1 Ponadczasowe znaczenie toposu Vanitas

2 Pojęcia Topos - powtarzający się motyw, który często występuje w obrębie literatury i sztuki danej kultury, cywilizacji. Wskazuje na jedność kulturową danego kontynentu czy na istnienie pierwotnych wzorców myślenia człowieka. Vanitas (łac. marność) – motyw religijno-artystyczny związany ze sztuką, poznaniem i czasem. Pojęcie ma związek z myślą przewodnią Księgi Koheleta – Vanitas vanitatum et omnia vanitas – Marność nad marnościami i wszystko marność (Koh 1,2).Motyw marności najbardziej widoczny jest w epoce średniowiecza i baroku, fascynacja śmiercią i przemijaniem przejawiała się w sztuce i literaturze. Przemyślenia na tle egzystencjalnym pojawiały się także w innych epokach. (Koh 1,2).Motyw marności najbardziej widoczny jest w epoce średniowiecza i baroku, fascynacja śmiercią i przemijaniem przejawiała się w sztuce i literaturze. Przemyślenia na tle egzystencjalnym pojawiały się także w innych epokach. Ubi sunt (łac. "gdzie są") - skrót łacińskiego pytania retorycznego Ubi sunt qui ante nos fuerunt? ("Gdzie są ci, którzy byli przed nami?") używany na określenie literackiego motywu przemijania, marności świata i tęsknoty za przeszłością obecnego szczególnie w europejskiej poezji średniowiecznej. Paul Cézanne, Piramida z czaszek

3 Vanitas w literaturze Mikołaj Sęp – Szarzyński „Epitafium Rzymowi” Daniel Naborowski „Krótkość żywota” Daniel Naborowski „Marność” Daniel Naborowski „Róża” Daniel Naborowski „Do Anny” Daniel Naborowski „Cnota grunt wszystkiemu”

4 Vanitas w literaturze Mikołaja Sępa – Szarzyński „Epitafium Rzymowi” Jego utwór można również podporządkować pod topos marności. Już sama nazwa gatunku literackiego wskazuje nam, że motywem przewodnim jest tu przemijalność, ponieważ epitafium jest to napis nagrobkowy lub utwór poetycki sławiący zmarłego. W tym przypadku jest to oczywiście utwór sławiący niegdyś wielki i potężny Rzym.

5 Vanitas w malarstwie Henry King „Rozmyślania o północy” Juan de Valdes Leal „Alegoria marności świata” Frans Hals „Młodzieniec trzymający czaszkę” Hieronim Cook „Ruiny rzymskie” Pieter Claesz „Martwa natura” Jan de Heem, Nicolas van Veerendael „Martwa natura z kwiatami, krucyfiksem i czaszką” Jan Bruegel „Martwa natura”

6 Przykłady malarstwa Pieter Claesz „Martwa natura” Philippe de Champaigne, Vanitas

7 Przykłady malarstwa Evert Collier, Autoportret z martwą naturą wanitatywną David Bailly, Autoportret z symbolem vanitas

8 Vanitas we współczesnej kulturze We współczesnej kulturze topos vanitas najbardziej można zauważyć w muzyce. Jednym z przykładów jest utwór Eldo – plaża. Eldo – plaża.Eldo – plaża. Wiąże się on także z motywem ubi sunt. Początek pierwszego wersu nawiązuje do bohaterów wojennych, którzy odeszli a ich słowa nie zostały w naszych pamięciach, ponieważ są teraz zastąpione innymi słowami bohaterów naszych czasów. Lecz nikt nie chce pisać książek o teraźniejszych bohaterach, bo ludzie nie chcą tego czytać. Także i oni odejdą w niepamięć, tak jak morze zabierze ze sobą skarby wybrzeża.