1 Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08; e-mail: [email protected] PROGRAMY EDUKACJI ANTYNIKOTYNOWEJ DLA DZIECI I MŁODZIEŻY: „Znajdź właściwe rozwiązanie” Warszawa, 19.01.2016 r.

2 Działania Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w ramach profilaktyki nikotynowej Koordynacja i dzia ł ania w ramach Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce na lata 2014 – 2018. Programy szkolnej edukacji antynikotynowej: „Czyste powietrze wokół nas”, „Nie pal przy mnie proszę”, „Znajdź właściwe rozwiązanie”. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

3 Program Ograniczenia Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu Kampanie: 31 maja – Światowy Dzień bez Papierosa. Trzeci czwartek listopada – Światowy Dzień Rzucania Palenia. Działalność w ramach monitorowania „Ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych”. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

4 „Nie pal przy mnie, proszę” „Znajdź właściwe rozwiązanie” Uczniowie klas I – III szkoły podstawowej Uczniowie klas IV – VI szkoły podstawowej Uczniowie klas gimnazjalnych PROGRAMY EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ „Czyste powietrze wokół nas” Dzieci 5 i 6 – letnie Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

5 ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

6 ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE Udział szkół w programie w poprzednich edycjach Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

7 ADRESACI PROGRAMU Uczniowie klas IV-VI szkoły podstawowej. Uczniowie klas I-III gimnazjum. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

8 PIERWSZY KONTAKT Z PAPIEROSEM 11 lat i mnie wynosi 13,8% 12 lat wynosi 9,2% 13 lat wynosi 9,6% 14 lat wynosi 11,3% 15 lat wynosi 9,7% Odsetek młodzieży w Polsce rozpoczynającej palenie w wieku: Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

9 Biorąc pod uwagę specyficzne uwarunkowania palenia tytoniu przez uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów autorzy poradnika koncentrują się głównie na psychospołecznych mechanizmach kształtujących postawy i zachowania. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

10 PSYCHOSPOŁECZNE CZYNNIKI RYZYKA PALENIA TYTONIU: wiek i płeć ucznia, status społeczny, stan rodzinny i wykształcenie rodziców, problemy wieku dojrzewania, czynniki środowiskowe, czynniki interpersonalne (palenie rodziców, rodzeństwa, rówieśników, więzi społeczne), normy i obyczaje środowiskowe, w tym reakcje rodziców na palenie tytoniu przez dziecko, dostępność wyrobów tytoniowych. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

11 REALIZATORZY PROGRAMU nauczyciele, pielęgniarki medycyny szkolnej, pedagodzy, psychologowie szkolni, odpowiednio przygotowani liderzy młodzieżowi. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

12 CEL PROGRAMU Zapobieganie paleniu tytoniu wśród uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjum, jako czynnika chorób zachowaniozależnych. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

13 CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU 1.Integracja grupy. Wyróżnienie liderów. Uzasadnienie i wzmocnienie postaw zobowiązujących do nie palenia – warsztat I. 2.Ukazanie funkcjonowania ludzkiego organizmu i jego potrzeb, a przede wszystkim konieczność odpowiedniego odżywiania i czystego powietrza – warsztat II. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

14 CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU c.d. 3.Zdobycie umiejętności zachowań asertywnych, uczenie się rozpoznawania swych zachowań oraz uświadomienie mechanizmów nacisku grupowego wraz z nauczaniem się sposobów odmowy – warsztat III. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

15 CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU c.d. 4.Uczenie rozpoznawania uczuć przeżywanych w sytuacjach trudnych, uświadomienie mechanizmów konfliktu, jak również uczenie umiejętności radzenia sobie z problemami – warsztat IV. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

16 CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU c.d. 5.Uczenie umocnienia poczucia własnej wartości w zbudowaniu pozytywnego myślenia o sobie i kształtowania ważnych umiejętności w kontaktach z ludźmi – warsztat V. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

17 REALIZACJA PROGRAMU W SZKOŁACH 1.Poinformowanie rodziców uczniów o sposobie przeprowadzenia programu w szkołach i współdziałaniu z nimi:  Spotkanie z rodzicami,  List do rodziców,  Inne formy wg możliwości. 2.Poinformowanie uczniów o sposobie realizacji programu w szkole oraz przeszkolenie i przygotowanie liderów młodzieżowych do współrealizacji programu. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

18 REALIZACJA PROGRAMU W SZKOŁACH 3.Przeprowadzenie 5 zajęć warsztatowych z uczniami wg zaproponowanych scenariuszy zajęć. 4.Przeprowadzenie zajęć z rodzicami uczniów według autorskich projektów w szkołach. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

19 STRUKTURA PROGRAMU 1.Poznajemy siebie bliżej. 2.Laboratorium ciała. 3.Naucz się mówić. 4.Znajdź właściwe rozwiązanie. 5.Uwierz w siebie. Program składa się z 5 zajęć warsztatowych o następujących tytułach: Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

20 1.Zajęcia warsztatowe. 2.Metody aktywizujące: burza mózgów, praca z tekstem/rysunkiem, ćwiczenia oddechowe, wizualizacja, odgrywanie scenek sytuacyjnych. METODY REALIZACJI Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

21 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT I „Poznajmy się bliżej” - 90 min. Cel zajęć: Integracja grupy, uzasadnienie i wzmocnienie postaw zobowiązujących do niepalenia. Etapy: Autoprezentacja. Przedstawienie celu i treści zajęć. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

22 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT I c.d. Etapy c.d.: Palenie nie jest normą obyczajową. Historia palenia tytoniu. Proces uzależnienia palenia tytoniu: faza przygotowania, faza próbowania, faza eksperymentowania, faza regularnego palenia, faza uzależnienia. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

23 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT I c.d. Etapy c.d.: Dlaczego ludzie palą? Motywy palenia: dla przyjemności, dla uspokojenia, dla pobudzenia, w celach towarzyskich. Co wiemy na temat palenia tytoniu? Jakie substancje są zawarte w dymie tytoniowym? Ile składników chemicznych wykryto w dymie? Jakie są najczęstsze choroby palaczy? Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

24 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT II „Laboratorium ciała” – 45 min. Cel zajęć: Ukazanie funkcjonowanie ludzkiego organizmu i jego potrzeb, a przede wszystkim konieczność odpowiedniego odżywiania i czystego powietrza. Etapy: Laboratorium ciała: układ oddechowy (zał. II-1). Uczenie prawidłowego oddychania. Co powinniśmy wiedzieć o paleniu tytoniu? jakie i ile związków występują w dymie tytoniowych, co o nich wiemy/ burza mózgów. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

25 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT II c.d. Nikotyna jest bezbarwną, oleistą cieczą, która pod wpływem powietrza zmienia się na kolor żółty. Jest to silna trucizna, której jedna kropla, uzyskana z paczki papierosów, jest dawką śmiertelną dla człowieka. Tlenek węgla jest gazem, popularnie zwany „czadem”. Wchłaniany przez błonę śluzową jamy ustnej, zaś wciągnięty do płuc przenika do krwi, w 100% wypierając tak bardzo potrzebny do życia tlen. Substancje smoliste, z których większość, jak benzopiren, węgiel radioaktywny czy fosfor – posiada właściwości rakotwórcze. Filtr, w jaki zaopatrzony jest papieros, ma zatrzymać szkodliwe składniki, jednakże 70% substancji smolistych osiada w płucach. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

26 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT II c.d. Aceton – rozpuszczalnik, składnik farb i lakierów, rozpuszcza tkankę łączną, Amoniak – używany do czyszczenia ubikacji, Arsen – stosowany jako trutka na szczury i inne gryzonie, Butan – gaz, stosowany do wyrobu benzyny syntetycznej, Chlorek winylu – używany przy produkcji plastiku, Formaldehyd – stosowany do konserwowania preparatów np. żab, Kadm – silnie trujący metal o właściwościach rakotwórczych, Naftyloamina – wchodzi w skład barwników, używany w przemyśle drukarskim, Polon – pierwiastek radioaktywny, bardzo toksyczny, Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

27 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT II c.d. Etapy c.d.: Skutki palenia tytoniu właściwości uzależniające nikotyny, słabsza kondycja fizyczna, zwiędła i szara cera, nalot na zębach, wieloletni palacze – nowotwory płuc, oskrzeli, przełyku i krtani. Co nam daje niepalenie? Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

28 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT III „Naucz się mówić NIE” – 45 min. Cel zajęć: Zdobycie umiejętności zachowań asertywnych, uczenie się rozpoznawania swych reakcji oraz uświadomienie mechanizmów nacisku grupowego wraz z nauczaniem się sposobów odmowy. Etapy: Problemy w komunikowaniu innym swoich życzeń i odczuć. Uświadamianie sobie przyczyn zachowań agresywnych, uległych i stanowczych. Odmawianie w sytuacji nacisku grupowego. Czy zachowanie stanowcze sprawia trudności? Uczenie się zachowań stanowczych. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

29 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT IV „Znajdź właściwe rozwiązanie” – 45 min. Cel zajęć: Rozpoznawanie emocji przeżywanych w sytuacjach trudnych, uświadomienie mechanizmów konfliktu, jak również uczenie umiejętności radzenia sobie z problemami. Etapy: Nasze odczucia w sytuacji trudnej. Jakie sytuacje są trudne? Radzenie sobie z trudnymi sytuacjami. Skutki nieradzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

30 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT V „Uwierz w siebie” – 45 min. Cel zajęć: Zdobycie umiejętności poczucia własnej wartości w zbudowaniu pozytywnego myślenia o sobie i kształtowania ważnych umiejętności w kontaktach z ludźmi. Etapy: Subiektywne znaczenie sytuacji trudnych. Uświadamianie sobie negatywnego myślenia. Ocena stopnia akceptacji siebie. Pozytywne myślenie o sobie. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

31 ZAJĘCIA WARSZTATOWE – WARSZTAT V c.d. Etapy c.d.: Umiejętności pomagające w życiu. Wykaz umiejętności potrzebnych w kontaktach z innymi: Znajomość siebie – wiem, jaki jestem; znam swoje plusy i minusy. Rozumienie innych – potrafię sobie wyobrazić, wczuć się w to, co inni ludzie myślą, jakie mają pragnienia. Otwartość – nie udaję kogoś innego niż jestem; potrafię okazać to, co czuję, mówić to, co myślę, jestem szczery. Życzliwość – szanuję kolegów, koleżanki; jestem wrażliwy na ich potrzeby; staram się pomagać innym, gdy tego potrzebują. Tolerancja – uznaję to, że inni mogą mieć inne poglądy i postępować inaczej niż ja. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

32 MATERIAŁY DO PROGRAMU Poradnik dla szkolnego koordynatora. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

33 MATERIAŁY DO PROGRAMU W pierwszej części podręcznika dla szkolnych koordynatorów omówiono: przebieg procesu uzależnienia od nikotyny, psychospołeczne czynniki ryzyka inicjacji palenia tytoniu, ogólne zalecenia programowe. Druga część zawiera propozycje zajęć warsztatowych. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

34 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PROGRAMU Druk sprawozdawczy: http://pssewawa.pl Termin przesyłania sprawozdań + podsumowania ankiety oceniającej: 10 czerwca 2017 r. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

35 POPRZEDNIE EDYCJE PROGRAMU Opinia szkolnych koordynatorów: „zajęcia te cieszyły się dużą popularnością”, „uczniowie chętnie brali udział w zajęciach”, „uczniowie byli zaangażowani i nie mogli doczekać się kolejnych zajęć”, „został z aprobatą przyjęty przez uczniów, rodziców i nauczycieli, ponieważ we właściwy sposób przekazał wiedzę”, „odpowiada potrzebom uczniów”, „dociera do wyobraźni uczniów”, Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

36 POPRZEDNIE EDYCJE PROGRAMU Opinia szkolnych koordynatorów: „zbyt obszerna treść programu”, program słabo oprzyrządowany staje się mało konkurencyjny dla innych programów, istnieje potrzeba wzbogacenia programu o dodatkowe materiały. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.

37 Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21 Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35, tel.: 22/311-80-07÷08, fax: 22/310-79-01 e-mail: [email protected] [email protected] strona internetowa: http://pssewawa.pl http://pssewawa.pl

38 Dziękuję za uwagę. Izabela Kotowska Warszawa, 19.01.2016 r. Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w m. st. Warszawie, ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07÷08.