1 POGŁĘBIONA OCENA SYTUACJI FINANSOWEJ NA PODSTAWIE ANALIZY WSKAŹNIKOWEJWstęp: płynność i ryzyko kredytowe Analiza finansowa przedsiębiorstwa Analiza wskaźnikowa Analiza struktury majątkowo-kapitałowej Modele oceny zdolności kredytowej Robert Dyrcz, założyciel PICM

2 Biznes & Klienci Znajomość biznesu Wiedza na temat klientów

3 Procesy biznesowe a piony organizacyjneZARZĄD SPRZEDAŻ LOGISTYKA FINANSE KLIENT DOSTAWA PŁATNOŚĆ PROCES SPRZEDAŻY

4 Biznes & Klienci Jakie są linie produktowe w mojej firmie?Jaki jest udział w rynku? Jakie firmy są głównymi konkurentami w poszczególnych typach produktów? Jakie firmy są głównymi klientami dla poszczególnych linii produktowych? Czy istnieją regularne spotkania z działem sprzedaży/logistyki/marketingu?

5 Wstęp: płynność i ryzyko kredytoweZdolność kredytowa a wiarygodność kredytowa Znaczenie czynników ilościowych i jakościowych w analizie wypłacalności przedsiębiorstwa Ocena ryzyka kredytowego

6 Płynność i ryzyko kredytowePłynność finansowa to zdolność przedsiębiorstwa do regulowania bieżących zobowiązań i koniecznych wydatków aspekt majątkowy: zdolność zamiany aktywów na środki pieniężne w jak najkrótszym terminie i bez utraty ich wartości aspekt majątkowo-kapitałowy: zdolność przedsiębiorstwa do terminowego wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań Płynność tym lepsza, im większy będzie udział aktywów o wysokim stopniu płynności Ryzyko, jakie wiąże się ze sprzedażą na kredyt (ryzyko kredytowe), to prawdopodobieństwo, że odbiorca nie zapłaci w terminie za towar lub wykonaną usługę. Oznacza to, że firma nie będzie mieć pieniędzy na uregulowanie własnych zobowiązań. Niezbędnym staje się badanie wiarygodności finansowej partnerów biznesowych.

7 Płynność i ryzyko kredytoweAnaliza kredytowa to nie tylko liczenie wskaźników finansowych! Celem analizy kredytowej jest określenie: zdolności kredytowej – finansowej możliwości spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie wiarygodności kredytowej – wystarczającej ilości zasobów finansowych dłużnika do spłaty długu wraz z odsetkami, ale także jego woli, aby tak uczynić oraz występowaniu korzystnych warunków w otoczeniu dłużnika, niezależnych od jego woli, które tej spłaty nie zakłócą Zdolność kredytowa jest rozpatrywana w oparciu o: możliwość spłaty swych zobowiązań (podejście dochodowe): rentowność i płynność (wskaźniki) stan i wartość majątku podmiotu (podejście majątkowe): zbywalność majątku bez utraty wartości ryzyko działalności podmiotu (obiektywne, subiektywne, wewnętrzne, zewnętrzne)

8 Płynność i ryzyko kredytoweIstotny wpływ na wypłacalność ma również ryzyko działalności, związane z parametrami o charakterze niewymiernym (czynniki jakościowe) Wiele analiz wskazuje, iż analiza czynników jakościowych (zwłaszcza jakości zarządzania) ma częstokroć większy wpływ na ocenę wypłacalności przedsiębiorstwa niż analiza parametrów finansowych Nie wszystkie aspekty standingu ekonomicznego firmy można zredukować do liczb otoczenie makroekonomiczne konkurencyjność ryzyko substytucji siła przetargowa klientów siła przetargowa dostawców rywalizacja sektorową czynniki warunkujące przedsiębiorczość potencjał innowacji biznesowych siła sprawozdań finansowych sektor działalności i postrzegana siła branży charakter kredytobiorcy siła ekonomiczna lokalizacji kredytobiorcy kompetencje kadry zarządzającej ryzyko zewnętrzne (np. nowe przepisy prawne regulujące branżę itd.) jakość sprawozdań finansowych

9 Ocena Ryzyka KredytowegoOcena ryzyka kredytowego to różnego rodzaju czynności zmierzające do minimalizacji potencjalnych strat. utracona część ekspozycji kredytowej (ang. loss given default) (LGD) Same decyzje kredytowe opierają się o informacjach niepełnych, gdzie nie ma możliwości uzyskania pewności co do bezpieczeństwa transakcji. Nawet przy stosowaniu najbardziej sprawdzonych metod modelowania ryzyka istnieje możliwość niespłacenia wierzytelności lub poniesienia straty finansowej w związku z daną transakcją. prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania (ang. probability of default) (PD, p)

10 Szacowanie Ryzyka KredytowegoRyzyko kredytowe zdefiniowane jest poprzez: ekspozycję kredytową (w stosunku do partnera biznesowego) prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania (p) stopę odzysku (czyli kwotę należności możliwą do uzyskania w przypadku bankructwa klienta) Należy zauważyć, że im wyższa wartość dwóch pierwszych elementów, tym większa wartość ryzyka kredytowego. Z drugiej strony, im większa stopa odzysku, tym ryzyko kredytowe mniejsze. Formalnie ryzyko kredytowe możemy zapisać w postaci następującego równania: ryzyko kredytowe = ekspozycja x p x (1 pomniejszone o stopę odzysku) utracona część ekspozycji kredytowej(LGD)

11 Decyzja Kredytowa PODSTAWOWE ZASADY Nie spiesz się z podjęciem decyzjiunikaj niepotrzebnej biurokracji oraz opóźnień PODSTAWOWE ZASADY Nie spiesz się z podjęciem decyzji Postaraj się skonsultować swoja decyzję (pokora!) Nie zakładaj! Bazuj na jak najpełniejszej informacji. Linia kredytowa nie może być dla firmy, której działalności się nie rozumie Zadawaj pytania do otrzymanej informacji finansowej. Bądź dociekliwy. Zanim osądzisz, odróżnij fakty od opinii oraz szacunków. Zaufaj intuicji nawet jeżeli twarde fakty temu przeczą.

12 Decyzja Kredytowa Podejmowanie decyzji kredytowej wiąże się z prawdopodobieństwem wystąpienia dwóch rodzajów błędów. RODZAJ I Pozytywna decyzja kredytowa dla klienta o słabym profilu kredytowym sklasyfikowanego jako „dobry”  narażenie na potencjalne koszty RODZAJ II Negatywna decyzja kredytowa dla klienta o mocnym profilu kredytowym sklasyfikowanego jako „zły”  utrata potencjalnej sprzedaży

13 Wycena Decyzji KredytowejSpłata kredytu (1 – p) WYNIK: sprzedaż - koszty PRZYZNANIE KREDYTU DECYZJA KREDYTOWA Brak płatności (p) WYNIK: koszt lub wartość zastąpienia ODMOWA KREDYTU WYNIK: 0

14 Wycena Decyzji KredytowejPRZYZNANIE KREDYTU: PV(przychody – koszty) x (1 – p) – PV(koszt) x p ODMOWA KREDYTU: 0 PV(przychody – koszty) x (1 – p) – PV(koszt) x p = 0 PV(20) x (1 - p) – PV(100) x p = 0 20 – 20p = 100p 20 = 120p 𝟐𝟎 𝟏𝟐𝟎 = p p = 0,167 Jeżeli firma osiąga 20% marżę zysku, to teoretycznie będzie obojętna na decyzję kredytową dla ryzyka kredytowego na poziomie: Dla prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania na poziomie 0,167 decyzja kredytowa jest dla przedsiębiorstwa obojętna LGD = 1

15 Płynność i ryzyko kredytoweJakie narzędzia badania zdolności i wiarygodności kredytowej wykorzystuję? Czy korzystam z wywiadowni lub biur informacji gospodarczej? Jaki poziom ryzyka kredytowego jest do zaakceptowania? Czy stosuje segmentację klientów ze względu na poziom ryzyka? Jeżeli tak, to jakie kryteria segmentacji stosuję? Jak zabezpieczam ryzyko kredytowe?

16 Analiza finansowa przedsiębiorstwaIstota analizy finansowej Wstępna analiza sprawozdań finansowych Ograniczenia analizy finansowej Prawidłowa identyfikacja zagrożeń finansowych Czynniki wpływające na zniekształcenie informacji finansowych

17 Istota analizy finansowejFinansowe skutki zarządzania przedsiębiorstwami znajdują odzwierciedlenie w sprawozdaniu finansowym, które zawiera: określony zbiór informacji o majątku przedsiębiorstwa i źródłach jego finansowania (bilans i sprawozdanie o zmianach w kapitałach własnych) korzyściach ekonomicznych uzyskanych przez przedsiębiorstwo w roku sprawozdawczym (rachunek zysków i strat) stanie i ruchu środków pieniężnych w roku obrotowym (rachunek przepływów pieniężnych) Oprócz wymienionych elementów pełne sprawozdanie finansowe zawiera również informację dodatkową, gdzie objaśnia się dane liczbowe podane we wcześniej wymienionych częściach sprawozdania.

18 Istota analizy finansowejStruktura sprawozdania finansowego pozwala na ocenę przedsiębiorstwa z trzech punktów widzenia, spojrzeć na nie poprzez tzw. teorię trzech soczewek gestia majątkowa – obejmuje zagadnienia związane ze strukturą aktywów i źródeł ich finansowania (bilans) – struktura kapitałów oraz źródła finansowania gestia ekonomiczna – dotyczy w szczególności opłacalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej (rachunek zysków i strat) – zysk operacyjny oraz EBIT gestia finansowa – dotyczy ona problemów związanych z tzw. płynnością finansową (rachunek przepływów pieniężnych)

19 Istota analizy finansowejZainteresowanie analizą sytuacji finansowej przedsiębiorstwa nie ogranicza się jedynie do jego kierownictwa oraz udziałowców – banki, udziałowcy, firmy ubezpieczeniowe itd. - KLIENCI Sytuacja finansowa przedsiębiorstw oceniana jest przez pryzmat: Efektywności – relacja między otrzymanymi efektami a poniesionymi nakładami Wypłacalności – zdolność do terminowego regulowania zaciąganych zobowiązań Między efektywnością a płynnością finansową istnieje współzależność: długotrwały brak efektywności (strata) powoduje powstanie niedoboru środków płatniczych Analiza oznacza rozłożenie danego przedmiotu badawczego na części składowe w celu jego lepszego poznania i wyjaśnienia procesów, które w nim zachodzą

20 Istota analizy finansowejAnalizę finansową można szczegółowo podzielić na następujące etapy: Analiza bilansu (struktury kapitału i ryzyka finansowego) Analiza rachunku zysków i strat Analiza płynności finansowej Analiza rentowności (sprzedaży i kapitałów) Analiza aktywności gospodarczej Analiza rachunku przepływów pieniężnych Analiza zdolności do obsługi zadłużenia oraz zagrożenia upadłością Analiza wskaźników rynkowych

21 Istota analizy finansowejAutomatyczne obliczanie wskaźników nie uprawnia do stwierdzenia, że analiza przeprowadzona została prawidłowo, ponieważ: ekonomia jest przede wszystkim nauką społeczną W badaniu standingu finansowego ważne jest: właściwe zapoznanie się z badanym przedsiębiorstwem umiejętne czytanie poszczególnych elementów sprawozdania finansowego umiejętność odszukania niekiedy subtelnych różnic między konstrukcjami sprawozdań poszczególnych podmiotów

22 Istota analizy finansowejProcedura badania standingu finansowego musi być dostosowana do konkretnej sytuacji Jakie są cele i kontekst przeprowadzenia oceny i na jakie pytania ma ona udzielić odpowiedzi? Jaki poziom szczegółowości będzie niezbędny dla zrealizowania postawionych celów? Jakie dane finansowe są niezbędne dla przeprowadzenia badania? Jakie czynniki i zależności poza finansowe mogą wpłynąć na wyniki badania? Jakie są ograniczenia prowadzonej oceny oraz w jaki stopniu determinują one wartość poznawczą badania?

23 Istota analizy finansowejjedną z podstawowych konkluzji wypracowanych w trakcie analizy finansowej będzie ocena skali ryzyka – ze względu na zagrożenie przerwania działalności - dla prowadzonych bądź planowanych procesów gospodarczych

24 Istota analizy finansowejPostępowanie analityczne można strukturalizować w ujęciu: metodologicznym, ze względu na charakter czynności podejmowanych w trakcie analizy czasowym, mając na uwadze horyzont czasowy analizy problemowym, ze względu na typ zagadnienia poddawanego analizie

25 Etapy procesu oceny sytuacji finansowejFaza Źródło informacji Dane wyjściowe 1. Formułowanie celów oraz kontekstu prowadzonej oceny Obowiązki funkcyjne analityka Potrzeby informacyjne zgłaszane przez menedżerów różnego szczebla Wymagania instytucjonalne Zestawienie celów badania. Lista pytań, na które należy uzyskać odpowiedź Wykaz obszarów funkcjonowania przedsiębiorstwa, które będą podlegać ocenie 2. Gromadzenie danych wejściowych Sprawozdawczość finansowa i rzeczowa Kwestionariusze i wnioski kredytowe Dane branżowe i makroekonomiczne Analityczne sprawozdanie finansowe Wypełnione kwestionariusze i wnioski. Zestawienia pozaksięgowych danych finansowych 3. Przetwarzanie danych Dane z drugiego etapu Analityczne sprawozdanie finansowe. Tabelaryczne zestawienia wskaźników Wykresy graficzne Prognozy 4. Interpretacja danych Dane wejściowe i przetworzone Ocena wyników 5. Formułowanie wniosków i rekomendacji Wyniki prowadzonego badania oraz raporty poprzednie Raport analityczny 6. Kontrola Informacje wynikające z raportów okresowych pokazujących czy stosowanie się do wskazanych w raporcie analitycznym rekomendacji jest konieczne i skuteczne Uaktualniony raport analityczny

26 Analiza wstępna sprawozdań finansowychPodstawą procesu oceny kondycji finansowej jednostki gospodarczej są odpowiednie materiały źródłowe Ich właściwy dobór oraz weryfikacja jest podstawowym czynnikiem określającym jakość oceny i trafność podjętych na tej podstawie decyzji Dostęp do informacji opisujących stan finansowy badanej jednostki jest jednak zależny od wybranej przez nią formy ewidencji księgowej – ale od czego jeszcze? * wyłącznie w ujęciu podatkowym

27 Analiza wstępna – BILANSWstępna analiza bilansu obejmuje: analizę poziomą – polegającą na badaniu dynamiki sumy bilansowej oraz poszczególnych pozycji aktywów i pasywów (zmiany w czasie) analizę pionową – polegającą na badaniu wzajemnej struktury aktywów i pasywów oraz ich struktury wewnętrznej (zmiany struktury w czasie) analizę pionowo poziomą – polegającą na badaniu struktury kapitałowo-majątkowej (sprawdzenie czy metody finansowania aktywów przez firmę zapewniają jej bezpieczeństwo pod kątem długoterminowej płynności finansowej) Wyniki muszą być interpretowane z uwzględnieniem warunków zewnętrznych oraz specyfiki samego przedsiębiorstwa

28 Analiza pionowa – BILANSOBSZAR ANALIZY FORMUŁA OBLICZENIOWA Udział aktywów trwałych w aktywach ogółem 𝒂𝒌𝒕𝒚𝒘𝒂 𝒕𝒓𝒘𝒂ł𝒆 𝒂𝒌𝒕𝒚𝒘𝒂 𝒐𝒈ół𝒆𝒎 x 100% Udział wartości niematerialnych i prawnych w aktywach ogółem 𝑤𝑎𝑟𝑡𝑜ś𝑐𝑖 𝑛𝑖𝑒𝑚𝑎𝑡. 𝑖 𝑝𝑟𝑎𝑤𝑛𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział rzeczowych aktywów trwałych w aktywach ogółem 𝑟𝑧𝑒𝑐𝑧𝑜𝑤𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑡𝑟𝑤𝑎ł𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział należności długoterminowych w aktywach ogółem 𝑛𝑎𝑙𝑒ż𝑛𝑜ś𝑐𝑖 𝑑ł𝑢𝑔𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział inwestycji długoterminowych w aktywach ogółem 𝑖𝑛𝑤𝑒𝑠𝑡𝑦𝑐𝑗𝑒 𝑑ł𝑢𝑔𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100%

29 Analiza pionowa – BILANSOBSZAR ANALIZY FORMUŁA OBLICZENIOWA Udział aktywów obrotowych w aktywach ogółem 𝒂𝒌𝒕𝒚𝒘𝒂 𝒐𝒃𝒓𝒐𝒕𝒐𝒘𝒆 𝒂𝒌𝒕𝒚𝒘𝒂 𝒐𝒈ół𝒆𝒎 x 100% Udział zapasów aktywach ogółem 𝑧𝑎𝑝𝑎𝑠𝑦 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział należności krótkoterminowych w aktywach ogółem 𝑛𝑎𝑙𝑒ż𝑛𝑜ś𝑐𝑖 𝑘𝑟ó𝑡𝑘𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział inwestycji krótkoterminowych w aktywach ogółem 𝑖𝑛𝑤𝑒𝑠𝑡𝑦𝑐𝑗𝑒 𝑘𝑟ó𝑡𝑘𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział gotówki i ekwiwalentów w aktywach ogółem 𝑔𝑜𝑡ó𝑤𝑘𝑎 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100%

30 Analiza pionowa – BILANSOBSZAR ANALIZY FORMUŁA OBLICZENIOWA Udział kapitału własnego w pasywach ogółem 𝒌𝒂𝒑𝒊𝒕𝒂ł𝒚 𝒘ł𝒂𝒔𝒏𝒆 𝒑𝒂𝒔𝒚𝒘𝒂 𝒐𝒈ół𝒆𝒎 x 100% Udział zobowiązań i rezerw na zobowiązania w pasywach ogółem 𝑧𝑜𝑏𝑜𝑤𝑖ą𝑧𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑖 𝑟𝑒𝑧𝑒𝑟𝑤𝑦 𝑝𝑎𝑠𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział kapitału zakładowego w pasywach ogółem 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎ł 𝑧𝑎𝑘ł𝑎𝑑𝑜𝑤𝑦 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział zysku w pasywach ogółem 𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział zobowiązań długoter. w pasywach ogółem 𝑧𝑜𝑏𝑜𝑤𝑖ą𝑧𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑑ł𝑢𝑔𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100% Udział zobowiązań krótkoter. w pasywach ogółem 𝑧𝑜𝑏𝑜𝑤𝑖ą𝑧𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑘𝑟ó𝑡𝑘𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 x 100%

31 Identyfikacja zagrożeń– BILANSZAKRES ANALIZY Podstawowe zagadnienia analityczne Informacja o zagrożeniach finansowych Analiza aktywów dynamika aktywów na tle zmian przychodów ze sprzedaży, wyniku netto i gotówki operacyjnej pogorszenie efektywności gospodarowania aktywami - produktywności, rentowności, zdolności do generowania gotówki struktura zewnętrzna i wewnętrzna aktywów wysokie ryzyko operacyjne, mała elastyczność przedsiębiorstwa, ograniczona płynność majątku pasywów struktura zewnętrzna i wewnętrzna pasywów wysokie ryzyko finansowe (niska wypłacalność i płynność finansowa), wysoki koszt kapitału, ograniczający rentowność przedsiębiorstwa, brak wiarygodności handlowej i kredytowej, ograniczenie samodzielności decyzyjnej

32 Analiza wstępna sprawozdań finansowychWstępna analiza rachunku zysków i strat polega na badaniu: dynamiki i struktury wielkości strumieni przychodów, kosztów oraz wyniku finansowego relacji pomiędzy poszczególnymi kategoriami wyniku finansowego Wykorzystuje się wskaźniki: dynamiki przychodów i kosztów struktury: rodzajowej przychodów, poziomu kosztów oraz rentowności przychodów Uzyskawszy wstępne informacje, można przejść do następnego etapu analizy finansowej, jakim jest analiza wskaźnikowa

33 Analiza wstępna sprawozdań finansowychRachunek przepływów pieniężnych (cash flow) wykorzystuje się do: uzyskania lepszej niż w przypadku bilansu oraz rachunku zysków i strat charakterystyki obecnej i przyszłej zyskowności określenia bieżącej zdolności płatniczej poprzez ustalenie wewnętrznego stopnia samofinansowania Cash flow jest znacznie mniej podatny na manipulacje w porównaniu do wyniku finansowego

34 Analiza w ujęciu statycznym oraz dynamicznymWyróżnia się dwa podstawowe elementy analizy finansowej: stany finansowe (ujęcie statyczne) - obejmuje stan wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego, środki zaangażowane w inwestycje i wartości niematerialne oraz finansowe pokrycie tych składników z kapitałów własnych lub obcych (zobowiązań) wyniki finansowe (ujęcie dynamiczne) - ustala się jako sumę wyników narastających za pewien okres (miesiąc, kwartał lub rok) Analiza statyczna dotyczy badania struktury majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania w wybranym momencie. Ujęcie dynamiczne pozwala natomiast ocenić również kierunki zmian tej struktury oraz dynamikę poszczególnych elementów aktywów i pasywów poprzez porównanie danych z kilku kolejnych lat.

35 Analiza w ujęciu statycznym oraz dynamicznymAnalizując zmiany w aktywach przedsiębiorstwa na tle innych kategorii ekonomicznych, w tym przychodów i wyniku finansowego, można wnioskować o efektywności gospodarowania majątkiem. Pożądany kierunek zależności można przedstawić w postaci: 𝞓R < 𝞓A < 𝞓 P < 𝞓 Z gdzie: 𝞓 R - dynamika zatrudnienia, 𝞓 A - dynamika aktywów, 𝞓 P - dynamika przychodów, 𝞓 Z - dynamika zysku Spełnienie warunków z powyższego układu wskazuje na wzrost produktywności i rentowności aktywów i występowanie intensywnych form gospodarowania. Odwrotne kierunki zależności świadczą o pogarszającej się efektywności aktywów, co może skutkować spadkiem rentowności i w dalszej perspektywie wzrostem ryzyka utraty płynności finansowej przedsiębiorstwa. Dalsze kierunki analizy powinny uwzględniać podział aktywów na trwałe (o wysokim stopniu unieruchomienia) i obrotowe (spontaniczne, zależne od zmian przychodów) oraz identyfikację czynników wpływających na pogorszenie efektywności, przy wykorzystaniu szczegółowych danych zawartych w informacji dodatkowej.

36 Rodzaje analiz Każdy proces analityczny składa się z dwóch zasadniczych części: wstępnego pomiaru i oceny badanego zjawiska intuicyjna metoda „porównań” - decydującym czynnikiem wpływającym na jakość tej metody jest umiejętny dobór parametrów pod względem posiadania wspólnej płaszczyzny porównań badań przyczynowo – skutkowych wykorzystuje się metody deterministyczne (metoda kolejnych podstawień, metoda różnic cząstkowych, metoda funkcyjna, metoda logarytmiczna, metoda Beckera, metoda Killara)

37 Ograniczenia analizy finansowejAnaliza finansowa jest podstawą dobrej analizy kredytowej, podlega jednak kilku ograniczeniom: dane finansowe mają charakter historyczny powstają trudności związane z dobrą prognozą przyszłych wyników finansowych tylko na podstawie danych historycznych nieunikniony rozdźwięk pomiędzy sprawozdawczością finansową a realną sytuacją finansową badanego podmiotu Jakość sprawozdań finansowych: łącznik dla analizy ilościowej i jakościowej

38 Zniekształcenie informacji finansowychKwoty zaprezentowane w sprawozdaniach finansowych również podlegają świadomym i celowym manipulacjom Znaczny zakres tych działań mieści się w granicach prawa (duży zakres swobody raportowania) Doświadczeni księgowi potrafią umiejętnie korzystać z tej swobody i dzięki temu w dużym stopniu wpływać na poziom wszystkich podstawowych kategorii ekonomicznych prezentowanych w sprawozdaniach finansowych Każdy użytkownik takiego sprawozdania powinien mieć świadomość, że przedstawione w nim dane nie wynikają jedynie z obiektywnego pomiaru skutków rzeczywistych działań podejmowanych przez spółkę

39 Zniekształcenie informacji finansowychBILANS największym problemem w zakresie wiarygodności sprawozdań finansowych przedsiębiorstw jest wycena poszczególnych pozycji w nich prezentowanych wycena odnosi się do konkretnych wartości składników majątkowych, źródeł finansowania działalności, przychodów i kosztów istnieje kilka różnych metod wyceny a ich wybór zależy w dużym stopniu od decyzji jednostki od lat toczył się spór o najbardziej prawidłową miarę stosowaną dla określenia wartości aktywów i pasywów – czy jest nią wycena według kosztu historycznego, czy według wartości godziwej spośród wszystkich pasywów najbardziej podatne na manipulacje z zakresu wyceny są rezerwy na zobowiązania

40 Zniekształcenie informacji finansowychA. AKTYWA TRWAŁE Wartości niematerialne i prawne Głównie zawyżanie wyceny praw majątkowych typu know-how, znaki towarowe itd. – nawet w przypadku, gdy spółka dysponuje operatami szacunkowymi. Ryzyko powstaje też w przypadku „wartości firmy” Rzeczowe aktywa trwałe Możliwość manipulowania przede wszystkim przy MSR/MSSF, które dopuszczają ich wartość przeszacowaną (aktualizacja wartości godziwej wynikającej najczęściej z operatów szacunkowych). Zmiany w zakresie odpisów amortyzacyjnych Należności długoterminowe Zaniżanie lub zawyżanie (tzw. ciche rezerwy) odpisów aktualizacyjnych na należności wątpliwe Inwestycje długoterminowe Manipulowanie odpisami z tytułu trwałej utraty wartości na udziały w sp. z o.o., wycena bilansowa akcji notowanych na giełdzie oraz instrumentów pochodnych, odpisy aktualizacyjne na udzielone i wątpliwe do odzyskania pożyczki Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe Zniekształcenia w zakresie aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego B. AKTYWA OBROTOWE Zapasy Zaniżanie lub zawyżanie (tzw. ciche rezerwy) odpisów z tytułu trwałej utraty wartości na zapasy zalegające w magazynach, manipulowanie wysokością „produkcji w toku” Należności krótkoterminowe Inwestycje krótkoterminowe A. KAPITAŁ WŁASNY Kapitał z aktualizacji wyceny Do tej pozycji zaliczane są skutki przeszacowania związane z podniesieniem wartości aktywów trwałych. W przypadku manipulowania wyceną aktywów kwota kapitału z aktualizacji wyceny również jest wątpliwa B. ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA Rezerwy na zobowiązania Zaniżanie lub zawyżanie (tzw. ciche rezerwy) wartości rezerw wynika głównie z tego, że są to w całości tylko szacunki. Część z nich dotyczy wycen świadczeń pracowniczych sporządzanych przez aktuariuszy, część powstaje wewnątrz przedsiębiorstwa – na naprawy gwarancyjne, roszczenia sporne itd. Zobowiązania długoterminowe Ryzyko wyceny związane głównie z niedoszacowaniem odsetek od zaległych zobowiązań (publicznoprawnych, kredytów, zobowiązań handlowych) Zobowiązania krótkoterminowe

41 Zniekształcenie informacji finansowychRACHUNEK ZYSKÓW I STRAT większość opisanych problemów z wyceną aktywów i pasywów ma bezpośredni wpływ na wynik finansowy przedsiębiorstwa ważna umiejętna analiza struktury wyniku finansowego, która polega ona na wyodrębnianiu pozycji ukazujących efekty realnej działalności gospodarczej największe możliwości manipulowania wynikiem finansowym pojawiają się na poziomie pozostałej działalności operacyjnej oraz działalności finansowej niezwykle ważnym elementem analizy wyniku finansowego jest więc ocena zysku (straty) ze sprzedaży, który pokazuje istotę funkcjonowania przedsiębiorstwa zysk (strata) ze sprzedaży (skutek działalności podstawowej) oraz wynik finansowy netto  jeżeli między nimi duża rozbieżność kwotowa: należy dokładnie zidentyfikować pozostałe przychody i koszty operacyjne oraz przychody i koszty finansowe

42 Zniekształcenie informacji finansowychPRZYCHODY I KOSZTY A. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi Wprowadzanie do ksiąg rachunkowych oszacowanych przychodów, np. z tytułu kontraktów długoterminowych B. Koszty działalności operacyjnej W przypadku, gdy spółka celowo manipuluje stawkami amortyzacyjnymi środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (np. okresowo je zmienia), ponadto każdorazowe przeszacowanie wartości środków trwałych zgodne z MSR/MSSF wpływa też na wysokość odpisów amortyzacyjnych, ruch rezerw na zobowiązania związane z usługami obcymi (np. rezerwa na prowizje należne kontrahentom za dany rok), ruch rezerw związany ze świadczeniami pracowniczymi C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A – B) D. Pozostałe przychody operacyjne Rozwiązanie odpisów na należności i zapasy, rozwiązanie rezerw na zobowiązania E. Pozostałe koszty operacyjne Zawiązanie odpisów aktualizacyjnych na należności i zapasy, ewentualnie zawiązanie rezerw na zobowiązania F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C + D – E) G. Przychody finansowe Oszacowane odsetki od przeterminowanych należności, ruch na odpisach podwyższających na dzień bilansowy wartość krótkoterminowych aktywów finansowych (głównie akcji notowanych na giełdzie, instrumentów pochodnych), skutki wyceny bilansowej rozrachunków w walucie obcej H. Koszty finansowe Oszacowane odsetki od przeterminowanych zobowiązań, ruch na odpisach obniżających na dzień bilansowy wartość długoterminowych i krótkoterminowych aktywów finansowych (udziałów, akcji, instrumentów pochodnych, udzielonych pożyczek), skutki wyceny bilansowej rozrachunków w walucie obcej I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F + G – H) J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych K. Zysk (strata) brutto (I + J) L. Podatek dochodowy Manipulowanie wysokością podatku odroczonego M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) N. Zysk (strata) netto (K – L – M)

43 Wstępna analiza sprawozdań finansowych - PODSUMOWANIECzy mojej firmie istnieje procedura Know Your Customer? Skąd czerpię informacje na temat działalności biznesowej moich klientów? Czy posiadana informacja finansowa o moich klientach jest wystarczająca? Jakie branże reprezentują moi klienci? Jakie są przeciętne poziomy wyników finansowych moich klientów w poszczególnych branżach?

44 Analiza finansowa przedsiębiorstwa - ĆWICZENIAĆWICZENIE 1 analiza wstępna sprawozdań finansowych na przykładzie firm

45 Analiza wskaźnikowa Zagadnienia ogólne analizy wskaźnikowejWskaźniki płynności Wskaźniki rentowności Wskaźniki aktywności gospodarczej Wskaźniki zadłużenia

46 Zagadnienia ogólne analizy wskaźnikowejStanowi ona pogłębienie analizy struktury i dynamiki bilansu oraz rachunku zysków i strat Istotą analizy wskaźnikowej jest ustalenie głównych relacji pomiędzy wielkościami pochodzącymi ze sprawozdań finansowych Zastosowanie wskaźników do badania kondycji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa daje jasny i czytelny obraz sytuacji danego przedsiębiorstwa pod warunkiem odpowiedniego dobrania wskaźników oraz ich rzetelnej interpretacji Analizę wskaźników należy przeprowadzać wielopłaszczyznowo Do każdej analizy należy wybrać odpowiedni ich zestaw Inne zestawy wskaźników powinny stosować przedsiębiorstwa np. usługowe, a inne handlowe

47 Zagadnienia ogólne analizy wskaźnikowejDo najważniejszych zasad wykorzystywanych przy budowie wskaźników zalicza się: zasadę celowości - nie jest tu ważny sam wskaźnik, ale istotna jest odpowiedź jaką on daje zasadę odpowiedniości - należy powiązać ze sobą jedynie takie wielkości, które łączy sensowny i logiczny związek zasadę współmierności - w odpowiedni sposób ukazywać powiązania pomiędzy wielkościami zasadę porównywalności - istnienie możliwości porównywania danych finansowych wykorzystywanych do obliczenia wskaźników z danymi z lat ubiegłych oraz dokonanie oceny na tle innych porównywalnych wielkości z otoczenia Analiza wskaźnikowa zastosowana wraz z analizą otoczenia może pomóc w prognozowaniu kształtowania się przyszłości firmy

48 Zagadnienia ogólne analizy wskaźnikowejZALETY: pokazuje zmiany w badanym zjawisku, będące wynikiem decyzji gospodarczych podejmowanych w ciągu okresu sprawozdawczego jest szybką metodą uzyskiwania wglądu w operacje gospodarcze dostarcza informacji o funkcjonowaniu firmy, w połączeniu z analizą otoczenia może służyć przewidywaniu warunków działania WADY: wymaga wyważonego doboru wskaźników powinna być uzupełniona innymi narzędziami analitycznymi podstawą analizy wskaźnikowej jest wyłącznie przeszłość firmy

49 Zagadnienia ogólne analizy wskaźnikowejWyróżnia się trzy podstawowe możliwości porównywania wskaźników: w czasie – ze wskaźnikami dotyczącymi tego samego przedsiębiorstwa w innych okresach, co umożliwia ocenę kierunków rozwoju przedsiębiorstwa w przestrzeni – do średniej wielkości wskaźników w danej branży, bezpośrednio do konkurencyjnych przedsiębiorstw lub innych oddziałów analizowanego przedsiębiorstwa z danymi postulowanymi – przyjętymi w praktyce jako dane wzorcowe (optymalne) lub wartościami wynikającymi z opracowanych w przedsiębiorstwie planów Wskaźniki mogą przedstawiać relacje: obrazujące zależności zachodzące pomiędzy pozycjami jednego sprawozdania: bilansu (wskaźniki bilansowe), rachunku zysków i strat (wskaźniki wynikowe) zależności zachodzące pomiędzy pozycjami różnych sprawozdań (wskaźniki mieszane)

50 http://financial. thomsonreuters ENERGY: oil, coal, gas, renewable energy BASIC MATERIALS: chemicals, mineral resources, applied resources INDUSTRIALS: industrial goods (machinery) & services, transportation CYCLICAL CONSUMER GOODS & SERVICES: auto, household, retail, hotels, media NON-CYCLICAL CONSUMER GOODS & SERVICES: food, beverages, drugs FINANCIALS: banking, insurance, real-estate, investment HEALTHCARE: healthcare services, medical research TECHNOLOGY: technology equipment, software, IT services TELECOMUNICATIONS SERVICES: telecommunication services UTILITIES: electric-, water-, natural gas- utilities

51 Zagadnienia ogólne analizy wskaźnikowejWskaźniki pogrupowane są według jednej z najbardziej popularnych klasyfikacji: wskaźniki płynności finansowej wskaźniki efektywności (wykorzystania majątku) wskaźniki wypłacalności (zadłużenia) wskaźniki rentowności wskaźniki giełdowe wskaźniki oceny cash flow (przepływów pieniężnych)

52 Istota płynności Posiadać płynność to znaczy tak sterować wpływami i wydatkami, aby wpływy były w stanie równoważyć wydatki, a ewentualne zachwiania rytmiczności wpływów i wydatków kompensować rezerwą środków pieniężnych utrzymywanych w tym celu pozytywny stan środków pieniężnych w przedsiębiorstwie lub jako stosunek pokrycia zobowiązań przedsiębiorstwa majątkiem posiadanie zdolność do bieżącego regulowania swoich zobowiązań analizę płynności możemy podzielić na długoterminową oraz krótkoterminową

53 Analiza płynności STATYCZNA analiza płynności (ujęcie bilansowe)Analiza zadłużenia krótkoterminowego Analiza płynności aktywów obrotowych Analiza relacji pomiędzy zadłużeniem krótkoterminowym a możliwością jego spłaty DYNAMICZNA analiza płynności (ujęcie przepływowe) Analiza retrospektywna prospektywna w perspektywie krótkoterminowej długoterminowej Oceny płynności finansowej można dokonywać za pomocą dwóch grup wskaźników: statycznych, opartych na bilansie dynamicznych, opartych na przepływach pieniężnych Bilans (sprawozdanie z sytuacji finansowej) Rachunek przepływów pieniężnych (sprawozdanie z przepływów pieniężnych) Rachunek zysków i strat (sprawozdanie z całkowitych dochodów)

54 Rachunek płynności Według Ustawy Według MSRInwestycje krótkoterminowe Środki pieniężne i ich ekwiwalenty (Cash and cash equivalents) + Aktywa finansowe dostępne do Sprzedaży (Financial assets available-for-sale) - Zobowiązania krótkoterminowe - Zobowiązania bieżące ogółem (Total current liabilities) = PŁYNNOŚĆ GOTÓWKOWA (I stopnia) + Krótkoterminowe należności + Należności handlowe i pozostałe (Trade and other receivables) = PŁYNNOŚĆ UWARUNKOWANA WPŁYWAMI (II stopnia) + Zapasy (Inventories) = PŁYNNOŚĆ UWARUNKOWANA OBROTEM (III stopnia)

55 Płynność aktywów obrotowychw zależności od rodzaju prowadzonej działalności struktura majątku obrotowego jest zazwyczaj odmienna w spółkach produkcyjnych (w porównaniu ze spółkami handlowymi) nadwyżka majątku obrotowego nad zobowiązaniami krótkoterminowymi powinna być wyższa (wyjątek: just in time) nawet przy wysokiej wartości wskaźników płynności spółka może mieć kłopoty płatnicze, jeżeli znaczącą część majątku obrotowego stanowiłyby trudno zbywalne zapasy lub trudno ściągalne należności zdolność do zamiany na środki pieniężne posiadają zatem: należności ściągalne, zapasy płynne (wykorzystywane na bieżąco), papiery wartościowe przeznaczone do obrotu Składniki majątku obrotowego przedmiot działalności przedsiębiorstwa handel hurtowy handel detaliczny produkcja Zapas towarów + Zapas materiałów Zapas produktów gotowych Zapas produktów niezakończonych Należności Środki pieniężne

56 Wskaźniki płynności (bilansowe, statyczne)NAZWA KONSTRUKCJA uwagi Wskaźnik płynności (III stopnia) bieżącej (current ratio) majątek obrotowy zobowiązania bieżące Najczęściej postulowana wartość tego wskaźnika zawiera się w przedziale 1,5 – 2,0. Wyższa wartość wskaźnika informuje o możliwości nadmiernego zamrożenia kapitału w aktywach obrotowych. Wartość znacząco wyższa wskazuje na niebezpieczeństwo kłopotów płatniczych. płynności (II stopnia) szybkiej (quick ratio) majątek obrotowy − zapasy zobowiązania bieżące Wartość tego wskaźnika powinna oscylować ok. 1. Znacząco wyższa wartość informuje zazwyczaj o długich okresach kredytowania odbiorców. Wartość znacząco niższa od 1 świadczy o trudnościach z terminową realizacją zobowiązań. Wskaźnik płynności (I stopnia) natychmiastowej (cash ratio) inwestycje krótkoterminowe zobowiązania bieżące Wskaźnik ten nie posiada wartości postulowanej. Informuje o tym jaka część zobowiązań bieżących może być uregulowana natychmiast.

57 Retrospektywna (dynamiczna) analiza płynnościRachunek przepływów pieniężnych - Analiza wstępna rachunku przepływów pieniężnych („warianty”) Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej - Indeksy struktury przepływów pieniężnych - Wskaźniki wydajności pieniężnej - Wskaźniki wystarczalności środków pieniężnych Cykl operacyjny, cykl środków pieniężnych Długość okresu (DSO, DPO) – inaczej: wskaźniki kapitałochłonności Wskaźniki obrotowości Liczba cykli Produktywność Analiza wypłacalności - Analiza poziomu długu (bilans), zadłużenia - Analiza obsługi długu (rachunek zysków i strat oraz przepływów pieniężnych)

58 Prospektywna (dynamiczna) analiza płynnościw perspektywie krótkoterminowej Relacja pomiędzy aktywami obrotowymi a zobowiązaniami krótkoterminowymi Aktywa obrotowe Zobowiązania krótkoterminowe długoterminowej Analiza dyskryminacyjna Modele symulacyjne

59 Wskaźniki płynności kapitał pracujący: aktywa obrotowe – zobowiązania bieżące zapotrzebowanie na kapitał pracujący: aktywa obrotowe – inwestycje krótkoterminowe (gotówka) – zobowiązania bieżące nieoprocentowane wskaźnik udziału kapitału pracującego w aktywach ogółem: 𝒌𝒂𝒑𝒊𝒕𝒂ł 𝒑𝒓𝒂𝒄𝒖𝒋ą𝒄𝒚 𝒂𝒌𝒕𝒚𝒘𝒂 𝒐𝒈ół𝒆𝒎

60 Wskaźniki płynności (dynamiczne)NAZWA KONSTRUKCJA uwagi Wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży, aktywów lub zysku ze sprzedaży środki pieniężne (gotówka) z działalności operacyjnej / przychody ze sprzedaży netto lub średniookresowa wartość aktywów lub kwota zysku ze sprzedaży Wskaźnik informuje o środkach pieniężnych uzyskanych w danym okresie z jednej złotówki przychodów ze sprzedaży, aktywów lub zysku ze sprzedaży. Pożądana jest możliwie najwyższa wartość wskaźnika. Wzrost wskaźnika świadczy o wzroście płynności finansowej, zaś jego spadek może oznaczać wzrost zagrożenia dla płynności finansowej przedsiębiorstwa. Wskaźnik wystarczalności gotówkowej zobowiązań bieżących lub zobowiązań długoterminowych lub przyrostu aktywów lub sumy rat kapitałowych i odsetek Wskaźnik informuje o stopniu pokrycia gotówką z działalności podstawowej zobowiązań bieżących, wydatków inwestycyjnych znajdujących odzwierciedlenie w przyroście aktywów lub zdolności do obsługi zobowiązań kredytowych (długoterminowych). Wyższa wartość tych wskaźników świadczy o wyższym poziomie płynności finansowej oraz lepszej sytuacji finansowej firmy.

61 Analiza wypłacalnościRetrospektywną analizę płynności zamyka badanie wypłacalności będące oceną dotychczasowej zdolności przedsiębiorstwa do obsługi swego zadłużenia długoterminowego Wypłacalność oznacza dostępność środków pieniężnych przez dłuższy okres, co umożliwia jednostce terminowe regulowanie zobowiązań finansowych Najbardziej oczywistym sygnałem o zagrożeniu wypłacalności przedsiębiorstwa jest spadająca sprzedaż przy rosnącym zadłużeniu, czyli trend malejący dla wskaźnika: wskaźnik zagrożenia wypłacalności = 𝒑𝒓𝒛𝒚𝒄𝒉𝒐𝒅𝒚 𝒛𝒆 𝒔𝒑𝒓𝒛𝒆𝒅𝒂ż𝒚 𝒛𝒂𝒅ł𝒖ż𝒆𝒏𝒊𝒆 𝒐𝒈ół𝒆𝒎 Spadająca wartość tego wskaźnika lepiej prognozuje niebezpieczeństwo utraty płynności niż wszelkie inne ilościowe i jakościowe oceny stosowane przez wyspecjalizowane agencje ratingowe: dynamiczny wskaźnik zagrożenia płynności = 𝒑𝒓𝒛𝒆𝒑ł𝒚𝒘𝒚 𝒑𝒊𝒆𝒏𝒊ęż𝒏𝒆 𝒏𝒆𝒕𝒕𝒐 𝒛 𝒅𝒛𝒊𝒂ł𝒂𝒍𝒏𝒐ś𝒄𝒊 𝒐𝒑𝒆𝒓𝒂𝒄𝒚𝒋𝒏𝒆𝒋 𝒛𝒐𝒃𝒐𝒘𝒊ą𝒛𝒂𝒏𝒊𝒂 𝒌𝒓ó𝒕𝒌𝒐𝒕𝒆𝒓𝒎𝒊𝒏𝒐𝒘𝒆 Wyniki retrospektywnej analizy płynności wraz z oceną aktualnej sytuacji płatniczej firmy są używane jako podstawa informacyjna w analizie prospektywnej płynności

62 Analiza wskaźnikowa - PŁYNNOŚĆĆWICZENIE 2 analiza płynności na przykładzie firm

63 Wskaźniki rentownościRENTOWNOŚĆ = 𝑬𝑭𝑬𝑲𝑻 𝑵𝑨𝑲Ł𝑨𝑫 RENTOWNOŚĆ = 𝒁𝒀𝑺𝑲 𝑲𝑨𝑷𝑰𝑻𝑨Ł rentowność sprzedaży nie odzwierciedla efektywności zaangażowanych środków, lecz jest silnie związana z rodzajem działalności ujmowanie w liczniku zysku (w ujęciu ogólnym) w praktyce oznacza, że teoretycznie każdy wskaźnik rentowności może mieć tyle odmian, ile rodzajów zysku obliczając wskaźniki rentowności sprzedaży należy zestawiać dane kategorie wyniku finansowego z odpowiednimi kategoriami przychodów lub kosztów trzy grupy wskaźników rentowności: wskaźniki rentowność obrotu (RO),wskaźniki rentowności netto (kosztów) (RN), wskaźniki poziomu kosztów (WPK)

64 Wskaźniki rentowności

65 Wskaźniki rentowności sprzedaży (obrotu)NAZWA KONSTRUKCJA uwagi rentowność działalności podstawowej (ROZbs) wynik brutto na sprzedaży lub wynik na sprzedaży / przychody ze sprzedaży netto produktów, usług, towarów Wskaźnik informuje o udziale wyniku brutto lub wyniku ze sprzedaży w przychodach ze sprzedaży netto. Wzrost tego udziału oznacza poprawę rentowności sprzedaży. działalności operacyjnej (ROZs) wynik z działalności operacyjnej przychody ze sprzedaży netto produktów, usług towarów + pozostałe przychody operacyjne Wskaźnik informuje o opłacalności działalności operacyjnej. Na jego poziom wpływa wynik na pozostałej działalności operacyjnej. działalności ogółem (całkowitej) wynik z działalności gospodarczej lub wynik brutto lub wynik netto przychody ze sprzedaży netto produktów, usług towarów + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe W przedsiębiorstwach zadłużonych oraz inwestujących w papiery wartościowe duży wpływ na jego poziom wywierać może wynik na działalności finansowej.

66 Wskaźniki rentownościwysoka i/lub dynamicznie pogłębiająca się rozbieżność między wskaźnikami ROZbs i ROZs świadczy o wysokich i rosnących nieproporcjonalnie do wartości sprzedaży kosztach ogólnych i kosztach sprzedaży a zatem: ocena rentowności sprzedaży wyłącznie na podstawie porównawczego wariantu rachunku zysków i strat jest uboższa ROZdg = 𝒁 𝒅𝒈 𝑷 𝒐 wskaźniki rentowności obrotu oparte na wyniku z działalności gospodarczej (przychody z działalności operacyjnej oraz przychody finansowe) informują o opłacalności całej działalności jaką prowadziła spółka w okresie sprawozdawczym

67 Wskaźniki rentowności kosztów (netto)NAZWA KONSTRUKCJA uwagi rentowność kosztów wytworzenia wynik brutto na sprzedaży / koszty wytworzenia sprzedanych produktów i usług oraz koszty zakupu sprzedanych towarów Wskaźniki te informują o tym ile groszy określonej kategorii wyniku finansowego uzyskano z jednej złotówki określonej kategorii kosztów. Opłacalność prowadzonej działalności gospodarczej jest tym wyższa im wyższa jest wartość każdego ze wskaźników. kosztów własnych wynik na sprzedaży koszty własne sprzedanych produktów i usług + koszty zakupu sprzedanych towarów kosztów operacyjnych wynik z działalności operacyjnej koszty własne sprzedanych produktów i usług + koszty zakupu sprzedanych towarów + pozostałe koszty Operacyjne

68 Wskaźniki rentowności poziomu kosztówNAZWA KONSTRUKCJA uwagi wskaźnik poziomu kosztów wytworzenia lub kosztów własnych koszty wytworzenia sprzedanych produktów i usług oraz koszty zakupu sprzedanych towarów lub koszty własne sprzedanych produktów i usług / przychody netto ze sprzedaży Wskaźniki poziomu kosztów informują o udziale określonej kategorii kosztów w odpowiedniej kategorii przychodów. Opłacalność działalności gospodarczej rośnie w miarę spadku wartości wskaźnika. Wartość wskaźnika wyższa od 1 informuje o ujemnej rentowności (deficytowości). Osiągane przychody nie wystarczają na pokrycie generowanych kosztów. RO + WPK = 1 (100%) 1 – RO = WPK 1 – WPK = RO wskaźnik poziomu kosztów własnych koszty własne sprzedanych produktów i usług + koszty zakupu sprzedanych towarów + pozostałe koszty operacyjne przychody ze sprzedaży netto produktów, usług towarów + pozostałe przychody operacyjne wskaźnik poziomu kosztów ogółem koszty własne sprzedanych produktów i usług + koszty zakupu sprzedanych towarów + pozostałe koszty operacyjne + koszty finansowe przychody ze sprzedaży netto produktów, usług towarów + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe

69 Wskaźniki rentowności kapitałówwskaźniki rentowności kapitałów (stopa zwrotu z kapitału) najczęściej zbudowane są z następujących składników: w liczniku: EBIT, earning before interest and taxes (zysk przed poniesieniem kosztów związanych z pozyskaniem kapitałów obcych i przed opodatkowaniem) zysk brutto (przed opodatkowaniem) zysk netto w mianowniku: kapitał łączny (kapitał własny + kapitał obcy) kapitał stały (kapitał własny + długoterminowy kapitał obcy) kapitał własny (kapitał właścicieli przedsiębiorstwa)

70 Wskaźniki rentowności kapitałówWskaźnik rentowności operacyjnej kapitału stałego: RoKŁ = 𝑬𝑩𝑰𝑻 𝑲𝑺𝒕 Wskaźnik rentowności brutto kapitału stałego: RbKSt = 𝒛𝒚𝒔𝒌 𝒃𝒓𝒖𝒕𝒕𝒐 𝑲𝑺𝒕 Wskaźnik rentowności netto kapitału stałego: RnKSt = 𝒛𝒚𝒔𝒌 𝒏𝒆𝒕𝒕𝒐 𝑲𝑺𝒕 rentowność kapitałów własnych (Return on Equity): ROE = 𝒛𝒚𝒔𝒌 𝒏𝒆𝒕𝒕𝒐 𝑲𝒘 ś𝒓 Wskaźnik zwrotu z inwestycji (ROI, Return On Investment): 𝐄𝐁𝐈𝐓 𝐊Ł = 𝐄𝐁𝐈𝐓 𝐬𝐩𝐫𝐳𝐞𝐝𝐚ż * 𝐬𝐩𝐫𝐳𝐞𝐝𝐚ż 𝐊Ł ROI = 𝐳𝐲𝐬𝐤 (𝐨𝐩𝐞𝐫𝐚𝐜𝐲𝐣𝐧𝐲, 𝐛𝐫𝐮𝐭𝐭𝐨, 𝐧𝐞𝐭𝐭𝐨) 𝐳𝐚𝐢𝐧𝐰𝐞𝐬𝐭𝐨𝐰𝐚𝐧𝐞 ś𝐫𝐨𝐝𝐤𝐢 𝐩𝐢𝐞𝐧𝐢ęż𝐧𝐞 (𝐤𝐚𝐩𝐢𝐭𝐚ł) ROI = 𝐳𝐲𝐬𝐤 (𝐨𝐩𝐞𝐫𝐚𝐜𝐲𝐣𝐧𝐲, 𝐛𝐫𝐮𝐭𝐭𝐨, 𝐧𝐞𝐭𝐭𝐨) 𝐬𝐮𝐦𝐚 𝐚𝐤𝐭𝐲𝐰ó𝐰

71 Wskaźniki rentownościrentowność netto kapitału własnego (ROE) Model Du Ponta rozkłada zwrot z kapitałów (ROE) na trzy składowe części: efektywność wykorzystania aktywów rentowność sprzedaży dźwignię finansową ROA wynik netto / kapitały łączne (aktywa ogółem) X aktywa ogółem / kapitały własne wynik netto / sprzedaż X sprzedaż / aktywa ogółem EBIT / sprzedaż wynik brutto (EBT) / EBIT wynik netto / wynik brutto sprzedaż / aktywa aktywa / kapitały własne X X X X

72 Analiza wskaźnikowa - RENTOWNOŚĆĆWICZENIE 3 analiza rentowności

73 Wskaźniki aktywności gospodarczejAnaliza aktywności gospodarczej, inaczej zwana analizą produktywności lub obrotowości, sprowadza się do określenia, w jaki sposób wykorzystywane są poszczególne składniki majątkowe przedsiębiorstwa. Ocena aktywności sprowadza się do obliczenia i właściwego zinterpretowania dwóch grup wskaźników: obrotowości lub produktywności (O) ile obrotów średnio w badanym okresie wykonał kapitał finansujący konkretne składniki majątkowe, lub ile jednostek pieniężnych przychodów uzyskano z jednej jednostki pieniężnej kapitału, finansującego dany składnik majątkowy W rotacji X = 𝒔𝒕𝒓𝒖𝒎𝒊𝒆ń 𝑿 𝒔𝒕𝒂𝒏 𝑿 [liczba cykli] rotacji lub cykli rotacyjnych (R) długość okresu, podczas którego kapitał jest zamrożony w postaci konkretnych składników majątkowych (szybkość, z jaką składniki majątkowe zmieniają swoją postać lub kapitałochłonność) W obrotu X = 𝟑𝟔𝟓 𝒍𝒊𝒄𝒛𝒃𝒂 𝒄𝒚𝒌𝒍𝒊 𝑿 𝒘 𝒓𝒐𝒌𝒖 [dni] lub W obrotu X = 𝒔𝒕𝒂𝒏 𝑿 𝒔𝒕𝒓𝒖𝒎𝒊𝒆ń 𝑿 x 365 [dni]

74 Wskaźniki aktywności gospodarczejwskaźnik obrotowości (produktywności) aktywów ogółem: OAo = 𝑷 𝒔𝒏 𝑨𝒐 ś𝒓 produktywność aktywów trwałych, należności, zobowiązań: OAT = 𝑷 𝒔𝒏 𝑨𝑻 ś𝒓 ON = 𝑷 𝒔𝒏 𝑵 ś𝒓 OZB = 𝒌𝒐𝒔𝒛𝒕 𝒑𝒓𝒐𝒅𝒖𝒌𝒄𝒋𝒊 𝒔𝒑𝒓𝒛𝒆𝒅𝒂𝒏𝒆𝒋 (𝑲𝑷𝑺) 𝒁𝑩 ś𝒓 W przypadku poszczególnych zapasów wskaźniki obrotowości mogą być obliczane w oparciu: koszty materiałowe w odniesieniu do zapasów materiałowych wartość sprzedanych towarów w odniesieniu do zapasu towarów koszty wytworzenia produktów gotowych w odniesieniu do zapasu produktów gotowych koszty wytworzenia produkcji ogółem w odniesieniu do zapasu produktów niezakończonych

75 Wskaźniki aktywności gospodarczejdo określania długości cykli wykorzystuje się wskaźniki obrotowości między wskaźnikami obrotowości i cykli występuje ścisła współzależność cykle rotacyjne (wskaźniki rotacji) określa się jako relację liczby dni w okresie do wskaźnika obrotowości krótkie cykle rotacyjne zapasów (należności) świadczą o intensywnej gospodarce tą częścią majątku obrotowego Do najczęściej uwzględnianych w analizach wskaźników rotacji należy cykl rotacji zapasów, należności i zobowiązań: R = 𝑻 𝑶 lub 𝑴𝑶/𝒁𝑩 ś𝒓 𝑷 𝒍𝒖𝒃 𝑲 x T Średni okres korzystania z kredytu kupieckiego dostawców określa się następująco: RZB = 𝒁𝑩 ś𝒓 𝑲𝑷𝑺 x T

76 Cykl konwersji gotówkiCykl konwersji gotówki określa okres, podczas którego działalność spółki musi być sfinansowana kapitałami własnymi lub kredytami (pożyczkami). Cykl konwersji gotówki może przyjmować wartości ujemne, co jest charakterystyczne dla spółek o szczególnie długim okresie korzystania z kredytu kupieckiego i wysokim udziale sprzedaży gotówkowej (np. spółki handlu detalicznego) Cykl ten jest krótszy od cyklu operacyjnego o okres oczekiwania dostawców na zapłatę za dostarczone do spółki towary i materiały Cykl operacyjny obejmuje zatem okres jaki upływa od momentu zakupu materiałów i/lub towarów do momentu odzyskania pieniędzy za sprzedane produkty i/lub towary Cykl konwersji gotówki (Cykl środków pieniężnych) = Cykl zapasów (Rotacja zapasów w dniach) + Cykl należności (Rotacja należności w dniach) - Cykl zobowiązań (Rotacja zobowiązań w dniach) Cykl operacyjny = Cykl zapasów (Rotacja zapasów w dniach) + Cykl należności (Rotacja należności w dniach)

77 Cykl konwersji gotówkiprzedsiębiorstwa handlu hurtowego przedsiębiorstwa produkcyjne sklepy detaliczne duże sieci handlowe

78 Analiza wskaźnikowa – AKTYWNOŚĆ GOSPODARCZAĆWICZENIE 4 analiza aktywności gospodarczej na przykładzie firm

79 Wskaźniki zadłużenia wskaźniki, określane na podstawie zestawienia bilansowego oraz rachunku zysków i strat wskaźnik zadłużenia ogółem WZO = 𝒌𝒂𝒑𝒊𝒕𝒂ł𝒚 𝒐𝒃𝒄𝒆 𝒌𝒂𝒑𝒊𝒕𝒂ł𝒚 łą𝒄𝒛𝒏𝒆 (𝒔𝒖𝒎𝒂 𝒃𝒊𝒍𝒂𝒏𝒔𝒐𝒘𝒂) wskaźnik zadłużenia długoterminowego WZdt = 𝒛𝒐𝒃𝒐𝒘𝒊ż𝒂𝒏𝒊𝒂 𝒅ł𝒖𝒈𝒐𝒕𝒆𝒓𝒎𝒊𝒏𝒐𝒘𝒆 𝒌𝒂𝒑𝒊𝒕𝒂ł𝒚 łą𝒄𝒛𝒏𝒆 (𝒔𝒖𝒎𝒂 𝒃𝒊𝒍𝒂𝒏𝒔𝒐𝒘𝒂) wskaźnik zadłużenia kapitału własnego D/Cw = 𝒌𝒂𝒑𝒊𝒕𝒂ł𝒚 𝒐𝒃𝒄𝒆 𝒌𝒂𝒑𝒊𝒕𝒂ł𝒚 𝒘ł𝒂𝒔𝒏𝒆 wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem (WPOZ) WPOZ = 𝒛𝒚𝒔𝒌 𝒛𝒆 𝒔𝒑𝒓𝒛𝒆𝒅𝒂ż𝒚 𝒐𝒅𝒔𝒆𝒕𝒌𝒊 (𝒌𝒐𝒔𝒛𝒕𝒚 𝒇𝒊𝒏𝒂𝒏𝒔𝒐𝒘𝒆) wskaźnik pewności kredytowej WPOD = 𝒛𝒚𝒔𝒌 𝒏𝒆𝒕𝒕𝒐 𝒛𝒐𝒃𝒐𝒘𝒊ą𝒛𝒂𝒏𝒊𝒂 𝒅ł𝒖𝒈𝒐𝒕𝒆𝒓𝒎𝒊𝒏𝒐𝒘𝒆

80 Analiza wskaźnikowa – ZADŁUŻENIEĆWICZENIE 5 analiza zadłużenia na przykładzie firm

81 Analiza wskaźnikowa - PODSUMOWANIEJakie są trendy odnośnie wyników finansowych w branży chemicznej oraz branżach poszczególnych klientów i od czego zależą? Oceniam sytuacje bieżącą ale też staram się przewidzieć przyszłość. Co mi w tym pomaga? Gdzie mogę znaleźć średnie wartości wskaźników w poszczególnych branżach?

82 Analiza struktury majątkowo-kapitałowejStruktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie Średni ważony koszt kapitału (WACC) Dźwignia finansowa, dźwignia operacyjna i dźwignia łączna

83 Finansowanie przedsiębiorstwaPrzedsiębiorstwa są podmiotami gospodarczymi funkcjonującymi na zasadach samofinansowania Sprzedaż w długim okresie jest podstawowym źródłem zasilania przedsiębiorstwa w gotówkę Brak pieniędzy nie pozwala na realizację nawet najbardziej efektywnych przedsięwzięć Modele finansowania: Model retrospektywny charakteryzuje się uprzednim zgromadzeniem niezbędnych środków finansowych, a następnie ich wydatkowaniem. Model prospektywny jest przeciwieństwem modelu retrospektywnego. Charakteryzuje się on zaangażowaniem kapitału obcego w formie kredytów, pożyczek, leasingu, itp.

84 Kapitały obce długoterminowe Kapitały obce krótkoterminoweKapitał – struktura Optymalna struktura kapitału to taka struktura, która prowadzi do osiągnięcia równowagi między ryzykiem podejmowanym przez przedsiębiorstwo i zyskiem generowanym przez nie. Czy istnieje optymalna struktura kapitału dla przedsiębiorstwa? Polityka w zakresie kształtowania odpowiedniej struktury kapitałowej powinna uwzględniać wszystkie zjawiska, które mają znaczenie przy wyborze źródeł finansowania majątku przedsiębiorstwa. Czynniki kształtujące strukturę kapitałów: Branża Polityka podatkowa państwa Czynniki mikroekonomiczne (sytuacja i strategia finansowa przedsiębiorstwa, pozycja rynkowa oraz skłonność do ryzyka) Kapitały własne KAPITAŁY WŁASNE KAPITAŁY STAŁE Kapitały obce długoterminowe KAPITAŁY OBCE Kapitały obce krótkoterminowe KAPITAŁY ZMIENNE

85 Analiza struktury majątkowo-kapitałowejDo najczęściej spotykanych wskaźników, służących do określania poziomu bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa należą wskaźniki: złotej reguły bilansowej WZRB = 𝑲𝒘 𝑨𝑻 złotej reguły finansowej WZRF = 𝑲𝑺 𝑨𝑻 sfinansowania majątku obrotowego kapitałem pracującym WSMO = 𝑲𝑷 𝑨𝑶 sfinansowania majątku obrotowego kapitałami zmiennymi WSKZ = 𝑲𝒁 𝑨𝑶 ogólnej sytuacji finansowej WOSF = 𝑾𝒁𝑹𝑭 𝑾𝑺𝑲𝒁

86 Kapitał – koszt Koszt kapitału: oczekiwana stopa zwrotu, jaką powinno uzyskać przedsiębiorstwo ze swoich inwestycji (minimalna stopa zwrotu skorygowana o ryzyko, którą należy uzyskać z projektu) A zatem: im wyższe ryzyko związane z danym projektem, tym większe są oczekiwania inwestorów (wyższy koszt kapitału) Na wartość oczekiwanej stopy zwrotu ma wpływ: realna stopa zwrotu stopa inflacji udział zadłużenia w strukturze kapitałowej ocena papierów wartościowych dokonana przez inwestorów rentowność papierów wartościowych wolnych od ryzyka (bony skarbowe, obligacje) rodzaj finansowania zewnętrznego

87 Kapitał – koszt średnioważony koszt kapitału:Czy kapitał własny w przedsiębiorstwie jest darmowym źródłem finansowania działalności? KKw = rPW + pR Model wyceny aktywów kapitałowych (CAPM): KKw = rPW + (rA - rPW) * β Koszt kapitału obcego: KKo = rd * (1 – T) Koszt kredytu kupieckiego: Kkp = 𝑹 𝟏𝟎𝟎% − 𝑹 * 𝟑𝟔𝟓 𝑻 𝒐𝒑 Tarcza podatkowa średnioważony koszt kapitału: WACC = 𝒊=𝟏 𝒏 𝒌 𝒊 ∗ 𝒖 𝒊

88 Kapitał – dźwignia finansowaDźwignia finansowa: proporcja długu do kapitału własnego (korzyść vs. ryzyko) Pozytywny efekt dźwigni finansowej: RKŁ = 𝑬𝑩𝑰𝑻 𝑲Ł > iKO Negatywny efekt dźwigni finansowej: RKŁ = 𝑬𝑩𝑰𝑻 𝑲Ł < iKO Dźwignia w ujęciu dynamicznym: DFL = % 𝝙𝐍𝐏 % 𝝙𝐄𝐁𝐈𝐓 = % 𝝙𝐆𝐏 % 𝝙𝐄𝐁𝐈𝐓 = % 𝝙𝐑𝐎𝐄 % 𝝙𝐄𝐁𝐈𝐓 = % 𝝙𝐄𝐏𝐒 % 𝝙𝐄𝐁𝐈𝐓 Dźwignia w ujęciu statycznym: DFL = 𝐄𝐁𝐈𝐓 𝐄𝐁𝐈𝐓−𝐈 = 𝐄𝐁𝐈𝐓 𝒁𝑩

89 Kapitał – dźwignia operacyjnaDźwignia operacyjna: relacje, które zachodzą między kosztami zmiennymi a stałymi w przedsiębiorstwie Zwiększanie wielkości produkcji i sprzedaży, powoduje obniżkę kosztów stałych przypadających na jednostkę, a tym samym obniżkę jednostkowych kosztów całkowitych. Przy stałej cenie, wzrost sprzedaży będzie powodował więcej niż proporcjonalne przyrosty zysku operacyjnego. Dźwignia w ujęciu dynamicznym: DOL = % 𝝙𝑬𝑩𝑰𝑻 % 𝝙𝑺 ile procent zmieni się poziom zysku operacyjnego w przypadku jednoprocentowej zmiany sprzedaży? Dźwignia w ujęciu statycznym: DOL = 𝐒− 𝑲 𝒛 𝐄𝐁𝐈𝐓 = 𝐌𝐁 𝐄𝐁𝐈𝐓

90 Kapitał – dźwignia łącznaDźwignia całkowita stanowi końcową zależność, która łączy ze sobą wartość sprzedaży, zysku operacyjnego oraz zysk netto Przyjmuje się, że dźwignia całkowita stanowi iloczyn dźwigni operacyjnej i finansowej DTL = DOL x DFL

91 Analiza struktury majątkowo - kapitałowejĆWICZENIE 6 analiza struktury majątkowo – kapitałowej na przykładzie firm

92 Analiza struktury majątkowo - kapitałowej - PODSUMOWANIEJaki model finansowania działalności przyjęła Państwa firma? Czy przyjęty model jest rozsądny z punktu widzenia kosztu kapitału? Czy istnieje, a jeżeli tak, to jaka polityka opustów cenowych dla klientów? Jakie są stosowane oraz faktyczne terminy płatności od klientów? Jakie jest DSO?

93 Modele oceny zdolności kredytowejOcena zdolności kredytowej Modele – klasyfikacja oraz działanie Modele dyskryminacyjne Modele scoringowe (ocena punktowa)

94 Ocena zdolności kredytowejKluczowym zagadnieniem we współczesnych warunkach prowadzenia działalności gospodarczej jest ustalanie obszarów występowania ryzyka Efektywne zarządzanie ryzykiem jest podstawowym elementem prowadzenia każdej działalności gospodarczej Dzięki zarządzaniu ryzykiem kredytowym przedsiębiorca wie, jaką politykę kredytową zastosować, maksymalizując zysk przy akceptowanym poziomie ryzyka Korzyści zarządzania ryzykiem kredytowym: minimalizacja strat powstałych w wyniku nieregulowania w terminie zobowiązań przez klientów, obniżenie zadłużenia przedsiębiorstwa, a tym samym poprawę płynności finansowej, poprawa bezpieczeństwa funkcjonowania firmy na rynku

95 Ocena zdolności kredytowejOcena wiarygodności finansowej klienta powinna być uzależniona od tego, czy kontrahent pierwszy raz kupuje towar lub zamawia usługę, czy jest już stałym klientem firmy: nowy klient  zewnętrzne źródła informacji (publiczne rejestry dłużników, wywiadownie gospodarcze) stała współpraca  wewnętrzna baza danych (informacje o transakcjach z wybranym klientem) Ryzyko braku zapłaty zależy od następujących czynników: oceny wiarygodności i wypłacalności kontrahentów opracowanych procedur kredytowych koniunktury na rynku i sytuacji w branży polityki zarządzania finansami u klientów

96 Sygnały wczesnego ostrzeganiaFINANSOWE: znaczące zmniejszenie się kwoty zysku lub powstanie straty finansowej; spadająca płynność finansowa i związana z nią utrata pokrycia finansowego (wypłacalności); widoczne powiększenie zapotrzebowania na kredyty i pożyczki oraz zakłócenia w ich spłacie; zwiększenie kosztów operacji finansowych, a zwłaszcza płaconych odsetek; zwiększenie się zobowiązań wobec dostawców i instytucji publicznoprawnych, w tym przeterminowanych; finansowanie bieżącej działalności przez dyskonto faktur i weksli oraz wyprzedaż majątku trwałego po niższej cenie; wzrost stanu produkcji niezakończonej oraz zapasów wyrobów (towarów) trudno zbywalnych, rosnące zamrożenie środków w inwestycjach niezakończonych w terminie.

97 Sygnały wczesnego ostrzeganiaFINASOWE: duży wzrost wierzytelności wyrażony kwotowo lub procentowo, spadek aktywów bieżących (w ujęciu procentowym) w stosunku do aktywów ogółem, pogorszenie stanu w zakresie kapitału obrotowego, duży wzrost rezerw, nieproporcjonalny wzrost zadłużenia bieżącego, znaczny wzrost długu długoterminowego, obecność długu przedsiębiorstwa wobec pracowników lub właścicieli, spadająca sprzedaż, nieproporcjonalny wzrost kosztów ogólnozakładowych w stosunku do sprzedaży, stratę operacyjną oraz rosnący poziom aktywów w stosunku do sprzedaży.

98 Sygnały wczesnego ostrzeganiaPOZAFINANSOWE: malejący udział firmy w ogólnej sprzedaży na rynku; utratę ważnych odbiorców lub korzystnych źródeł dostaw; brak strategii rozwoju; malejący udział aktywów firmy w łącznych aktywach danej branży; malejący udział kapitałów własnych w łącznych kapitałach własnych danej branży; częste zmiany na stanowiskach kierowniczych oraz zmiany obyczajów członków zarządu; niski poziom technologiczny produkcji, brak nowych własnych patentów lub zakupionych licencji, ograniczenie szkoleń oraz rosnącą pozycję przetargową związków zawodowych.

99 Sygnały wczesnego ostrzeganiaZEWNĘTRZNE: utrata lub bankructwo ważnego klienta bankructwo kluczowego dostawcy bankructwo banku, w którym podmiot utrzymywał rachunek bankowy agresywna konkurencja powodująca wypadniecie podmiotu z rynku niewystarczające inwestycje technologiczne powodujące zacofanie oferty oraz wypadniecie podmiotu z rynku przepisy o ochronie środowiska nie wzięte pod uwagę w ramach planów rozwojowych podmiotu

100 Sygnały wczesnego ostrzeganiaWEWNETRZNE: niewłaściwe zarzadzanie polityką inwestycyjną niska wydajność maszyn i urządzeń powodująca problemy jakościowe produkcji długotrwałe straty na działalności operacyjnej niewłaściwa polityka zarządzania długiem w czasach słabej koniunktury gospodarczej pogarszające się wskaźniki rotacji majątku obrotowego niewłaściwa polityka zarządzania kredytem kupieckim

101 Ocena zdolności kredytowejEtapy procesu zarządzania ryzykiem kredytowym: identyfikacja ryzyka pomiar ryzyka sterowanie ryzykiem kontrola Dla określenia, do jakiej grupy można zakwalifikować dane ryzyko, wskazane jest ustalenie metody jego pomiaru, czyli znalezienie odpowiedniego modelu oceny ryzyka kredytowego

102 Modele – klasyfikacja oraz działaniePrzedsiębiorstwa intensywnie stosujące kredyt kupiecki powinny przedsięwziąć środki, które pozwolą im na zidentyfikowanie klientów niosących ze sobą największe ryzyko niespłacenia Zastosowana metodologia oceny oparta jest na odpowiednich modelach pomiaru ryzyka kredytowego Wiele firm stosuje więc metody uproszczone, polegające na umożliwieniu klientowi stopniowego zdobywania zaufania firmy i tym samym uzyskiwania coraz większych kredytów kupieckich Szczegółowa ocena zdolności kredytowej wykorzystywana jest przede wszystkim w przypadkach, gdy wartość sprzedaży do kontrahenta jest bardzo wysoka Szeroko stosowaną metodologią jest ocena przedsiębiorstwa dokonywana na zasadach, które w angielskiej bankowości określono jako 5C (od pierwszych liter ich angielskich odpowiedników): Capacity/Cash Flow (Wypłacalność), Capital (Kapitał), Collateral (Zabezpieczenie), Conditions (Warunki ekonomiczne), Character (Charakter)

103 Modele – klasyfikacja oraz działanieAnaliza ryzyka kredytowego kontrahentów firmy może być oparta na metodach: jakościowych - bazują na obserwacji zjawisk, czynników, przypadków i związków przyczynowo skutkowych, których nie można wyrazić liczbowo (ocena wysoce subiektywna) ilościowych - opierają się na danych mierzalnych (od analizy wskaźnikowej po modele ekonometryczne; dają obiektywne wyniki, ale nie biorą pod uwagę danych jakościowych mieszanych - wykorzystują zarówno dane mierzalne, jak i niemierzalne (najczęściej wykorzystywane)

104 Modele – klasyfikacja oraz działanieModele finansowe modele strukturalne (model Mertona, model KMV) przepływów pieniężnych (ruina gracza, symulacje przepływów pieniężnych) estymacji rynkowej (modele zredukowane, ceny obligacji, instrumentów pochodnych oraz akcji) Modele oparte na danych empirycznych statystyczne (regresja liniowa, regresja logistyczna, modele addytywne) sztucznej inteligencji (sieci neuronowe, maszyna wektorów nośnych, uczenie w oparciu o funkcję jadra) uczenia maszynowego (najbliższe sąsiedztwo, drzewa decyzyjne, modele graficzne) Modele eksperckie techniki eksperckie (system ekspercki, ekspercka karta wyników) oceny eksperckiej (ekspercka ocena prawdopodobieństwa bankructwa, ekspercka ocena zabezpieczenia)

105 Modele dyskryminacyjnePrognoza bazująca jedynie na porównaniu wartości rzeczywistych (analiza wskaźnikowa) ze standardami nie zawsze jest jednoznaczna Z powodu niedoskonałości tradycyjnej analizy wskaźnikowej od wielu lat poszukiwano syntetycznego miernika pozwalającego dokonać oceny podmiotu z jak największą dokładnością Modele dyskryminacyjne powstały poprzez połączenie tradycyjnej analizy wskaźnikowej z metodami dyskryminacyjnymi Analiza dyskryminacyjna (różnicująca) przyporządkowuje badaną jednostkę do jednej z dwóch grup (dobra lub zła kondycja finansowa) Analizuje się kilka zmiennych (zmienne dyskryminacyjne) w celu sprawdzenia, które najlepiej przyczyniają się do dyskryminowania grup

106 Modele dyskryminacyjneLiniowa analiza dyskryminacyjna jest szczególnym przypadkiem regresji liniowej, gdzie zmienna zależna (objaśniana) jest zmienną jakościową (dobra lub zła kondycja finansowa przedsiębiorstwa) Zmiennymi niezależnymi (objaśniającymi, dyskryminacyjnymi) są wskaźniki charakteryzujące standing ekonomiczny przedsiębiorstwa LFD = λ0 + λT * x gdzie: LFD – liniowa funkcja dyskryminacyjna x – jest wektorem cech λ0 oraz λT – są współczynnikami funkcji dyskryminacyjnej LFD = a0 + a1X1 + a2X akXk gdzie: ai – współczynniki dyskryminacyjne (i = 1, 2, ..., k) a0 – stała Xi – zmienne objaśniające (i = 1, 2, ..., k)

107 Modele dyskryminacyjnemodele dyskryminacyjne dzielą się na: modele jednowymiarowe –zbiór pojedynczych równań opisujących oddzielnie wybrane wskaźniki ekonomiczne (opracowywane na początku badań; dziś nie używane) modele wielowymiarowe – oparte na jednoczesnej analizie wielu wskaźników finansowych ZALETY: łatwość zrozumienia, prostota zastosowania, uwzględnienie wielu zmiennych, możliwość określenia wpływu poszczególnych zmiennych objaśniających na zmienną objaśnianą, wysoką trafność klasyfikacji w obszarze analiz zagrożenia upadłością przedsiębiorstw WADY: szybka dezaktualizacja, stosowalność ograniczona jest terytorialnie, nie uwzględniają one zdarzeń nadzwyczajnych zagraniczne modele: E. Altmana, R. Edminstera, E. Deakina, G. Springate’a, R. Tafflera polskie modele: J. Gajdki i S. Stosa, model E. Mączyńskiej, model A. Hołdy oraz model poznański

108 firmy usługowe i rynki rozwijające sięModel(e) Altmana Spośród 22 wskaźników finansowych profesor Edward I. Altman wyodrębnił 5 Z = 1.200*X *X *X *X *X5 Z’ = 0.717*X *X *X *X *X5 Z’’ = 6.560*X *X *X *X4 X1 = kapitał obrotowy / aktywa ogółem X2 = zysk zatrzymany / aktywa ogółem X3 = EBIT / aktywa ogółem X4 = rynkowa wartość kapitału własnego / zadłużenie ogółem X5 = sprzedaż / aktywa ogółem Z > 2.99 – strefa bezpieczna 1.81 =< Z =< 2.99 – strefa zagrożenia Z < 1.81 – strefa bankructwa firmy giełdowe X1 = kapitał obrotowy / aktywa ogółem X2 = zysk zatrzymany / aktywa ogółem X3 = EBIT / aktywa ogółem X4 = księgowa wartość kapitału własnego / zadłużenie ogółem X5 = sprzedaż / aktywa ogółem Z > strefa bezpieczna 1.23 =< Z =< strefa zagrożenia Z < “Distress” Zone firmy prywatne X1 = kapitał obrotowy / aktywa ogółem X2 = zysk zatrzymany / aktywa ogółem X3 = EBIT / aktywa ogółem X4 = rynkowa wartość kapitału własnego / zadłużenie ogółem X5 = sprzedaż / aktywa ogółem Z > strefa bezpieczna 1.10 =< Z =< strefa zagrożenia Z < “Distress” Zone firmy usługowe i rynki rozwijające się

109 Model Jerzego Gajdki i Daniela Stosa (1996)GS = 0, , X1 + 0, X2 + 0, X3 + 0, X4 - 0, X5 X1 – wskaźnik efektywności aktywów (przychody netto ze sprzedaży/średnia wartość aktywów w roku) X2 – wskaźnik rotacji zobowiązać w dniach (średnia wartość zobowiązań krótkoterminowych/koszt wytworzenia produkcji sprzedanej*360) X3 – stopa zwrotu z aktywów (zysk netto/średnia wartość aktywów w roku) X4 – stopa zysku brutto (zysk brutto/przychody netto ze sprzedaży) X5 – stopa zadłużenia (zobowiązania ogółem/aktywa ogółem) GS powyżej 0,45 – spółki w dobrej kondycji finansowej Trafność prognoz opartych na tym modelu wyniosła 92,5%

110 Model Jerzego Gajdki i Daniela Stosa (2003)GS = -0,0005 X1 + 2,0552 X2 + 1,7260 X3 + 0,1155 X4 X1 – zobowiązania krótkoterminowe (wartość średnia) / koszt wytworzenia produkcji sprzedanej X2 – wynik netto / suma bilansowa (wartość średnia) X3 – wynik brutto / przychody netto ze sprzedaży X4 – suma bilansowa / zobowiązania ogółem Wartość graniczną przyjęto na poziomie zera „Szara strefa” w modelu mieści się w przedziale od –0,49 do 0,49 100% skuteczność modelu

111 Model Artura Hołdy H = 0, ,681 X1 - 0,0196 X2 + 0,157 X3 + 0,00969 X4 + 0, X5 X1 – majątek obrotowy/zobowiązania krótkoterminowe X2 – (zobowiązania ogółem/suma bilansowa) × 100 X3 – (zysk netto/średnioroczny majątek ogółem) × 100 X4 – (średnioroczne zobowiązania krótkoterminowe/koszt sprzedanych produktów, towarów i materiałów) × 365 X5 – przychody z ogółu działalności/średnioroczny majątek ogółem Firmę zaliczano do bankrutów, jeśli wskaźnik H był ujemny Skuteczność na poziomie 92,5% „szara strefa” od -0,3 do 0,1

112 Pozostałe modele dyskryminacyjnePOLSKIE model poznański: FD = 3,562 X1+ 1,588 X2 + 4,288 X3+ 6,719 X4 – 2,368 model Mączyńskiej: W = 1,5 X1+ 0,08 X2 + 10,0 X3+ 5,0 X4+ 0,3 X5+ 0,1 X6 model Prusaka: P1 = –1, ,5245 X1 + 0,148 X2 + 0,4061 X3 + 2,1754 X4 model Wierzby: Z = 3,26 X1 + 2,16 X2 + 0,69 X3 + 0,30 X4 model Hadasik: H = 2, , X1 - 0, X2 - 2,40435 X3 + 1,59079 X4 + 0, X5 - 0, X6 ZAGRANICZNE model Springate: S = 1,03 A + 3,07 B + 0,66 C + 0,4 D model Fulmer: F = 5,52 X1+0,212 X2+0,073 X3+1,27 X4-0,12 X5+2,335 X6+0,575 X7+1,082 X8+0,894 X9-6,075 model Conan et Holder: z = 0,24 x1 + 0,22 x2 + 0,16 x3 – 0,87x4 – 0,10 x5

113 Modele dyskryminacyjne

114 Modele scoringowe (ocena punktowa)Z jaką firmą chcę handlować? Jakie ryzyko jest dla mnie do zaakceptowania? Co jest najważniejsze na liście ryzyk? Co jest niezbędnym minimum w najważniejszych kryteriach? Jakie czynniki niefinansowe powinienem wziąć pod uwagę? Jakie kryteria dla czynników niefinansowych? ODPOWIEDŹ: mój model oceny punktowej

115 Modele scoringowe (ocena punktowa)Modele scoringowe znajdują zastosowanie we wszystkich obszarach badawczych, w których zadaniem badacza jest prognozowanie realizacji jednego z dwóch możliwych rezultatów zdarzenia Model scoringowy, wykorzystując zestaw cech (predyktorów) i nadanych im wag, przypisuje prawdopodobieństwo realizacji wyróżnionego zdarzenia (ryzyka) Niewątpliwą zaletą modeli jest ich obiektywność, uniwersalność i prostota stosowania System scoringowy polega na przypisaniu określonej liczby punktów skwantyfikowanym wielkościom opisującym funkcjonowanie i finansowanie kredytobiorcy. Stąd nazwa: ocena punktowa Elementy oceny (1) Skala ocen (2) Waga (3) Wskaźnik (4) Iloczyn (3) x (4) Informacje finansowe bilansu 1 – 10 3,0 6 18 Profil przedsiębiorstwa 1,5 5 7,5 Historia płatności 1,0 4 4,0 Otoczenie przedsiębiorstwa 2,0 7 14 SUMA 43,5

116 Modele scoringowe (ocena punktowa)W modelach scoringowych można wykorzystać jako zmienne objaśniające zarówno zmienne mierzalne (ilościowe) jak i zmienne niemierzalne (jakościowe) Modele scoringowe różnią się: limitem maksymalnej liczby punktów oceny syntetycznej, podziałem łącznej liczby punktów między czynniki obiektywne i subiektywne, minimalną liczbą punktów gwarantującej przyznanie kredytu, doborem, terminologią, wagą oraz liczbą punktów za wskaźniki finansowe, włączeniem bądź nie, prawnych form zabezpieczenia kredytu do formuły oceny punktowej

117 Modele scoringowe (ocena punktowa)Etapy budowy systemu scoringowego zgromadzenie i oczyszczenie danych definicja dobrego i złego klienta wybór próby treningowej do budowy modelu wstępna analiza danych dobór cech do budowy modelu estymacja parametrów modelu ocena jakości modelu uwzględnienie wniosków odrzuconych - reject inference dobór punktu odcięcia (cut-off) wdrożenie systemu scoringowego monitorowanie systemu scoringowego

118 Modele oceny zdolności kredytowejĆWICZENIE 7 Analiza wybranych firm na podstawie wybranych modeli dyskryminacyjnych (polskich i zagranicznych) + porównanie wyników Budowa prostego modelu scoringowego

119 Modele oceny zdolności kredytowej - PODSUMOWANIEJakie modele są stosowane w Państwa firmie? Który z przedstawionych modeli byłby najlepszy dla Państwa firmy? Czy w Państwa firmie stosuje się segmentację klientów na podstawie modelu scoringowego? Jeżeli tak, to jakie są kryteria, wagi oraz punkty odcięcia (cut- off)?

120 PYTANIA? DZIĘKUJĘ!

121 Czynniki jakościowe w analizie kredytowejIstota analizy jakościowej Przykłady parametrów jakościowych Techniki analizy jakościowej

122 Czynniki jakościowe - istotaIstniejąca literatura na temat ryzyka kredytowego oraz przewidywania bankructwa dostarcza modeli zbudowanych głównie w oparciu o czynniki ilościowe. Analiza ilościowa każe patrzeć na czynniki mierzalne liczbowo, takie jak majątek firmy, zobowiązania, przepływy pieniężne, wskaźniki finansowe. Ograniczeniem dla analizy ilościowej jest fakt, że nie obejmuje ona charakterystyk przedsiębiorstwa niedających się zmierzyć liczbowo – takich jak wartość kadry zarządzającej czy ryzyk otoczenia prawnego.

123 Czynniki jakościowe - istotaMimo, iż relatywnie trudniejsze do zanalizowania, czynniki jakościowe są bardzo ważną częścią obrazu przedsiębiorstwa. Nie mierzone w postaci liczbowej, wyrażane są zwykle w postaci zero- jedynkowej (pozytywny vs. negatywny). Istotność czynników ilościowych sugeruje, że analiza kredytowa jest subiektywną oceną analityka kredytowego. W związku z tym użycie jakichkolwiek narzędzi statystycznych jest ograniczone lub prawie niemożliwe. Głównym wyzwaniem zatem podczas analizy czynników jakościowych, powinno być wyznaczenie w metodologii oceny ryzyka kredytowego pewnych ram dla wspomnianej subiektywności. Ramy te oparte są na doświadczeniu lub żmudnych badaniach rynku, które przekształcane są w miarę obiektywne oceny wpływu poszczególnych charakterystyk na wiarygodność kredytową badanej firmy.

124 Czynniki jakościowe - przykładyPrzykłady czynników jakościowych: otoczenie makroekonomiczne konkurencja zagrożenie substytucji siła przetargowa klientów siła przetargowa dostawców rywalizacja branżowa warunki funkcjonowania przedsiębiorców siła innowacji w danej branży jakość sprawozdań finansowych branża działania oraz siła tej branży reputacja pożyczkobiorcy siła ekonomiczna regionu działania pożyczkobiorcy kompetencje kadry zarządzającej ryzyko efektów zewnętrznych (np. regulacja branżowe, zmiany w prawie w trakcie realizacji, itd.) siła sprawozdań finansowych

125 Wskaźniki MakroekonomiczneCPI PKB Conference Board Consumer Confidence deflator ZEW Bilans handlowy DN Saldo obrotów bieżących IFO PMI wynagrodzenia bezrobocie LIBOR Chicago PMI 1) wskaźniki pilotujące, które zmieniają się (wzrastają lub obniżają się) na kilka miesięcy przed zmianą tendencji kształtowania się ogólnych wskaźników poziomu aktywności gospodarczej, np. realnego produktu narodowego brutto. Przykładem mogą tu być ceny akcji i stopa bezrobocia. 2) wskaźniki współbieżne, które zmieniają się mniej więcej jednocześnie z ogólnym stanem gospodarki (np. wskaźnik zmian dochodów osobistych, produkcji przemysłowej, obrotów handlowych). 3) wskaźniki reagujące ze zwłoką, które wykazują tendencję wzrostu lub spadku kilka miesięcy po zmianie tendencji rozwojowej gospodarki (np. podstawowa stopa oprocentowania, przeciętny czas pozostawania bez pracy). ISM Manufacturing Index zamówienia CCI Produkcja przemysłowa Philadelphia FED Index

126 Makroekonomia – analiza - PESTLEP (polityka) Polityka rządu Zmiany oraz uwarunkowania władzy państwowej Polityka handlowa Grupy nacisku Fundusze wsparcia oraz inne inicjatywy wsparcia Wojny i konflikty E (ekonomia) Sytuacja rodzimej gospodarki oraz jej trendy Sytuacja gospodarek zagranicznych oraz jej trendy Polityka podatkowa Sezonowość/warunki klimatyczne Cykle rynkowe Specyficzne czynniki branżowe S (socjologia) Styl życia Demografia Opinie konsumentów Wpływ mediów Zmiany prawa wpływające na uwarunkowania socjalne Marka, wizerunek Przyzwyczajenia zakupowe Moda Reklama i marketing T (technologia) Rozwój technologiczny Zaawansowanie techniczne Wydatki na badania i rozwój Dojrzałość technologiczna Wymiana technologii Mechanizmy zakupowe klientów Legislacja technologiczna L (prawo) Bieżąca legislacja Przyszła legislacja Narodowa i międzynarodowa legislacja Instytucje i procesy regulacyjne (regulatorzy krajowi i międzynarodowi) E (środowiskol) Legislacja środowiskowa Świadomość społeczna ochrony środowiska Agenda polityczna ochrony środowiska Wzory zakupowe klientów Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw

127 Mikroekonomia - analizaZrozumienie otoczenia makroekonomicznego przedsiębiorstwa to jedynie połowa analizy warunków jego działania. Kluczowym jest również zrozumienie otoczenia mikroekonomicznego (branżowego) oraz wpływu jaki ma na organizację. Najpopularniejszą techniką badania otoczenia bliskiego przedsiębiorstwa są analiza SWOT/TOWS oraz analiza pięciu sił Porter’a. PESTLE – środowisko makro 5 sił Porter’a SWOT/TOWS – środowisko mikro Techniki pozwalające ocenić czynniki jakościowe

128 Mikroekonomia – analiza - SWOTSIŁY SŁABOŚCI SZANSE ZAGROŻENIA WEWNĄTRZ ZEWNĄTRZ Strengths: What advantages does your organization have? What do you do better than anyone else? What unique or lowest-cost resources can you draw upon that others can't? What do people in your market see as your strengths? What factors mean that you "get the sale"? What is your organization's Unique Selling Proposition (USP)? Weaknesses: What could you improve? What should you avoid? What are people in your market likely to see as weaknesses? What factors lose you sales? Opportunities: What good opportunities can you spot? What interesting trends are you aware of? Useful opportunities can come from such things as: Changes in technology and markets on both a broad and narrow scale. Changes in government policy related to your field. Changes in social patterns, population profiles, lifestyle changes, and so on. Local events. Threats What obstacles do you face? What are your competitors doing? Are quality standards or specifications for your job, products or services changing? Is changing technology threatening your position? Do you have bad debt or cash-flow problems? Could any of your weaknesses seriously threaten your business?

129 Mikroekonomia – analiza – 5 sił PorteraRYWALIZACJA KONKURENCYJNA GROŹBA NOWYCH WEJŚĆ ZAGROŻENIE SUBSTYTUCJI SIŁA PRZETARGOWA DOSTAWCÓW SIŁA PRZETARGOWA KLIENTÓW Zdolność do zmian Koszty zmian Liczba dostawców Wielkość dostawców Unikalność usług Zdolność do zastąpienia Koszt zmiany Czas i koszty Wiedza specjalistyczna Ekonomia skali Przewaga kosztowa Ochrona technologiczna Bariery wejscia Liczba klientów Wielkość zamówień Różnice między konkurentami Wrażliwość cen Zdolność do zastąpienia Koszt zmiany Liczba konkurentów Różnice jakościowe Koszty zmian Lojalność klientów

130 Czynniki jakościowe w analizie kredytowej - PODSUMOWANIECzy czynniki jakościowe oceniane są przez dział analizy finansowej/kredytowej? Jakie czynniki jakościowe są brane pod uwagę w ocenie ryzyka kredytowego? Jakie jeszcze powinny być brane pod uwagę?

131 PYTANIA? DZIĘKUJĘ!