1 Podział logiczny Przeprowadzając podział logiczny zakresu jakiejś nazwy N na zakresy nazw A B C D należy stwierdzić, że każdy desygnat nazwy N jest desygnatem jednej i tylko jednej z nazw A B C D. Zakres nazwy poddawany podziałowi - N – całość dzielona – totum divisionis Zakresy nazw podrzędnych - A B C D – człony podziału – membra divisionis
2 Człowiek – całość dzielona Osoba płci męskiej – człon podziału Osoba płci żeńskiej – człon podziału Spółka prawa handlowego – całość dzielona spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna. Człony podziału
3 Warunki poprawności podziału logicznegoWyczerpujący – podział logiczny jest wyczerpujący, jeśli każdy z desygnatów nazwy, której zakres dzielimy, może być zaliczony do jakiegoś wyróżnionego członu podziału. Rozłączny – podział logiczny jest rozłączny, jeśli żaden z desygnatów nazwy, której zakres dzielimy nie może być zaliczony do dwóch członów podziału na raz. Tylko podział, który spełnia oba te warunki jest podziałem logicznym!
4 Nie jest wyczerpującym podział samochód na dwudrzwiowe oraz czterodrzwiowe (istnieją ponadto trzy- oraz pięciodrzwiowe). Nie jest rozłącznym podział prawników na sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, notariuszy, pozostałych absolwentów kierunku Prawo oraz profesorów prawa. Pomocna przy formułowaniu podziału logicznego jest zasada podziału (fundamentum divisionis) według której człony podziału należy wyróżnić według jednego sposobu. Np. nie można w jednym podziale dzielić Polaków według płci i koloru włosów, bo istnieją zarówno Polki o rudych włosach, jak i Polacy, a cecha obywatelstwa i koloru włosów nie mają nic ze sobą wspólnego.
5 Najprostszym sposobem na sformułowanie prawidłowego podziału logicznego jest stworzenie tzw. podziału dychotomicznego, według cech sprzecznych np. „student studiujący jeden kierunek” i „student studiujący więcej niż jeden kierunek”. O ile nazwy składające się na człony podziału są nazwami ostrymi (można posłużyć się definicjami regulującymi), to na pewno podział jest rozłączny i wyczerpujący. Innym sposobem na sformułowanie podziału logicznego jest podział według określonej cechy. Najpierw wskazujemy jakąś ogólną cechę (tzw. determinandę), a następnie wskazujemy jej odmiany (determinanty), które wyznaczają człony podziału np. spodnie możemy podzielić według determinandy „koloru materiału” na czerwone, zielone…(determinanty).
6 Tkankowce beztkankowceKlasyfikacja To wielostopniowy podział logiczny Eucaryota zwierzęta Tkankowce beztkankowce rośliny Plechowce organowce
7 Podział naturalny to taki, przy którym w każdym członie podziału grupują się przedmioty pod wieloma ważnymi dla nas względami podobne, a jednocześnie niepodobne do przedmiotów z innych członów podziału np. w szpitalu chorych dzieli się na chorych według oddziałów np. onkologia, kardiologia, ortopedia…. Podział sztuczny to taki, przy którym do jednego członu podziału trafiają przedmioty podobne pod jakimś jednym tylko względem, a pod wieloma innymi niepodobne do siebie np. pacjenci szpitalu dzieleni według koloru oczu…. UWAGA wyróżnianie części składowych danego przedmiotu, to partycja, np. podział samochodu na nadwozie i podwozie. Czym innym będzie też typologia, czyli typowanie określonych grup desygnatów według subiektywnie przyjętego wzorca (przedmiotu wzorcowego). Tutaj nie wiąże nas wymóg podziału rozłącznego i wyczerpującego.
8 zadania 1. Zaproponuj podział logiczny zakresu nazwy książka. Uzasadnij poprawność swojej propozycji. 2. Kasia przygotowująca się do powtórzenia wiadomości o państwach Europy w następujący sposób podzieliła sobie materiał: Polska, Niemcy, Francja, Czechy, Albania, Ukraina, państwa Unii Europejskiej, pozostałe. Czy taki sposób uporządkowania materiału jest poprawny z punktu widzenia zasad podziału logicznego? Jeśli nie, zaproponuj podział poprawny. Uzasadnij odpowiedź. 3. Czy podział błędów w definicji na: błąd błędnego koła, błąd nieadekwatności (przesunięcia kategorialnego), błąd nieznane przez nieznane, błąd krzyżowania się zakresów definiendum i definiensa spełnia wymogi podziału logicznego? Uzasadnij odpowiedź.
9 4. Zaproponuj podział logiczny zakresu nazwy „samochód”, który to podział mógłby być przydatny przy redakcji aktu prawnego mającego na celu ochronę dróg. Uzasadnij swoją propozycję odwołując się do kryteriów podziału logicznego. 5. Dokonaj podziału logicznego następujących nazw: „człowiek”, „ustawa”, dom”, tekst”, „porządek”, „wielki bałagan”, „szary zając”, „łatwe zadanie”. 6. W księgarni posegregowano książki na następujące grupy: historyczne, prawnicze, powieści, filozoficzne, nowości, podręczniki, przyrodnicze, inne. Czy spełnione zostały tu kryteria podziału logicznego? Uzasadnij odpowiedź.