1 Potencjał środowiskowy Gminy SzumowoDr. Inż. Lech Magrel Szumowo, 30 czerwiec 2017 rok

2 TROCHĘ INFORMACJI OGÓLNYCH O GMINIEhttps://www.google.pl/maps/

3 Powierzchnia gminy wynosi 141 km2. Gmina Szumowo jest gminą wiejską, typowo rolniczą, zlokalizowaną w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, na granicy z województwem mazowieckim. Gmina podzielona jest 21 sołectw. Powierzchnia gminy wynosi 141 km2. Łącznie zamieszkuje ją ludzi. Około 90% ludności czynnej zawodowo pracuje w rolnictwie. W rodzinnych gospodarstwach rolniczych dominuje uprawa zbóż oraz hodowla trzody chlewnej i bydła mleczno-opasowego. Najwyższą wartość rolniczą przedstawiają gleby brunatne i bielicowe występujące w okolicach wsi Srebrny Borek, Paproć Duża, Wyszomierz Wielki, Pęchratka Polska, zaliczone do 2 kompleksu pszennego dobrego i 3 kompleksu pszenno- żytniego w Illa - IIIb klasie bonitacyjnej gruntów ornych.

4 Według podziału Polski na regiony klimatyczne teren Gminy Szumowo położony jest w regionie mazurskim. Klimat panujący w regionie charakteryzuje się niskim wpływem powietrza znad Morza Bałtyckiego i bardzo dużym wpływem powietrza kontynentalnego wschodniego. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 6,50C. Liczba dni mroźnych (temp. maksymalna poniżej 0oC) wynosi 65, zaś dni bardzo mroźnych (temp. -10oC) - około 36 w roku. Dni gorące, których jest średnio 26, występują w lipcu. Średnia roczna wilgotność powietrza na terenie Gminy Szumowo wynosi 81%. Na terenie Gminy Szumowo dominują wiatry zachodnie (20,7% przypadków w ciągu roku). Okres wegetatywny trwa od ok. 200 do ok. 210 dni.

5 Łączna długość rzek i kanałów w Gminie Szumowo wynosi 19,00 kmŁączna długość rzek i kanałów w Gminie Szumowo wynosi 19,00 km. Są to dopływy Narwi i Bugu. Na terenie gminy znajdują się źródła rzek: Orz i Ruż będących lewobrzeżnymi dopływami Narwi, Wągrody i Kanału Szumowo-Łętownica, będących dopływami Małego Broku- Broku i Bugu. Środkowo - zachodni fragment gminy znajduje się w zasięgu występowania Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 215 Subniecka Warszawska.

6 OCHRONA ŚRODOWISKA

7 Walory przyrodnicze Na podstawie:

8 Formy ochrony przyrodyUżytek ekologiczny Bagno „Moczary” Na podstawie:

9 Użytek ekologiczny Bagno „Moczary”Użytek ekologiczny Bagno „Moczary” leży w obrębie wsi Wyszomierz. Powołany został Uchwałą Nr 19/01 Wojewody Podlaskiego z dnia 16 lipca 2001 r. w sprawie uznania ekosystemów bagiennych i oczek wodnych za użytki ekologiczne

10 Użytek ekologiczny Bagno „Moczary”Celem ochrony jest zachowanie śródleśnych obniżeń ulegających osuszeniu w wyniku ogólnego obniżenia poziomu wody gruntowej. W części południowej dużą powierzchnię zajmuje łozowisko Salicetum pentandro-cinereae z pojedynczymi i grupami brzozy brodawkowatej, olszy i osiki. Warstwę krzewów stanowią Salix cinerea, Salix aurita, Frangula alnus.

11 Przełomowa Dolina Narwi - Puszcza Biała (GKPnC-3A)Formy ochrony przyrody Korytarz ekologiczny Przełomowa Dolina Narwi - Puszcza Biała (GKPnC-3A) Na podstawie:

12 Korytarz ekologiczny Korytarz ekologiczny biegnie w zachodniej i północnej części powiatu zambrowskiego, przechodząc przez gminę Szumowo (północno-zachodnia część gminy). Najważniejszym zagrożeniem dla funkcjonowania korytarzy ekologicznych jest przerywanie ich ciągłości przez infrastrukturę linową (drogi i linie kolejowe) oraz wylesianie powierzchni i rozwój obszarów zabudowanych.

13 Formy ochrony przyrodySpecjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura Czerwony Bór (PLH )

14 Natura 2000 Czerwony Bór (PLH 200018)Zlokalizowany jest w północno-wschodniej części Polski, w zachodniej części województwa podlaskiego, w powiecie zambrowskim, w gminie Zambrów, jedynie w niewielkim fragmencie sięga obszaru gminy Szumowo. Nazwa tego obszaru związana jest z występowaniem modrzewia o brunatno-czerwonym zabarwieniu kory), który dawniej był tutaj gatunkiem panującym tzw. zambrowskie lasy modrzewiowe nazwane później Czerwonym Borem).

15 Natura 2000 Czerwony Bór (PLH 200018)Czerwony Bór stanowi ważną ostoję oligo- i mezotroficznych siedlisk Natura 2000 występujących na gruntach mineralnych - muraw, wrzosowisk i jałowczysk. Do najcenniejszych należą zarośla jałowca Juniperus communis (5130), występujące w mozaice z wrzosowiskami (4030) i różnego typu murawami. Jałowczyska spotykane są w postaci dużych płatów obejmujących często całe oddziały leśne, ale także w drobnopowierzchniowych lukach drzewostanu lub na okrajkach leśnych.

16 Co można a czego nie wolno na obszarze Natura 2000?Natura 2000 to nie rezerwat przyrody. Działalność, która nie szkodzi celom ochrony obszaru Natura 2000, nie jest w żaden sposób ograniczana przez dyrektywy dotyczące obszarów Natura Uwaga! Działalność, która jest oceniana pod kątem wpływu na obszar Natura 2000 może być zlokalizowana w lub poza tym obszarem (lokalizacja nie ma znaczenia, liczy się oddziaływanie).

17 Co można a czego nie wolno na obszarze Natura 2000?W podejściu do środowiska, w tym do obszarów Natura 2000, obowiązuje tzw. zasada ostrożności. Jest to wiążąca zasada zapisana w art. 191 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który na mocy Traktatu Ateńskiego i art. 87 Konstytucji RP jest źródłem prawa również w Polsce.

18 Co można a czego nie wolno na obszarze Natura 2000?Zasada przezorności oznacza, że „nierozwiane wątpliwości muszą być interpretowane na korzyść środowiska przyrodniczego”, w szczególności na działanie mogące potencjalnie zaszkodzić środowisku można zezwolić tylko wtedy, gdy rozwieje się wszystkie racjonalne wątpliwości i uzyska się pewność, że negatywne oddziaływanie nie wystąpi.

19 Działania minimalizująceDziałania, które mogą ograniczyć lub wykluczyć negatywny wpływ przedsięwzięcia: przejścia i przepusty dla zwierząt, przepławki dla ryb; ekrany akustyczne, nasadzenia roślinności; wygrodzenie drogi; prowadzenie budowy poza okresem lęgowym ptaków; wybór najmniej szkodliwego sprzętu, materiałów, technik budowlanych.

20 Rozwiązania alternatywne:Przed wydaniem zezwolenia na realizację inwestycji należy ustalić, czy istnieją rozwiązania alternatywne (technicznie wykonalne), które w większym stopniu zapewnią spójność obszaru Natura 2000. Kryteria ekonomiczne nie mogą być postrzegane jako nadrzędne nad kryteriami ekologicznymi. Może to być np. wariantowanie lokalizacji lub przebiegu, skali lub wielkości przedsięwzięcia, metod budowy itp.

21 Kompensacja przyrodniczarozwiązanie ostateczne; stosowane, gdy „zawiodą” inne rozwiązania (alternatywne i minimalizujące), a przedsięwzięcie musi być zrealizowane; nie powiązane z przedsięwzięciem; mają charakter długofalowy; należy je wdrażać przed wystąpieniem szkody na skutek realizacji przedsięwzięcia.

22 Działania kompensująceodtworzenie siedliska – rekonstrukcja siedliska w obszarze wzbogacenie siedliska - poprawa wartości biologicznej siedliska w danym lub w innym obszarze utworzenie siedliska – zaproponowanie nowego obszaru

23 Działania kompensacyjneKoszty działań kompensacyjnych ponosi inwestor. Powinny wykraczać poza normalne działania wymagane w celu ochrony obszaru Natura 2000. Mogą być sfinansowane ze środków UE (koszt kwalifikowany). Komisja Europejska musi być powiadamiana o prowadzonych kompensacjach.

24 Nie ma „katalogu inwestycji”, określającego jakie przedsięwzięcia kategorycznie nie mogą być prowadzone na obszarach Natura 2000, ponieważ nie ma takich inwestycji. Nie można już na wstępie jednoznacznie stwierdzić, iż np. budowa drogi, hotelu, składowiska odpadów, domu … nie będzie mogła być przeprowadzona tylko z tego względu, że jest zlokalizowana na obszarze należącym do sieci Natura 2000. ZASADA: Projekt każdego przedsięwzięcia, które może negatywnie wpływać na cel i przedmiot ochrony danego obszaru Natura 2000, musi być oceniony pod kątem tego wpływu.

25 Ocena wpływu działań na obszar i spójność sieci Natura 2000CZY DZIAŁANIA MOGĄ ZNACZĄCO ODDZIAŁYWAĆ NA OBSZAR NATURA 2000? tj. pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych / siedlisk gatunków, wpłynąć negatywnie na gatunki, pogorszyć integralność obszaru lub powiązania z innymi obszarami NIE TAK REALIZACJA INWESTYCJI Analiza: nadrzędnego celu publicznego/braku rozwiązań alternatywnych KONIECZNOŚC KOMPENSACJI PRZYRODNICZEJ

26 Natura 2000 to nie blokada rozwoju i inwestycji, ale filtr oddzielający inwestycje dobrze zaplanowane od źle zaplanowanych, szkodliwe od przyjaznych przyrodzie. Eliminacja inwestycji, których lokalizacja jest trudna w każdym innym miejscu poza siecią Natura To narzędzie wymuszające, by rozwój obszaru odbywał się w myśl założeń rozwoju zrównoważonego.

27 Lepiej mieć ocenę wpływu na obszar Natura 2000Jeżeli nie wykona się oceny, a okaże się, że negatywny wpływ wystąpi – regionalny dyrektor ochrony środowiska musi nakazać wstrzymanie inwestycji i przywrócenie stanu poprzedniego (ustawa o ochronie przyrody art. 37) – nawet jeżeli inwestor ma pozwolenie na budowę. Jeżeli wystąpi negatywny wpływ, który nie został „uprzednio przewidziany” w procedurze oceny, to będzie on „szkodą w środowisku”, nawet jeżeli inwestor miał ważną decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach.

28 Ocena wpływu na obszar Natura 2000 musi być bardzo dobrze wykonana w przeciwnym przypadku jest bardzo małe prawdopodobieństwo realizacji inwestycji !!!

29 Działanie sieci Natura 2000 opiera się na różnych metodach ochrony przyrody, a ponadto na stymulowaniu korzystnych dla przyrody kierunków rozwoju gospodarczego i społecznego. Nie wyklucza się działalności człowieka na obszarach objętych tą formą ochrony.

30 Zasoby kulturowe https://www.facebook.com/gmSzumowo/

31 Podmiotami i organizatorami kultury na terenie gminy Szumowo są Gminny Ośrodek Kultury w Szumowie, a także Biblioteka Gminna w Szumowie. GOK prowadzi orkiestrę dętą i zespół mażoretek. GOK jest organizatorem corocznej imprezy sportowej pn. „Turniej zakładów pracy”, obejmującej rozgrywki w piłkę nożną i siatkową. W latach 2014 i 2015 GOK we współpracy z OSP Szumowo zorganizował Powiatowy Turniej Strażaków. Turniej obejmował rozgrywki w halową piłkę nożną, siatkówkę i przeciąganie liny.

32 Do cyklicznych imprez artystycznych odbywających się w GOK Szumowo należą:imprezy okolicznościowe: Dzień Babci i Dziadka, Dzień Matki, Złote Gody Par Małżeńskich; imprezy patriotyczne: gminne obchody Święta Niepodległości, Przegląd Pieśni Patriotycznej we współpracy z WTZ; imprezy rozrywkowe: Koncert Noworoczny Orkiestry Dętej, Karnawałowy Bal Przebierańców dla dzieci, Festyn Rodzinny, Koncert Młodych Talentów.

33 Skansen Szumowo Skansen tworzy kilka budynków stara urocza chałupa mieszkalna, kuźnia i dawne budynki gospodarcze.

34 Skansen Szumowo https://bialystok.tvp.pl

35 Zestawienie mocnych i słabych stron gminy Szumowo

36 Silne strony Słabe stronySWOT Silne strony Słabe strony Położenie i charakter gminy sprzyja rozwojowi przemysłu rolno-spożywczego, drzewnego mineralnego oraz inwestowaniu w bazę turystyczno-wypoczynkową , Brak zakładów przetwórstwa rolno spożywczego Występowanie gleb o dobrej przydatności rolniczej, Niska wartość gospodarcza lasów Duża lesistość terenu w północnej części gminy (sprzyjająca rozwojowi gospodarki leśnej, przemysłu drzewnego oraz turystyki i wypoczynku) Niedostateczne wykorzystanie kompleksów leśnych na potrzeby wypoczynku i rekreacji Uboga sieć hydrograficzna Występowanie udokumentowanych złóż surowców mineralnych umożliwiających rozwój przemysłu materiałów budowlanych Migracje ludzi młodych i wykształconych, Starzenie się mieszkańców gminy Możliwości zagospodarowania zbiorników wodnych powstałych w wyniku eksploatacji kruszywa na cele rekreacyjno-wypoczynkowe lub gospodarki rybackiej Konieczność modernizacji i budowy odcinków sieci elektroenergetycznej Istotne zagrożenia zanieczyszczeniem ściekami bytowymi i nawozami naturalnymi

37 Słabe strony SWOT SzanseKorzystna struktura obszarowa i wyposażenie w budynki inwentarskie indywidualnych gospodarstw rolnych Duża liczba źródeł niskiej emisji Malejąca liczba osób bezrobotnych Niewystarczający poziom przedsiębiorczości mieszkańców Rozwijająca się baza sportowa i rekreacyjna Nadmierny hałas w strefie drogi krajowej nr 8 Wysoki poziom zaangażowania społecznego przy realizacji inwestycji celu publicznego Słabo rozwinięte zaplecze technicznej obsługi komunikacji kołowej oraz obsługi ruchu turystycznego Walory krajobrazowe Czerwonego Boru (duża lesistość i deniwelacje terenu) Brak ścieżek rowerowych Dobrze wykształcony układ komunikacyjny Słaby stan techniczny dróg powiatowych i gminnych Wysoki poziom zwodociągowania Brak rozwiązanej gospodarki ściekowej, Brak komunalnej oczyszczalni ścieków Istniejący gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy 250 mm umożliwiający gazyfikację gminy Brak gazyfikacji gminy

38 Szanse Zagrożenia SWOT Możliwość wykorzystania środków unijnychSilna konkurencja w procesie ubiegania się o fundusze unijne oraz inne środki zewnętrzne Wzrost popytu zewnętrznego na ofertę typu „Eco” (życie blisko natury, zdrowa żywność) Rozwój sektora rolno-spożywczego Niedofinansowanie systemu oświaty przez państwo Systematyczna koncentracja obszaru gruntów w obrębie gospodarstw większych, specjalistycznych Ograniczone środki na modernizację dróg lokalnych Wzrost znaczenia organizacji pozarządowych Restrykcyjne prawo dotyczące ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego Wzrost poziomu życia i upowszechnienie aktywnych form spędzania czasu wolnego Okresowe trudności ze zbytem produktów rolnych Możliwości zagospodarowania zbiorników wodnych powstałych w wyniku eksploatacji kruszywa na cele rekreacyjno-wypoczynkowe lub gospodarki rybackiej Przeniesienie części ruchu tranzytowego Warszawa – kraje bałtyckie na drogę Via Baltica

39 Szanse Zagrożenia utrzymanie w bardzo dobrym stanie środowiska naturalnego, położenie geograficzne, niska dochodowość ludzi i starzenie, stworzenie warunków do rozwoju szkolnictwa, brak ofert pracy, dobra łączność komunikacyjna i telekomunikacyjna, skomplikowane przepisy i niestabilność prawa, przyciąganie korzystną ofertą inwestorów, niedostateczne nakłady na rozwój infrastruktury, ponadlokalna promocja miejscowości, migracja młodych ludzi, kompleksowe zaplecze dla rozwoju transportu kolejowego, brak rynku zbytu na produkty rolne, tania siła robocza, zamknięcie przejścia granicznego w Kuźnicy, wzrost ilości turystów przyjeżdżających do Polski. stagnacja wymiany gospodarczej ze Wschodem.

40 Problemy Niewystarczający stopień skanalizowania i brak pełnej ewidencji przydomowych zbiorników na ścieki (szamb), Zły stan techniczny dróg gminnych – systematyczny wzrost hałasu, Emisja zanieczyszczeń do powietrza pochodząca z indywidualnych źródeł ciepła opalanych głownie węglem, a niekiedy i odpadami, Nadal słaba świadomość ekologiczna (zarówno mieszkańców Gminy jak i turystów) w zakresie zrównoważonego korzystania z zasobów środowiska, w taki sposób, aby działania nie pogłębiały dewastacji obszaru Gminy Szumowo, Niski stopień wykorzystania odnawialnych źródeł energii, Pogłębienie nieskuteczności w egzekwowaniu przepisów prawa miejscowego, w szczególności w zakresie ładu przestrzennego i estetyki.

41 Potencjał gminy Krajobraz i zasoby przyrodnicze i naturalneZasoby kulturowe Unikatowość Regionalna kuchnia

42 Ograniczenia Brak ścieżek rowerowychSłaby stan techniczny dróg powiatowych i gminnych Brak rozwiązanej gospodarki ściekowej w gminie Konieczność modernizacji i budowy odcinków sieci elektroenergetycznej Brak gazyfikacji gminy Duża liczba źródeł niskiej emisji (podwyższone stężenia gazów i pyłów pojawiające się okresowo w sezonie grzewczym)

43 Co warto wykorzystać? Racjonalnym wykorzystaniu surowców mineralnych,Produkcji i przetwórstwie lokalnym, Uprawach ziół i ich przetwórstwie

44 Wytyczne i kierunki do opracowywania dokumentów planistycznych

45 Na obszarze i w najbliższym otoczeniu planowanych zmian nie występują obiekty i obszary ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000, w rozumieniu ustawy z 2004 roku o ochronie przyrody. Najbliższe to: Obszar specjalnej ochrony ptaków i specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Przełomowa Dolina Narwi (PLC ) znajduje się w odległości około km na północ od planowanych zmian. W odległości około 3 km w kierunku północnym od terenu położonego w obrębie Szumowo, położony jest potencjalny specjalny obszar ochrony siedlisk Czerwony Bór. W odległości ok. km. 2 od terenów położonych w obrębie Mroczki Stylągi i Rynołty znajduję się obszar specjalny ochrony ptaków Puszcza Biała.

46 Obszar w obrębie SzumowaTereny wyznaczone pod eksploatację kruszywa naturalnego Tereny położone w miejscowości Szumowo pomiędzy ulicami: Bolesława Podedwornego, Cmentarną, 1 Maja, Szkolną oraz drogą krajową S8

47 Tereny wyznaczone pod eksploatację kruszywa naturalnegoObszar w obrębie: Mroczki Stylągi, Rynołty, Szumowo Tereny wyznaczone pod eksploatację kruszywa naturalnego

48 Tereny wyznaczone pod eksploatację kruszywa naturalnegoObszar w obrębie: Wyszomierz Wielki, Szumowo Tereny wyznaczone pod eksploatację kruszywa naturalnego

49 Oddziaływanie na środowiskoZmiana ukształtowania krajobrazu naturalnego w wyniku działalności górniczej, w miejsce form pagórkowatych, wyniesionych powstają wyrobiska. Powstaje luka stratygraficzna polegająca na zlikwidowaniu warstwy litologicznej, która tworzyła serię złożową kopaliny. Zmieniają się stosunki hydrograficzne i hydrogeologiczne – tworzą się zbiorniki wodne, powstają leje depresyjne. Likwidacji ulega pokrywa glebowa oraz szata roślinna. Występuje, w związku z tym, migracja mikrofauny (płazy, gady, owady) i większych zwierząt. Pogorszeniu ulegają warunki aerosanitarne poprzez pylenie i emisje spalin oraz klimat akustyczny.

50 WYROBISKA

51 Propozycje zagospodarowania terenów wyrobiska po zakończeniu eksploatacji kruszywa naturalnegoStworzenie torów do gry w paintball. Stworzenie torów do ekstremalnej jazdy rowerem, motocyklem czy quadem. Stworzenie ścieżki dydaktycznej polegającej na obserwacji osadów wzdłuż wyrobiska, które pozwoliłyby na zapoznanie się z różnymi typami  i  formami osadów.    Zagospodarowania wyrobiska na zbiorniki wodne i przeznaczenie ich na cele rekreacyjno-wypoczynkowe lub gospodarkę rybacką.

52 Przykłady

53 Tor do gry w paintball Na podstawie: Paintball WrocławZdjęcia ze strony:

54 Tor do ekstremalnej jazdy

55 na obszarze nieczynnej kopalni odkrywkowej „Lipówka” w Rudnikach Ścieżka dydaktyczno – edukacyjna na obszarze nieczynnej kopalni odkrywkowej „Lipówka” w Rudnikach koło Częstochowy Lokalizacja punktu Dobry Widok, ryc. J. Karlikowska Kamieniołom z lotu ptaka fot. M. Barszczewski

56 Zbiorniki wodne Zalew (Jezioro) Chechło - Nakło powstało po dawnym wyrobisku piasku.  Łowisko „Przejście”, Jedno z najlepszych i najbardziej odwiedzanych łowisk w Olzie. Stawy jest starym wyrobiskiem po żwirowym. https://bankzdjec.net/chechlonaklo.php , https://wedkuje.pl

57 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ