1 Postępowanie odwoławcze i nadzwyczajne środki zaskarżenia

2 Środki zaskarżenia w ogólności

3 Środki zaskarżenia Środki zaskarżenia to wszelkie przewidziane w prawie karnym procesowym środki prawne, za pomocą których podmiot niezadowolony z rozstrzygnięcia i posiadający w jego korekcie lub eliminacji interes prawny może dążyć do jego zmiany lub uchylenia. W skład obowiązującego w danym porządku prawnym systemu środków zaskarżenia mogą wchodzić środki zwyczajne – od orzeczeń i decyzji nieprawomocnych, oraz środki nadzwyczajne pozwalające uruchomić kontrolę nawet po uprawomocnieniu się orzeczenia.

4 Systematyka środków zaskarżeniaZwyczajne (w procesie, od orzeczeń nieprawomocnych): Nadzwyczajne (od orzeczeń prawomocnych): środki odwoławcze (apelacja i zażalenie), inne (sprzeciw od wyroku nakazowego (jedyny taki wyrok), sprzeciw od orzeczenia referendarza sądowego, quasi sprzeciwy: usprawiedliwienie z art KPK , odwołanie art KPK). kasacja, wniosek o wznowienie postępowania, skarga na wyrok sądu odwoławczego.

5 Postępowanie odwoławcze w ogólności

6 Cechy postępowania odwoławczego (środków odwoławczych):Skargowość: uruchomienie postępowania odwoławczego może nastąpić tylko z inicjatywy uprawnionych podmiotów, inaczej uprawnienie określonych podmiotów do składania środków odwoławczych, są to strony, podmiot z art. 416 KPK i inne os., Dewolutywność: rozpatrywanie przez organ wyższej instancji, Suspensywność: wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia, Zakaz reformationis in peius: nie można orzec na niekorzyść oskarżonego, jeśli środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na jego korzyść, art. 434, art KPK.

7 Granice środka odwoławczegoUprawnienia i obowiązki sądu odwoławczego przy rozpoznaniu tego środka. Granice zaskarżenia, Kierunek środka odwoławczego, Zarzuty, Niektórzy: wnioski (czego się żąda, zamieszczone w petitum pisma).

8 Granice zaskarżenia: Zakres w jakim orzeczenie jest zaskarżone.Zakres zaskarżenia: W całości lub w części, można także samo uzasadnienie. Są podmiotowe i przedmiotowe.

9 Kierunek środka odwoławczegoStosunek tego środka do sytuacji oskarżonego. Może być na korzyść lub na niekorzyść. Wiąże się z gravamen.

10 Gravamen Gravamen to interes prawny podmiotu w zaskarżeniu rozstrzygnięcia. Możliwość skarżenia jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające prawa odwołującego się lub szkodzące jego interesom. Oskarżyciel posiłkowy i oskarżyciel prywatny mogą skarżyć tylko na niekorzyść. Oskarżony, jego obrońca i przedstawiciel ustawowy mogą skarżyć tylko na korzyść. Wyjątkowa rola oskarżyciela publicznego jako organu pozwala mu skarżyć na niekorzyść i na korzyść. Nieprzestrzeganie gravamen powoduje, że środek odwoławczy jest niedopuszczalny z mocy ustawy.

11 Zakaz reformationis in peiusŁączy się z kierunkiem środka odwoławczego. Nie można orzec na niekorzyść oskarżonego, jeśli środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na jego korzyść, dotyczy to także postępowania ponownego po uchyleniu orzeczenia, art. 434, art. 443 KPK.

12 Wyjątki od zakazu reformationis in peiusSąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie (art. 434 § 1 KPK): wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, oraz w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia, oraz w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika i nie podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od podniesionych zarzutów

13 Wyjątki od zakazu reformationis in peius c.d.Art. 434 §3 KPK (mały świadek koronny) W przypadku skazania z zastosowaniem art. 60 § 3 lub 4 Kodeksu karnego lub art. 36 § 3 Kodeksu karnego skarbowego sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego, i to niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, także wówczas, jeżeli środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na korzyść oskarżonego, który po wydaniu wyroku odwołał lub w istotny sposób zmienił swoje wyjaśnienia lub zeznania. Nie dotyczy to jednak przypadku zasadnego podniesienia zarzutu obrazy prawa materialnego lub stwierdzenia przez sąd odwoławczy okoliczności uzasadniających uchylenie orzeczenia, określonych w art. 439 § 1.

14 Zakaz reformationis in peius a środki zabezpieczająceBrak zakazu. Wiąże się to z leczniczym charakterem środków zabezpieczających.

15 Zarzuty a uchybienia Zarzuty – strona formułuje w środku odwoławczym.Uchybienia – zarzuty, które okazały się zasadne, względne podlegają ocenie sądu, bezwzględne są przyjmowane niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu na treść orzeczenia. Podstawy odwoławcze (przyczyny odwoławcze) – uchybienia, które wywołują skutki prawne.

16 Przyczyny odwoławcze Można podzielić na te, które:Względne Bezwzględne obraza przepisów prawa materialnego, obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia, błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia, rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka. Można podzielić na te, które: dotyczą składu i właściwości sądu, są związane z orzekaniem sądu, wskazują na naruszenie prawa oskarżonego do obrony.

17 Granice: Zaskarżenia: zakres, w jakim podmiot zaskarżył orzeczenie,Środka: granice zaskarżenia+kierunek+zarzuty+wnioski (niektórzy), Orzekania (rozpoznania/rozpatrzenia środka, dotyczy apelacji): granice środka+reguły ne peius.

18 Reguły ne peius Art. 454 KPK:Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie. Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności.

19 Reguły ne peius - definicjaReguły ne peius ustanawiają ograniczenia sądu odwoławczego w orzeczeniu na niekorzyść oskarżonego, jeżeli został na jego korzyść wniesiony środek odwoławczy. Nie należy ich zatem mylić z zakazem reformationis in peius.

20 Cofnięcie środka odwoławczegoMoże ten podmiot, który wniósł środek odwoławczy. Środek odwoławczy na niekorzyść zawsze można cofnąć. Środek odwoławczy na korzyść można cofnąć tylko za zgodą oskarżonego. Oskarżony może cofnąć każdy środek odwoławczy z wyjątkiem złożonego przez oskarżyciela publicznego i z wyjątkiem sytuacji obrony obligatoryjnej. Można aż do zakończenia sprawy.

21 Postępowanie związane z rozpatrywaniem środka odwoławczegoKontrola formalna: termin, dopuszczalność, forma, treść, właściwość. Ewentualna odpowiedź na środek odwoławczy. Kontrola merytoryczna: zasadność.

22 Pytania prawne do SN Art. 441 KPK:Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Sąd Najwyższy może przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego sądu. Uchwała Sądu Najwyższego jest w danej sprawie wiążąca. Prokurator, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Sąd Najwyższy może przejąć sprawę do swego rozpoznania.

23 Orzeczenia sądu odwoławczegoAr. 437 KPK: Utrzymuje w mocy zaskarżonego orzeczenie: orzeczenie aprobacyjne. Zmienia zaskarżone orzeczenie, tutaj także uniewinnienie: orzeczenie reformatoryjne, Uchyla zaskarżone orzeczenie i następnie umarza postępowanie albo przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania: orzeczenie kasacyjne.

24 Apelacja

25 Apelacja Apelacja to środek odwoławczy przysługujący od nieprawomocnych wyroków sądu pierwszej instancji. Skuteczne złożenie apelacji inauguruje postępowanie odwoławcze w drugiej instancji, jest ona zatem rodzajem skargi etapowej.

26 Cechy apelacji Skargowość, Bezwzględna dewolutywność,Bezwzględna suspensywność, Reformatoryjny charakter.

27 Zakres zaskarżenia w apelacjiArt. 447 KPK: Apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku. Apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych. Apelację co do środka karnego, środka kompensacyjnego albo przepadku uważa się za zwróconą odpowiednio przeciwko całości rozstrzygnięcia o środkach karnych albo o środkach kompensacyjnych albo o przepadku. W apelacji można podnosić zarzuty, które nie stanowiły lub nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia. Podstawą apelacji nie mogą być zarzuty określone w art pkt 3 i 4, związane z treścią zawartego porozumienia, o którym mowa w art. 343, art. 343a i art

28 Podstawy orzekania sądu odwoławczego w apelacjiZarzuty podniesione w apelacji i uznane przez sąd odwoławczy za zasadne. Uchybienia uwzględnione przez sąd z urzędu.

29 Przebieg postępowania apelacyjnegoDoręczenie pisemnego wyroku z uzasadnieniem na wniosek. Złożenie apelacji w terminie 14 dni od dnia doręczenia pisemnego wyroku wraz z uzasadnieniem i jej kontrola formalna w sądzie I instancji. Przyjęcie apelacji przez sąd I instancji, zawiadomienie stron i przekazanie akt sądowi II instancji. Odpowiedź na apelację. Kontrola formalna apelacji w sądzie II instancji.

30 Przebieg postępowania apelacyjnego c.d.Stosujemy odpowiednio przepisy o postępowaniu w I instancji. Rozpoczyna się wywołaniem sprawy i sprawdzeniem obecności. Obecność nie jest obowiązkowa w przypadku posiedzenia. W przypadku rozprawy obecność obowiązkowa dotyczy tylko prokuratora i obrońcy obligatoryjnego. Posiedzenie jest zwoływane jeśli zachodzą bezwzględne przyczyny odwoławcze lub trzeba rozpatrzyć kwestie formalne. W innych przypadkach jest zwoływana rozprawa.

31 Przebieg postępowania apelacyjnego c.d.Przewód sądowy otwiera ustne sprawozdanie sędziego sprawozdawcy: jakie było rozstrzygnięcie, jakie są zarzuty i wnioski, jakie kwestie trzeba rozstrzygnąć z urzędu. Wnioski dowodowe są oddalane jeśli przeprowadzenie dowodów jest niecelowe ze względu na to, że konieczne jest przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania lub przeprowadzenie przewodu sądowego na nowo w całości.

32 Przebieg postępowania apelacyjnego c.d.Po zamknięciu przewodu sądowego następują głosy stron, narada, i wyrokowanie. Wyroki: aprobacyjny, zmieniający, kasatoryjny. Uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie 14 dni. Jeżeli sąd zmienia lub utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, chyba że zostało złożone zdanie odrębne.

33 Zażalenie

34 Zażalenie - definicja Zażalenie jest środkiem odwoławczym tak samo jak apelacja. Służy jednak do zaskarżenia nieprawomocnych postanowień oraz zarządzeń. Zażalenie wnosi się także od innych czynności procesowych niż decyzje procesowe oraz od zaniechania czynności.

35 Podstawa i podmioty uprawnione do zażaleniaArt. 459 KPK: § 1. Zażalenie przysługuje na postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej. § 2. Zażalenie przysługuje także na postanowienia co do środka zabezpieczającego oraz na inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie. § 3. Zażalenie przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

36 Zażalenia na zarządzeniaArt. 466 KPK: § 1. Przepisy dotyczące sprzeciwów i zażaleń na postanowienia stosuje się odpowiednio do sprzeciwów i zażaleń na zarządzenia. § 2. Zażalenie na zarządzenie prezesa rozpoznaje sąd odwoławczy.

37 Zażalenia na czynności lub zaniechanie czynnościArt. 467 KPK: § 1. Przepisy rozdziału niniejszego stosuje się odpowiednio do przewidzianych w ustawie zażaleń na czynności lub zaniechanie czynności. § 2. Uznając zasadność zażalenia, organ odwoławczy stwierdza niezgodność czynności z prawem lub brak czynności i zarządza, co należy, zwłaszcza w celu naprawienia skutków uchybienia oraz zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości, a także podejmuje inne przewidziane w ustawie środki.

38 Względna suspensywnośćArt. 462 KPK: § 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zażalenie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia; sąd jednak, który je wydał, lub sąd powołany do rozpoznania zażalenia może wstrzymać wykonanie postanowienia. § 2. Odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia.

39 Względna dewolutywnośćArt. 463 KPK: § 1. Sąd, na którego postanowienie złożono zażalenie, może je uwzględnić, jeżeli orzeka w tym samym składzie, w którym wydał zaskarżone postanowienie; w innych wypadkach prezes sądu przekazuje zażalenie niezwłocznie, wraz z aktami lub niezbędnymi odpisami z akt sprawy, sądowi powołanemu do rozpoznania zażalenia. § 2. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania oraz zabezpieczenia majątkowego powinno być przekazane do rozpoznania w ciągu 48 godzin.

40 Termin wniesienia zażaleniaArt. 460 KPK: Zażalenie lub sprzeciw wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia. Dotyczy to również zażalenia na zawarte w wyroku rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów lub opłat; jeżeli jednak odwołujący się złoży wniosek o sporządzenie na piśmie oraz doręczenie uzasadnienia wyroku, zażalenie można wnieść w terminie przewidzianym do wniesienia apelacji. Ustawa może skazać inny termin.

41 Tryb wniesienia zażaleniaZażalenie kieruje się do organu wyższej instancji, ale wnosi się zawsze do organu, który wydał zaskarżoną decyzję. Na wniesione zażalenie strona może złożyć pisemną odpowiedź. Art. 461 KPK: § 1. Do zażalenia na postanowienie kończące postępowanie dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla osób, których dotyczy zaskarżone postanowienie. Odpisy te doręcza się tym osobom niezwłocznie. § 2. O wniesieniu zażalenia na postanowienie inne niż wymienione w § 1 oraz sprzeciwu zawiadamia się osoby, których dotyczy zaskarżone postanowienie.

42 Procedowanie w przedmiocie zażaleniaStosujemy odpowiednio przepisy dotyczące apelacji i postępowania apelacyjnego. Art. 464 KPK: § 1. Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu odwoławczego rozpoznającego zażalenie na postanowienie kończące postępowanie, na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego innego niż tymczasowe aresztowanie, na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego oraz na zatrzymanie. Mają oni prawo do udziału w posiedzeniu sądu odwoławczego także wtedy, gdy przysługuje im prawo udziału w posiedzeniu sądu pierwszej instancji. § 2. W innych wypadkach sąd odwoławczy może zezwolić stronom lub obrońcy albo pełnomocnikowi na wzięcie udziału w posiedzeniu.

43 Zażalenia w postępowaniu przygotowawczymArt. 465 KPK: § 1. Przepisy dotyczące zażaleń na postanowienia sądu stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia prokuratora i prowadzącego postępowanie przygotowawcze. § 2. Na postanowienie prokuratora przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, chyba że ustawa stanowi inaczej. § 2a. W sprawach z oskarżenia prywatnego zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli postanowienie zapadło z uwagi na brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy. § 3. Zażalenie na postanowienie prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jeżeli nie jest nim prokurator, rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem.

44 Nadzwyczajne środki zaskarżenia

45 Nadzwyczajne środki zaskarżeniaKasacja, Wniosek o wznowienie postępowania, Skarga na wyrok sądu odwoławczego, Skarga z ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Pastwa Polskiego. Stanowią one uprawnienie stron w ramach dwuinstancyjnego modelu odwoławczego i przysługują od orzeczeń prawomocnych.

46 Prawomocność formalnaPrawomocność formalna stanowi cechę orzeczenia polegającą na niedopuszczalności jego zaskarżenia za pomocą środków odwoławczych, a zatem poddania kontroli w ramach postępowania odwoławczego. Odnosi się ona do skutków wewnętrznych prawomocności, występujących w ramach już zakończonego procesu.

47 Prawomocność materialnaPrawomocność materialna wiąże się z zasadą ne bis in idem i wynikającym z niej zakazem ponownego wszczynania postępowania. Prawomocne orzeczenie wyznacza w tym przypadku zasięg zakazu prowadzenia ponownie postępowania przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn (zob. art. 17 § 1 pkt 7 KPK). Rodzi ona zatem skutki na zewnątrz procesu.

48 Kasacja

49 Kasacja Kasacja jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia, przysługujący od orzeczeń prawomocnych, który uzupełnia system dwuinstancyjnej kontroli sądowej, ale o nie narusza. Należy wyróżnić tzw. kasację zwyczajną oraz kasację nadzwyczajną.

50 Zakres przedmiotowy kasacjiArt. 519 KPK: Od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie oraz od prawomocnego postanowienia sądu odwoławczego o umorzeniu postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93a Kodeksu karnego może być wniesiona kasacja. Przepisu art. 425 § 2 zdanie trzecie nie stosuje się (nie może być przedmiotem kasacji samo uzasadnienie).

51 Zakres podmiotowy kasacjiArt. 520 KPK: § 1. Do wniesienia kasacji uprawnione są strony. § 2. Strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu pierwszej instancji, nie może wnieść kasacji od orzeczenia sądu odwoławczego, jeżeli orzeczenie sądu pierwszej instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej korzyść. § 3. Ograniczenie, o którym mowa w § 2, nie dotyczy uchybień wymienionych w art. 439 (bezwzględne przyczyny odwoławcze).

52 Liczba kasacji i podstawy kasacyjneArt. 522 KPK: Kasację w stosunku do tego samego oskarżonego i od tego samego orzeczenia każdy uprawniony może wnieść tylko raz. Art. 523 KPK: § 1. Kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. § 2. Kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. § 3. Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania. § 4. Ograniczenia przewidziane w § 2 i 3 nie dotyczą kasacji: 1) wniesionej z powodu uchybień wymienionych w art. 439; 2) w wypadku określonym w art. 521.

53 Wniesienie kasacji Art. 524 KPK: § 1. Termin do wniesienia kasacji dla stron wynosi 30 dni od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem należy zgłosić w sądzie, który wydał orzeczenie, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia orzeczenia, a jeżeli ustawa przewiduje doręczenie orzeczenia, od daty jego doręczenia. Przepis art. 445 § 2 stosuje się odpowiednio (kasacja wniesiona przed upływem terminu do wniesienia wniosku o doręczenie). Art. 525 KPK: § 1. Strona wnosi kasację do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego.

54 Wniesienie kasacji c.d. Art. 526 KPK: § 1. W kasacji należy podać, na czym polega zarzucane uchybienie. § 2. Jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Praw Dziecka, powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym. Art. 527 KPK: § 1. Do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej; nie dotyczy to prokuratora. § 2. Osoba pozbawiona wolności nie uiszcza opłaty przy wnoszeniu kasacji; w wypadku pozostawienia bez rozpoznania albo oddalenia wniesionej przez nią kasacji zasądza się od niej opłatę. § 3. Żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego nie uiszcza opłaty. § 4. Opłata ulega zwrotowi stronie, która ją uiściła, jeżeli kasacja zostanie uwzględniona, chociażby w części, albo zostanie cofnięta.

55 Wniesienie kasacji c.d. Art. 528 KPK: § 1. Środek odwoławczy nie przysługuje na odmowę: 1) zwolnienia od uiszczenia opłaty, o której mowa w art. 527 § 1; 2) wyznaczenia adwokata lub radcy prawnego w celu sporządzenia kasacji; 3) przywrócenia terminu, o którym mowa w art. 524 § 1 zdanie pierwsze. § 2. Przepis art. 447 § 4 stosuje się odpowiednio. Art. 529 KPK: Wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani też okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadniająca zawieszenie postępowania.

56 Postępowanie po wniesieniu kasacjiArt. 530 KPK: § 1. W wypadku określonym w art. 525 § 1, przyjmując kasację, prezes sądu doręcza jej odpis pozostałym stronom oraz, po złożeniu przez prokuratora pisemnej odpowiedzi na kasację, niezwłocznie przesyła akta sądowi właściwemu do rozpoznania kasacji, jeżeli sąd, do którego wniesiono kasację, nie jest uprawniony do jej rozpoznania. § 2. Prezes sądu, do którego wniesiono kasację, odmawia jej przyjęcia, jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 120 § 2 lub w art. 429 § 1, albo gdy kasację oparto na innych powodach niż wskazane w art. 523 § 1. § 3. Na zarządzenie, o którym mowa w § 2, zażalenie przysługuje do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy rozpoznaje zażalenie jednoosobowo. Sąd kasacyjny wydaje postanowienie bez udziału stron, chyba że Prezes Sądu Najwyższego zarządzi inaczej. § 4. W wypadku przyjęcia kasacji, której prokurator nie uznał za oczywiście bezzasadną, odpis pisemnej odpowiedzi prokuratora na kasację doręcza się pozostałym stronom, ich obrońcom i pełnomocnikom. Dalsze pisma procesowe wnosi się bezpośrednio do sądu kasacyjnego. § 5. Prokurator, uznając kasację za oczywiście bezzasadną, przesyła odpis odpowiedzi na kasację pozostałym stronom, ich obrońcom i pełnomocnikom, którzy w terminie 14 dni od otrzymania odpowiedzi prokuratora mogą przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko.

57 Kontrola wymogów formalnych przez SN, cofnięcie kasacjiArt. 531 KPK: § 1. Sąd Najwyższy pozostawia bez rozpoznania przyjętą kasację, jeżeli nie odpowiada ona przepisom wymienionym w art. 530 § 2 lub gdy przyjęcie kasacji nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu. Sąd kasacyjny wydaje postanowienie bez udziału stron, chyba że prezes Sądu Najwyższego zarządzi inaczej. § 2. Sąd Najwyższy może jednak zwrócić akta sprawy sądowi odwoławczemu, jeżeli stwierdzi, że nie zostały dopełnione czynności zmierzające do usunięcia braków formalnych wniesionej kasacji. § 3. Przepis § 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio w wypadku cofnięcia kasacji.

58 Względna suspensywność, orzeczenie co do środka zapobiegawczegoArt. 532 KPK: § 1. W razie wniesienia kasacji Sąd Najwyższy może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia, jak i innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji. § 2. Wstrzymanie wykonania orzeczenia można połączyć z zastosowaniem środków określonych w art. 266, 271, 272, 275 i 277. § 3. Sąd kasacyjny wydaje postanowienie na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że prezes Sądu Najwyższego zarządzi inaczej. Art. 533 KPK: Jeżeli kasację wniesiono na niekorzyść oskarżonego, Sąd Najwyższy może zastosować środek zapobiegawczy, chyba że oskarżony był uniewinniony.

59 Rozpoznanie kasacji - składArt. 534 KPK: § 1. Jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, Sąd Najwyższy orzeka jednoosobowo, chyba że Prezes Sądu Najwyższego zarządzi rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów. § 2. Jeżeli kasacja dotyczy orzeczenia Sądu Najwyższego, podlega rozpoznaniu w składzie siedmiu sędziów, chyba że orzeczenie zostało wydane jednoosobowo; w takim wypadku Sąd Najwyższy orzeka w składzie trzech sędziów.

60 Rozpoznanie kasacji - forumArt. 535 KPK: § 1. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację na rozprawie, a w wypadkach przewidzianych przez ustawę – na posiedzeniu bez udziału stron. § 2. Strony pozbawionej wolności nie sprowadza się na rozprawę, chyba że Prezes Sądu Najwyższego lub Sąd Najwyższy uzna to za konieczne. § 3. Oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej nie wymaga pisemnego uzasadnienia; jeżeli postanowienie zostało wydane na posiedzeniu oraz wtedy, gdy zostało wydane na rozprawie a strona pozbawiona wolności nie miała przedstawiciela procesowego i nie została sprowadzona na rozprawę, uzasadnienie sporządza się na jej wniosek. Przepisy art. 422 i 423 stosuje się odpowiednio. § 4. Kasację wniesioną na podstawie art. 521 Sąd Najwyższy rozpoznaje na rozprawie. § 5. Kasacja wniesiona na korzyść oskarżonego może być uwzględniona w całości na posiedzeniu bez udziału stron, w razie jej oczywistej zasadności.

61 Granice rozpoznania kasacji, możliwe orzeczeniaArt. 536 KPK: Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym – tylko w wypadkach określonych w art. 435, 439 i 455. Art. 537 KPK: § 1. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy oddala kasację albo zaskarżone orzeczenie uchyla w całości lub w części. § 2. Uchylając zaskarżone orzeczenie Sąd Najwyższy przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania albo umarza postępowanie, a jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne – uniewinnia oskarżonego.

62 Niedopuszczalność superkasacjiArt. 539 KPK: Niedopuszczalna jest kasacja od orzeczenia Sądu Najwyższego zapadłego w następstwie rozpoznania kasacji. W pozostałym zakresie stosujemy przepisy o postępowaniu odwoławczym.

63 Kasacja nadzwyczajna Kasacją nadzwyczajną nazywamy kasację, do której złożenia uprawnione są jedynie podmioty specjalne, którymi są: Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka w zakresie określonym w art. 521 KPK oraz – na mocy art. 672a KPK Zastępca Prokuratora Generalnego do Spraw Wojskowych.

64 Odrębności dotyczące kasacji nadzwyczajnejArt. 521 KPK: § 1. Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie. § 2. Rzecznik Praw Dziecka może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, jeżeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia praw dziecka. Organem uprawnionym jest także Zastępca Prokuratora Generalnego do spraw Wojskowych. § 3. Organy, o których mowa w § 1 i 2, mają prawo żądać do wglądu akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia. Art. 523 KPK: § 1a. Ograniczenia, o którym mowa w § 1 zdanie drugie (niedopuszczalność kasacji wyłącznie z powodu niewspółmierności kary), nie stosuje się do kasacji wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego w sprawach o zbrodnie. Nie stosuje się także ograniczeń z art. 523 § 2 i 3 KPK.

65 Odrębności dotyczące kasacji nadzwyczajnej c.d.Art. 524 KPK: § 2. Terminu do wniesienia kasacji wskazanego w § 1 nie stosuje się do kasacji wnoszonej przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka. § 3. Niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia. Nie jest uiszczana opłata. Art. 525 KPK: § 2. W wypadku określonym w art. 521 kasację wnosi się bezpośrednio do Sądu Najwyższego. Art. 526 KPK: § 2. Nie ma przymusu adwokacko-radcowskiego.

66 Wniosek o wznowienie postępowania

67 Wniosek o wznowienie postępowaniaWniosek o wznowienie postępowania to nadzwyczajny środek zaskarżenia, przysługujący do orzeczeń prawomocnych, lecz w przeciwieństwie do kasacji służący w pierwszej kolejności usunięciu z obiegu prawnego tych wadliwych orzeczeń, które dotknięte są uchybieniami powiązanymi ze sferą faktów, nie zaś dokonanym przez sądy naruszeniem prawa.

68 Podstawy wznowienia postępowaniaArt. 540 KPK: § 1. Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli: 1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia; 2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody wskazujące na to, że: a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze, b) skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary, c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne, błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu. § 2. Postępowanie wznawia się na korzyść strony, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść oskarżonego. § 3. Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

69 Podstawy wznowienia postępowania c.d.Art. 540a KPK: Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem można wznowić, jeżeli: 1) skazany, do którego zastosowano przepis art. 60 § 3 lub 4 Kodeksu karnego lub art. 36 § 3 Kodeksu karnego skarbowego, nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji; 2) zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3.

70 Podstawy wznowienia postępowania c.d.Art. 540b KPK: § 1. Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem można wznowić na wniosek oskarżonego, złożony w terminie zawitym miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o zapadłym wobec niego orzeczeniu, jeżeli sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, któremu nie doręczono zawiadomienia o terminie posiedzenia lub rozprawy albo doręczono je w inny sposób niż osobiście, gdy wykaże on, że nie wiedział o terminie oraz o możliwości wydania orzeczenia pod jego nieobecność. § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się w wypadkach, o których mowa w art. 133 § 2, art. 136 § 1 oraz art. 139 § 1, a także jeżeli w rozprawie lub posiedzeniu uczestniczył obrońca.

71 Podstawy wznowienia postępowania c.d.Art. 541 KPK: § 1. Czyn, o którym mowa w art. 540 § 1 pkt 1, musi być ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że orzeczenie takie nie może zapaść z powodu przyczyn wymienionych w art. 17 § 1 pkt 3–11 lub w art. 22. § 2. W tym wypadku wniosek o wznowienie postępowania powinien wskazywać wyrok skazujący lub orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku skazującego.

72 Rozpoczęcie postępowania wznowieniowegoArt. 542 KPK: § 1. Wznowienie postępowania może nastąpić na wniosek strony lub z urzędu. § 2. Wniosek o wznowienie na korzyść złożyć może w razie śmierci skazanego osoba najbliższa. § 3. Postępowanie wznawia się z urzędu tylko w razie ujawnienia się jednego z uchybień wymienionych w art. 439 § 1, przy czym wznowienie postępowania jedynie z powodów określonych w pkt 9–11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego. § 4. Wznowienie nie może nastąpić z przyczyn wymienionych w § 3, jeżeli były one przedmiotem rozpoznania w trybie kasacji. § 5. Niedopuszczalne jest wznowienie postępowania z urzędu na niekorzyść oskarżonego po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

73 Właściwość i skład sądu, forumArt. 544 KPK: § 1. W kwestii wznowienia postępowania orzeka sąd okręgowy, zaś w kwestii wznowienia postępowania zakończonego orzeczeniem sądu okręgowego – sąd apelacyjny. Sąd orzeka w składzie trzech sędziów. § 2. W kwestii wznowienia postępowania zakończonego orzeczeniem sądu apelacyjnego lub Sądu Najwyższego orzeka Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów. § 3. W kwestii wznowienia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej.

74 Postępowanie przed sądem wznowieniowymArt. 545 KPK: § 1. W postępowaniu o wznowienie stosuje się odpowiednio art. 425 § 2 zdanie pierwsze, § 3 i 4, art. 429, art. 430 § 1, art. 431, art. 432, art. 435, art. 442, art. 456, art. 457 § 1 i 3, art. 529, art. 530, art. 532 i art. 538, a w razie wznowienia postępowania na korzyść oskarżonego stosuje się odpowiednio art. 434 i art § 2. Wniosek o wznowienie postępowania, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez obrońcę albo pełnomocnika. Przepisy art. 446 stosuje się odpowiednio. § 3. Sąd, orzekając jednoosobowo, odmawia przyjęcia wniosku niepochodzącego od osoby wymienionej w § 2 bez wzywania do usunięcia jego braków formalnych, jeżeli z treści wniosku, w szczególności odwołującego się do okoliczności, które były już rozpoznawane w postępowaniu o wznowienie postępowania, wynika jego oczywista bezzasadność. Na postanowienie o odmowie przyjęcia wniosku przysługuje zażalenie do tego samego sądu orzekającego w składzie trzech sędziów.

75 Czynności sprawdzająceArt. 546 KPK: Jeżeli sąd zarządził sprawdzenie okoliczności w trybie art. 97, strony mają prawo wziąć udział w czynnościach sprawdzających.

76 Śmierć oskarżonego lub zawieszenie postępowaniaArt. 548 KPK: Jeżeli postępowanie wznowiono na skutek wniosku na korzyść oskarżonego i toczy się ono po jego śmierci lub jeżeli zachodzi przyczyna zawieszenia postępowania, prezes sądu wyznacza do obrony praw oskarżonego obrońcę z urzędu, chyba że wnioskodawca ustanowił już obrońcę.

77 Orzeczenia i dopuszczalność ich zaskarżeniaArt. 547 KPK: § 1. Na postanowienie oddalające wniosek lub pozostawiające go bez rozpoznania przysługuje zażalenie, chyba że orzekł o tym sąd apelacyjny lub Sąd Najwyższy. § 2. Orzekając o wznowieniu postępowania, sąd uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania. Od tego orzeczenia środek odwoławczy nie przysługuje. § 3. Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd może wyrokiem uniewinnić oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują na to, że orzeczenie to jest oczywiście niesłuszne, albo też postępowanie umorzyć. Od wyroku uniewinniającego lub umarzającego postępowanie przysługuje środek odwoławczy. § 4. Od orzeczeń, o których mowa w § 3, wydanych przez Sąd Najwyższy, środek odwoławczy nie przysługuje.

78 Skarga na wyrok sądu odwoławczego

79 Skarga na wyrok sadu odwoławczegoSkarga na wyrok sądu odwoławczego to szczególny nadzwyczajny środek zaskarżenia, przysługujący stronie w celu spowodowania kontroli prawidłowości wydania przez sąd drugiej instancji wyroku uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania.

80 Podstawy skargi i podmioty uprawnioneArt. 539a KPK: § 1. Od wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania stronom przysługuje skarga do Sądu Najwyższego. § 2. Wyrok można zaskarżyć w całości lub w części. § 3. Skarga może być wniesiona wyłącznie z powodu naruszenia art. 437 lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1.

81 Termin wniesienia skargi, suspensywnośćArt. 539b KPK: § 1. Skargę wnosi się w terminie 7 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Przepisy art. 524 § 1 zdanie drugie i trzecie stosuje się odpowiednio. § 2. Wniesienie skargi powoduje wstrzymanie wykonania zaskarżonego wyroku.

82 Wymogi formalne skargi i rozpoczęcie postępowaniaArt. 539c KPK: § 1. Do skargi dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla pozostałych stron. § 2. Prezes sądu, doręczając odpis skargi pozostałym stronom, poucza o prawie wniesienia pisemnej odpowiedzi na skargę w terminie 7 dni od daty doręczenia odpisu skargi. Po upływie tego terminu prezes sądu niezwłocznie przesyła akta Sądowi Najwyższemu.

83 Rozpoznanie skargi i możliwe orzeczeniaArt. 539e KPK: § 1. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę na posiedzeniu bez udziału stron. § 2. Sąd Najwyższy postanowieniem oddala skargę albo wyrokiem uchyla zaskarżony wyrok w całości lub w części i przekazuje sprawę właściwemu sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania.

84 Bibliografia Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 98, poz. 555 ze zm.). Skorupka Jerzy (red.), Proces karny, Warszawa Świada Zofia, Postępowanie karne Część szczególna, Warszawa 2011.

85 Dziękuję za uwagę. 