1 Prawo gospodarcze Unii EuropejskiejWykład 9

2 „Reguły konkurencji”. Podstawy i zakres reguł konkurencji na rynku wewnętrznym UEA) Podstawy aksjologiczne a. Pierwotnie „stworzenie systemu niezakłóconej konkurencji na rynku” jako jedno z zadań WE (art. 3 ust. 1 lit. g TWE), ale w praktyce prymat „celu integracyjnego” (tworzenia rynku wspólnego/wewnętrznego) nad celem „niezakłóconej konkurencji” b. Od Traktatu z Maastricht, który dodał zasadę „gospodarki rynkowej z wolną konkurencją” jako podstawę UGW (art. 4(1)i(2) in fine TWE); w praktyce coraz szersze odchodzenie od dominacji „integracji” nad „konkurencją” na rynku wewnętrznym i ekonomizacja polityki konkurencji c. Od Traktatu z Lizbony (od r.) „swobody przepływu” + „reguły konkurencji” – dwie strony medalu o nazwie „rynek wewnętrzny obejmujący system niezakłóconej konkurencji” (art. 26 ust. 2 oraz art. 3 ust. 1 lit. b TFUE + „Protokół w sprawie rynku wewnętrznego i konkurencji” d. Ochrona „skutecznej konkurencji” (workable/effective competition)

3 B. Grupy i rodzaje „wspólnych reguł konkurencji” UE:„Reguły konkurencji”. Podstawy i zakres reguł konkurencji na rynku wewnętrznym UE B. Grupy i rodzaje „wspólnych reguł konkurencji” UE: a. dwie grupy reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego – tytuł VII: Wspólne reguły w dziedzinie konkurencji... Rozdz. 1: Reguły konkurencji TFUE 1) Reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorstw Zakaz praktyk ograniczających konkurencję (1) - zakaz porozumień ograniczających konkurencję i (2) - zakaz nadużywania pozycji dominującej (3) Przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji 2) Reguły konkurencji skierowane do państw członkowskich (4) Nakaz przekształcenia państwowych monopoli handlowych (5) Państwa członkowskie a przedsiębiorstwa publiczne (6) Zakaz antykonkurencyjnej pomocy państwa b. generalne i sektorowe reguły konkurencji

4 C. „Wspólne reguły konkurencji” UE – charakterystyka ogólna „Reguły konkurencji”. Podstawy i zakres reguł konkurencji na rynku wewnętrznym UE C. „Wspólne reguły konkurencji” UE – charakterystyka ogólna a. „Ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego” - wyłączna kompetencja UE (art. 3 ust. 1 lit, b TFUE) a. Źródła prawa konkurencji UE – pierwotne (głównie art TFUE) i wtórne (głównie rozporządzenia Rady i KE) b. Charakter norm wspólnotowego prawa konkurencji – bezpośrednie stosowanie i bezpośredni skutek (przede wszystkim art. 101 i 102, art. 106 ust. 1 i art. 107 ust. 1 TFUE oraz rozporządzenia) c. Rozwój wspólnotowego prawa konkurencji – do i po d. Organy stosowania „wspólnych reguł konkurencji” UE – KE, organy i sądy krajowe - patrz niżej głownie rozp. 1/2003

5 Zakaz praktyk ograniczających konkurencjęPraktyki ograniczające konkurencję – przesłanki ogólne A) Zakres przedmiotowy – zakaz kolektywnych (art. 101 TFUE) i jednostronnych (art. 102 TFUE) praktyk ograniczających konkurencję B) Zakres podmiotowy – „przedsiębiorstwo”; szerokie rozumienie funkcjonalne; jeden podmiot gospodarczy (single economic unit); przedsiębiorstwo prywatne i publiczne C) Wewnętrzna granica jurysdykcji - wpływ na handel między państwami członkowskimi a. początkowo przesłanka orzecznicza („wpływ odczuwalny”) b. Obwieszczenie KE z 2004 r.: reguła NAAT (Not-Appreciable Affect Trade), dwie kumulatywne przesłanki „wpływu nieodczuwalnego”: - udział w rynku > 5% - całkowity obrót > 40 mil. euro

6 Zakaz praktyk ograniczających konkurencjęD) Zakres przestrzenny a. ochrona konkurencji na „rynku wewnętrznym” (art. 101 ust. 1 i art TFUE) lub na „znacznej jego części” (art. 102 TFUE); zasada skutku b. eksterytorialne stosowanie nawet do spółek nie mających spółek zależnych (sprawa Woodpulp I) E) Charakter zakazów praktyk ograniczających konkurencję: a. względny zakaz porozumień ograniczających konkurencję (art TFUE) b. bezwzględny zakaz nadużywania pozycji dominującej (art TFUE)

7 Zakaz porozumień ograniczających konkurencjęWzględny zakaz porozumień ograniczających konkurencję (art TFUE) 1. Względność zakazu: a. porozumienia spełniające przesłanki zakazu sformułowane w art. 101(1) TFUE są „niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane” (porozumienia zakazane) (art. 101(1) TFUE) i są (skutek prawny) nieważne (art. 101(2) TFUE); b. jednakże do ww. porozumień zakazanych, spełniających (dodatkowo) przesłanki sformułowane w art. 101(3) TFUE, zakazu art. 101(1) TFU nie stosuje się, czyli porozumienia te są spod niego wyłączone (art. 101(3) TFUE) (porozumienia wyłączone); w konsekwencji nie są one nieważne; c. bezpośrednie stosowanie i bezpośredni skutek art. 101(1) i (3) TFUE, stąd art. 101(1) – zasada, art. 101(3) – wyjątek (wyjątek legalny); patrz niżej rozp. 1/2003

8 Zakaz porozumień ograniczających konkurencjęWzględny zakaz porozumień ograniczających konkurencję (art. 101 TFUE) 2. Porozumienia zakazane (art. 101(1) TFUE) A. Przesłanki traktatowe: a. generalny zakaz wszelkiej kooperacji (porozumień, decyzji i praktyk uzgodnionych), której celem lub skutkiem jest ograniczenie (zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie) konkurencji; b. przykładowe wyliczenie zakazanych porozumień horyzontalnych (karteli) i wertykalnych; c. najcięższe ograniczenia konkurencji (hard-core restrictions)

9 Zakaz porozumień ograniczających konkurencjęB. Odczuwalność ograniczeń konkurencji a. przesłanka orzecznicza – kryteria jakościowe i ilościowe b. Obwieszczenie z 2001 r.; niezakazane porozumienia bagatelne/o mniejszym znaczeniu (minor importance), czyli nie zawierające odczuwalnych ograniczeń konkurencji: - nieprzekroczenie przez strony porozumienia udziału w rynku 10% - w przypadku porozumień między konkurentami (horyzontalnych) lub 15% - w przypadku porozumień miedzy nie-konkurentami (wertykalnych) oraz - niezawieranie klauzul powodujących najcięższe ograniczenia konkurencji (hard-core clauses)

10 Zakaz praktyk ograniczających konkurencjęWzględny zakaz porozumień ograniczających konkurencję (art. 101 TFUE) 3. Skutki zawierania porozumień zakazanych A. Porozumienia zakazane przez art. 101(1) TFUE) [i nie wyłączone na podstawie art. 101(3) TFUE]: a. są „nieważne z mocy prawa” (sankcja cywilnoprawna) (art. 101(2) TFUE) b. nieważność dotyka tylko czynności prawnych (porozumień lub decyzji) c. nieważność „z mocy prawa” (brak konieczności jej stwierdzenia w drodze aktu stosowania prawa) B. Stwierdzenie zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję przez organ ochrony konkurencji wywołuje też sankcje administracyjnoprawne: nakaz zaniechania i ew. karę pieniężną; patrz niżej rozp. 1/2003

11 Zakaz porozumień ograniczających konkurencjęWzględny zakaz porozumień ograniczających konkurencję (art TFUE) 4. Porozumienia wyłączone (art. 101(3) TFUE) A. System wyłączeń a. Przesłanki (kryteria) wyłączenia - dwie pozytywne i dwie negatywne (art. 101(3) TFUE + wytyczne KE w sprawie stosowania art. 81(3) TWE (2004) b. Wyłączenia indywidualne i grupowe do ; od r.; wyłączenia grupowe (na mocy rozporządzeń KE) oraz wyjątki legalne (na mocy indywidualnej samooceny przedsiębiorstw) c. Wyłączenia generalne i sektorowe d. Możliwość cofnięcia przywileju wyłączenia grupowego na mocy kompetencyjnych rozporządzeń Rady (art. 29 rozp. 1/2003)

12 Zakaz porozumień ograniczających konkurencjęB. Przesłanki wyłączeń grupowych i wyjątków legalnych (art. 101(3) TFUE + Wytyczne KE z 2004 r.) a. Przyczynianie się do polepszenia produkcji lub dystrybucji (1. przesłanka pozytywna) b. Nienakładanie ograniczeń niekoniecznych dla realizacji ww. celów (1. przesłanka negatywna) c. Zastrzeżenie dla użytkowników słusznej części zysku (2. przesłanka pozytywna) d. Brak możliwości eliminowania konkurencji na znacznej części rynku (2. przesłanka negatywna)

13 Zakaz porozumień ograniczających konkurencjęC. W większości nowe rozporządzenia wyłączające: a. porozumienia horyzontalne specjalizacyjne (2658/2000) i B+R (2659/2000) + Wytyczne b. porozumienia wertykalne (2790/1999) + Wytyczne (projekt zmian z 2009 r.); w tym samochodowe (1400/2002) + Wyjaśnienia c. porozumienia dotyczące transferu technologii (772/2004) + Wytyczne) d. porozumienia sektorowe: w transporcie lotniczym (487/2009) i morskim (Rady: 246/2009 i KE: 906/2009) + wytyczne); w ubezpieczeniach (358/2003)

14 Zakaz porozumień ograniczających konkurencjęD. Nowe typ wyłączeń grupowych: a. Brak list klauzul wyłączonych (białych); listy klauzul niewyłączonych (czarnych), w tym najcięższych ograniczeń b. Podejście ekonomiczne – zasadnicze znaczenie udziału w rynku: % - w porozumieniach kooperacyjnych % - w porozumieniach dystrybucyjnych

15 Zakaz nadużywania pozycji dominującejBezwzględny zakaz nadużywania pozycji dominującej (art TWE) A. Bezwzględność zakazu a. Brak legalnych podstaw wyłączenia (wyjątku) b. Niestwierdzenie praktyki w procesie stosowania prawa na podstawie różnych przesłanek („obiektywne uzasadnienie”, „efektywność”) B. Sankcje a. Brak określenia sankcji cywilnoprawnej b. Sankcje administracyjnoprawne: nakaz zaniechania + kara pieniężna C. Przesłanki zakazu (art. 102 TFUE) (3)„Nadużycie” przez jednego lub kilku przedsiębiorstw (2) „pozycji dominującej” na (1) „rynku” wewnętrznym lub jego istotnej części + przykładowe wyliczenie

16 Zakaz nadużywania pozycji dominującejD. Rynek właściwy (relewantny) a. Brak definicji traktatowej; Obwieszczenie w sprawie rynku właściwego z 1997 r.; test: SSNIP b. Produktowo (główne kryterium: substytutywność/ wymienialność; miary: substytutywność popytu i podaży, potencjalna konkurencja) b. Geograficznie (główne kryterium: homogeniczne warunki konkurencji; miary: np. Koszty transportu, zwyczaje konsumentów) c. Czasowo – rynek wyznaczony np. porą roku lub sytuacja polityczną

17 Zakaz nadużywania pozycji dominującejE. Pozycja dominująca (definicja orzecznicza) a. brak definicji normatywnej b. definicja orzecznicza (sprawy United Brands czy Hoffman La-Roche) - pozycja siły ekonomicznej umożliwiająca zapobieganie skutecznej konkurencji przez stwarzanie możliwości działań istotnie niezaleznych od konkurentów, klientów i konsumentów c. miary: struktura rynku, bezwzględny (powyżej 50/65%) i względny udział w rynku, czynniki wskazujące na dominację rynkową d. Pozycja po stronie podaży (na rynku sprzedaży) lub popytu (na rynku zakupów) e. pozycja jednego przedsiębiorstwa lub kilku przedsiębiorstw (kolektywna pozycja dominująca)

18 Zakaz nadużywania pozycji dominującejF. „Nadużycie” pozycji dominującej a. brak definicji normatywnej; „nadużycie” a nie „posiadanie” b. definicja orzecznicza (sprawa Hoffman-La Roche) – zachowanie wpływające na strukturę rynku o osłabionej już konkurencji, utrudniające zachowanie istniejącej jeszcze konkurencji lub jej rozwój poprzez środki odbiegające od normalnej konkurencji opartej na jakości c. praktyki antykonkurencyjne, eksploatacyjne i strukturalne; przykładowe wyliczenie czterech przykładowych środków (art TFUE) d. praktyki antykonkurencyjne – wykluczenie (wytyczne z r.); np. odmowa dostępu do urządzeń kluczowych

19 Reguły stosowania art. 101 i 102 TFUEA. System obowiązujący od (rozporządzenie Nr 1/2003) a. Bezpośrednie stosowanie i bezpośredni skutek art. 101(1) i (3) TFUE b. Brak zgłoszeń, brak wyłączeń indywidualnych c. Wyłączenia legalne (art. 101(3) TFUE) i rozporządzenia wyłączające d. Prawodawcza, wyjaśniająca i precedensowa rola Komisji

20 Reguły stosowania zakazów praktyk ograniczających konkurencjęB. Bezpośrednie stosowanie art. 101 i 102 TFUE (art. 1 i art. 2 rozp. 1/2003) a. art. 101 ust. 1 i art. 102 FFUE – zakazane bez konieczności uprzedniej decyzji; ciężar dowodu - zarzucający naruszenie b. art. 101 ust. 3 TFUE – nie zakazany bez konieczności uprzedniej decyzji; ciężar dowodu – beneficjent

21 Reguły stosowania zakazów praktyk ograniczających konkurencjęC. Relacja między art. 101 i 102 TWE a prawem (art. 3 rozp. 1/2003) a. Nakaz równoległego stosowania przez organy krajowe art. 101 i 102 TFUE do praktyk rozpatrywanych na gruncie prawa krajowego, jeżeli spełnione są także przesłanki art. 101 ust. 1 art. i 102 TFUE b. Zakaz podejmowania przez nie sprzecznych decyzji na gruncie prawa krajowego i art. 101 TFUE; prawo stosowania ostrzejszych sankcji do praktyk jednostronnych c. Wyłączenie dla krajowego prawa kontroli koncentracji i przepisów krajowych chroniących inne cele (np. prawa z.n.k.)

22 Reguły stosowania zakazów praktyk ograniczających konkurencjęD. Właściwość i uprawnienia (rozp. 1/2003): a. Właściwe do stosowania art. 101 i 102 są: KE (art. 4) i krajowe organy ochrony konkurencji (k.o.o.k.) (art. 5) + sądy krajowe (art. 6); obowiązek wyznaczenia k.o.o.k. (art. 35) b. KE ma prawo: - nakazać zaniechanie + służące temu środki; + tylko stwierdzić naruszenie (art. 7); - zarządzić środki tymczasowe (art. 8); - zaakceptować zobowiązania firm (art. 9); - nie stwierdzić spełnienia art. 101 ust. 1 lub spełnienie art. 101 ust. 3 lub naruszenia art. 102 (art. 10); - nakładać kary pieniężne (art )

23 Reguły stosowania zakazów praktyk ograniczających konkurencjęE. Współpraca KE z organami i sądami krajowymi (rozp. 1/2003): a. Współpraca KE z k.o.o.k.: - nakaz ścisłej współpracy, przekazywanie sobie kopii dokumentów, informowanie o wszczęciu, postępowań i planowanych decyzjach (art. 11); - wymiana informacji i dowodów (art. 12); - zawieszenie lub umorzenie postępowania (art. 13); - Komitet Doradczy ds. Praktyk (art. 14); - Obwieszczenie w sprawie współpracy KE z k.o.o.k. (2004); Europejska Sieć Organów Konkurencji (ECA Network)

24 Reguły stosowania zakazów praktyk ograniczających konkurencjęb. Współpraca KE ze „zwykłymi” sądami krajowymi (art. 15): - pomoc informacyjna na życzenie sądu; - przekazywanie kopii wyroków sądów krajowych do KE; - prawo przedstawiania sądom pisemnych i – za zgodą sądu – ustnych uwag przez k.o.o.k. i KE; w tym celu mogą one prosić sądy o dokumenty; - Obwieszczenie w sprawie współpracy KE z sądami (2004) c. Jednolite stosowanie art. 101 i 102 (art. 16): zakaz wydawania przez organy i sądy krajowe decyzji i wyroków sprzecznych z wydaną decyzją KE; - obowiązek unikania wydania przez sąd decyzji sprzecznej z rozważaną decyzją KE; prawo umorzenia postępowania

25 Reguły stosowania zakazów praktyk ograniczających konkurencjęF. Procedury: a. Rozporządzenie 1/2003: uprawnienia dochodzeniowe (art ); przedawnienia (art ); przesłuchania i tajemnica zawodowa (art ); b. Rozporządzenie 773/2004 w sprawie prowadzenia postępowań z art. 101 i 102 TFUE c. Obwieszczenie KE w sprawie postępowania ze skargami o naruszenie art. 101 i 102 TFUE (2004) d. Obwieszczenie KE w sprawie „listów wyjaśniających” w dot. nowych kwestii związanych ze stosowaniem art. 101 i 102 TFUE (2004)

26 Prewencyjna kontrola koncentracji.A. Rozwój: trzy fazy: 1) : ograniczona możliwość przeciwdziałania na podstawie zakazów praktyk (art. 81 [dzisiaj 101] i 82 [dzisiaj 102] TWE); 2) : prewencyjna kontrola koncentracji na podstawie Rozporządzenia Nr 4064/89 zm. Rozporządzeniem Nr 1310/97 - do 3) 2004 – prewencyjna kontrola koncentracji na podstawie Rozporządzenia nr 139/2004 – od

27 Prewencyjna kontrola koncentracji. OgólnieB. System obowiązujący od : a. Przedmiot kontroli – „koncentracje” b. Zasięg kontroli – koncentracje o „wymiarze wspólnotowym” c. Kryteria kontroli – tzw. testy konkurencji (testy ewaluacji kontrolowanych koncentracji); „Wytyczne w sprawie fuzji horyzontalnych” d. Charakter interwencji - kontrola prewencyjna e. Procedura kontroli

28 Prewencyjna kontrola koncentracji. Rozporządzenie 139/2004A. Przedmiot kontroli (art. 3 + Obwieszczenie jurysdykcyjne) „Koncentracja” to trwała zmiana kontroli (struktury rynku) (art. 3 ust. 1) będąca rezultatem: a. połączenia (fuzji) (art. 3 ust. 1 lit. a) lub b. [samodzielne i wspólne, bezpośrednie lub pośrednie] przejęcia kontroli (akwizycji) (art. 3 ust. 1 lit. b), w tym przez utworzenie wspólnego przedsiębiorstwa (joint ventures); przez akwizycje kapitałowe, majątkowe lub inne c. „kontrola” – „decydujący wpływ” (art. 3 ust. 3) d. „wspólne przedsiębiorstwo” koncentracyjne – „pełniące w sposób trwały wszystkie funkcje samodzielnego przedsiębiorstwa” (art. 3 ust. 4) e. koncentracje horyzontalne, wertykalne i konglomeratowe

29 Prewencyjna kontrola koncentracji. Rozporządzenie 139/2004B. Zasięg kontroli i właściwość organów kontroli (art Obwieszczenie jurysdykcyjne) a. KE – koncentracje o wymiarze wspólnotowym (art. 21 ust. 2 i 3); organy krajowe – koncentracje o wymiarze narodowym; zasada one stop shop; prawo PC do ochrony bezpieczeństwa publicznego, pluralizmu mediów i reguł ostrożnościowych na rynkach finansowych (art. 21 ust. 4) b. dwa rodzaje progów zgłoszenia jako kryteriów rozgraniczenia właściwości Komisji i organów krajowych (art. 1 ust. 2 i 3); progi mierzone obrotem światowym i wspólnotowym + zasada 2/3

30 Prewencyjna kontrola koncentracji. Rozporządzenie 139/2004c. mechanizm korekcyjny (wzajemne przekazywanie sobie spraw) - przekazanie (ex ante) sprawy z KE do organów krajowych przed zgłoszeniem (art. 4 ust. 4) - przekazanie (ex ante) sprawy z organów krajowych do KE przed zgłoszeniem (art. 4 ust. 5) - przekazanie (ex post) sprawy z KE do organów krajowych po zgłoszeniu do KE (art. 9); tzw. klauzula niemiecka - przekazanie (ex post) sprawy z organów krajowych do KE po zgłoszeniu (art. 22); tzw. klauzula holenderska

31 Prewencyjna kontrola koncentracji. Rozporządzenie 139/2004C. Kryteria kontroli (art. 2) a. Zasadniczy test istotnego utrudnienia skutecznej konkurencji (Significant Impedement of Effective Competition, SIEC) b. Przykładowy test pozycji dominującej (indywidualnej lub kolektywnej) (sprawa Airtours/First Choice) c. Szczegółowe kryteria oceny antykonkurencyjnych skutków koncentracji (art. 2 ust. 1); dominujące kryterium udziału w rynku d. Ocena wspólnych przedsiębiorstw także przez pryzmat art ust. 1 i 3 TFUE (art. 2 ust. 4)

32 Prewencyjna kontrola koncentracji. Rozporządzenie 139/2004d. Wytyczne w sprawie oceny koncentracji horyzontalnych (2004) - badanie udziałów w rynku i stopnia koncentracji na rynku przy pomocy testu HHI (suma kwadratów udziałów w rynku uczestników koncentracji) i wskaźnika jego zmiany (wskaźnika Delta); udziały w rynku poniżej 25%, poziom HHI poniżej 100 oraz wzrost HHI o 250 – przy indeksie HHI miedzy 1000 a lub o 150 – przy indeksie HHI ponad 2000 – brak spełnienia testu SIEC - efekty nieskoordynowane (jednostronne) i skoordynowane - uwzględnienie w ocenie także; władzy popytowej odbiorcy, barier dostępu do rynku, korzyści proefektywnościowych i skutków dla sanacji firm upadających e. Wytyczne w sprawie oceny koncentracji wertykalnych i konglomeratowych (2008)

33 Prewencyjna kontrola koncentracji. Rozporządzenie 139/2004D. Kontrola prewencyjna: a. zgłoszenie zamiaru (art. 4), b. czasowy zakaz dokonania koncentracji (art. 7) E. Dwufazowość postępowania kontrolnego a. I faza (wstępna) – dni; II faza (zasadnicza) – dni b. Faza wstępna i decyzje KE (art. 6): zgoda, zgoda warunkowa, decyzja o wszczęciu badania zasadniczego w razie „poważnych wątpliwości” c. Faza zasadnicza i decyzje KE (art. 8): zgoda, zgoda warunkowa, zakaz, podział przedsiębiorstwa; przekazanie państwu członkowskiemu (art. 9) F. Pozostałe elementy procedury kontroli

34 Państwa członkowskie a konkurencja. OgólnieA. Zobowiązania PC UE w zakresie zapewnienia (skutecznej) konkurencji w obrocie towarami i usługami a. w obrocie towarami - nakaz przekształcenia państwowych monopoli handlowych (art. 37 TFUE) b. w obrocie usługami – szczególny reżim prawny dla „przedsiębiorstw publicznych” (art. 86 TWE); różne typy „przedsiębiorstw publicznych” c. „pomoc publiczna” na warunkach art TFUE

35 A. Państwowe monopole handlowe (p.m.h.) (art. 37 ust. 1 akapit 2 TFUE) Państwa członkowskie a konkurencja. Nakaz przekształcenia państwowych towarowych monopoli handlowych Niedopuszczalność państwowych towarowych monopoli handlowych (art. 37 TFUE) A. Państwowe monopole handlowe (p.m.h.) (art. 37 ust. 1 akapit 2 TFUE) B. Nakaz przekształcenia p.m.h. (art. 37 ust. 1 i 2 TFUE)

36 Państwa członkowskie a konkurencjaPaństwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a przedsiębiorstwa publiczne Przedsiębiorstwa publiczne w sferze usług i finansów a reguły konkurencji (art. 106 TFUE) A. „Przedsiębiorstwa publiczne” – 2 kategorie, 4 rodzaje: a. „przedsiębiorstwa publiczne lub przedsiębiorstwa, którym przyznano prawa wyłączne lub specjalne” (art. 106 ust. 1 TFUE) b. „przedsiębiorstwa, którym powierzono świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym i monopole skarbowe” (art. 106 ust. 2 TFUE) B. Ograniczony zakres dopuszczalności przedsiębiorstw publicznych (art. 106 ust. 1 TFUE) a. „przedsiębiorstwo publiczne” sensu stricte – decydujący wpływ ręki publicznej (dyrektywa 80/723/WE) b. zakaz wprowadzania i utrzymywania środków sprzecznych z art.. 18 [zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową) i art TFUE

37 Państwa członkowskie a konkurencjaPaństwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a przedsiębiorstwa publiczne C. Zakres wyłączenia stosowania reguł konkurencji do przedsiębiorstw publicznych (art. 106 ust. 2 w zw. z art. 14 TWE) a. art. 14 TWE –”usługi w ogólnym interesie gospodarczym” jako wspólna wartość UE b. Strategia lizbońska (2001); Informacja Komisji: Usługi w ogólnym interesie w Europie (2001); Zielona Księga w sprawie usług w ogólnym interesie (2003); dodany do Traktatu z Lizbony „Protokół w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym” (2009) c. przedsiębiorstwa świadczące „usługi w ogólnym interesie gospodarczym” podlegają TFUE, w tym „wspólnym regułom konkurencji”, jeżeli - nie stanowią one prawnej lub faktycznej przeszkody świadczenia tych usług; - wyłączenie nie może jednak „wpływać na rozwój handlu” sprzecznie z „interesem Unii” D. Uprawnienia KE do egzekwowania art. 106 ust. 1 i 2 TFUE (art ust. 3 TFUE): a. Dyrektywy i decyzje KE b. w tym: liberalizacja telekomunikacji

38 Państwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a pomoc publicznaA. „Rynek wewnętrzny” a „pomoc publiczna” (art TFUE) a. „pomoc”: przysporzenie korzyści finansowych przedsiębiorstwu – bezpośrednio (np. dotacje) lub pośrednio (np. ulga podatkowa), transfer pieniężny do przedsiębiorstwa (np. kredyt korzystnie oprocentowany) lub zaniechanie pobrania daniny publicznej (np. składek na ubezpieczenie społeczne) b. pomoc zakazana, pomoc dozwolona, pomoc dopuszczalna B. Traktatowe przesłanki pomocy zakazanej (art. 107 ust. 1 TFUE): a. przesłanki identyfikujące pomoc publiczną: - pomoc państwa lub ze środków publicznych - faworyzująca beneficjentów (selektywność) b. przesłanki zakazu: - mająca charakter antykonkurencyjny - wpływająca na handel między państwami członkowskimi

39 Państwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a pomoc publicznaC. Przesłanki niepodlegania „wsparcia finansowego” ręki publicznej pod art. 107 ust. 1 TFUE, gdyż nie przysparza korzyści przedsiebiorstwom: a. Wsparcie finansowe udzielone zgodnie z zasadą inwestora prywatnego (MEPI Test) nie jest pomocą publiczną b. Pomoc stanowiąca rekompensatę za świadczenie usług użyteczności publicznej nie jest pomocą publiczną (sprawa Altmark Trans) D. Wyłączenie spod zakazu art. 107 ust. 1 na podstawie art ust. 2 TFUE a. pomoc dla przedsiębiorstw publicznych b. decyzja Komisji w sprawie stosowania art. 106 ust. 2 TWE (2005) do usług użyteczności publicznej

40 Państwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a pomoc publicznaE. Pomoc dozwolona (art. 107 ust. 2 TFUE) – wyłączenie automatyczne (obligatoryjne) a. Pomoc socjalna (przyznawana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem, że jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów) b. Pomoc w wypadku klęsk żywiołowych (mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi) c. Pomoc dla Niemiec - przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych podziałem Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podziałem. - ulegnie derogacji w 5 lat po wejściu w życie Traktatu z Lizbony

41 Państwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a pomoc publicznaF. Pomoc publiczna dopuszczalna (art. 107 ust. 3 TFUE) – wyłącznie uznaniowe a. Rodzaje pomocy dopuszczalnej na podstawie art. 107 ust. 3 TFUE - pomoc regionalna: - pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia (art. 107 ust. 3 lit. a TFUE) - pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem (art. 107 ust. 3 lit. c TFUE) - pomoc prorozwojowa: pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce PC (art. 107 ust. 3 lit. b TFUE) - pomoc dla ochrony kultury: pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem (art. 107 ust. 3 lit. d TFUE) - inne formy pomocy: jakie Rada może określić decyzją, stanowiąc większością kwalifikowaną, na wniosek Komisji (art. 107 ust. 3 lit. e TFUE)

42 Państwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a pomoc publicznab. Trzy kategorie pomocy dopuszczalnej w świetle prawa wtórnego (regionalna, sektorowa, horyzontalna) G. Pomoc regionalna a. Zasady oceny projektów krajowej pomocy regionalnej - Wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej (2006) b. Zasady oceny dużych projektów inwestycyjnych - Rozporządzenie Komisji Nr 1628/2006 w sprawie stosowania art. 87 i 88 TWE do regionalnej pomocy inwestycyjnej

43 Państwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a pomoc publicznaH. Pomoc sektorowa a. przesłanki pomocy sektorowej (przywrócenie zdolności do działania, degresywność, ograniczoność w czasie, cele restrukturyzacyjne) b. sektory objęte pomocą sektorową - Usługi pocztowe (1998) - Energetyka - koszty utracone (2001) - Hutnictwo (2002) - Przemysł stoczniowy (2006 i 2008) - Kinematografia (2007 i 2009); sieci szerokopasmowe (2009); radio i telewizja (2009) - Usługi finansowe (bankowe) w okresie kryzysu (2009)

44 Państwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a pomoc publicznaI. Pomoc horyzontalna a. Rozumienie b. Pomoc de minimis (rozp. KE Nr 1998/2006 z 2006 r.) tys. euro w 3 lata; 100 tys. euro w 3 lata w drogownictwie) c. Wyłączenia grupowe; 994/1998 r. – odrębne; rozp. KE Nr 800/2008 z 2008 r. łączne: dla dziesiątków rodzajów pomocy, w tym: dla MSP, socjalna, regionalna, na ochronę środowiska, wsparcie przedsiębiorczości kobiet, działalność B+R, innowacje d. Instrumenty szczególne

45 Państwa członkowskie a konkurencja. Konkurencja a pomoc publicznaJ. Uprawnienia Rady UE i KE oraz tryb egzekwowania przestrzegania art TFUE (art TFUE) a. Procedury - Rozporządzenie Nr 659/ rozporządzenie KE 794/2004 zm. rozporządzeniem 1125/2009 b. Postępowanie w przypadku pomocy podlegającej obowiązkowi zgłoszenia c. Postępowanie w sprawie zgłaszania pomocy nowej d. Postępowanie w sprawie zwrotu nielegalnej pomocy publicznej i pomocy publicznej wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem (Obwieszczenie z 2007 r.) e. Postępowanie w sprawie zgłaszania pomocy istniejącej; „pomoc istniejąca” zgodnie z Traktatem Akcesyjnym Polski do UE f. Stosowanie reguł pomocy publicznej przez sądy krajowe (Obwieszczenie z 2009 r.) g. Postępowanie przed Prezes UOKiK (ustawa z 2004 r.)