1 Prawa człowieka i systemy ich ochronyKonstytucyjne środki ochrony praw i wolności Mateusz Radajewski Katedra Prawa Konstytucyjnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

2 Wynagrodzenie szkody „Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.” (Art. 77 ust. 1 Konstytucji RP)

3 Wynagrodzenie szkody „Należy (…) przyjąć, że chodzi tu o każdy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach danego podmiotu, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym” (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., sygn. akt SK 18/00)

4 Wynagrodzenie szkody Art. 417 Kodeksu cywilnego § 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. § 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

5 Wynagrodzenie szkody „Przy wykonywaniu władzy publicznej”Wyłącznie w sferze tzw. imperium (wykonywania władzy publicznej) Nie dotyczy to sfery tzw. dominium (aktywności państwa jako podmiotu obrotu gospodarczego)

6 Wynagrodzenie szkody Art Kodeksu cywilnego § 1. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. § 2. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

7 Wynagrodzenie szkody Art Kodeksu cywilnego § 3. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. § 4. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.

8 Wynagrodzenie szkody Art. 4172 Kodeksu cywilnegoJeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.

9 Wynagrodzenie szkody Art. 4172 Kodeksu cywilnegoTzw. szkoda legalna. Odpowiedzialność na zasadzie słuszności (nie ryzyka czy bezprawności). Wyłącznie szkoda na osobie (naruszenie dóbr osobistych – zwłaszcza uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia). Szkoda na osobie może być majątkowa lub niemajątkowa. Konieczność związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem a szkodą.

10 Wynagrodzenie szkody „Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.” (Art. 228 ust. 4 Konstytucji RP) Ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (Dz.U. Nr 233, poz. 1955)

11 Wynagrodzenie szkody Art Każdemu, kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie. 2. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wyrównanie straty majątkowej, bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała. 3. Do odszkodowania stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art

12 Wynagrodzenie szkody Art Odszkodowanie przysługuje od Skarbu Państwa. 2. Odszkodowanie nie przysługuje, jeżeli strata majątkowa powstała wyłącznie z winy poszkodowanego lub z winy osoby trzeciej.

13 Wynagrodzenie szkody Art. 5 ust. 1 Decyzję w sprawie odszkodowania wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce powstania straty majątkowej. Art. 6 ust. 1 Poszkodowany niezadowolony z decyzji w sprawie odszkodowania, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia decyzji w tej sprawie, może wnieść powództwo do sądu powszechnego.

14 Kazus nr 1 Autobus głogowskiej komunikacji miejskiej należący do jednoosobowej spółki Gminy Miejskiej Głogów w dniu 14 grudnia 2014 r. potrącił na przejściu dla pieszych Andrzeja Nowaka. Na miejsce wypadku niezwłocznie przybyła policja, która ustaliła, że do wypadku doszło, ponieważ autobus nie zatrzymał się na czerwonym świetle. Czy Gmina Miejska Głogów będzie odpowiadać za powstałe w wyniku wypadku szkody na podstawie art. 417 Kodeksu cywilnego?

15 Kazus nr 2 W dniu 8 grudnia 2014 r. funkcjonariusze ABW dokonali w Legnicy zatrzymania trzech członków gangu. Jeden z nich – Marek A. – stawiał opór, przez co funkcjonariusze musieli użyć siły, w wyniku czego doszło do zniszczenia w mieszkaniu Marka A. obrazu wartego 100 tys. zł. Czy Marek A. może pozwać Skarb Państwa o naprawienie szkody w trybie art. 417 Kodeksu cywilnego?

16 Kazus nr 3 13 grudnia 2014 r. weszła w życie ustawa, która – w celu stworzenia miejsc pracy dla absolwentów studiów – nakazywała w państwowych spółkach zwolnienie wszystkich osób, które w nich pracowały mimo osiągnięcia wieku emerytalnego. Z powodu wejścia w życie tej ustawy dobrze płatną pracę w dniu 13 grudnia 2014 r. stracił Mariusz Kamiński. Czy Mariusz Kamiński może 15 grudnia 2014 r. złożyć pozew o naprawienie szkody przeciwko Skarbowi Państwa?

17 Kazus nr 4 11 grudnia 2013 r. Antoni Maj otrzymał pozwolenie na budowę swojego nowego domu. Gdy już ukończył budowę ponad 50% tego obiektu, w dniu 12 czerwca 2014 r. otrzymał decyzję cofającą to pozwolenie. W sposób oczywisty decyzja ta została wydana bez podstawy prawnej. Sąsiad Antoniego Maja powiedział mu, że w takiej sytuacji może on się domagać odszkodowania od swojej gminy w trybie art. 417 Kodeksu cywilnego. Antoni Maj postanowił wybrać się do Ciebie – jako najlepszego prawnika w tejże Gminie, by dokładnie dowiedzieć się, co powinien zrobić. Co poradzisz panu Antoniemu?

18 Kazus nr 5 8 maja 2014 r. Rada Powiatu Polkowickiego podjęła uchwałę w sprawie określenia wysokości opłat za usunięcie pojazdu z drogi, której zarządcą jest Powiat Polkowickiego. Opłatę tę w stosunku do rowerów Rada ustaliła na poziomie 350 zł. Kwotę taką zapłacił p. Mirosław Tusk za usunięcie jego roweru z drogi powiatowej w dniu 14 czerwca 2014 r. Od kolegi dowiedział się jednak, że Rada Powiatu nie mogła ustalić aż tak wysokiej kwoty, ponieważ ustawa przewiduje, że kwota ta wynosić może maksymalnie 112 zł. Pan Mirosław udał się więc do Ciebie po poradę prawną. Co poradzisz panu Tuskowi?

19 Droga sądowa „Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.” (Art. 77 ust. 2 Konstytucji RP)

20 Droga sądowa Dotyczy nie tylko praw i wolności konstytucyjnych.Dotyczy nie tylko naruszeń dokonywanych przez władze publiczne. Dotyczy również dochodzenia należności z tego tytułu. Nie dotyczy: wprowadzania wymogów formalnych inicjowania postępowania sądowego, wprowadzania odpłatności postępowania sądowego.

21 Droga sądowa „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.” (Art. 45 ust. 1 Konstytucji RP)

22 Droga sądowa „Na (…) treść [prawa do sądu] (…) składa się w szczególności: prawo dostępu do sądu, tj. prawo do uruchomienia procedury przed sądem - organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym), prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd. (Wyrok TK z dnia 16 marca 1999 r., sygn. akt SK 19/98)

23 Dwuinstancyjność postępowania sądowego i administracyjnego„Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.” (Art. 78 Konstytucji RP)

24 Dwuinstancyjność postępowania sądowego i administracyjnegoNie oznacza konieczności istnienia środków dewolutywnych – np.: 1) Art. 127 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego „Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.” 2) Art. 426 § 2 Kodeksu postępowania karnego „Od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia (…) przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego.”

25 Kazus nr 1 Oceń z punktu widzenia zakazu zamykania drogi sądowej dla dochodzenia swoich praw konstytucyjność art. 81 § 1 Kodeksu postępowania karnego: „Jeżeli w warunkach [niemożności poniesienia kosztów obrony] oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza mu obrońcę z urzędu.”

26 Kazus nr 2 Art. 9 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji: „Postanowienie w przedmiocie wyłączenia komornika sąd wydaje na posiedzeniu niejawnym w składzie jednoosobowym. Na postanowienie to zażalenie nie przysługuje.” Oceń konstytucyjność przytoczonego przepisu w kontekście konstytucyjnej gwarancji dwuinstancyjności postępowania sądowego.

27 Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich„Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.” (Art. 80 Konstytucji RP)

28 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 9 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: „Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje: 1) na wniosek obywateli lub ich organizacji, 2) na wniosek organów samorządów, 2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka, 3) z własnej inicjatywy.” Art. 10 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: „Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy.”

29 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 11 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: 1. Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może: 1) podjąć sprawę, 2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania, 3) przekazać sprawę według właściwości, 4) nie podjąć sprawy - zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy. 2. W zakresie realizacji zasady równego traktowania między podmiotami prywatnymi Rzecznik może podjąć działania, o których mowa w ust. 1 pkt 2.

30 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 12 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Podejmując sprawę Rzecznik może: 1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, 2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej, 3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

31 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 13 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Prowadząc postępowanie (…) Rzecznik ma prawo: 1)   zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu, 2)   żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych, 3)   żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia, 4)   zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

32 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 14 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Po zbadaniu sprawy Rzecznik może: 1)   wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela, 2)   skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej, 3)   zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,

33 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 14 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Po zbadaniu sprawy Rzecznik może: 4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi, 5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, 6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi, 7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach, 8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.

34 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 15 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: 1. W wystąpieniu, o którym mowa w art. 14 pkt 2, Rzecznik formułuje opinie i wnioski co do sposobu załatwiania sprawy, a także może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych. 2. Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie, obowiązane są bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. W wypadku gdy Rzecznik nie podziela tego stanowiska, może zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.

35 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 16 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik może przedstawiać właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw.

36 Wniosek do Rzecznika Praw ObywatelskichArt. 16 ust. 2 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Rzecznik może również: 1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela, 2) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji, 3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i brać udział w tym postępowaniu, 4) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie.

37 Skarga konstytucyjna „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.” (Art. 79 ust. 1 Konstytucji RP)

38 Skarga konstytucyjna Skarga konstytucyjna – instytucja prawna pozwalająca jednostce (lub podmiotowi podobnemu) do dochodzenia swoich konstytucyjnych praw lub wolności przed sądem konstytucyjnym.

39 Skarga konstytucyjna Funkcje skargi konstytucyjnej:ochrona praw indywidualnych ochrona interesu publicznego rozwiązywanie problemów społecznych wychowawcza

40 Zakres podmiotowy „Każdy, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone (…)” 1. Wzorcem kontroli wyłącznie konstytucyjne prawa, wolności lub obowiązki. 2. Nie oznacza to, że wyłącznie mogą to być normy rozdziału II Konstytucji (zob. np. art. 22). 3. Wzorcem kontroli nie mogą być normy pozakonstytucyjne (np. międzynarodowe konwencje). 4. Skargą konstytucyjną nie można dochodzić praw określonych w art. 56 Konstytucji RP (prawo do uzyskania azylu oraz statusu uchodźcy).

41 Zakres przedmiotowy „(…) w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego (…)” Wyłącznie akt normatywny – nie można skarżyć: bezczynności organów władzy publicznej, braku regulacji prawnej, orzeczeń sądowych, rozstrzygnięć i decyzji administracyjnych. „Akt normatywny”: ustawy, umowy międzynarodowe, przepisy wydane przez centralne organy państwa, akty prawa miejscowego i lokalne akty prawa wewnętrznego (?).

42 Przesłanki materialne:Interes osobisty – skarżący jest osobiście zainteresowany usunięciem naruszenia jego praw lub wolności, Interes prawny – naruszenie dotyczy sytuacji prawnej skarżącego, Interes realny – naruszenie praw lub wolności musi mieć charakter rzeczywisty.

43 Przesłanki formalne: „Skarga konstytucyjna, zwana dalej "skargą", może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.” (art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym)

44 Wyczerpanie toku instancjiW postępowaniu administracyjnym – konieczne jest zaskarżenie decyzji do sądu administracyjnego, W postępowaniu karnym – konieczne jest wyczerpanie wyłącznie zwyczajnych środków zaskarżenia (apelacja/zażalenie), W postępowaniu cywilnym - konieczne jest wyczerpanie wyłącznie zwyczajnych środków zaskarżenia (apelacja/zażalenie).

45 Przesłanki formalne: Art. 126 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego: Każde pismo procesowe powinno zawierać: 1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; 2) oznaczenie rodzaju pisma; 3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności; 4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 5) wymienienie załączników.

46 Przesłanki formalne: Art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego: § 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz: 1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, 2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub 3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku - numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania. § 21. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny zawierać sygnaturę akt. § 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

47 Przesłanki formalne: 1. Skarga poza wymaganiami dotyczącymi pisma procesowego powinna zawierać: 1) dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją, 2) wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone, 3) uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. 2. Do skargi należy załączyć wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie, z podaniem daty jej doręczenia, wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego. (art. 47 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym)

48 Przesłanki formalne: Art. 48 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: 1. Skargę i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sporządzają adwokat lub radca prawny, chyba że skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych. 2. W razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1.

49 Rozpoznanie Art. 46 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: „Skargę Trybunał rozpoznaje na zasadach i w trybie przewidzianym dla rozpoznawania wniosków o stwierdzenie zgodności ustaw z Konstytucją oraz innych aktów normatywnych z Konstytucją lub ustawami.” Art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: „Skarga podlega wstępnemu rozpoznaniu; art. 36 stosuje się odpowiednio.”

50 Rozpoznanie Art. 46 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: 1. Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego. 2. Postanowienie tymczasowe doręcza się bezzwłocznie skarżącemu oraz właściwemu organowi sądowemu lub organowi egzekucyjnemu. 3. Trybunał uchyla postanowienie tymczasowe, jeżeli ustaną przyczyny, dla których zostało ono wydane.

51 Rozpoznanie Art. 51 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: 1. O wszczęciu postępowania Trybunał informuje Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka (…), 2. Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka mogą, w terminie 60 dni od otrzymania informacji, zgłosić udział w postępowaniu.

52 Jak wygląda poprawna skarga konstytucyjna?

53 Pomocne linki: (praktyczny opis wymogów oraz poprawnej struktury skargi konstytucyjnej), (plik pdf - przykładowa skarga konstytucyjna nieodrzucona na etapie wstępnej kontroli, tj. uznana przez Trybunał Konstytucyjny za poprawną pod względem formalnym i nieuznana za oczywiście bezzasadną).

54 Kazus nr 1 Adam i Ewa Kowalscy wspólnie i w porozumieniu dokonali zabójstwa Anny Nowak – matki Ewy i teściowej Adama. Za czyn ten Ewa została prawomocnie skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności, a jej maż – na karę 25 lat pozbawienia wolności. Ewa Kowalska zbulwersowana tym zróżnicowaniem kar postanowiła, że zaskarży wyrok II instancji do TK w trybie skargi konstytucyjnej, powołując się na naruszenie konstytucyjnej zasady równości. Oceń pomysł Ewy Kowalskiej.

55 Kazus nr 2 Tomasz Smolarz został prawomocnie skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności za znieważenie osoby urzędującego Prezydenta RP. Jak się jednak dowiedział tydzień po doręczeniu mu wyroku, przepis, na podstawie którego został skazany, przyjęto niezgodnie z Konstytucją, ponieważ z inicjatywą ustawodawczą w jego sprawie wystąpiła grupa 10 (a nie 15) posłów. W związku z tym Tomasz Smolarz postanowił wnieść skargę konstytucyjną, by TK stwierdził, że przepis, na podstawie którego został on skazany, jest niezgodny z Konstytucją. Oceń pomysł Tomasza Smolarza.

56 Kazus nr 3 Jan B. – Minister Sprawiedliwości – w grudniu 2014 r. został prawomocnie skazany przez Trybunał Stanu na karę pozbawienia praw wyborczych. Postanowił on, że przepis ustawy o Trybunale Stanu, który przewiduje taką karę, zaskarży w trybie skargi konstytucyjnej, ponieważ narusza on konstytucyjną zasadę równości w ten sposób, że przewiduje dla osób sądzonych przez Trybunał Stanu karę nieprzewidzianą dla osób sądzonych przez sądy powszechne. Czy Jan B. może złożyć skargę konstytucyjną?

57 Kazus nr 4 Jan Czynszak postanowił skierować swoją sprawę do TK w trybie skargi konstytucyjnej. Prawomocny wyrok został mu doręczony w dniu 28 lutego 2014 r. Wskaż ostatni dzień, w którym może on złożyć skargę konstytucyjną.