1 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Ichtiofauna rzek zlewni rzeki Wel - Ocena stanu ekologicznego za pomocą wskaźników EFI+ i EFI Janusz Ligięza Paweł Prus Jacek Szlakowski Paweł Buras Wiesław Wiśniewolski Irena Borzęcka

2 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Wskaźnik dla rzek z dominacją ryb łososiowatych (Salmonid index): Zagęszczenie (osobn. 100 m -2 ) gatunków nie tolerujących deficytów tlenu (wymagania >6 mgO 2 dm -3 ) Zagęszczenie (osobn. 100 m -2 ) osobników mniejszych niż 150 mm (lt) gatunków nie tolerujących degradacji siedlisk Wskaźnik dla rzek z dominacją ryb karpiowatych (Cyprinid index): Bogactwo (liczba gatunków) ryb wymagających do rozmnażania środowiska lotycznego (reoparycznych) Zagęszczenie (osobn. 100 m -2 ) gatunków wymagających do składania ikry twardego substratu (litofilnych) Metryki stosowane do obliczania wskaźnika EFI+ (nowego)

3 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Metryki stosowane do obliczania wskaźnika EFI (starego) Struktura troficzna: - zagęszczenie gatunków „bezkręgowcożernych” (+) - zagęszczenie gatunków wszystkożernych (-) Gildie rozrodcze: - zagęszczenie gatunków fitofilnych (-) - względna liczebność gatunków litofilnych (+) Habitat: - liczba gatunków bentonicznych (+) - liczba gatunków reofilnych (+) Tolerancja zakłóceń: - względna liczba gatunków wrażliwych (+) - względna liczba gatunków tolerancyjnych (-) Migracje: - liczba gatunków dwuśrodowiskowych (+) - liczba gatunków potamodromicznych (+)

4 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund stanowiska z pstrągiem potokowym Salmo trutta fario stanowiska z małą liczbą gatunków lub ryb liczba gatunków liczba ryb

5 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund OPIS STANOWISKAEFI+ (Nowy)EFI (Stary) Nazwa stanowiskaRzekaStrefa rzekiWynik EFI+Wynik EFI

6 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Gatunki ryb dominujące w odcinkach rzeki Wel i jej dopływów zakwalifikowanych przez wskaźnik EFI+ do grup: „Salmonid” i „Cyprinid” Warunki abiotyczne (spadek, substrat) Ichtiofauna (skład gatunkowy, proporcje) EFI+ Stanowisko klasyfikowane jako „Cyprinid”Stanowisko klasyfikowane jako „Salmonid”

7 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Rzeka Wel - "Salmonid" (4 stanowiska) GatunekN ryb% Abramis bramaleszcz2

8 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Dopływy - "Salmonid" (8 stanowisk) GatunekN ryb% Barbatula barbatulaśliz82 Carassius carassiuskaraś pospolity31 Cottus gobiogłowacz białopłetwy5716 Esox luciusszczupak21 Gasterosteus aculeatusciernik41 Lampetra planeriminóg strumieniowy5716 Perca fluviatilisokoń267 Pungitius pungitiuscierniczek319 Salmo trutta fariopstrąg potokowy16247 RAZEM9 gatunków350100

9 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund W połowach w rzece Wel, na stanowiskach zakwalifikowanych przez wskaźnik EFI+ jako „Salmonid” występowało 20 gatunków ryb. Najliczniej notowano piekielnicę i kiełbia, licznie reprezentowane były też: pstrąg potokowy, ukleja, okoń i jelec, płoć stanowiła 4%, a pozostałe gatunki – do 1% liczby złowionych ryb W połowach w dopływach rzeki Wel, na stanowiskach zakwalifikowanych przez wskaźnik EFI+ jako „Salmonid” występowało 9 gatunków ryb. Zdecydowanym dominantem był pstąg potokowy, licznie reprezentowane były też: głowacz białopłetwy i minóg strumieniowy oraz cierniczek i okoń. Pozostałe gatunki stanowiły 1-2 %

10 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Rzeka Wel - "Cyprinid" (9 stanowisk) GatunekN ryb% Abramis bramaleszcz1001 Abramis bjoerknakrąp1753 Alburnoides bipunctatuspiekielnica26

11 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Dopływy - "Cyprinid" (8 stanowisk) GatunekN ryb% Alburnus alburnusukleja757 Barbatula barbatulaśliz4

12 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund W połowach w rzece Wel, na stanowiskach zakwalifikowanych przez wskaźnik EFI+ jako „Cyprinid” występowały 23 gatunki ryb. Dominowały płoć i okoń, liczna była też ukleja, pozostałe gatunki nie przekraczały 3 % liczby złowionych ryb W połowach w dopływach rzeki Wel, na stanowiskach zakwalifikowanych przez wskaźnik EFI+ jako „Cyprinid” występowało 18 gatunków ryb. Dominowały okoń i płoć oraz ukleja. Pstrąg potokowy i lin stanowiły po 4%, pozostałe gatunki nie przekraczały 3 % liczby złowionych ryb Skład gatunkowy i struktura dominacji zespołów ichtiofauny na stanowiskach zakwalifikowanych przez wskaźnik EFI+ jako „Salmonid” lub „Cyprinid” wskazuje na poprawną klasyfikację stanowisk w większości przypadków. Pozwala to na wykorzystanie wskaźnika EFI+ do wstępnego rozgraniczenia między ciekami z przewagą ryb łososiowatych a tymi z dominacją gatunków ryb karpiowatych, niezależnie od poprawności samej oceny, szczególnie dla drugiej grupy stanowisk

13 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund WNIOSKI - Dla stanowisk z grupy „Salmonid” wskaźnik EFI daje zbliżone wyniki oceny jak EFI+ - Rozbieżności w ocenie między wskaźnikami dotyczą przypadków, gdy liczba złowionych na stanowisku ryb była mniejsza niż 30 (wymagania EFI) oraz 2 przypadków (stanowiska Piekiełko i Bełk), gdzie o zaniżeniu oceny EFI+ zadecydowała wielkość złowionych pstrągów - ryby powyżej 150 mm l.t. stanowiły 90 % połowu) - Dla stanowisk z grupy „Cyprinid” wskaźnik EFI daje rozbieżne wyniki oceny z EFI+, z reguły jeszcze bardziej zaniżając klasyfikację. Wiąże się to z dominacją na tych stanowiskach gatunków eurytopowych (płoć, okoń, ukleja) - Dla stanowisk z grupy „Cyprinid” wskaźniki EFI+ i EFI nie dają adekwatnej oceny stanu ekologicznego, stąd konieczne będzie poszukiwanie innej metody walidacji dla tej grupy stanowisk (opartej na adaptacji opracowanych dla zlewni Narwi i Mierzawy wskaźników integralności biotycznej IBI) - Wskaźnik EFI+ może być natomiast wykorzystywany do wstępnej oceny typu stanowiska – przez jego klasyfikację do grupy „Salmonid” bądź „Cyprinid”, co warunkować będzie przyjęcie dalszej metody oceny

14 Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych / Polish-Norwegian Research Fund Dziękuję za uwagę