospodarcza przedsiębiorstwa; „przedsiębiorstwo społeczne” oznacza przedsiębiorstwo, którego głównym założeniem jest raczej osiągnięcie celów społecznych niż wygenerowanie zysków dla właścicieli, członków i zainteresowanych stron. Przedsiębiorstwo społeczne działa na rynku, produkując towary i świadcząc usługi w innowacyjny sposób zgodny z duchem przedsiębiorczości, a także ponownie inwestuje nadwyżki głównie w celu dalszego upowszechniania swoich celów społecznych. Jest zarządzane w odpowiedzialny i przejrzysty sposób, w szczególności poprzez angażowanie pracowników, klientów i zainteresowanych stron, których dotyczy działalność gospodarcza przedsiębiorstwa;
28 PODSTAWY PRAWNE Europejska dyskusja o przedsiębiorstwie społecznym OPINIA Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie przedsiębiorczości społecznej i przedsiębiorstw społecznych (opinia rozpoznawcza) Bruksela, 26 października 2011 r. Definicja przedsiębiorstwa społecznego Zróżnicowane tradycje językowe i kulturowe doprowadziły do pojawienia się różnych znaczeń pojęcia przedsiębiorstwa społecznego. EKES dostrzega potrzebę opracowania jasnej definicji, tak by wysiłki mogły być wyraźnie ukierunkowane, ale zamiast definicji sensu stricto proponuje opis oparty na wspólnych cechach, takich jak:
29 PODSTAWY PRAWNE Europejska dyskusja o przedsiębiorstwie społecznym ukierunkowanie głównie na cele społeczne, a nie na zysk, przynoszenie korzyści społecznych całemu społeczeństwu lub jego członkom; charakter w przeważającej mierze niekomercyjny, przy czym nadwyżki ulegają zasadniczo reinwestycji, a nie są rozprowadzane wśród prywatnych udziałowców czy też właścicieli; duża różnorodność form i modeli prawnych: np. spółdzielnie, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, stowarzyszenia wolontariatu, fundacje, przedsiębiorstwa komercyjne lub niekomercyjne; częste łączenie różnych form prawnych, a czasami zmiany formy stosownie do potrzeb; bycie podmiotem gospodarczym wytwarzającym towary i usługi (często świadczone w interesie ogólnym), których istotnym elementem jest częstokroć innowacja społeczna; działanie w postaci niezależnych podmiotów, w wypadku których istotne są partycypacja i współdecydowanie (pracowników, użytkowników, członków), dobre rządy i demokracja (albo przedstawicielska, albo otwarta); przeważnie wywodzenie się z organizacji społeczeństwa obywatelskiego lub powiązanie z taką organizacją.
30 PODSTAWY PRAWNE Przykłady europejskie Spółdzielnie socjalne, przedsiębiorstwa społeczneWłochy Spółdzielnie solidarności społecznejPortugalia Spółdzielnie pracy, przedsiębiorstwa społeczneFinlandia Przedsiębiorstwa o celach społecznie użytecznychBelgia Spółki Interesu SpołecznegoWielka Brytania Przedsiębiorstwa społeczno-ekonomiczne (SÖB)Austria Integracyjne przedsiębiorstwa społeczneHiszpania Przedsiębiorstwa społeczneSłowenia Spółdzielnie socjalneWęgry
31 Community Interest Company (CIC) Mogą przyjmować jedną z trzech form spółek: company limited by guarantee (spółki z ograniczona poreczeniem działalnoscia), private company limited by shares (prywatnej spółki akcyjnej) lub public company limited by shares (publicznej spółki akcyjnej) (PLC). Cechami charakterystycznymi spółek CIC są: wykorzystywanie ich aktywów, dochodów i zysków na rzecz wspólnoty; asset lock (zablokowanie aktywów), który zapewnia, że aktywa zostają zatrzymane w spółce na potrzeby związane z jej działalnością lub w celu wykorzystania na rzecz wspólnoty. PODSTAWY PRAWNE Przykłady europejskie
32 PODSTAWY PRAWNE Przykłady europejskie Przedsiębiorstwo integracyjne -przedsiębiorstwo walczącego z wykluczeniem społecznym, czy też dosłownie „na rzecz ponownego włączenia do społeczeństwa. Zadaniem przedsiębiorstwa socjalnego jest poprzez zawarcie umowy o pracę na czas określony przywrócenie na rynek pracy osób, które z przyczyn społecznych lub zawodowych nie mogą tego uczynić w zwykły sposób. Z zatrudnionymi zawierany jest kontrakt, - za zgodą biura ds. zatrudnienia - który różni się od zwykłej umowy o pracę tym, że jest o wiele bardziej szczegółowy i musi zawierać elementy determinujące faktyczne ponowne włączanie zatrudnionego do społeczeństwa. Kontrakt podpisuje się na 2 lata i można go dwukrotnie przedłużać również o dwa lata. Każde powstałe w ten sposób miejsce pracy jest dofinansowane roczną kwotą ok..8,5 tys. euro. Pokrywane też są składki ubezpieczenia społecznego liczone od kwoty minimalnego ustawowego wynagrodzenia. Nie wyklucza to pomocy ze strony władzy departamentalnej, która: partycypuje w kosztach uruchomienia działalności gospodarczej firm zatrudniających 50% pracowników pobierających minimalny dochód gwarantowany (RMI). Finansuje orientację zawodową i opiekę fachową nad osobami zatrudnionymi na zasadach walki z wykluczeniem społecznym. Finansuje prace koncepcyjne przygotowujące uruchomienie takich miejsc pracy. Współfinansuje inwestycje umożliwiające zatrudnienie na tego rodzaju kontraktach osób pobierających minimalny dochód gwarantowany.
33 PODSTAWY PRAWNE Przykłady europejskie Francuski Kodeks Pracy określa warunki, jakie powinien spełniać podmiot gospodarczy ubiegający się o status przedsiębiorstwa gospodarki społecznej (entreprises solidaires) w artykule L443-3-1 : Akcje wydawane przez firmę bądź tytuły inwestycyjne nie mogą być notowane na giełdzie. Osoby pełniące funkcje kierownicze pochodziły z wyboru zatrudnionych, osób wspierających i organizacji stowarzyszonych i nie pobierają wyższego wynagrodzenia rocznego niż 48 ustawowych płac minimalnych w firmach do 10 zatrudnionych i 84 płac minimalnych w firmach większych. Co najmniej jedna trzecia osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie gospodarki solidarnej to muszą być osoby, które spełniają jeden z następujących warunków: są zatrudnione w ramach programu „praca dla młodzieży”, dotknięte są znacznym stopniem niepełnosprawności, bądź ze względu na stan zdrowia zatrudnione w zakładzie pracy chronionej, długotrwale poszukują pracy, są Francuzami, którzy utracili pracę za granicą, pobierają Minimalny Dochód Gwarantowany (RMI – Revenue Minimum d’Insertion), są samotnymi kobietami obciążonymi rodziną, pobierają rentę po zmarłym małżonku, mają ponad 50 lat.
34 PODSTAWY PRAWNE Przykłady europejskie SCIC korzysta z całej gamy przywilejów podatkowych i prawnych przewidzianych w ustawodawstwie francuskim dla przedsiębiorstw gospodarki solidarnej. Co najmniej 57% zysku netto SCIC musi być odprowadzone co roku na fundusz rezerwowy. Zadaniem tego organizmu nie jest, bowiem maksymalizacja i podział zysków, lecz tworzenie miejsc pracy i zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnych czy grup społecznych podlegających wykluczeniu. Samorządy i ich zrzeszenia mogą dofinansowywać Stowarzyszenia Spółdzielcze zwłaszcza, że mogą w nich uczestniczyć. SCIC jest formą, którą może przybrać działalność podejmowana przez stowarzyszenia. Pozwala to na dodatkowe, finansowe wzmocnienie ich pro-społecznych przedsięwzięć gospodarczych. Podmioty te mogą stawać do przetargu w zakresie: ochrony środowiska, rekultywacji, zagospodarowania i przeróbki surowców wtórnych (recykling) kultury pomocy sąsiedzkiej (usługi socjalne), innowacji społecznych
35 PODSTAWY PRAWNE Przykłady europejskie SCIC (Societe Cooperative d’Interet Collectif), Stowarzyszenie Spółdzielcze w Interesie Społecznym. Jest to rodzaj spółki prawa handlowego, powoływanej do wykonywania produkcji lub dostarczania dóbr i usług zaspokajającej potrzeby społeczności lokalnej o dużej użyteczności społecznej. Podmioty te, będące swego rodzaju hybrydą prawną, pozwalają zrzeszać w ramach jednego przedsiębiorstwa spółdzielczego, nie kierującego się zasadą zysku, klientów/odbiorców dóbr i usług przez nie dostarczanych, pracowników, wolontariuszy, osoby fizyczne i prawne oraz społeczności lokalne. Działalność Stowarzyszeń Spółdzielczych ma charakter rynkowy, ale różni ją od podmiotów komercyjnych, społeczny cel ich działania. Partnerami tworzącymi SCIC mogą więc być: pracownicy spółdzielni, klienci korzystający z usług i dóbr świadczonych przez SCIC, nieodpłatnie lub odpłatnie, wolontariusze, samorządy terytorialne lub ich porozumienia, przedsiębiorstwa i osoby fizyczne lub prawne, które w jakikolwiek sposób uczestniczą w działaniach spółdzielni. Jednak, aby firma uzyskała status SCIC wystarczy, że zrzeszać będzie co najmniej trzy spośród tych pięciu kategorii partnerów.
36 PODSTAWY PRAWNE Przykłady europejskie Program „Firma integracyjna” (Empresas de Inserção) Firmy integracyjne mogą przybierać kilka form prawnych: stowarzyszenia, spółdzielni, fundacji lub prywatnej instytucji solidarności społecznej. Zatrudniają osoby bezrobotne, niepełnosprawne i inne osoby wykluczone. Każdy pracownik w firmie integracyjnej ma indywidualny plan, który obejmuje następujące etapy: i) szkolenia zawodowe, trwające do 6 miesięcy, których celem jest rozwój osobistych, społecznych i zawodowych umiejętności; ii) nabieranie umiejętności profesjonalnych poprzez wykonywanie pracy w firmie integracyjnej, której celem jest rozwój i utrwalanie nabytych umiejętności. Każdy pracownik otrzymuje stypedium 70% płacy minimalnej w okresie szkolenia a następnie umowę na czas określony. Proces integracji trwa dwa lata.
37 III. Polska dyskusja o przedsiębiorstwie społecznym
38 Idea ustawy o przedsiębiorstwie społecznym Czy ogólnie zgadzacie się Państwo z takim kierunkiem rozwiązań legislacyjnych, w których przedsiębiorstwo społeczne musi równocześnie prowadzić działalność gospodarczą i społeczną?
39 Idea ustawy o przedsiębiorstwie społecznym Istnieją różne koncepcje co do tego, jakie cechy należy uznać za wyróżnik przedsiębiorstwa społecznego. Związane są one z charakterem zatrudnienia, typem działalności, zasięgiem albo sposobem dystrybucji dochodów itd. Jaka jest Państwa opinia na temat tego, które z tych warunków powinny być stosowane przypadku przyznawania statusu przedsiębiorstwa społecznego?
40 Sposób założenia przedsiębiorstwa społecznego Art. 3.1. Status przedsiębiorstwa społecznego może uzyskać przedsiębiorca spełniający warunki określone w ustawie, wpisany do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. 2. Statusu przedsiębiorstwa społecznego nie może uzyskać przedsiębiorca, nad którym Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiada kontrolę, której mowa w art. 4 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, z wyłączeniem spółdzielni socjalnych, o których mowa w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych. A czy ograniczać do mikro, małych przedsiębiorstw?
41 Sposób założenia przedsiębiorstwa społecznego Projekt ustawy (art.3) nie wprowadza nowej formy prawnej, określa natomiast zestaw cech, po których spełnieniu będzie nadawany status przedsiębiorstwo społecznego. Jest więc to pod względem formalnym podobne rozwiązanie jak w przypadku statusu organizacji pożytku publicznego.
42 Założyciele przedsiębiorstwa społecznego Jeśli przyjmiemy, że przedsiębiorstwo może być tworzone przez inny podmiot, to które z wymienionych niżej typów instytucji, Państwa zdaniem, powinny mieć taką możliwość?
43 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego Przedsiębiorstwo społeczne może być utworzone wyłącznie w celu prowadzenia działalności gospodarczej mającej na celu zawodową reintegrację : osób bezrobotnych, uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, osób niepełnosprawnych, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
44 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego W projekcie ustawy (art. 13 ust. 1) uznano, że przedsiębiorstwo społeczne może być utworzone wyłącznie w celu prowadzenia działalności gospodarczej mającej na celu zawodową reintegrację zawodową przynajmniej jednej z określonych grup osób. Reintegracja której z wymienionych niżej grup powinna być warunkiem uzyskania statusu przedsiębiorstwa społecznego?
45 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego Zatrudnienie osób, zagrożonych wykluczeniem społecznym bez względu na podstawę zatrudnienia, stanowi nie mniej niż 50% pracowników tego przedsiębiorstwa, lub, jeżeli osobami tymi są osoby zaliczone na podstawie przepisów odrębnych do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, stanowią one nie najmniej niż 30% pracowników tegoż przedsiębiorstwa;
46 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego W projekcie ustawy (art. 13 ust. 1) uznano ponadto, że przedsiębiorstwo społeczne może być utworzone pod warunkiem, że osoby z grup wymienionych w poprzednim pytaniu, bez względu na podstawę zatrudnienia, stanowią nie mniej niż 50% pracowników przedsiębiorstwa, lub, jeżeli osobami tymi są osoby zaliczone na podstawie przepisów odrębnych do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, stanowią one nie mniej niż 30% pracowników tegoż przedsiębiorstwa.
47 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego pierwsza wersja Przedsiębiorstwo społeczne może być utworzone wyłącznie w celu prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie usług: o których mowa w art. 2 ust. 2 lit. j Dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. UE L z 27.12.2006, Nr 376), w szczególności usług pomocy społecznej, w tym dla osób w podeszłym wieku, osób niepełnosprawnych i osób z zaburzeniami psychicznymi, usług opieki nad dziećmi, usług edukacyjnych w zakresie opieki przedszkolnej oraz usług w zakresie budownictwa socjalnego; w zakresie kultury?
48 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego pierwsza wersja DYREKTYWA 2006/123/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym Artykuł 2 1. Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do usług świadczonych przez usługodawców prowadzących przedsiębiorstwo w państwie członkowskim. 2. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do następujących rodzajów działalności: usług o charakterze nieekonomicznym świadczonych w interesie ogólnym; (…) j) usług społecznych świadczonych przez usługodawców upoważnionych do tego przez państwo lub organizacje charytatywne uznane za takie przez państwo, związane z budownictwem socjalnym, opieką nad dziećmi oraz pomocą rodzinom i osobom będącym stale lub tymczasowo w potrzebie;
49 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego pytania Komunikat Komisji Realizacja wspólnotowego programu lizbońskiego: Usługi socjalne użyteczności publicznej w Unii Europejskiej Bruksela, dnia 26.4.2006 COM(2006) 177 wersja ostateczna Poza usługami zdrowotnymi, edukacją i szkoleniami które nie są objęte niniejszym komunikatem, mogą one należeć do dwóch głównych kategorii usług socjalnych: ustawowe i uzupełniające systemy zabezpieczenia społecznego o różnych formach organizacji (wzajemnych lub branżowych), pokrywające najistotniejsze z życiowych zagrożeń, w tym obejmujące zdrowie, podeszły wiek, wypadki przy pracy, bezrobocie, emeryturę i niepełnosprawność; inne podstawowe usługi świadczone bezpośrednio osobom fizycznym. Usługi takie, pełniące rolę zapobiegawczą i służące spójności społecznej, zapewniają zindywidualizowaną pomoc w społecznej integracji obywateli i gwarantują ich prawa podstawowe. W pierwszym rzędzie obejmują one pomoc osobom fizycznym w stawianiu czoła bezpośrednim życiowym wyzwaniom czy też kryzysom – takim jak zadłużenie, utrata pracy, narkomania czy rozpad rodziny. Po drugie, zaliczają się do nich działania służące zapewnieniu zainteresowanym osobom społecznej umiejętności koniecznych dla pełnej integracji (rehabilitacja, nauka języków dla imigrantów), a w szczególności użytecznych na rynku pracy (szkolenia zawodowe i reintegracja z rynkiem pracy). Usługi te są uzupełnieniem i podporą rodzin, w szczególności poprzez opiekę nad najmłodszymi i najstarszymi członkami społeczeństwa. Po trzecie, należą do nich działania służące zintegrowaniu osób o długoterminowych potrzebach wynikających z niepełnosprawności lub problemów ze zdrowiem. Po czwarte, zalicza się do nich mieszkalnictwo socjalne zapewniające mieszkania dla osób w niekorzystnym położeniu czy też mniej uprzywilejowanych grup społecznych. Niektóre z usług mogą oczywiście obejmować wszystkie cztery wymienione kategorie
50 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego pytania DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Stosowanie zasad UE dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym od 2005 r. oraz wyniki konsultacji społecznych Bruksela, dnia 23.03.2011 SEC(2011) 397 Opieka długoterminowa Wczesna edukacja i usługi związane z opieką Usługi związane z zatrudnieniem Mieszkalnictwo czynszowe Inne usługi socjalne oraz usługi zapewniane przez władze regionalne. Usługi będące przedmiotem wniesionych skarg, wstępnych zgłoszeń lub zapytań ze strony państw członkowskich obejmują: zajęcia rekreacyjne (np. baseny, zoo, ośrodki sportowe, kluby młodzieżowe), zajęcia edukacyjne i kulturalne dla dzieci i dorosłych (np. opieka nad dziećmi, biblioteki, ośrodki kształcenia, muzea), poradnictwo dla osób w trudnej sytuacji socjalnej, schroniska dla bezdomnych, domy kultury, lokalne ratusze/sale koncertowe
51 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego – obecna wersja Działalność przedsiębiorstwa społecznego jest prowadzona wyłącznie w: zakresie usług z zakresu: pomocy społecznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ; opieki nad dziećmi, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3; prowadzenia przedszkoli niepublicznych lub innych form wychowania przedszkolnego, o których mowa w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty; prowadzenia bibliotek lub innego rodzaju działalności kulturalnej, o której mowa w ustawie z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej; ochrony zdrowia psychicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego; wsparcia osób niepełnosprawnych w rozumieniu ustawy z dnia 7 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ;
52 Cel działania przedsiębiorstwa społecznego Zgodnie z projektem przedsiębiorstwo społeczne może być utworzone wyłącznie w celu prowadzenia działalności gospodarczej służącej zawodowej reintegracji osób zagrożonych społecznym wykluczeniem i/lub świadczeniu usług zaspokajających ważne potrzeby społeczne, w szczególności tych osób, które nie są w stanie samodzielnie tych potrzeb zaspokajać. W projekcie ustawy (art.13) uznano, że jednym z warunków uzyskania statusu przedsiębiorstwa społecznego jest świadczenie usług przynajmniej w jednym z określonych. Które z wymienionych niżej obszarów powinny znaleźć się w katalogu usług?
53 Dystrybucja zysku Dochód przedsiębiorstwa społecznego, jeżeli nie będzie musiał być przeznaczony na pokrycie strat wynikających z działalności tego przedsiębiorstwa w latach ubiegłych: w co najmniej 10% jest przekazywany na działalność pożytku publicznego prowadzoną na rzecz społeczności lokalnej w miejscu prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo społeczne; w pozostałej części jest przeznaczany bezpośrednio na finansowanie realizacji celów przedsiębiorstwa społecznego, jego dalszy rozwój lub na zasilenie kapitałów (funduszy) przedsiębiorstwa społecznego;
54 Dystrybucja zysku W projekcie ustawy (art. 10) mowa jest o tym, że przedsiębiorstwo społeczne musi co najmniej 10% dochodu (po pokryciu niezbędnych wydatków) przekazywać na działalność pożytku publicznego prowadzoną na rzecz społeczności lokalnej w miejscu prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo społeczne. Czy powyższe rozwiązanie uważacie Państwo za właściwe?
55 Dystrybucja zysku W przypadku przedsiębiorstwa społecznego istotna jest kwestia wykorzystania jego dochodów. Poniżej wymieniono różne możliwe formy spożytkowania dochodu przedsiębiorstwa społecznego. Jak ogólnie oceniacie Państwo każdą z nich?
56 Rygory wynagrodzeń Zakazane jest wypłacanie przez przedsiębiorstwo społeczne średniego miesięcznego wynagrodzenia, zatrudnionej w przedsiębiorstwie i niebędącej w tym zakresie przedsiębiorcą osobie fizycznej, wyższego niż trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni;
57 Partycypacja W przedsiębiorstwie społecznym działa organ konsultacyjno-doradczy. W skład organu, wchodzą, na zasadach określonych w akcie o utworzeniu przedsiębiorstwa społecznego, przedstawiciele pracowników, innych zatrudnionych osób i wolontariuszy udzielających świadczeń przedsiębiorstwu, jak również mogą wchodzić przedstawiciele stałych odbiorców towarów lub usług przedsiębiorstwa (użytkowników, beneficjentów), właściwych ze względu na siedzibę przedsiębiorstwa społecznego jednostek samorządu lokalnego, a także organizacji pozarządowych, jeżeli cele działalności przedsiębiorstwa społecznego pozostają w bezpośrednim związku z przedmiotem ich działalności statutowej. Do jego zadań należy zapoznawanie się nie rzadziej niż raz na kwartał z wynikami działalności ekonomicznej i społecznej przedsiębiorstwa społecznego oraz wyrażanie opinii w tym zakresie; opiniowanie zasad organizacji pracy ustalanych przez przedsiębiorcę dla przedsiębiorstwa społecznego oraz zmian proponowanych w tym zakresie; opiniowanie strategii działania przedsiębiorstwa społecznego, propozycji działań na rzecz reintegracji społeczno – zawodowej oraz na rzecz społeczności lokalnej; wypowiadanie się w innych sprawach określonych w ustawie i akcie o utworzeniu przedsiębiorstwa społecznego.
58 Partycypacja W myśl projektu ustawy (art.8) przedsiębiorstwo społeczne wśr ó d innych cech powinno posiadać także tę, że realizuje zasady partycypacyjnego zarządzania. Chodzi o to, aby wpływ na jego działania mieli nie tylko formalni właściciele i zarząd, ale także inne grupy np. osoby zatrudnione w nim lub korzystające z jego usług. Czy za słuszne należy uznać powołanie organu konsultacyjno-doradczego?
59 Partycypacja Czy w przypadkach, które uznajecie Państwo za dopuszczalne lub konieczne, powinny istnieć bardziej precyzyjne zapisy określające okoliczności i proporcje w jakich wolne lub trzeba finansować poszczególne typy wydatków?
60 Partycypacja Jaki powinien być skład organu konsultacyjno–doradczego? Proszę wskazać te grupy, które Państwa zdaniem niezbędnie muszą być w nim reprezentowane.
61 Uprawnienia przedsiębiorstwa społecznego - pierwsza wersja Przedsiębiorstwu społecznemu przysługują, na zasadach określonych w przepisach odrębnych: zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych; ustalenie podatku od nieruchomości wykorzystywanych przez to przedsiębiorstwo w całości lub, odpowiednio do jego udziału w części dla prowadzenia działalności gospodarczej - w wysokości odpowiadającej podatkowi od nieruchomości wykorzystywanych na cele odpłatnej działalności pożytku publicznego Przedsiębiorstwu społecznemu prowadzącemu działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie, reintegracji zawodowej, przysługują, na zasadach określonych w przepisach odrębnych: zwolnienie od podatku od nieruchomości; zwolnienie z wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; czasowe ulgi w składkach na ubezpieczenie społeczne pracowników, zagrożonych wykluczeniem społecznym
62 Uprawnienia przedsiębiorstwa społecznego - obecna wersja Posiadanie statusu przedsiębiorstwa społecznego będzie dawało możliwość: zwolnień podatkowych związanych z przeznaczeniem zysku lub nadwyżki bilansowej na: reintegrację zawodową i społeczną pracowników przedsiębiorstwa, zasilenie niepodzielnego funduszu służącego akumulacji kapitału przedsiębiorstwa lub na działania związane ze wsparciem rozwoju społeczności lokalnej; częściowego refundowania składek na ubezpieczenie społeczne od osób bezrobotnych, niepełnosprawnych czy też innych grup zagrożonych wykluczeniem społecznym; zwolnienia z opłat na PFRON i Fundusz Pracy dla podmiotów dokonujących zakupu usług od przedsiębiorstwa społecznego, o wartości nie mniejszej niż roczny koszt tych opłat i składki; promowania w zakupach określonych usług użyteczności publicznej i innych, nieobjętych Prawem zamówień publicznych, na zasadach określonych w programach współpracy z organizacjami pozarządowymi lub innych programach samorządowych; korzystania z funduszy pożyczkowych i poręczeniowych adresowanych do przedsiębiorstw społecznych.
63 Uprawnienia przedsiębiorstwa społecznego W projekcie ustawy (art. 25) przewidziano, że uzyskanie statusu przedsiębiorstwa społecznego wiąże się z pewnymi uprawnieniami. Poniżej umieszczono ich listę. Jakie jest Państwa zdanie na temat każdego z nich? Czy uważacie Państwo, że są one uzasadnione?
64 Uprawnienia przedsiębiorstwa społecznego Przedsiębiorstwu społecznemu przysługują, na zasadach określonych w przepisach odrębnych, szczególne uprawnienia w udzielaniu mu zamówień publicznych, w szczególności preferencje w zakresie zlecania wykonywania określonych usług. Przy zakupie towarów i usług przez jednostki sektora finansów publicznych niepodlegającym ze względu na wartość zamówienia przepisom o zamówieniach publicznych, zamawiający może, jeżeli nie sprzeciwiają się temu względy interesu publicznego, ograniczyć zakres podmiotowy wykonawców do przedsiębiorstw społecznych. Przedsiębiorstwo społeczne może korzystać ze świadczeń wolontariuszy, z tym że łączna wartość świadczeń wolontariuszy w ciągu roku kalendarzowego nie może przewyższać połowy wynagrodzeń pracowników, zagrożonych wykluczeniem społecznym.
65 Nadzór nad przedsiębiorstwem społecznym Kontrolę nad wypełnianiem przez przedsiębiorstwo społeczne obowiązków, ustawowych, oraz, z zastrzeżeniem przepisów odrębnych, innych obowiązków wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów prawa, jak również nad gospodarnością i rzetelnością prowadzonej przez przedsiębiorstwo społeczne działalności, wykonuje Izba Przedsiębiorstw Społecznych; W skład Izby wchodzą z mocy prawa wszystkie przedsiębiorstwa społeczne; W razie stwierdzenia, że podmiot, który utworzył przedsiębiorstwo społeczne, lub przedsiębiorstwo społeczne nie wypełniają obowiązków, ustawowych, Izba zobowiązuje do usunięcia stwierdzonych uchybień we wskazanym przez siebie terminie, a po bezskutecznym upływie tego terminu występuje do sądu rejestrowego o wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego informacji, o statusie przedsiębiorstwa społecznego.
66 Nadzór nad przedsiębiorstwem społecznym Kto powinien sprawować kontrolę nad wypełnianiem statusu przedsiębiorstwa społecznego. Poniżej wymienione zostały różne możliwe opcję. Prosimy wskazać jedną, którą uznacie Państwo za najlepszą.
67 Nadzór nad przedsiębiorstwem społecznym W ustawie pojawia się pomysł, aby istniała możliwość przekazywania 1% CIT na rzecz Izby Przedsiębiorstw Społecznych, która następnie używałaby tych środków do wspierania przedsiębiorstw społecznych i szerzej ekonomii społecznej. Czy popieracie Państwo ten pomysł?
68 Ogólna opinia o projekcie Jak ogólnie ocenił(a)by Pan(i) obecny projekt ustawy? Prosimy wskazać odpowiedź najbliższą Pana(i) opinii.