1 Prawo gospodarcze Unii EuropejskiejWykład 2

2 Rynek wewnętrzny dwa etapy tworzenia rynku wewnętrznego:pierwszy etap (lata 1951–1968) określany jako „faza wstępna”, m.in. obejmujący utworzenie unii celnej oraz rozwój instytucjonalny EWG etap drugi (1982–1993), na który składał się proces realizacji koncepcji rynku wewnętrznego (doprecyzowany w Jednolitym Akcie Europejskim) i znoszenie kolejnych barier poprzez stopniowe wprowadzanie swobodnego przepływu osób, towarów, usług i kapitału, formalnie zakończony r. Państwa członkowskie Unii Europejskiej, a jednocześnie sygnatariusze Traktatu z Lizbony, już w Preambule TUE w nowym brzmieniu podkreśliły, że są zdecydowane umocnić swe gospodarki, jak również doprowadzić do ich konwergencji, przy silnym poparciu postępu gospodarczego i społecznego swych narodów „poprzez ustanowienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i ochrony środowiska, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, oraz prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie równoczesny postęp w innych dziedzinach”.

3 Rynek wewnętrzny pomysł utworzenia rynku wewnętrznego nabrał realnych kształtów r., kiedy to Komisja Europejska przedstawiła Radzie dokument zwany Białą księgą w sprawie realizacji rynku wewnętrznego, zakładający utworzenie najpóźniej do r. jednolitego rynku. Rynek miał powstać poprzez zniesienie barier wszelkiego rodzaju w celu umożliwienia swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału, harmonizacji reguł i zbliżeniu legislacji oraz struktur podatkowych (zwłaszcza w zakresie opodatkowania pośredniego) państw członkowskich w celu zapewnienia niczym niezakłóconej, wolnej konkurencji, a także wzmocnienie współpracy monetarnej i przyjęcie mechanizmów, które zachęciłyby firmy europejskie do współpracy. Mechanizmy te zostały podzielone na trzy kategorie, obejmując kolejno: Usunięcie barier fizycznych, jak np. kontroli celnej na granicach, usunięcie barier technicznych, jak obowiązujące w poszczególnych państwach członkowskich odmienne regulacje prawne i standardy dotyczące wybranych produktów w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa, ochrony środowiska czy konsumentów, usunięcie barier fiskalnych, głównie poprzez zbliżenie legislacji fiskalnej, zwłaszcza w zakresie opodatkowania pośredniego. We wnioskach Białej Księgi znalazło się podsumowanie, zawierające ważną refleksję, że: „Europa stoi na rozdrożu i albo może pójść zdecydowanie naprzód, albo cofnąć się do przeciętności”

4 Rynek wewnętrzny po przedstawieniu Białej Księgi, w drodze dwufazowej procedury, tj r. w Luksemburgu oraz r. w Hadze przyjęto dokument zwany Jednolitym Aktem Europejskim, który wszedł w życie r. W art. 13 JAE zdefiniowano pojęcie rynku wewnętrznego jako „obszaru bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału”. Miał on zostać utworzony stopniowo, przy podjęciu odpowiednich środków do r.

5 Rynek wewnętrzny Często stosowane są wymiennie pojęcia „wspólny rynek”, „jednolity rynek” oraz „rynek wewnętrzny” zgodnie z interpretacją Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości „wspólny rynek” należy uważać za pierwszy etap istniejący do czasu wejścia w życie JAE, gdy z odrębnych gospodarek narodowych powoli rodziła się wspólna gospodarka. Natomiast za kolejny etap uważać należy „jednolity rynek”, gdzie legislacja i wspólne reguły oraz powiązania gospodarek narodowych są na tyle silne, że w efekcie można osiągnąć etap finalny, tj. utworzenie „rynku wewnętrznego”. Pojęcie „rynek wewnętrzny”, które zaczęło formalnie obowiązywać od momentu wejścia w życie JAE, zostało następnie przyjęte w Traktacie z Maastricht. Obecnie dwa ostatnie pojęcia – „rynek jednolity” i „rynek wewnętrzny” są stosowane zamiennie.

6 Rynek wewnętrzny Artykuł 3 ust. 3 TUE w nowym brzmieniu m.in. stanowi, że: „Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp naukowo- techniczny (...) spójność gospodarczą i terytorialność oraz solidarność między państwami członkowskimi”. Przepis ten wskazuje zatem podstawowe założenia i cele Unii Europejskiej w sferze gospodarczej.

7 Rynek wewnętrzny rynek wewnętrzny od samego początku funkcjonował w oparciu o koncepcję czterech swobód czy też czterech wolności, tj. swobodnego przepływu następujących czynników produkcji: towarów, osób, usług i kapitału. Natomiast podstawowymi narzędziami prawnymi jego realizacji były i nadal są rozporządzenia i dyrektywy, wchodzące w skład aktów prawnych Unii Europejskiej i zarazem szerszego i wielowarstwowego systemu źródeł prawa Unii Europejskiej. Art. 26 TFUE

8 Źródła prawa Unii EuropejskiejUnia Europejska liczy 28 państw członkowskich, które funkcjonują w oparciu o zdobywany wspólnie acquis communautaire, Od momentu wejścia w życie Traktatu z Lizbony – określany terminem anglojęzycznym jako Union acquis. Pojęcie to tłumaczy się najczęściej jako „dorobek wspólnotowy, spuścizna Wspólnot lub dorobek prawny Wspólnot Europejskich”, który „nie jest zamkniętym ani tym bardziej usystematyzowanym katalogiem i zbiorem źródeł prawa UE” i który „należy rozumieć i definiować w procesie dynamicznego rozwoju Unii”. Union acquis, obejmuje cały prawny dorobek Unii Europejskiej i Euratomu, tj. prawo pierwotne, prawo wtórne, umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnoty i UE, orzecznictwo wcześniej ETS, a obecnie TS UE oraz deklaracje, rezolucje i ogólne zasady prawa unijnego.

9 Źródła prawa Unii Europejskiejźródła prawa unijnego dzieli się na dwie kategorie, tj. na prawo pierwotne (primary law), czyli prawo stworzone bezpośrednio przez państwa członkowskie Unii Europejskiej, obejmujące traktaty założycielskie, protokoły i aneksy do traktatów założycielskich, późniejsze traktaty zmieniające traktaty założycielskie oraz traktaty akcesyjne państw przystępujących po r., a także na prawo wtórne (inaczej: prawo pochodne; secondary law), czyli prawo stanowione przez instytucje Unii Europejskiej. Pierwotnie katalog źródeł prawa pochodnego, zgodnie z art Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, obejmował jedynie rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Jednakże wraz z wejściem w życie Traktatu z Lizbony, katalog aktów prawa pochodnego Unii Europejskiej został uporządkowany i podzielony.

10 Źródła prawa Unii Europejskiej1) prawo pierwotne (traktaty, akty o charakterze konstytucyjnym, ogólne zasady prawa), 2) umowy międzynarodowe Unii, 3) prawo wtórne: a) akty ustawodawcze (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje), b) akty nieustawodawcze (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje), - akty delegowane, akty delegujące - akty wykonawcze, c) inne akty (np. zalecenia, opinie, porozumienia międzyinstytucjonalne, uchwały, deklaracje, programy działania), 4) akty wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

11 Akty usawodawcze to rozporządzenia, dyrektywy lub decyzje, a więc wiążące akty prawne, określające istotne elementy danej dziedziny (a contrario z art. 290 ust. 1 TFUE), przyjmowane w drodze procedury ustawodawczej (zwykłej lub specjalnej; zob. rozdział X, pkt 4.2.). akty ustawodawcze przyjmowane są z inicjatywy Komisji. art. 17 ust. 2 TUE art TFUE

12 Akty usawodawcze 1) wymagają: a) uzasadnienia i odnoszą się do propozycji, inicjatyw, zaleceń, wniosków lub opinii przewidzianych w Traktatach, b) ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej; 2) wchodzą w życie z dniem w nich określonym lub, w jego braku, 20 dnia po ich publikacji; 3) podlegają kontroli parlamentów narodowych co do zgodności z zasadą pomocniczości.

13 Akty nieustawodawcze to rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, o których mowa w art. 288 TFUE, które nie są przyjmowane w drodze zwykłej lub specjalnej procedury ustawodawczej, oraz decyzje Rady przyjęte na podstawie art. 24 i 26 TUE. Mogą one mieć charakter aktów delegowanych lub wykonawczych. Akty nieustawodawcze przyjęte w formie rozporządzeń, dyrektyw i decyzji, o których mowa w art. 288 TFUE to wiążące prawnie akty Komisji lub Rady o charakterze delegowanym lub wykonawczym.

14 Akty delegowane to akty Komisji wydawane na podstawie kompetencji delegowanych jej przez Radę lub Parlament Europejski, pochodne w stosunku do aktu delegującego kompetencje. Aktem powierzającym Komisji kompetencje może być tylko akt ustawodawczy Zgodnie z art. 290 ust. 1 TFUE akt ustawodawczy może przekazywać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów o charakterze nieustawodawczym o zasięgu ogólnym.

15 Akt delegowany to akt prawny ( art. 290 ust. 1 TFUE)1) Komisji, wydany na podstawie kompetencji delegowanych przez Radę lub Parlament Europejski; 2) nieustawodawczy o zasięgu ogólnym; 3) uzupełniający lub zmieniający niektóre, inne niż istotne, elementy aktu ustawodawczego, 4) o celach, treści, zakresie i czasie obowiązywania mieszczących się w wyraźnie określonych w akcie ustawodawczym celach, treści, zakresie oraz czasie obowiązywania przekazanych Komisji uprawnień. Przekazanie uprawnień nie może dotyczyć istotnych elementów danej dziedziny.

16 Akt delegujący kompetencje:1) jest aktem ustawodawczym; 2) wyraźnie określa warunki przekazania uprawnień, które mogą być następujące: a) Parlament Europejski lub Rada może zadecydować o odwołaniu przekazanych uprawnień, b) akt delegowany może wejść w życie tylko wtedy, gdy Parlament Europejski lub Rada nie wyrażą sprzeciwu w terminie przewidzianym przez akt ustawodawczy.

17 Akty wykonawcze W przeciwieństwie do aktów delegowanych zdefiniowanych w art. 290 ust. 1 TFUE, postanowienia art ust. 2 TFUE nie zawierają definicji aktów wykonawczych. Wskazują one jedynie, że w sytuacji gdy konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii, akty te powierzają uprawnienia wykonawcze Komisji lub, w należycie uzasadnionych przypadkach oraz w przypadkach określonych w artykułach 24 i 26 Traktatu o Unii Europejskiej, Radzie.

18 Akt wykonawczy Unii: 1) wymaga upoważnienia w wiążącym akcie prawnym, który wykonuje (nie musi to być akt ustawodawczy); 2) jest wydawany, gdy konieczne są jednolite warunki do wykonania aktu podstawowego 3) służy wcieleniu w życie aktu podstawowego w sposób nieingerujący w jego 4) podlega kontroli państw członkowskich (procedurom komitologicznym).

19 Podstawowe formy aktów w podziale szczegółowymArt. 288 TFUE „W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w od-niesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych adresatów. Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej”.

20 Źródła prawa Unii EuropejskiejObecnie w całym zakresie kompetencji Unii stosowana jest ta sama metoda, nazywana poprzednio metodą wspólnotową, a dziś metodą unijną. Metoda wspólnotowa/unijna oznacza obecnie, że: inicjatywa prawodawcza należy do Komisji (wyjątki określa art. 289 zd. 4 TFUE); tryb przyjmowania aktów prawnych przez instytucje ustalają Traktaty założycielskie; najważniejsze akty przyjmowane są wspólnie przez Radę i Parlament Europejski; akty instytucji: tworzą część porządku wewnętrznego państw członkowskich, mogą być bezpośrednio stosowane i wywoływać skutek bezpośredni, korzystają z pierwszeństwa stosowania w stosunku do prawa krajowego, interpretuje je i kontroluje ich legalność TSUE.

21 Źródła prawa Unii EuropejskiejObecnie zgodnie z art. 288 TFUE, „W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie”. Jedną z takich kompetencji jest realizacja założeń dotyczących rynku wewnętrznego, do którego służą w szczególności rozporządzenia i dyrektywy. Zgodnie z art. 288 TFUE, „Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich”. Akt ten wywołuje skutki prawne wprost względem podmiotów, do których jest adresowany i wchodzi w życie tuż po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, bez konieczności jego ogłaszania w krajowych dziennikach publikacyjnych. Sądy państw członkowskich mają obowiązek stosowania rozporządzeń przy orzekaniu tak jak własnego prawa krajowego. Rozporządzenia są więc aktami prawnymi służącymi do zapewnienia jednolitego stosowania prawa unijnego we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, nie zezwalając na stosowanie takich przepisów krajowych, które byłyby niezgodne z ich treścią. Ponadto żaden z krajowych aktów wykonawczych nie może zmieniać ani rozszerzać skuteczności rozporządzeń.

22 Rozporządzenie jest instrumentem ujednolicania prawa Uniima zasięg ogólny wiąże w całości jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich - tworzy prawa i obowiązki dla jednostek nie może być przez państwo zmienione ani uzupełnione, zastępuje prawo krajowe tworzy prawa i obowiązki dla jednostek dla swojej skuteczności wymaga uzasadnienia i ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym UE we wszystkich językach urzędowych Unii i wchodzi w życie w określonym w nim terminie lub 20 dni po publikacji jeśli w danej dziedzinie wydano rozporządzenie, państwa członkowskie tracą uprawnienia do stanowienia prawa w tym zakresie

23 Źródła prawa Unii EuropejskiejZgodnie z art. 288 TFUE, „Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków”. Akt ten jest ogłaszany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (lub notyfikowany), a każde państwo członkowskie ma obowiązek jego wprowadzenia do swojego porządku krajowego w określonym terminie, pod rygorem zaskarżenia państwa przez Komisję Europejską do TSUE. Oznacza to, że dyrektywa zawiera w sobie pewien imperatyw – dyrektywa bowiem nakłada „obowiązek osiągnięcia rezultatu”, który musi być wypełniony przed upływem terminu przewidzianego przez dyrektywę. Odpowiedzialność za jej właściwą oraz terminową implementację spoczywa na krajowych organach centralnych. Jednakże aby obywatele państw członkowskich mogli skorzystać z regulacji zawartych w danej dyrektywie i aby regulacje te były względem nich skuteczne, ustawodawcy krajowi mają obowiązek wydać tzw. akt transpozycji, tj. akt wykonawczy implementujący, a inaczej mówiąc, dostosowujący prawo krajowe do celów, jakie zostały w dyrektywie określone. Dopiero z chwilą przyjęcia przez państwo członkowskie takiego aktu, który niejako przenosi dyrektywę na płaszczyznę krajową, obywatele tego państwa nabywają określone uprawnienia lub obowiązki. odrębną kwestią pozostaje odpowiedzialność państwa za brak implementacji dyrektywy we wskazanym czasie.

24 Dyrektywa jej adresatem jest państwo członkowskieco do zasady ustanawia prawa i obowiązku tylko dla państw członkowskich wiążę państwo, do którego jest adresowana co do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków służy zbliżaniu prawa wymaga transpozycji nie może być skierowana do jednostek wchodzi w życie w dacie określonej w dyrektywie lub 20 dni od publikacji w Dzienniku Urzędowym UE lub notyfikacji adresatowi – okres do transpozycji zaczyna biec

25 Decyzja co do zasady ma charakter indywidualny i konkretnydecyzja wiąże w całości, decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko adresatów decyzja może także nie wskazywać indywidualnego adresata, wtedy więc wywołuje skutki wobec wszystkich, których może dotyczyć.

26 Decyzja, która wskazuje adresata:jest aktem konkretno – indywidualnym instytucji Unii, tym różni się od rozporządzenia, które ma charakter powszechnie obowiązującego prawa. wiąże w całości, tych do których jest skierowana ( instytucje UE, państwo członkowskie, jednostkę), to odróżnia ją od dyrektyw, które wskazują rezultat, który ma być osiągnięty może nałożyć bezpośrednio skuteczne obowiązki na adresata, jej adresat nie ma swobody co do sposobu jej wykonania jeśli jest skierowana do państwa członkowskiego: może być powołana przez jednostkę przeciwko państwu nie może wywołać skutków horyzontalnych.

27 Zalecenia i opinie zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej zalecenia mogą wydawać: Rada, Komisja oraz Europejski Bank Centralny z opiniami mogą wiązać się skutki prawne, na przykład gdy wymagana przez Traktat przed podjęciem decyzji przez Radę opinia PE wprawdzie nie musi być uwzględniona, ale brak opinii stanowi naruszenie istotnego wymogu proceduralnego

28 Autonomia prawa Prawo UE stanowi część prawa krajowego i jest w nim stosowane bezpośrednio Aby lepiej to zrozumieć należy się odwołać do klasycznych koncepcji stosowania prawa międzynarodowego Koncepcja monistyczna – prawo międzynarodowe i krajowe są częścią jednego systemu, ratyfikowane traktaty mogą być powoływane przed sądem krajowym, pierwszeństwo prawa międzynarodowego Koncepcja dualistyczna – dwa różne systemy, traktaty muszą być transponowane do prawa krajowego, w przypadku konfliktu – pierwszeństwo może uzyskać późniejsza ustawa

29 Zasady stosowania prawaDwa kluczowe orzeczenia (26/62 Van Gend & Loos, 6/64 Flaminio Costa vs. E.N.E.L) Trybunał stwierdził: „Poprzez utworzenie na czas nieograniczony Wspólnoty, posiadającej własne organy, wyposażonej w osobowość prawną, w zdolność prawną, w zdolność do reprezentacji w sferze międzynarodowej, a w szczególności w prawa suwerenne wywodzące się z ograniczenia kompetencji państw członkowskich lub z przekazania przez państwa członkowskie swoich uprawnień Wspólnocie, państwa członkowskie ograniczyły swoje suwerenne prawa i przez to utworzyły korpus prawa, które jest wiążące dla ich obywateli i dla nich samych. Traktat EWG stworzył własny porządek prawny, który po wejściu w życiu Traktatu został włączony do porządków prawnych praw członkowskich i musi być stosowany przez ich sądy.”

30 Zasady stosowania prawaOznaczało to początek autonomii prawa wspólnotowego. Jednolite dla wszystkich zasady np. zasada bezpośredniości i pierwszeństwa. Państwa członkowskie nie mogą postępować wbrew swoim zobowiązanym, wbrew Traktatowi, a prawo Unii: Stanowi część porządku prawnego państwa członkowskiego, tzn. obowiązuje bezpośrednio Może być powoływane jako źródło praw i obowiązków zarówno organów państwa lub Unii, jak i jednostek, tzn. stosowane może być bezpośrednio.

31 Zasady stosowania prawaZasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego została ustanowiona przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie Van Gend en Loos z 5 lutego 1963 r. W wyroku tym Trybunał oświadcza, że prawo unijne tworzy nie tylko obowiązki dla państw członkowskich, ale także prawa dla obywateli. W efekcie osoby otrzymują prawa i mogą bezpośrednio powoływać się na normy europejskie przed sądami krajowymi i wspólnotowymi. Nie ma nawet konieczności, żeby państwo członkowskie wprowadzało daną normę europejską do swojego wewnętrznego porządku prawnego.

32 Zasady stosowania prawaZasada skutku bezpośredniego Zasada bezpośredniego skutku (bezpośredniego stosowania) pozwala osobom na bezpośrednie przywoływanie normy przed krajowym lub wspólnotowym wymiarem sprawiedliwości. Zasada ta dotyczy tylko niektórych aktów wspólnotowych i podlega wielu uwarunkowaniom. Zasada bezpośredniego skutku prawa europejskiego jest wraz z zasadą pierwszeństwa, fundamentem prawa wspólnotowego. Została zatwierdzona przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

33 Zasady stosowania prawaKryteria bezpośredniego stosowania / bezpośredniego skutku norm: Norma musi być wystarczająco jasna i precyzyjna, aby nadawała się do stosowania przez sąd lub organ Norma musi być bezwarunkowa – jej stosowanie nie może być uzależnione od swobodnego uznania organu ją stosującego – Unii lub PCz Norma musi być zupełna / kompletna – jej wykonanie nie może zależeć od późniejszych środków wykonawczych przyjmowanych przez PCZ lub instytucje Unii. [pojęcie bezpośrednie stosowanie ( szersze) i bezpośredni skutek (węższe) mogą być stosowane zamiennie.

34 Zasady stosowania prawaBezpośredni skutek horyzontalny i wertykalny Bezpośredni skutek ma dwa aspekty: wertykalny i horyzontalny. Bezpośredni skutek wertykalny ma znaczenie dla stosunków między osobami a państwem. Oznacza to, że obywatele mogą powoływać się na normę europejską w stosunku do państwa. Bezpośredni skutek horyzontalny ma znaczenie dla stosunków między osobami indywidualnymi. Co oznacza, że osoba prywatna może przywołać normę unijną w sporze z inną osobą. W zależności od rodzaju aktu Trybunał Sprawiedliwości przyjął bądź pełny bezpośredni skutek (tzn. bezpośredni skutek horyzontalny i wertykalny) bądź częściowy bezpośredni skutek (tylko skutek wertykalny).

35 Zasady stosowania prawaNorma jest bezpośrednio skuteczna, jeśli przyznaje jednostce prawa, które mogą być dochodzone przed sądem krajowym w stosunkach Jednostka – państwo ( wertykalnych) Jednostka - jednostka ( horyzontalnych), Warunki: Norma musi być częścią porządku prawnego państwa ( bezpośrednio obowiązywać) oraz Musi nadawać się do bezpośredniego stosowania tj. być: jasna i precyzyjna, bezwarunkowa, zupełna/kompletna.

36 Zasady stosowania prawaSkutek bezpośredni a prawo wtórne Rozporządzenia rozporządzenie zawsze ma bezpośredni skutek. Artykuł 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi, że rozporządzenia są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich. Trybunał Sprawiedliwości dodaje w wyroku Politi z 14 grudnia 1972 r., że chodzi o pełny skutek bezpośredni.

37 Zasady stosowania prawaDyrektywa: dyrektywa jest aktem adresowanym do państw członkowskich i musi zostać przez nie poddana transpozycji do prawa krajowego. Jednak Trybunał Sprawiedliwości uznaje, że w niektórych przypadkach ma zastosowanie zasada bezpośredniego skutku w celu ochrony praw osób indywidualnych. Trybunał uznał w orzecznictwie, że dyrektywa ma bezpośredni skutek, jeśli jej przepisy są bezwarunkowe oraz wystarczająco jasne i precyzyjne (wyrok z 4 grudnia r., Van Duyn). Niemniej jednak skutek bezpośredni może mieć tylko charakter wertykalny i może być stosowany tylko, jeśli państwa członkowskie nie transponowały dyrektywy w terminie (wyrok z 5 kwietnia 1979 r., Ratti),

38 Zasady stosowania prawaDecyzja decyzje mogą mieć bezpośredni skutek, jeśli adresowane są do państwa członkowskiego. Trybunał Sprawiedliwości uznaje tylko bezpośredni skutek wertykalny (wyrok z 10 listopada 1972 r., Hansa Fleisch) Zalecenia, opinie opinie i zalecenia nie są prawnie wiążące. Wobec tego nie mają bezpośredniego skutku.

39 Zasady stosowania prawaBezpośrednie obowiązywanie  normy prawa unijnego od dnia ich wejścia w życie stają się automatycznie częścią porządku prawnego obowiązującego w Państwie Członkowskim, obok norm prawa krajowego, bez potrzeby ich inkorporacji. Prawo wspólnotowe nie staje się prawem krajowym, lecz zachowuje swoją odrębność. Bezpośrednie stosowanie prawa unijnego jest konsekwencją jego bezpośredniego obowiązywania dla organów państwa członkowskiego. Normy prawa unijnego stanowią podstawę prawną dla działań organów państwa członkowskiego.

40 Zasady stosowania prawaZasada pierwszeństwa Zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawo unijne ma wartość nadrzędną nad prawem krajowym państw członkowskich. Zasada pierwszeństwa dotyczy wszystkich aktów wspólnotowych, które mają moc wiążącą. Państwa członkowskie nie mogą więc stosować przepisu krajowego, który jest niezgodny z prawem unijnym. Zasada pierwszeństwa gwarantuje nadrzędność prawa unijnego nad krajowym. Jest to podstawowa zasada prawa wspólnotowego. Podobnie jak zasada bezpośredniego skutku, nie jest zapisana w traktatach, ale została zatwierdzona przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

41 Zasady stosowania prawaTSUE ustanowił zasadę pierwszeństwa w sprawie Costa przeciwko Enel z 15 lipca 1964 r. W wyroku tym Trybunał orzekł, że prawa wydane przez instytucje europejskie włączają się do systemu prawnego państw członkowskich, które zobowiązane są do ich przestrzegania. Jeśli norma krajowa jest sprzeczna z przepisem wspólnotowym, władze państw członkowskich muszą stosować przepis wspólnotowy. Prawo krajowe nie jest zniesione czy uchylone, jedynie jego moc wiążąca jest zawieszona. Nadrzędność prawa wspólnotowego stosuje się do wszystkich aktów krajowych, niezależnie od tego, czy były przyjęte przed czy po danym akcie wspólnotowym. Prawo wspólnotowe jest nadrzędne w stosunku do prawa krajowego, a zasada pierwszeństwa gwarantuje jednolitą ochronę prawną obywateli na całym terytorium UE.

42 Zasady stosowania prawaZakres stosowania zasady Pierwszeństwo prawa wspólnotowego nad prawem krajowym jest absolutne. Dlatego zasada ta stosuje się do wszystkich wiążących aktów wspólnotowych niezależnie od tego, czy zaliczają się do prawa pierwotnego czy do prawa wtórnego. Podobnie wszystkie akty krajowe podlegają tej zasadzie, niezależnie od ich rodzaju: ustawa, rozporządzenie, uchwała, dekret, okólnik itp. Nie ma znaczenia, czy teksty zostały wydane przez władzę wykonawczą czy ustawodawczą państwa członkowskiego. Władza sądownicza także zobowiązana jest do stosowania zasady pierwszeństwa. Prawo tworzone przez nią, orzecznictwo, także musi przestrzegać przepisów UE.

43 Zasady stosowania prawaOdpowiedzialni za przestrzeganie zasady Podobnie jak w przypadku zasady bezpośredniego skutku, Trybunał Sprawiedliwości sprawuje kontrolę nad należytym stosowaniem zasady pierwszeństwa. Może ukarać państwa członkowskie, które jej nie stosują, poprzez decyzje wydane na podstawie różnych środków przewidzianych przez traktaty założycielskie, a w szczególności skargi w sprawie naruszenia traktatu. Także sędziowie krajowi muszą czuwać nad przestrzeganiem zasady pierwszeństwa. W związku z tym mogą stosować odesłanie prejudycjalne, jeśli mają wątpliwości co do stosowania zasady. W wyroku z 19 czerwca 1990 r. (Factortame) Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że sąd krajowy w ramach pytania prejudycjalnego dotyczącego ważności normy krajowej musi niezwłocznie zawiesić stosowanie tej normy w oczekiwaniu na rozwiązanie preferowane przez Trybunał Sprawiedliwości oraz orzeczenia, jakie sąd wyda co do treści.

44 Harmonizacja prawa Unii Europejskiejnajistotniejszą cechę dyrektyw jest to, że są one narzędziem harmonizacji prawa (zbliżania standardów), dzięki którym możliwe jest dostosowanie prawa wewnętrznego „bez naruszania wewnętrznej równowagi kultury prawnej państwa”. wyróżnia się harmonizację: Wyczerpującą (różne przepisy krajowe regulujące określoną kwestię zastąpione zostają jedną normą unijną), Opcjonalną (państwo członkowskie ma wybór, czy stosować przepis krajowy, czy też zharmonizowany) Minimalną (ustanowiony jest tzw. standard minimalny, ale państwo członkowskie ma możliwość zastosowania ostrzejszego, dalej idącego standardu, np. ochronnego), w odniesieniu do działań podejmowanych w ramach Unii Europejskiej wyróżnia się szczególne pojęcie tzw. dyskryminacji odwrotnej (państwo członkowskie może traktować własnych obywateli lub sytuacje krajowe, czysto wewnętrzne gorzej w porównaniu z obywatelami z innych państw członkowskich). Można stwierdzić, że charakter prawny i funkcje dyrektyw najtrafniej odzwierciedla następujące sformułowanie: „Dyrektywa jest swoistym i charakterystycznym dla UE źródłem prawa i oddaje najpełniej naturę Unii: «zjednoczeni w różnorodności»”.