1 POLITYKA OCHRONY ZDROWIA w UNII EUROPEJSKIEJ
2 Literatura: Polityka zdrowia publicznego w krajach Unii Europejskiej, W. Holland, E. Mossialos (red.), Ignis, Warszawa 2002
3 akson.sgh.waw.pl/forum/
4 DATA TEMAT Miejsce ochrony zdrowia w systemie polityki społecznej Ochrona zdrowia w dokumentach UE. Standardy w polityce zdrowotnej Zdrowie publiczne i jego priorytety w UE Potrzeby zdrowotne jako przesłanka polityki zdrowotnej Modele polityki ochrony zdrowia w wybranych krajach Charakterystyka ubezpieczeń zdrowotnych w ubezpieczeniu społecznym w krajach UE Koordynacja polityki ochrony zdrowia w UE
5 Początki współczesnej polityki społecznej - Niemcy XIX w.ustawa dotycząca ubezpieczenia chorobowego robotników; ustawa o ubezpieczeniu wypadkowym; ustawa o zabezpieczeniu na wypadek inwalidztwa i starości; ustawa o pośrednictwie pracy i ubezpieczeniu bezrobotnych (UK)
6
7
8 Przykłady kwestii społecznychubóstwo, bezrobocie, edukacja, mieszkalnictwo, zdrowie, migracje, ekokwestia, patologia społeczna.
9 Urodzenia i zgony w Polsce w latach 1946 - 2004
10
11 Potrzeby fizjologiczneTeoria hierarchii potrzeb (A. Maslow) Potrzeby estetyczne Potrzeby wiedzy i rozumienia Potrzeby samorealizacji Potrzeby szacunku Potrzeby przynależności i miłości Potrzeby bezpieczeństwa Potrzeby fizjologiczne
12
13 Szacunek wpływu czterech czynników na przyczyny śmierci
14 Stopnie ujednolicania polityk w ramach Unii Europejskiejkoordynacja Otwarta metoda koordynacji w zakresie zatrudnienia i zabezpieczenia społecznego, harmonizacja unifikacja Ujednolicanie odnosi się przede wszystkim do celów, a nie metod ich realizacji.
15 Drogi ujednolicania polityki ochrony zdrowia w UEustalenie wysokich norm jakości i bezpieczeństwa w odniesieniu do organów i substancji pochodzenia ludzkiego, krwi i substancji krwiopochodnych; działania w dziedzinie weterynarii i fitosanitarne, odnoszące się do ochrony zdrowia publicznego, Działania sprzyjające i zachęcające do ochrony i poprawy zdrowia ludzkiego
16 Powszechna Deklaracja Praw człowieka ONZ z 1948 r.:Każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt, w tym m.in. opiekę lekarską (art. 25). Karta Społeczna Rady Europy: Art. 11 prawo do ochrony zdrowia, zobowiązanie państw ratyfikujących Kartę do eliminacji przyczyn chorób, wprowadzenia ułatwień w korzystaniu z poradnictwa i oświaty dla ochrony zdrowia i rozwijania indywidualnej odpowiedzialności w sprawach zdrowia i zapobiegania chorobom, zwłaszcza epidemicznym.
17 Karta Praw Człowieka z 1966 r. (art. 12):zapewnienie zmniejszenia liczby poronień i śmiertelności wśród dzieci, poprawienie higieny społecznej i podniesienie bhp, poddawanie kontroli, zapobieganie i leczenie chorób epidemicznych i zawodowych, stworzenie warunków zapewniających pomoc i opiekę na wypadek choroby. Traktat o EWG: Wśród zadań w obszarze polityki społecznej wymieniono potrzebę ochrony przed wypadkami i chorobami zawodowymi.
18 Traktat z Maastricht: art. 129 – Wspólnota będzie działać na rzecz zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia Traktat Amsterdamski: art. 152 – dalsze rozszerzenie zadań Rady Unii Europejskiej Unia utrzymała w mocy zapisy Karty Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców, gwarantującej opiekę zdrowotną każdemu zatrudnionemu i jednolite zasady obrotu lekami, prowadzenie ich spisu i ustalającej zasady reklamy leków.
19 Priorytety zdrowotne Uniibezpieczne warunki pracy, przeciwdziałanie chorobom nowotworowym i układu krążenia, zwalczanie nadmiernego spożycia alkoholu, walka z AIDS i narkomanią, prowadzenie wspólnych badań medycznych ( w tym w zakresie geriatrii), ułatwienia w dostępie do rynków pracy w zawodach medycznych w krajach UE, spopularyzowanie roli lekarza rodzinnego w rozwoju opieki medycznej
20 Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promocji zdrowia fizycznego poprzez wysiłek społeczności, higienę środowiska, kontrolę zakażeń, nauczanie zasad higieny osobistej, organizację służb medycznych i pielęgniarskich ukierunkowaną na zapobieganie chorobom i wczesną diagnozę, rozwój mechanizmów społecznych zapewniających każdemu indywidualnie i społeczności warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia. C.E. Winslow, Yale, 1920 r.
21 Trzy obszary zdrowia publicznego:część wiedzy biomedycznej stosowana przez lekarzy do identyfikacji czynników ryzyka utraty zdrowia (zaspokojenie indywidualnych potrzeb zdrowotnych); część wiedzy biomedycznej stosowana do zaspokojenia zbiorowych potrzeb zdrowotnych (nadzór epidemiologiczny, szczepienia ochronne, nadzór nad żywnością i żywieniem); część wiedzy skupiona w innych dyscyplinach – od biologii po nauki techniczne i społeczne – stosowana na rzecz poprawy warunków zdrowotnych społeczeństwa (pozalekarski system działań na rzecz zdrowia społeczeństwa).
22 Zdrowie publiczne bywa utożsamiane (niesłusznieZdrowie publiczne bywa utożsamiane (niesłusznie!) ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków publicznych w przeciwieństwie do dostarczanych przez sektor prywatny. Zachowania społeczne (np. dostarczanie wody zdatnej do picia, szczepienia ochronne) i indywidualne (np. palenie tytoniu, dieta szkodliwa dla zdrowia).
23 Warunki zdrowotne społeczeństwa obejmują wykształcenie ludności, rynek pracy i zatrudnienie, warunki pracy i nauki, warunki mieszkaniowe, odzież, skalę spożycia zbiorowego, transport i komunikację, wypoczynek i czas wolny, swobody obywatelskie, bezpieczeństwo socjalne. Tak rozumiane warunki zdrowotne pozostają w znacznej mierze zależne od jakości polityki społecznej i poziomu realizowanych świadczeń.
24 Główne problemy ochrony zdrowia w krajach UE:nierówny stan zdrowia i nierówny dostęp do świadczeń zdrowotnych; zróżnicowanie korzystaniu ze świadczeń (np. szczepienia, planowanie rodziny, badania przesiewowe); trudności w alokacji ograniczonych środków dla różnych strategii (np. prewencja czy lecznictwo, planowanie rodziny czy aborcje); zdrowotne konsekwencje stylu życia i stylu konsumpcji.
25 Dziedziny priorytetowe polityki zdrowotnej w UEszkodliwość spożycia alkoholu, nadużywanie leków, zdrowe środowisko naturalne i społeczne, niepełnosprawność fizyczna, zdrowie matki i dziecka, kontrola ciśnienia krwi, bezpieczeństwo pracy, zdrowie psychiczne, ruch fizyczny, prawidłowe odżywianie, zdrowe uzębienie, screening nowotworów, palenie papierosów, wypadki i urazy, kontrola urodzeń.
26 Kryteria służące określaniu funkcji UE w dziedzinie zdrowia publicznegoUstalenie, gdzie występuje potrzeba koordynacji lub korzystania z doświadczeń innych krajów; Określenie, jakie funkcje mogą być realizowane bardziej efektywnie (ekonomia skali), Wskazanie zagadnień transgranicznych (epidemie, zagrożenie środowiska naturalnego, Ustalenie, gdzie potrzebna jest standaryzacja wyników dla porównań międzynarodowych, Ustalenie, które działania UE mają wyraźny wpływ na stan zdrowia społeczeństwa.
27 Zadania polityki zdrowotnej:Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa, Ocena zasobów systemu ochrony zdrowia, Analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki zdrowotnej, Ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeń, Ocena możliwego do wykorzystania potencjału rezerw tkwiących w postępie naukowym i technicznym, Kalkulacja rzeczywistych kosztów leczenia, Uświadomienie wszystkim mającym bezpośredni wpływ na promocję, zachowania zdrowotne i ochronę zdrowia ich współodpowiedzialności za stan zdrowia społeczeństwa. Celem polityki zdrowotnej jest proponowanie takich rozwiązań w skali kraju, które uzyskają akceptację z racji realnych szans na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa.
28 Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwaOcena zasobów systemu ochrony zdrowia Analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki zdrowotnej Ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeń Ocena możliwego do wykorzystania potencjału rezerw tkwiących w postępie naukowym i technicznym Kalkulacja rzeczywistych kosztów leczenia
29 Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwaanaliza struktury demograficznej społeczeństwa, analiza danych dotyczących stanu zdrowia poszczególnych grup ludności, ocena wyników badań makrospołecznych dotyczących stanu zdrowia ewentualnie – badania empiryczne (np. badania weryfikujące samoocenę stanu zdrowia)
30 Ocena zasobów systemu ochrony zdrowiaocena zasobów ludzkich: struktura zatrudnienia pracowników ochrony zdrowia wg zawodów i specjalności, wykształcenia, sektora i miejsca pracy (nadwyżki i niedobory kadry każdego szczebla), ocena zasobów materialnych: wyposażenie placówek służby zdrowia, stan i rozmieszczenie placówek (warunki korzystania i udzielania usług zdrowotnych w istniejącej bazie)
31 Analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki zdrowotnejocena struktury organizacyjnej i dostępności placówek POZ i specjalistycznych, szpitali, klinik i sanatoriów, ocena systemu przepływu pacjentów między placówkami poszczególnych szczebli, analiza systemu przekazywania danych, analiza ekonomiczna istniejącego systemu, ocena działania systemów towarzyszących (np. ratownictwo medyczne)
32 Ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeńocena zakresu dostępności świadczeń zdrowotnych w porównaniu do ich dostępności w innych krajach (koszyk świadczeń zdrowotnych), ocena okresu oczekiwania na świadczenia zdrowotne, ocena społecznych nakładów na ochronę zdrowia (udział wydatków na ochronę zdrowia w produkcie krajowym brutto PKB; skala wydatków ponoszonych bezpośrednio przez ludność z dochodów własnych), ocena skuteczności systemu finansowania ochrony zdrowia, analiza relacji między nakładami (wydatkami) a efektami (korzyściami)
33 Metody pomiaru i oceny stanu zdrowiaDo pomiaru stanu zdrowia używa się przede wszystkim tzw. wskaźników negatywnych, tzn. świadczących o występowaniu choroby, a nie stanu zdrowia. Wśród wskaźników stanu zdrowia znajdujemy takie, które świadczą o stanie zdrowia i takie, które pokazują, jak przebiega proces zmian w stanie zdrowia społeczeństwa (np. chorobowość i zachorowalność).
34 Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 1Wskaźniki jawne (zachorowalność, chorobowość, umieralność, śmiertelność itp.) Wskaźniki ukryte (odnoszą się do odległych w czasie i trudnych obecnie do określenia długookresowych konsekwencji niektórych schorzeń, np. AIDS, WZW, choroby nowotworowe) Wskaźniki pokazują skalę problemów zdrowotnych i z tej racji mogą być traktowane jako ważna przesłanka planowania działań w zakresie polityki zdrowotnej .
35 Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 2Niektóre wskaźniki zdrowia (śmiertelność noworodków, przeciętne trwanie życia) są jednocześnie wskaźnikami dobrobytu społecznego; Brak jest jednego, uniwersalnego wskaźnika zdrowia, który zawierałby syntetyczną, porównywalna miarę zdrowia i nadawał się do wykorzystania w stosunku do poszczególnych grup społecznych, całego społeczeństwa oraz do porównań międzynarodowych; Wskaźniki mają charakter obiektywny (informują o częstości występowania określonych zjawisk) lub subiektywny (np. samoocena stanu zdrowia, wpływ zdrowia na aktywność zawodową)
36 Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 3Wskaźniki bezpośrednie: Pozytywne (przedstawiające wielkości wybranych cech antropometrycznych – wzrost, relacja masy ciała do wzrostu itp. - i przeciętne dalsze trwanie życia), Negatywne (biomedyczne mierniki chorób i zgonów); Wskaźniki pośrednie: charakteryzują szeroko pojęte środowisko życia ludności i zachowania oraz funkcjonowanie służby zdrowia
37 Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 4Najczęściej używane wskaźniki zdrowia Zachorowalność (zapadalność); Chorobowość; Umieralność noworodków; Umieralność niemowląt; Śmiertelność; Przeciętne dalsze trwanie życia (dla osób w wieku 0, 30, 45, 60, 80 lat w momencie badania)
38 Źródło: Stan zdrowia ludności Polski w 2004 r. , GUS, Warszawa 2006, s
39
40 System ochrony zdrowia w Niemczech (1)finansowany ze składek ubezpieczenia chorobowego (średnia składka 14,2%) ok. 280 kas ubezpieczenia chorobowego (w tym ok. 260 w starych landach) największa część wydatków przeznaczona na leczenie szpitalne, ambulatoryjne i refundację wydatków na leki
41 System ochrony zdrowia w Niemczech (2)reforma systemu ubezpieczeń zdrowotnych (cele: ograniczenie i racjonalizacja wydatków, podniesienie konkurencyjności kas chorobowych poprzez jakość usług, wprowadzenie Funduszu Zdrowia – ograniczenie wysokości składki) ubezpieczenie pielęgnacyjne wyłączone z ubezpieczenia chorobowego
42 System ochrony zdrowia w Szwecjiświadczenia finansowane z budżetu państwa i budżetów kantonalnych (podatki jako źródło finansowania) opieka podstawowa, małe szpitale, szpitale wielospecjalistyczne i szpitale regionalne (kliniczne) krajowe ubezpieczenie zdrowotne (od 1955 r. jako dobrowolne, od lat 70. – obowiązkowe)
43 System ochrony zdrowia w Wlk. Brytaniipodział na świadczenia gwarantowane przez państwo (w ramach NHS) i indywidualnie finansowane świadczenia zdrowotne ubezpieczenia zdrowotne jako źródło finansowania świadczeń dodatkowych największa część wydatków ponoszonych przez NHS przeznaczana jest na opiekę szpitalną
44 System ochrony zdrowia w Finlandiisystem powszechny, finansowany przez różne podmioty polityki zdrowotnej (państwo, kasy ubezpieczenia chorobowego, samorządy terytorialne, pracodawców) publiczna opieka zdrowotna finansowana jest z podatków i zapewniana przez samorządy medycyna pracy finansowana jest przez pracodawców (otrzymują zwrot 50 % wydatków)
45 Struktura wydatków kas chorobowych w Austrii w 2005 r. w mln EURLekarze Lekarstwa Dentyści Świadcze-nia związa-ne z ma-cierzyń-stwem Zasiłek chorobowy Koszty administra-cyjne Szpitale Inne 2.916 2.463 703 467 371 346 3.419 1.199 24% 21% 6% 4% 3% 29% 10% Około połowa wydatków kas chorobowych pochodzi ze składek (w wysokości 7,5%,), pozostałe wydatki finansowane są po połowie z dotacji z budżetu państwa oraz opłat ponoszonych dodatkowo przez ubezpieczonych (np. opłaty za realizację recepty). Trudności finansowe kas chorobowych w Austrii związane są w dużej mierze z nie- właściwą strukturą świadczeniodawców (np. zbyt duża liczba małych, nieefektywnych szpitali) i stosunkowo niskimi składkami.
46 Reforma ochrony zdrowia w Austrii 2005 r.Lepsza koordynacja opieki ambulatoryjnej i zakładowej Wprowadzenie instytucji federalnej nadzorującej funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia Uchwalenie ustawy umożliwiającej podniesienie i ujednolicenie standardów świadczeń zdrowotnych Zmiany w planie zdrowotnym mające na celu poprawę dostępności i długookresowe finansowanie świadczeń zdrowotnych Zwiększenie roli dotacji z funduszu federalnego w finansowaniu kosztownych procedur medycznych Wprowadzenie programów zdrowotnych finansowanych z budżetu federacji i landów
47 Finansowanie ochrony zdrowia we FrancjiSkładka na ubezpieczenie zdrowotne pracowników wynosi 13,55% w tym 12,8% opłacane przez pracodawcę. Dodatkowo w ramach podatku socjalnego (7,5% obliczane od 95% wszystkich podlegających opodatkowaniu dochodów, rolnicy – 4,2%) ubezpieczeni współfinansują świadczenia zdrowotne. Ubezpieczony współfinansuje świadczenia w wysokości zależnej od świadczenia (np. pobyt w szpitalu do 20%, wizyta u lekarza rodzinnego 30 – 40%, zakup lekarstw 35 – 65%.
48 Finansowanie ochrony zdrowia we WłoszechWydatki na świadczenia zdrowotne pokrywane są w 41% ze składek na ubezpieczenie chorobowe (składkę w wysokości 2,88% opłaca pracodawca), 38% - z budżetu i 21% ze środków gospodarstw domowych. Współpłacenie dotyczy wszystkich świadczeń zdrowotnych. Coraz szybszy rozwój ubezpieczeń dodatkowych UBEZPIECZENIE PRYWATNE A UBEZPIECZENIE DODATKOWE
49
50
51 Wydatki na cele socjalne państw członkowskich UE
52 Wydatki całkowite na ochronę zdrowia per capita w 2001 r. w USD PPPŹródło: Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce – Zielona księga, MZ. Warszawa 2003
53 Wydatki całkowite na ochronę zdrowia w wybranych krajach UE w latach1995 – 2002 (ceny stałe z 1995 r.) Źródło: Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce – Zielona księga, MZ. Warszawa 2003
54 Wydatki na ochronę zdrowia w 2001 r. jako procWydatki na ochronę zdrowia w 2001 r. jako proc. PKB i zmiana wydatków w latach Źródło: Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce – Zielona księga, MZ. Warszawa 2003
55
56
57 2002 waren die Zahlen für Österreich (Prozent): 5,4 – öffentliche Ausgaben, 2,3 – private Ausgaben.(Zum Vergleich: Deutschland: 8,6 und 2,3 Norwegen: 7,4 und 1,3 Dänemark: 7,3 und 1,5 Irland: 5,5 und 1,8)