1 Polityka bezpieczeństwa

2 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

3 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

4 Wprowadzenie Polityka bezpieczeństwa (ang. security policy) jest zbiorem spójnych, precyzyjnych i zgodnych z obowiązującym prawem przepisów, reguł i procedur, według których dana organizacja buduje, zarządza oraz udostępnia zasoby i systemy informacyjne i informatyczne. Określa ona, które zasoby i w jaki sposób mają być chronione [wikipedia.org]

5 Wprowadzenie Polityka bezpieczeństwa (PB) obejmuje swoim zakresem nie tylko sieć komputerową przedsiębiorstwa czy instytucji, ale także całość zagadnień związanych z bezpieczeństwem danych będących w dyspozycji firmy Polityka bezpieczeństwa organizacji definiuje poprawne i niepoprawne - w sensie bezpieczeństwa - sposoby wykorzystywania kont użytkowników i danych przechowywanych w systemie PB powinna być dokumentem spisanym PB należy przedstawić pracownikom, tak aby była ona zrozumiana PB zazwyczaj jest konkretnym rozwiązaniem specyficznym dla rozważanej firmy, czyli trudno uogólniać zasady tworzenia polityki

6 Polityka bezpieczeństwaPowinna zawierać: Wyjaśnienia, definicje podstawowych pojęć Podział odpowiedzialności i kompetencji Jasne sformułowania, prosty język Opis mechanizmów realizujących PB NIE powinna zawierać: Szczegółów technicznych Bezkrytycznych zapożyczeń z innych rozwiązań

7 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

8 Etapy realizacji polityki bezpieczeństwaAudyt istniejących zasobów i zagrożeń Opracowanie projektu i dokumentacji Wdrożenie projektu Ciągły nadzór, kontrola i modyfikacja istniejącej polityki

9 Realizacja polityki bezpieczeństwaPolityka bezpieczeństwa wymaga ciągłych modyfikacji odzwierciedlających zmieniające się uwarunkowania pracy firmy, profilu działania, stosowanego sprzętu i oprogramowania Należy określić co jaki czas mają być wykonywane wewnętrzne i zewnętrzne audyty bezpieczeństwa oraz zmiany w polityce bezpieczeństwa

10 Model realizacji polityki bezpieczeństwaNorma PN-ISO/IEC stosuje „Planuj – Wykonuj – Sprawdzaj – Działaj” (PDCA) dla wdrażania SZBI (Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji) Planuj - ustanowienie SZBI, celów, zakresu stosowania, procesów i procedur odpowiadających zarządzaniu ryzykiem oraz zwiększających bezpieczeństwo informacji tak, aby uzyskać wyniki zgodne z ogólnymi zasadami i celami instytucji

11 Model realizacji polityki bezpieczeństwaWykonuj - wdrożenie i eksploatacja SZBI - wdrożenie i eksploatacja polityki SZBI, zabezpieczeń, procesów i procedur Sprawdzaj - monitorowanie i przegląd SZBI - pomiar wydajności procesów w odniesieniu do polityki SZBI, celów i doświadczenia praktycznego oraz dostarczania raportów kierownictwu do przeglądu Działaj - utrzymanie i doskonalenie SZBI - podejmowanie działań korygujących i zapobiegawczych na podstawie wyników wewnętrznego audytu SZBI i przeglądu realizowanego przez kierownictwo lub innych istotnych informacji, w celu zapewnienia ciągłego doskonalenia SZBI

12 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

13 Zasoby chronione w ramach polityki bezpieczeństwaSprzęt komputerowy: procesory, zasoby dyskowe, użytkowane połączenia teleinformatyczne, terminale, urządzenia sieciowe Oprogramowanie: systemy operacyjne, oprogramowanie aplikacyjne, teksty źródłowe programów, programy pomocnicze i komunikacyjne Dane firmy: transmitowane, dane przechowywane w plikach i w systemach bazodanowych, kopie zapasowe, zapisy zdarzeń (logi), dane przechowywane i przesyłane w wersji papierowej Ludzie: użytkownicy i administratorzy Dokumentacja sprzętu, oprogramowania, lokalnych regulaminów i procedur postępowania Inne materialne zasoby: pomieszczenia, sieć energetyczną, papiery wartościowe

14 Typowe elementy polityki bezpieczeństwaDefinicje podstawowych pojęć Określenie kto za co odpowiada w przedsiębiorstwie Określenie, kto i jakie może mieć konto w systemie Określenie, czy wiele osób może korzystać z jednego konta Określenie, kiedy można odebrać prawo do konta, co zrobić z kontem po odejściu pracownika Zdefiniowanie wymagań dotyczących haseł Określenie zasad podłączenia i korzystania z sieci WAN

15 Typowe elementy polityki bezpieczeństwaOkreślenie zasad podłączenia i korzystania z sieci Internet (caching, filtry) Określenie zasad udostępniania informacji w Internecie Regulamin użytkownika Zobligowanie pracowników do podporządkowania się zaleceniom administratorów systemu w kwestii bezpieczeństwa Określenie zasad korzystania z połączeń modemowych Określenie metod ochrony krytycznych danych firmy (finanse, dane osobowe, dane o klientach)

16 Typowe elementy polityki bezpieczeństwaOkreślenie metod ochrony przed wirusami Określenie zasad sporządzania audytów bezpieczeństwa, kontroli systemu, zapisu historii pracy systemu Określenie zasad dokonywania uaktualnień oprogramowania Określenie zasad korzystania z usługi outsourcing Określenie zasad serwisowania sprzętu

17 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

18 Strategie bezpieczeństwaStrategie bezpieczeństwa spisane w formie dokumentu tworzą plan ochrony, który jest opracowywany przez osoby opiekujące się systemem informatycznym Plan ochrony powinien zawierać: Opis realizacji metod kontroli dostępu do systemu i zasobów Opis metod okresowego lub stałego monitorowania systemu Dokładny opis metod reagowania na wykrycie zagrożenia Opis metod likwidacji skutków zagrożeń

19 Koncepcje strategii ochronyZasada poziomu bezpieczeństwa – celem projektanta powinno być zapewnienia maksymalnie dostatecznej ochrony i odpowiednio duże zmniejszenie ryzyka wystąpienia zagrożeń, a nie zbudowanie zabezpieczeń idealnych Zasada opłacalnych zabezpieczeń – mechanizmy zapewniające ochronę systemu informatycznego są opłacalne jedynie w przypadku, gdy koszt ich wdrożenia jest niższy niż koszty związane z wykorzystaniem danego zagrożenia

20 Koncepcje strategii ochronyZasada najmniejszych przywilejów – wymaga, aby użytkownicy końcowi, procesy czy też programy komputerowe miały dostęp jedynie do tych zasobów systemu informatycznego, do których dostęp ten jest wymagany Zasada rozdzielania informacji – polega na ograniczeniu dostępu do pewnych zasobów jedynie dla tych osób, które powinny ów dostęp posiadać (reguły „Need to Know” oraz „In The Know” Zasada separacji obowiązków – określa konieczność pozbawienia pojedynczych osób zdolności do wykonywania krytycznych działań w całości

21 Koncepcje strategii ochronyZasada niskiej złożoności systemów – dla złożonych systemów bezpieczeństwa prawdopodobieństwo wystąpienia w nich błędu jest wprost proporcjonalne do ich złożoności, więc projektowane środki ochrony powinny być proste i skuteczne Zasada najsłabszego ogniwa – niezbędna jest ochrona nie tylko zasobów strategicznych, lecz także tych mniej znaczących, w myśl zasady, iż system jest tak bezpieczny jak jego najsłabsze ogniwo Zasada ograniczonego zaufania – odnosi się do konieczności odseparowania od siebie systemów i ograniczenia relacji zaufania między nimi

22 Koncepcje strategii ochronyZasada wąskiego przejścia – polega na ograniczeniu liczby możliwych wejść do systemu informatycznego, zmusza to napastnika do używania kanału, który jest odpowiednio dobrze kontrolowany (np. przez zaporę ogniową) Zasada dogłębnej ochrony – dotyczy tworzenia wielu warstw zabezpieczeń w systemie informatycznym Zasada zróżnicowanej ochrony – polega na stosowaniu nie tylko dostatecznie dużej ilości warstw mechanizmów obronnych, ale również ich zróżnicowaniu

23 Analizy ryzyka Ograniczenie ryzyka – realizowane poprzez stosowanie odpowiednich zabezpieczeń Przeniesienie ryzyka – odpowiedzialność za ewentualne wykorzystanie podatności przez zagrożenie spoczywa na innej jednostce organizacyjnej Unikanie ryzyka – realizowane poprzez usunięcie jednego z aktywów, które podatne jest dane zagrożenie, nie są wtedy wymagane żadne mechanizmy bezpieczeństwa Akceptowanie ryzyka – w przypadku zagrożeń, przed którymi ochrona jest wysoce nieopłacalna oraz prawdopodobieństwo wystąpienia jest znikome, możliwe jest w pełni świadome zaakceptowanie ryzyka

24 Zarządzanie ryzykiem

25 Reakcje na próby ataku na systemBrak działania Analiza sytuacji Zatrzymanie pracy całego lub części systemu, poinformowanie użytkowników Analiza zapisu stanu systemu Odtworzenie z archiwów ostatniego stanu systemu

26 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

27 Sposoby zabezpieczeń Organizacyjne Administracyjne Fizyczne TransmisjiEmisji Programowe

28 Organizacyjne zabezpieczenia systemuOkreślenie specjalnych obszarów chronionych Ograniczenie wymiany dokumentów Opracowanie regulaminów i procedur pracy Utworzenie procedur awaryjnych Ograniczenie ryzyka błędów ludzkich (wprowadzenie procedur kontrolnych, bilansowanie) Opracowanie procedur przyjmowania urządzeń (kontrola jakości, gwarancja, serwis, certyfikacja, ochrona zewnętrzna) Opracowanie procedur odbioru i certyfikacji oprogramowania Szkolenia pracowników

29 Administracyjne zabezpieczenia systemuOdpowiednie kierowanie wszystkim procesami Certyfikacja sprzętu, oprogramowania, pomieszczeń, osoby Zarządzanie dostępem do pomieszczeń i obiektów Zarządzanie kluczami kryptograficznymi Administrowanie systemem informatycznym

30 Fizyczne zabezpieczenia systemuFizyczne zabezpieczenie pomieszczeń Obszary chronione Strefy ochronne Wycofywanie, niszczenie starych podzespołów komputerowych Zapewnienie odpowiednich źródeł zasilania Bezpieczne przechowywanie gotówki, papierów wartościowych Stosowanie sprzętu zapasowego (awaryjnego)

31 Zabezpieczenia transmisjiOkreślenie głównych i awaryjnych dróg transmisji Zabezpieczanie dokumentów elektronicznych Zabezpieczenie sieci telekomunikacyjnej i telefonicznej

32 Zabezpieczenia emisjiOdpowiedniej jakości sprzęt komputerowy Strefy ochronne Ekranownie

33 Programowe zabezpieczenia systemuKontrola dostępu do systemu, ochrona plików i bazy danych Zastosowania narzędzi kryptograficznych Użycie mechanizmów separacji (firewall) Użycie mechanizmów wykrywania włamań (IDS, IPS) Użycie programów antywirusowych Użycie programów do monitorowania działań użytkowników systemów informatycznych

34 Szkolenia pracownikówMechanizmy bezpieczeństwa będą skuteczne, jeżeli personel zostanie prawidłowo przeszkolony z zakresu bezpieczeństwa Na zakończenie szkolenia pracownik powinien otrzymać i podpisać regulamin użytkownika opracowany dla danego stanowiska pracy Łamanie zaleceń regulaminu użytkownika powinno wiązać się z karami dla pracownika Dotyczy to również wszystkich nowych pracowników przyjmowanych do pracy

35 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

36 Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwaModele zabezpieczeń: brak zabezpieczeń i bierne oczekiwanie, ochrona wybranych elementów, ochrona całości przedsiębiorstwa Polityka wewnętrzna powinna zapewniać aktualizacje procedur bezpieczeństwa, analizę zagrożeń oraz ocenę skuteczności stosowanych metod Organizacja firmy – zaleca się żeby w firmie powstała osobna komórka organizacyjna zajmująca się bezpieczeństwem i zatrudniająca specjalistów

37 Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwaZatwierdzenie systemu bezpieczeństwa – zarząd firmy powinien formalnie zatwierdzać najważniejsze dokumenty związane z bezpieczeństwem Kontrola – specjalna komisja kontroli wewnętrznej systemu bezpieczeństwa powinna systematycznie kontrolować system. Zalecana są także kontrole zewnętrzne Współpraca kierownictwa – ważne decyzje muszą być podejmowane w porozumieniu z innymi działami i zarządem

38 Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwaOdpowiedzialny dobór kadr na ważne stanowiska związane z bezpieczeństwem Dbałość o pracownika – pracownik jest najważniejszym i często najsłabszym elementem systemu Współpraca z kontrahentem wymaga dokładnej kontroli

39 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

40 Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwaEtap przygotowania Praca nad projektem Wyniki projektowania Etapy wdrożenia systemu bezpieczeństwa

41 Etap przygotowania Marketing – ważne jest poprzez odpowiedni marketing przekonać zarząd i pracowników do konieczności opracowania polityki bezpieczeństwa Różnorodność problemu – każde przedsiębiorstwo wymaga innych technik i innego podejścia do problemu Opis procesów pracy zachodzących w przedsiębiorstwie Opracowanie lista obiektów występujących w firmie wraz z ich dokładnym opisem i ewentualną dokumentacją (np. nieruchomości, obiekty ruchome, narzędzia pracy, pracownicy, dokumenty, itd.)

42 Praca nad projektem Planowanie, jaki zakres działalności przedsiębiorstwa będzie chroniony i w jaki sposób Zdefiniowanie źródeł informacji i drogi jej przekazywania Wybór różnorodnych metod zabezpieczeń (fizycznych, programowych, transmisji, administracyjnych, organizacyjnych) na podstawie aktualnej wiedzy, statystyk, istniejących zabezpieczeń, opinii fachowców, wymogów prawnych Analiza wprowadzanych zabezpieczeń i ich wpływu na procesy pracy. Ewentualna zmiana tych procesów w porozumieniu z kierownictwem poszczególnych jednostek

43 Wyniki projektowania Opis zakresu systemuOpis przyjętej polityki bezpieczeństwa Opis wpływu systemu ochrony na działanie przedsiębiorstwa Lista obszarów chronionych Lista procesów i procedur zdefiniowanych w przedsiębiorstwie Opis etapów wdrażania systemu Kosztorys wprowadzenia systemu Prezentacja pokazująca korzyści wypływające z wdrożenia systemu bezpieczeństwa

44 Etapy wdrożenia systemu bezpieczeństwaDziałania marketingowe w celu przekonania pracowników i zarządu o potrzebie wdrożenia nowych rozwiązań podnoszących bezpieczeństwo Przygotowanie organizacyjne przedsiębiorstwa w celu osiągnięcia sytuacji optymalnej dla działania systemu bezpieczeństwa Przeszkolenie kierownictwa w zakresie: informacji merytorycznych o systemie i wiedzy z zakresu prowadzenia wdrożenia Przygotowanie dokumentacji (najlepiej dla każdego pracownika) Wprowadzenie podstawowej wersji systemu bezpieczeństwa obejmującej działania do tej pory już wykonywane, ale nie spisane formalnie

45 Etapy wdrożenia systemu bezpieczeństwaWprowadzenie pełnej wersji pilotażowej systemu bezpieczeństwa w wybranej jednostce organizacyjnej Przeprowadzenie cyklu szkoleń dla wszystkich pracowników. Zakres szkoleń powinien obejmować: ogólny opis systemu bezpieczeństwa, szczegółowe działanie systemu w poszczególnych jednostkach, szczegółowe omówienie kompetencji i zakresu obowiązków dotyczących każdego stanowiska pracy, przedstawienie wpływu systemu na dotychczas obowiązujące procesy pracy, regulamin pracownika Wprowadzenie systemu po kolei w każdej jednostce organizacyjnej Zakończenie wdrożenia i odebranie prac przez kierownictwo

46 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

47 Przykładowa procedura dla kontroli antywirusowejUczestnicy: administrator, operatorzy Zalecenia: Kontrola antywirusowa powinna być przeprowadzana codziennie Należy używać dwóch programów antywirusowych Komputer powinien być sprawdzany pod względem obecności wirusów po uruchomieniu specjalnej dyskietki bez dostępu do sieci Kroki: Administrator lub operatorzy przeprowadzają kontrolę antywirusową na każdym komputerze Po wykrycia wirusa należy natychmiast powiadomić administratora Administrator usuwa wirusa i podejmuje korki zaradcze Fakt kontroli antywirusowej należy odnotować

48 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

49 Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwaRady według Aleksandera Czarnowskiego, prezes Rady Nadzorczej AVET Information and Network Security Sp. z o.o. Warto zatrudnić eksperta z zewnątrz - zwrot z inwestycji jest szybszy, a wdrożony system może oferować oczekiwany poziom bezpieczeństwa i spełniać wymagania prawne i technologiczne Nie należy zatrudniać ludzi, którzy publicznie chwalą się włamaniami. Prawdziwi audytorzy przede wszystkim podnoszą poziom bezpieczeństwa, a nie atakują systemu

50 Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwaCzłonkowie zarządu powinni uczestniczyć w tworzeniu polityki bezpieczeństwa i wypełnianiu jej postulatów. Poparcie zarządu pozwala nie tylko uchwalić odpowiedni budżet na bezpieczeństwo, ale też np. wprowadzić wewnętrzne normy i regulaminy oraz wyciągać konsekwencje wobec pracowników, którzy ich nie przestrzegają Projekty dotyczące ochrony informacji elektronicznej powinny być oparte na zarządzaniu ryzykiem. Najważniejsze jest poprawne określenie zagrożeń i prawdopodobieństwa ich wystąpienia oraz oszacowanie związanego z tym ryzyka. Wynik tych obliczeń należy weryfikować okresowo

51 Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwaTylko stałe monitorowanie działania systemów i realizacji założeń polityki bezpieczeństwa, adaptowanie się do zmian oraz wykorzystanie nowych technologii umożliwia pogodzenie celów biznesowych z bezpieczeństwem IT Nieodłącznym elementem bezpieczeństwa są: audyt i treningi - wymagają ich międzynarodowe i krajowe normy oraz zalecenia dotyczące bezpieczeństwa informacji elektronicznej. Audyt pozwala na weryfikację obecnego stanu i planowanie dalszych działań biznesowych i technologicznych

52 Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwaZastosowanie systemu o prostej architekturze zwiększa wydajność pracy oraz dostępność, integralność i poufność informacji. System taki można efektywnie kontrolować i łatwiej go rozbudowywać. Jego wdrożenie i eksploatacja jest tańsza niż rozbudowanych rozwiązań System zabezpieczeń powinien składać się z różnych mechanizmów. Od strony organizacyjnej wprowadza się segregację i podział ról oraz uprawnień dla użytkowników i systemów. Osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo systemu powinna jednak zadbać o zachowanie równowagi między prostotą architektury a liczbą mechanizmów bezpieczeństwa

53 Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwaW stosunku do gotowych produktów należy stosować zasadę ograniczonego zaufania. Każde, nawet najlepsze narzędzie może mieć problemy z zagwarantowaniem bezpieczeństwa Nawet najprostsze mechanizmy logujące zdarzenia mogą okazać się bardzo pomocne w razie incydentu naruszenia bezpieczeństwa

54 Plan wykładu Wprowadzenie Realizacja polityki bezpieczeństwaZawartość polityki bezpieczeństwa Strategie bezpieczeństwa Sposoby zabezpieczeń Bezpieczeństwo vs. polityka przedsiębiorstwa Projektowanie systemu i procedur bezpieczeństwa Przykładowe elementy polityki bezpieczeństwa Rady dla wdrażających politykę bezpieczeństwa Podsumowanie

55 Podsumowanie Polityka bezpieczeństwa jest niezwykle ważnym dokumentem z punktu widzenia bezpieczeństwa Każde przedsiębiorstwo, instytucja powinno posiadać taki dokument Polityka bezpieczeństwa powinna być uwzględniana w czasie realizacji wszystkich projektów informatycznych i teleinformatycznych Polityka bezpieczeństwa wymaga ciągłych uaktualnień wynikających z rozwoju przedsiębiorstwa, instytucji oraz pojawiania się nowych zagrożeń