1 Prawo dziecka migrującego do nauki języka ojczystegoPrawo dziecka migrującego do nauki języka ojczystego. Podstawy prawne w krajach EU i ich realizacja w krajach nordyckich.

2 „Przyjmując proces integracji jako podejmowanie przez kraje osiedlenia działań respektujących zróżnicowanie kulturowe społeczeństw, wspieramy inicjowanie i organizowanie przez nauczycieli polskich za granicą takich działań, dzięki którym młode polskie generacje będą w stanie stworzyć w nieodległej przyszłości liczącą się w ich nowych krajach społeczność, biorącą aktywny udział zarówno w życiu swej grupy etnicznej, jak i w życiu społeczeństwa kraju przyjmującego”.1 1. Deklaracja Kopenhaska Danuta Kral-Leszczynska

3 Podstawy prawne Rozporządzenie Rady Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej 1612/68/EWG z 15 października roku - równe warunki dostępu do kształcenia ogólnego i zawodowego dzieci pracowników migrujących wewnątrz Wspólnoty Dyrektywa Rady 77/486/EWG z 25 lipca roku - prawo do bezpłatnego kształcenia, w tym nauka języka lub języków państwa przyjmującego, jak i nauka języka ojczystego i kultury kraju pochodzenia (we współpracy z państwami pochodzenia) Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta 20 listopada 1989 roku przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych - ratyfikowana przez Polskę i wszystkie kraje nordyckie, gwarantująca każdemu dziecku prawo do tożsamości, wolności, godności i bezpłatnej edukacji, niezależnie od języka, religii, poglądów politycznych lub statusu majątkowego Danuta Kral-Leszczynska

4 Podstawy prawne Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 października 2005 roku - prawo do oświaty publicznej, w tym możliwość nauki języka kraju przyjmującego bez uszczerbku dla prawa dzieci do nauki ich języka ojczystego oraz dostęp dla potomków imigrantów drugiego i trzeciego pokolenia do nauki języka ojczystego oraz do kultury kraju pochodzenia ich przodków, nie wykluczając finansowania ze środków publicznych Zielona Księga Komisji Europejskiej ”Migracja i mobilność: Wyzwania i szanse dla wspólnotowych systemów edukacyjnych”z roku - zapewnienie uczniom migracyjnym wysokiej jakości kształcenia i równego dostępu do edukacji jako klucza do skutecznej integracji i odnoszenia sukcesów w nowych krajach Danuta Kral-Leszczynska

5 Cele nauczania ojczystego języka w krajach nordyckichwzmocnienie tożsamości i poczucia własnej wartości ucznia poprzez pogłębianie jego świadomości o współudziale w kulturowym i społecznym rozwoju kraju zamieszkania i kraju pochodzenia nauka języka ojczystego jako baza lingwistyczna w drodze do nauki języka nordyckiego poprzez wykorzystanie wcześniej nabytych umiejętności językowych i wiedzy pogłębienie wiedzy o języku ojczystym dla wzmocnienia dwujęzyczności i dwukulturowości ucznia dalszy rozwój językowych oraz kulturowych kompetencji i doświadczeń z językiem jako źródłem doznań i przeżyć Danuta Kral-Leszczynska

6 Systemy nauczania jezyka polskiego w krajach nordyckichtrzy odrębne formy nauczania języka polskiego i kultury polskiej w krajach nordyckich nauczanie języka polskiego jako ojczystego w lokalnych systemach edukacyjnych nauczanie języka polskiego, historii i geografii Polski w poloninych szkołach społecznych kształcenie uzupełniające w Szkolnych Punktach Konsultacyjnych przy Ambasadach RP najbardziej rozpowszechniona forma nauczania języka polskiego jest realizowana w lokalnych systemach edukacyjnych Danuta Kral-Leszczynska

7 Organizacja nauczania języków ojczystych w systemach lokalnychW krajach nordyckich, w których duży procent ludności stanowią obcokrajowcy pierwszego lub kolejnych pokoleń, istnieją prawa zapewniające dzieciom i młodzieży naukę języka ojczystego w sposób zorganizowany w ramach obowiązującego w danym kraju systemu edukacyjnego. O ile cele, które przyświecają idei integracji we wszystkich krajach nordyckich są podobne, o tyle organizacja, sposób i zakres nauczania języka ojczystego są zróżnicowane. W ramach nordyckich systemów edukacyjnych nauka języka ojczystego jest dobrowolna. Danuta Kral-Leszczynska

8 Prawo do nieodpłatnej nauki języka ojczystego mają:Finlandia i Szwecja wszyscy uczniowie-imigranci jeśli: językiem ojczystym jednego z rodziców nie jest szwedzki czy fiński ”język ten jest językiem codziennych kontaktów ucznia w domu” lub ”uczeń włada językiem w stopniu podstawowym” Dania wyłącznie uczniowie, których przynajmniej jedno z rodziców pochodzi z krajów UE lub z krajów z nią stowarzyszonych umowami o współpracy (Norwegia, Islandia) oraz z Wysp Owczych i Grenlandii Norwegia uczniowie-imigranci, ktorych znajomość języka norweskiego jest niewystarczająca do zdobywania wiedzy i umiejętności w tym języku i trwa do momentu opanowania języka norweskiego i swobodnego uczestnictwa w zwykłym trybie zajęć szkolnych Islandia brak przepisów prawnych regulujących nauczanie języków ojczystych, brak kompleksowych rozwiązań, gminy prowadzą własną politykę edukacyjną Danuta Kral-Leszczynska

9 Organizacja nauczania języków ojczystych w systemach lokalnych:Szwecja uczeń może wybrać swój język ojczysty, jako: - dodatkowy język od klasy szóstej - przedmiot wybieralny z propozycji szkoły, w siódmej klasie uczeń może uczestniczyć w lekcjach języka ojczystego organizowanych w ramach planu szkoły uczeń może wybrać swój język ojczysty jako zajęcia pozalekcyjne Finlandia i Dania w formie zajęć pozalekcyjnych jako przedłużenie czasu lekcyjnego ucznia Norwegia nauczanie w ramach planu szkoły i w formie zajęć pozalekcyjnych Islandia nauczanie języka polskiego jako obcego w formie stacjonarnej i internetowej w Centrum Językowym w Reykjaviku (uczniowie od 12 do 15 roku życia) Danuta Kral-Leszczynska

10 Liczba godzin przeznaczona na naukę języka ojczystego:Szwecja od 40 do 80 minut (szkoła podstawowa) i 100–180 minut (szkoła ponadpodstawowa) Finlandia 90 minut tygodniowo (szkoła podstawowa i szkoła ponadpodstawowa) Dania nauczanie obejmuje godzin zegarowych w roku szkolnym. Liczba godzin może być jednak obniżona do 60 godzin, jeżeli: - grupa obejmuje 3 poziomy klasowe, a najwyższa liczba uczniów wynosi 8 lub - gmina uruchamia naukę języka ojczystego, nie będąc do tego zobligowana prawem Norwegia 45 minut tygodniowo, a od roku szkolnego 2016/2017 jedna godzina zegarowa, czyli 60 minut Islandia 80 minut, czyli 2 godziny lekcyjne Danuta Kral-Leszczynska

11 Wymagana liczba uczniów w grupie:Szwecja minimum 5 uczniów Finlandia minimum 4 uczniów Dania minimum 12 uczniów w grupie przy 3 godz. tygodniowo, 8 uczniów przy 2 godz.tygodniowo Norwegia minimum nie jest określone (możliwe indywidualne zajęcia z nauczycielem dwujęzycznym) Islandia minimum nie jest określone Danuta Kral-Leszczynska

12 Oceny z języków ojczystychSzwecja Od kl.VI na równi z ocenami z innych przedmiotów (wytyczone są kryteria ocen). W klasach młodszych jako ocena opisowa, nieobowiązkowa. Finlandia Opisowe dla uczniów klas I-IV, stopnie (od 4 do 10) dla uczniów klas V-IX na oddzielnych świadectwach, dołączanych do fińskich świadectw. W liceum zaliczenia wpisywane na fińskie świadectwo szkolne. Dania Przedmiot ma prawo być wykazywany na świadectwie szkoły podstawowej w grupie przedmiotów nadobowiązkowych. Szkoły potwierdzają świadectwa polskich nauczycieli i wpisują język polski na świadectwa końcowe bez ocen, ale z roczną liczbą godzin. Norwegia Oceny z języków ojczystych nie są umieszczane na świadectwach szkolnych. Islandia Dyrektorzy szkół decydują o umieszczeniu oceny na świadectwie, jeżeli uczeń uczestniczy w zajęciach z języka polskiego np. w Polskiej Szkole. Danuta Kral-Leszczynska

13 Zmiany regulowane Ustawą o Szkolnictwie 1.01.2016Definicja ucznia nowo przybyłego uczeń, który do momentu podjęcia nauki w szwedzkim systemie szkolnictwa mieszkał poza granicami Szwecji i rozpoczął edukację w Szwecji po ukończeniu siódmego roku życia po 4 latach kształcenia się w szwedzkim systemie przestaje być uczniem nowo przybyłym Klasy przgotowawcze nie są formą szczególnego wsparcia nie są obowiązkowe dla każdego ucznia czas pobytu w klasie przygotowawczej nie dlużej niż 2 lata Mapowanie wiedzy ucznia nowo przybyłego obowiązkowe sprawdzenie i ocena wiedzy ucznia nowo przybyłego procedura mapowania to 3 cześci, z ktorych pierwsze dwie są obowiązkowe do przeprowadzenia od 15 kwietnia 2016 r. Danuta Kral-Leszczynska

14 Wnioski i ocena nauczania w lokalnych systemach oświatowych:pozytywny stosunek centralnych władz oświatowych krajów nordyckich do nauczania języka ojczystego podkreślanie znaczenia edukacji międzykulturowej oraz akceptacji i poszanowania dla innych kultur niezadowalające przestrzeganie i wypełnianie założeń dokumentów, obligujących państwa członkowskie EU do zapewnienia nauki języka ojczystego i kultury kraju pochodzenia /Dyrektywa Rady 77/468/EWG z 25 lipca 1977 r., Konwencja o Prawach Dziecka ONZ z 1989r. i inne/ instrumentalne traktowanie języka ojczystego ucznia jako głównego narzędzia do poznania języka kraju zamieszkania negatywny wpływ modelu separacyjnego (klasy przygotowawcze) na szybką i skuteczną integrację Danuta Kral-Leszczynska

15 Polskość powinna być szansą i atutem w zmieniającym się świecie. 2„Główny kierunek wspomagania polskiej i polonijnej oświaty za granicą należy zdefiniować jako: podtrzymywanie oraz rozwój znajomości języka i kultury polskiej, będących tworzywem w procesie konstruowania wielokulturowej tożsamości, otwartej zarówno na kraj pochodzenia, jak i na kraj osiedlenia”. Budowa systemu spójnego szkolnictwa, które wprowadzi młodzież w bogactwo kultury polskiej, pozwoli budować poczucie własnej wartości oraz uczyni młodzież otwartą na świat. Polskość powinna być szansą i atutem w zmieniającym się świecie. 2 2. Deklaracja krakowska, III Kongres Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie, Młodzież polska na obczyźnie – zadania edukacyjne, Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 7-11 września 2011 r. Danuta Kral-Leszczynska