1 Postępowanie cywilne Wykład z 04.04.2016. SŁAWOMIR CIEŚLAK

2 Pozew a powództwo  Pojęcie pozwu  Pojęcie powództwa  Forma wytoczenia powództwa: -- pisemna, w tym zwykła, na formularzu urzędowym oraz elektroniczna (art. 187, 505[2], 505[31], art. 125 § 2[1] k.p.c. -- ustna (art. 466 k.p.c.)

3 Art. 187 k.p.c. § 1. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać: 1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna; 2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu; 3) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia. § 2. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o: 1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych; 2) dokonanie oględzin; 3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin; 4) zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich. Art. 187 [Treść]

4 Art. 126 k.p.c. § 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać: 1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; 2) oznaczenie rodzaju pisma; 3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności; 4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 5) wymienienie załączników. Art. 126 [Treść]

5 Art. 126 – c.d. § 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz: 1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, 2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub 3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku - numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania. § 2 1. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny zawierać sygnaturę akt. § 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo albo uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który wcześniej nie złożył pełnomocnictwa. Jeżeli pełnomocnik dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa wnosi się za pośrednictwem tego systemu. § 3 1. Przepisu § 3 nie stosuje się do pism wnoszonych w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

6 Art. 126 – c.d. § 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała. § 5. Pismo procesowe wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego opatruje się bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. § 6. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia, tryb zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym, za pomocą którego można wnosić pisma procesowe, z uwzględnieniem sprawności postępowania, ochrony praw stron postępowania oraz możliwości składania jednorazowo wielu pism.

7 Art. 505[32] k.p.c.  Art. 505 32  § 1. W pozwie powód powinien wskazać dowody na poparcie swoich twierdzeń. Dowodów nie dołącza się do pozwu. Przepisu art. 128 nie stosuje się.  § 2. Pozew powinien zawierać również:  1) numer PESEL lub NIP pozwanego będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub  2) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku - numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP pozwanego niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania,  3) datę wymagalności roszczenia.  § 3. Sąd może skazać na grzywnę powoda, jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, który w złej wierze lub wskutek niezachowania należytej staranności oznaczył nieprawidłowo dane, o których mowa w § 2 pkt 1 lub 2 oraz art. 126 § 2 pkt 1.art. 126 § 2 pkt 1

8 Art. 187 [1] k.p.c.  Art. 187 1 [Pozew na formularzu] Jeżeli powód będący usługodawcą lub sprzedawcą dochodzi roszczeń wynikających z umów o:  1) świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych,  2) przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej,  3) dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego,  4) dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków,  5) wywóz nieczystości,  6) dostarczanie energii cieplnej  - jest obowiązany wnieść pozew na urzędowym formularzu.

9 Art. 505[2] k.p.c.  Art. 505 2 [Urzędowe formularze] Pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w postępowaniu uproszczonym powinny być sporządzone na urzędowych formularzach.

10 Art. 505[31] k.p.c. § 1. Powód wnosi pisma wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. § 2. Jeżeli pozwany dokona wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, dalsze pisma w sprawie wnosi wyłącznie za pośrednictwem tego systemu. § 2 1. Pisma wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie wymagają opatrzenia ich podpisem, o którym mowa w art. 126 § 5art. 126 § § 3. (uchylony) § 4. O skutkach wniesienia pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego sąd poucza pozwanego przy pierwszym doręczeniu. § 5. (uchylony) § 6. (uchylony)

11 Art. 466 k.p.c.  Art. 466 [Powództwo do protokołu] Pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych.

12 Skutki wytoczenia powództwa  Skutki materialnoprawne  Skutki procesowe: -- wszczęcie procesu; -- utrwalenie (ciągłość) właściwości sądu (art. 15 § 1 k.p.c.); -- utrwalenie (ciągłość) jurysdykcji krajowej (art. 1097 § 1 k.p.c.)

13 Art. 1097 k.p.c.  Art. 1097  § 1. Jurysdykcja krajowa istniejąca w chwili wszczęcia postępowania trwa nadal, choćby jej podstawy odpadły w toku postępowania.  § 2. Sąd nie może uznać, że brak jest jurysdykcji krajowej, jeżeli jej podstawy powstały w toku postępowania.

14 Art. 15 k.p.c.  Art. 15  § 1. Sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy.  § 2. Sąd nie może uznać, że jest niewłaściwy, jeżeli w toku postępowania stał się właściwy.

15 Rodzaje powództw ze względu na treść żądania  o zasądzenie świadczenia (powództwo zasądzające),  o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa (powództwo ustalające),  o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (powództwo kształtujące)

16 Art. 189-189[1] k.p.c.  Art. 189 Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.  Art. 189 1 Uprawnienie, o którym mowa w art. 189, przysługuje również, w toku prowadzonego postępowania, organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej, jeżeli ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest niezbędne dla oceny skutków podatkowych.art. 189

17 Art. 63[1] k.p.c.  Art. 63 1 W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.  Art. 63 2 W sprawach wymienionych w artykule poprzedzającym do inspektorów pracy stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze.przepisy o prokuratorze

18 Przedmiot procesu cywilnego  Różne koncepcje: -- roszczenie materialnoprawne -- roszczenie o ochronę sądową -- roszczenie procesowe

19 Kumulacja roszczeń  Pojęcie  Rodzaje kumulacji wg różnych kryteriów (podmiotowa, przedmiotowa, pierwotna następcza)  Warunki dopuszczalności kumulacji pierwotnej o charakterze przedmiotowym – art. 191 k.p.c.  Skutki niedopuszczalności pierwotnej kumulacji  Merytoryczne orzeczenia sądu w razie kumulacji roszczeń – wyrok pełny, częściowy, końcowy  Kumulacja roszczeń a połączenie spraw na podstawie art. 219 k.p.c.

20 Art. 191 k.p.c.  Art. 191 Powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto - gdy roszczenia są różnego rodzaju - o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.

21 Ograniczenie kumulacji – art. 505[3] k.p.c.  Art. 505 3  § 1. Jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia.  § 2. Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. W wypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu, stosując art. 130 1. art. 130 1.  § 3. Jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu przewidzianym w niniejszym rozdziale tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest z pominięciem przepisów niniejszego rozdziału.

22 Kumulacja roszczeń a połączenie spraw  Art. 219 Sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli są one ze sobą w związku lub mogły być objęte jednym pozwem.

23 Częściowe dochodzenie świadczenia  Pojęcie  Dopuszczalność częściowego dochodzenia świadczenia – ograniczenie w postępowaniu uproszczonym w procesie cywilnym (art. 505[3] § 3 k.p.c.)

24 Odrzucenie powództwa  Przyczyny odrzucenia powództwa (pozwu) – art. 199, 1165, 1124 par. 3 k.p.c.  Wyłączenie dopuszczalności odrzucenia pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej w 2 wypadkach – art. 199[1] oraz art. 464 k.p.c.  Sposób działania organu procesowego – zasadniczo z urzędu, w niektórych wypadkach na zarzut pozwanego  Postać czynności decyzyjnej sądu – postanowienie  Zaskarżalność postanowienia sądu o odrzuceniu pozwu oraz o odmowie jego odrzucenia (art. 394 par. 1 pkt 1, art. 222 k.p.c.)

25 Art. 199 k.p.c.  § 1. Sąd odrzuci pozew:  1) jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;  2) jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona;  3) jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;  4) (uchylony)  § 2. Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej powoda i niedziałania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem, uniemożliwiającego jej działanie, sąd odrzuci pozew dopiero wówczas, gdy brak nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu.  § 3. Odrzucenie pozwu może nastąpić na posiedzeniu niejawnym.  Art. 199 1 [Zakaz odrzucenia pozwu] Sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się w tej sprawie za niewłaściwe.

26 Art. 1099 k.p.c. § 1. Brak jurysdykcji krajowej sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej sąd odrzuca pozew lub wniosek, z zastrzeżeniem art. 1104 § 2 lub art. 1105 § 6.art. 1104 § 2art. 1105 § 6 § 2. Brak jurysdykcji krajowej stanowi przyczynę nieważności postępowania.

27 Art. 1104 k.p.c.  Art. 1104 [Umowa prorogacyjna]  § 1. Strony oznaczonego stosunku prawnego mogą umówić się na piśmie o poddanie wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe jurysdykcji sądów polskich.  § 2. Poddanie jurysdykcji sądów polskich spraw, o których mowa w § 1, może nastąpić również przez wdanie się w spór co do istoty sprawy, jeżeli pozwany nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji krajowej.  § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się w sprawach, które według przepisów prawa polskiego należą do wyłącznej jurysdykcji sądów państwa obcego.

28 Art. 1113 k.p.c.  Art. 1113 Immunitet sądowy sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia istnienia immunitetu sąd odrzuca pozew albo wniosek. Rozpoznanie sprawy z naruszeniem immunitetu sądowego powoduje nieważność postępowania. Jeżeli osoba, przeciwko której albo z udziałem której wszczęto sprawę, uzyska immunitet sądowy w toku postępowania, sąd umarza postępowanie.

29 Art. 1165 k.p.c.  Art. 1165  § 1. W razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeżeli pozwany albo uczestnik postępowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.  § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, gdy zapis na sąd polubowny jest nieważny, bezskuteczny, niewykonalny albo utracił moc, jak również wtedy, gdy sąd polubowny orzekł o swej niewłaściwości.  § 3. Wniesienie sprawy do sądu nie stanowi przeszkody do rozpoznania sprawy przez sąd polubowny.  § 4. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się także, gdy miejsce postępowania przed sądem polubownym znajduje się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej lub nie jest oznaczone.

30 Art. 1124 k.p.c.  Art. 1124 powiązany z art. 1119 k.p.c.  § 1. Zgłaszając w przepisanym czasie wniosek o zabezpieczenie kosztów, pozwany nie ma obowiązku składać wyjaśnień co do istoty sprawy przed rozstrzygnięciem tego wniosku.  § 2. Sąd wyznaczy powodowi termin do złożenia kaucji.  § 3. Po bezskutecznym upływie terminu sąd odrzuca pozew lub środek odwoławczy, orzekając o kosztach jak w przypadku cofnięcia pozwu.

31 Art. 202 k.p.c.  Art. 202 Niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sąd nie bada z urzędu tej niewłaściwości również przed doręczeniem pozwu. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu, jak również niewłaściwy tryb postępowania, brak należytego umocowania pełnomocnika, brak zdolności procesowej pozwanego, brak w składzie jego organów lub niedziałanie jego przedstawiciela ustawowego sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.

32 Art. 394 k.p.c.  Art. 394  § 1. Zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:  1) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie;

33 Art. 222 k.p.c.  Art. 222 Oddalając zarzuty, których uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, sąd wyda oddzielne postanowienie i może wstrzymać dalsze rozpoznanie sprawy, aż do uprawomocnienia się tego postanowienia. Oddalenie innych zarzutów formalnych sąd stwierdza w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie, przytaczając powody rozstrzygnięcia.

34 Przesłanki procesowe  Pojęcie  Rodzaje przesłanek pozytywnych  Rodzaje przesłanek negatywnych  Przeszkoda procesowa a przesłanka procesowa  Rodzaje przeszkód procesowych i konsekwencje ich wystąpienia w zależności od sposobu ich powstania lub sposobu ich uwzględniania przez sąd – względne i bezwzględne  Rodzaje przeszkód procesowych w zależności od możliwości ich usunięcia – usuwalne i nieusuwalne

35 Skutki doręczenia odpisu pozwu pozwanemu  Warunki,  czas i  podmiot zarządzający doręczenie – art. 206 k.p.c.

36 Art. 206 k.p.c. § 1. Termin rozprawy wyznacza przewodniczący. Jednocześnie z wyznaczeniem pierwszej rozprawy zarządza doręczenie pozwu i stosownie do potrzeby wyznacza sędziego sprawozdawcę. § 2. Równocześnie z doręczeniem pozwu i wezwania na pierwszą rozprawę poucza się pozwanego o: 1) czynnościach procesowych, które może lub powinien podjąć, jeśli nie uznaje żądania pozwu w całości lub w części, w szczególności o możliwości lub obowiązku wniesienia odpowiedzi na pozew, w tym o obowiązujących w tym zakresie wymaganiach co do terminu i formy, lub przedstawienia swoich wniosków, twierdzeń i dowodów na rozprawie; 2) skutkach niepodjęcia takich czynności, w szczególności o możliwości wydania przez sąd wyroku zaocznego i warunkach jego wykonalności oraz obciążenia pozwanego kosztami postępowania; 3) możliwości ustanowienia przez pozwanego pełnomocnika procesowego i braku obowiązkowego zastępstwa przez adwokata lub radcę prawnego. Art. 206 [Wyznaczenie]

37 Podmiot, któremu doręcza się odpis pozwu  Doręczenie pozwanemu lub kuratorowi na podstawie art. 143 i 144 k.p.c.  Doręczenie powodowi na podstawie art. 56 § 1 zd. 2 k.p.c.

38 Skutki doręczenia odpisu pozwu pozwanemu  Materialnoprawne  Procesowe – zawisłość sporu (lis pendens) – przejawy:  A) zakaz ponownego powództwa między tymi samymi stronami o to samo roszczenie procesowe (art. 192 pkt 1); drugi proces dotknięty nieważnością (art. 379 pkt 3 k.p.c.)  B) zakaz zasądzenia odszkodowania, zadośćuczynienia i nawiązki w postępowaniu karnym – art. 415 k.p.k.  C) możliwość wytoczenia powództwa wzajemnego (art. 204);  D) zbycie rzeczy lub prawa objętego sporem nie wpływa na jego bieg (art. 192 pkt 3);  E) utrata kompetencji organu procesowego d sprawdzenia z urzędu wartości przedmiotu sporu (art. 25 § 2)

39 Art. 192 k.p.c. Z chwilą doręczenia pozwu: 1) nie można w toku sprawy wszcząć pomiędzy tymi samymi stronami nowego postępowania o to samo roszczenie; 2) pozwany może wytoczyć przeciw powodowi powództwo wzajemne; 3) zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. Art. 192 [Skutki doręczenia pozwu] Z chwilą doręczenia pozwu: