1 Prawo konstytucyjne Parlament. Status prawny posłów i senatorów Mateusz Radajewski Katedra Prawa Konstytucyjnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

2 Parlament

3  organ przedstawicielski, którego co najmniej jedna izba pochodzi w wyborów powszechnych  pełni funkcję ustawodawczą, powołuje niektóre organy i kontroluje administrację rządową Dwuizbowość (bikameralizm)  geneza: w państwach federalnych – druga izba reprezentacją jednostek składowych w państwach unitarnych – zabezpieczenie interesów stanów wyższych (zasiadających w drugiej izbie) w obliczu demokratyzacji powoływania pierwszej izby  rodzaje: symetryczna niesymetryczna także współcześnie druga izba („izba wyższa”) nie zawsze pochodzi z wyborów powszechnych

4 Autonomia parlamentu  niezapisana wprost w Konstytucji  wynikająca z wyjątkowego charakteru parlamentu wśród innych organów państwa  umożliwia mu nieskrępowaną działalność  szczególne aspekty autonomii parlamentu: autonomia regulaminowa (wprost przewidziana w Konstytucji) autonomia personalna autonomia finansowa (budżetowa, finansowo-budżetowa) autonomia terytorialna autonomia jurysdykcyjna

5 Autonomia regulaminowa parlamentu  regulaminy parlamentarne jako szczególny rodzaj źródeł prawa – Konstytucja przewiduje istnienie regulaminów: Sejmu (art. 112 Konstytucji RP) Senatu (art. 124 w zw. z art. 112 Konstytucji RP) Zgromadzenia Narodowego (art. 114 ust. 2 Konstytucji RP)  zakres przedmiotowy regulaminów Sejmu i Senatu: organizacja wewnętrzna i porządek prac (art. 112) tryb powoływania i działalności organów wewnętrznych (art. 112) sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków innych organów wobec Sejmu/Senatu (art. 112) odrębności postępowania ustawodawczego w sprawie projektu pilnego (art. 123 ust. 2) tryb udzielania informacji publicznej przez Sejm/Senat (art. 61 ust. 4)  zakres przedmiotowy regulaminu Zgromadzenia Narodowego art. 114 ust. 2 art. 112 i 61 ust. 4 per analogiam?  charakter prawny regulaminów parlamentarnych: akty prawa wewnętrznego czy powszechnie obowiązujące? w razie niezgodności ustawy z regulaminem, który akt ma pierwszeństwo?

6 Kadencja Okres, na jaki organ w danym składzie personalnym otrzymuje pełnomocnictwo do sprawowania władzy

7 Kadencja Sejmu i Senatu  Kadencja Senatu zawsze równa kadencji Sejmu  Kadencja Sejmu i Senatu co do zasady trwa około 4 lata: bieg kadencji rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie (a zatem poprzednia kadencja kończy się dzień wcześniej) wybory w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od pierwszego posiedzenia Sejmu kończącej się kadencji pierwsze posiedzenie nowego Sejmu – w ciągu 30 dni od dnia wyborów  Skrócenie kadencji Sejmu: obligatoryjne – nieutworzenie rządu zgodnie z procedurą fakultatywne:  nieprzedstawienie Prezydentowi RP do podpisu ustawy budżetowej w 4 miesiące od wpłynięcia projektu ustawy (Prezydent RP ma na decyzję 14 dni)  uchwałą Sejmu (tzw. samorozwiązanie Sejmu) – 2/3 ustawowej liczby posłów (to nie to samo co większość 2/3 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów)  wówczas wybory w 45 dni, a pierwsze posiedzenie Sejmu w 15 dni od dnia wyborów  niedopuszczalne w stanach nadzwyczajnych

8 Kadencja Sejmu i Senatu  Przedłużenie kadencji  w czasie stanów nadzwyczajnych i 90 dni po ich zakończeniu nie mogą odbyć się wybory, a kadencja parlamentu ulega odpowiedniemu przedłużeniu  teoretycznie możliwe ustawą o zmianie Konstytucji (praktyka spotykana w PRL)  Parlament z prawnego punktu widzenia do ostatniego dnia kadencji – nawet po wyborach – zachowuje wszystkie kompetencje (z perspektywy politycznej niewskazane jest jednak podejmowanie decyzji strategicznych, kontrowersyjnych lub co do których zwycięzcy wyborów wyrażają odmienne poglądy)

9 Dyskontynuacja prac parlamentu  wszystkie nierozstrzygnięte przez parlament sprawy uznaje się za zamknięte  rozstrzygnięcie danej sprawy wymaga ponownego zainicjowania całej procedury od początku  wyjątki: prace nad obywatelskim projektem ustawy (art. 4 ust. 3 ustawy o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli) nierozpatrzenie sprawozdania komisji śledczej (art. 21 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej) postępowanie z tzw. wstępnym wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej (art. 13a ust. 1 ustawy o Trybunale Stanu) postępowanie przed sejmową Komisją do Spraw Unii Europejskiej (art. 148e regulaminu Sejmu)

10 Zgromadzenie Narodowe  oddzielny od Sejmu i Senatu konstytucyjny organ państwa  złożony z posłów i senatorów  obraduje pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub – w jego zastępstwie – Marszałka Senatu  uchwala swój regulamin  zbiera się tylko w sytuacjach określonych w Konstytucji: odebranie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta RP wysłuchanie orędzia Prezydenta RP postawienie Prezydenta RP w stan oskarżenia uznanie trwałej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia uchwalenie swojego regulaminu

11 Pierwsze posiedzenie Sejmu  Prezydent RP powołuje Marszałka-Seniora  jeden z posłów najstarszych wiekiem  przewodniczy pierwszemu posiedzeniu do czasu wyboru Marszałka Sejmu  ślubowanie posłów  wybór Marszałka Sejmu bezpośrednio po ślubowaniu (wcześniej można tylko wnioski formalne) kandydatów zgłasza co najmniej 15 posłów wybór bezwzględną większością głosów (jeśli w I turze żaden kandydat jej nie uzyska, w II turze usuwa się nazwisko kandydata, który uzyskał najmniejszą liczbę głosów)  wybór wicemarszałków Sejmu Sejm najpierw uchwałą ustala ich liczbę wybór na takich samych zasadach jak wybór Marszałka Sejmu  wybór sekretarzy Sejmu (20) – kandydatów zgłasza Prezydium  wybór członków Trybunału Stanu  Prezes Rady Ministrów obligatoryjnie składa dymisję rządu

12 Organy wewnętrzne Sejmu i Senatu  kierownicze: Marszałek Sejmu/Marszałek Senatu (są również konstytucyjnymi organami państwa) Prezydium Sejmu/Prezydium Senatu Konwent Seniorów  pomocnicze – komisje: stałe nadzwyczajne śledcze (nie ma w Senacie)

13 Marszałek Sejmu  Konstytucyjny organ państwa (druga osoba w państwie) zarządza wybory na urząd Prezydenta RP zastępuje Prezydenta RP w razie przejściowej niemożności pełnienia przez niego obowiązków pełni funkcję głowy państwa w razie opróżnienia urzędu przewodniczy Zgromadzeniu Narodowemu może złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego  Organ kierujący Sejmem: przewodniczym obradom zwołuje posiedzenia przewodniczy Prezydium i kieruje jego pracami zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom strzeże praw Sejmu reprezentuje Sejm na zewnątrz udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy i czuwa nad wykonywaniem przez inne organy obowiązków wobec posłów odpowiada za porządek i spokój na terenie Sejmu powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Sejmu i jego zastępców

14 Marszałek Sejmu  Powoływanie – na pierwszym posiedzeniu  Odwołanie – „konstruktywne wotum nieufności” wniosek min. 46 posłów wskazujący imiennie następcę bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów głosowanie po min. 7 dniach (ale nie więcej niż 45)  W razie śmierci lub rezygnacji jego obowiązki aż do wyboru następcy pełni najstarszy wiekiem wicemarszałek

15 Prezydium Sejmu  Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie (zwyczajowo pochodzący również z klubów opozycyjnych)  Odwołanie wicemarszałka – Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów na wniosek min. 15 posłów  Główne kompetencje: ustala plan prac Sejmu i tzw. tygodnie posiedzeń dokonuje wykładni regulaminu Sejmu organizuje współprace między komisjami sejmowymi ustala zasady doradztwa naukowego na rzecz Sejmu  W posiedzeniach bierze udział (z głosem doradczym) Szef Kancelarii Sejmu  uchwały większością głosów (w razie remisu rozstrzygający jest głos Marszałka Sejmu)

16 Konwent Seniorów  Skład: Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie Sejmu przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów przedstawiciele:  porozumień klubów lub kół poselskich  klubów parlamentarnych, jeśli zrzeszają co najmniej 15 posłów  kół reprezentujących w dniu wyborów osobną listę wyborczą  W posiedzeniach bierze udział (z głosem doradczym) Szef Kancelarii Sejmu  organ zapewniający współdziałanie klubów  opiniuje zwłaszcza: projekty planów pracy Sejmu projekty porządku dziennego posiedzeń Sejmu i ich terminy wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów

17 Komisje sejmowe 1.Stałe  obecnie 29  dwa rodzaje: „resortowe” związane ze szczególnymi funkcjami Sejmu:  do Spraw Petycji  do Spraw Służb Specjalnych  do Spraw Kontroli Państwowej  do Spraw Unii Europejskiej  Etyki Poselskiej  Regulaminowa i Spraw Poselskich  Ustawodawcza  Łączności z Polakami za Granicą  Mniejszości Narodowych i Etnicznych  Odpowiedzialności Konstytucyjnej 2. Nadzwyczajne – powołując, Sejm określa cel, zasady i tryb działania 3. Śledcze

18 Skład osobowy komisji  skład poszczególnych komisji Sejm wybiera uchwałą: na wniosek Prezydium Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów  pierwsze posiedzenie komisji otwiera Marszałek Sejmu  komisja zwykłą większością głosów wybiera prezydium komisji (przewodniczącego i jego zastępcę)  szczególne regulacje dotyczące składów: Komisja Etyki Poselskiej  tylko osoby o nieposzlakowanej opinii i wysokim autorytecie moralnym  kandydatów proponują przewodniczący klubów  kandydat może wnieść zastrzeżenie co do innego kandydata, co wstrzymuje wybór  utrata członkostwa w klubie skutkuje utratą członkostwa w komisji  funkcję przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rotacyjnie pełnią wszyscy członkowie (zmiana co 6 miesięcy) Komisja do Spraw Unii Europejskiej  powinien odzwierciedlać polityczny skład całego Sejmu

19 Szczególne komisje stałe  Komisja do Spraw Służb Specjalnych posiedzenia tajne  Komisja Etyki Poselskiej szczególny skład rozpatrywanie spraw wynikających z oświadczeń majątkowych przedstawia Sejmowi projekt „Zasad etyki poselskiej” wydaje rozstrzygnięcia wobec posłów zachowujących się niezgodnie z „Zasadami etyki poselskiej” – bezwzględną większością może zwrócić uwagę, udzielić upomnienia lub nagany (przysługuje odwołanie do Prezydium Sejmu)

20 Posiedzenia Sejmu  „Sejm i Senat obradują na posiedzeniach” (wykluczenie sesyjności)  uczestnicy Prezydent RP jeśli uzna to za stosowne członkowie rządu i Prezes NIK (albo ich zastępcy) mogą uczestniczyć:  Marszałek Senatu  Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prezes TK  RPO, RPD i Prokurator Generalny  Przewodniczący KRS i Przewodniczący PKW  Prezes NBP, GIODO, Przewodniczący KRRiT  Szef Kancelarii Prezydenta oraz sekretarze stanu w niej  jawność obrad – utajnienie dopuszczalne: gdy wymaga tego dobro państwa na wniosek Prezydium lub grupy 30 posłów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (bez publiczności i mediów)

21 Posiedzenia Sejmu  Termin – ustalany przez Prezydium lub Sejm  Porządek dzienny: ustala Marszałek Sejmu po opinii Konwentu Seniorów wnioski o uzupełnienie – kluby, koła i grupy 15 posłów najpóźniej do 21:00 dnia poprzedzającego posiedzenie w razie braku jednolitej opinii Konwentu – rozstrzyga Sejm (najpóźniej w 4 miesiące – nie dotyczy to wniosku o odwołanie Marszałka Sejmu)  Dyscyplinowanie posłów: jeśli mówi od rzeczy – dwukrotne wezwanie „do rzeczy”, a potem odebranie głosu jeśli uniemożliwia obrady – dwukrotne przywołanie „do porządku” wykluczenie z posiedzenia:  jeśli, mimo przywołania „do porządku”, dalej robi swoje  może się odwołać do Prezydium, które niezwłocznie rozpatruje sprawę  obowiązek opuszczenia sali posiedzeń – jeśli nie, przerwa w obradach

22 Obrady Sejmu  kieruje Marszałek Sejmu lub jeden z wicemarszałków przy pomocy 2 sekretarzy  listę mówców prowadzi sekretarz  udzielenie głosu poza porządkiem dziennym tylko dla: sprostowania błędu wniosku formalnego (tj. o przerwę, zamknięcie posiedzenia, zamknięcie listy mówców, uchwalenie tajności posiedzenia, głosowania bez dyskusji, stwierdzenia quorum, przeliczenia głosów etc.)  oświadczenia poselskie poza porządkiem dziennym na zakończenie posiedzenia  poza kolejnością głos zabrać mogą: Prezydent RP w celu wygłoszenia orędzia (nawet poza porządkiem dziennym) inna osoba mogąca z mocy regulaminu brać udział w posiedzeniu

23 Sposoby głosowania  podniesienie ręki z równoczesnym wykorzystaniem urządzenia do liczenia głosów  głosowanie imienne  podniesienie ręki i policzenie głosów przez sekretarzy Sejmu (w razie niemożności wykorzystania urządzenia do liczenia głosów)

24 Reasumpcja głosowania  możliwe (nie obowiązkowe!), gdy istnieją uzasadnione wątpliwości co do wyników głosowania  na pisemny wniosek 30 posłów zgłoszony na tym samym posiedzeniu Sejmu  Sejm najpierw rozstrzyga o wniosku, a potem – w razie uwzględnienia – dokonuje się ponowne głosowania  nie można dokonać reasumpcji głosowania imiennego

25 Kancelaria Sejmu  urząd wykonujący czynności techniczno-organizacyjne oraz doradcze związane z działalnością Sejmu i jego organów  na czele Szef Kancelarii powoływany i odwoływany przez Marszałka Sejmu po opinii KRiSP

26 Status prawny posłów i senatorów

27 Mandat wolny  posłowie i senatorowie są przedstawicielami Narodu  nie wiążą ich instrukcje wyborców  nie mogą być pozbawieni mandatu – wyjątki: utrata prawa wybieralności objęcie funkcji, której nie można łączyć z mandatem poselskim/senatorskim pozbawienie mandatu wyrokiem Trybunału Stanu za naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 Konstytucji RP (tzw. odpowiedzialność konstytucyjna sui generis)

28 Niepołączalność  ma przeciwdziałać konfliktom interesów  funkcji posła/senatora nie można łączyć z funkcją: członka drugiej izby parlamentu i Parlamentu Europejskiego Prezydenta RP Prezesa NBP, jego zastępcy i członków RPP Prezesa NIK i jego zastępcy RPO, RPD i ich zastępców członka KRRiT ambasadora zatrudnieniem w:  Kancelarii Sejmu lub Senatu  Kancelarii Prezydenta  administracji rządowej (z wyjątkiem stanowisk sekretarzy stanu)  sędziego i prokuratora (Prokuratora Generalnego?)  urzędnika służby cywilnej  funkcjonariusza policji i służb ochrony państwa

29 Zakazy antykorupcyjne (tzw. niepołączalność formalna)  w zakresie określonym ustawą poseł/senator nie może: prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego nabywać majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego  w razie naruszenia zakazów odpowiedzialność konstytucyjna sui generis: oskarża dana izba na wniosek jej marszałka Trybunał Stanu orzeka wyłącznie w przedmiocie pozbawienia mandatu  obecna ustawa w zasadzie nie wykonuje delegacji określonej w art. 107 Konstytucji, a nawet dopuszcza zachowania w nim zakazane

30 Immunitety – rodzaje  ze względu na charakter: materialny (indemnitet) – wyłącza dany czyn spod definicji czynu zabronionego formalny – uniemożliwia ściganie czynu zabronionego (negatywna przesłanka procesowa)  ze względu na trwałość: trwały – skuteczny również po zakończeniu pełnienia funkcji, z którą wiąże się jego posiadanie nietrwały – skuteczny tylko w trakcie pełnienia funkcji  ze względu na możliwość uchylenia: względny bezwzględny  ze względu na zakres: zupełny częściowy

31 Immunitet materialny posła i senatora (art. 105 ust. 1)  wszelkie czyny wchodzące w zakres sprawowanego mandatu – zwłaszcza wnioski, wystąpienia i głosowania na posiedzeniach  odpowiedzialność wyłącznie przed Sejmem/Senatem (dyscyplinarna lub finansowa)  w razie naruszenia praw osób trzecich – odpowiedzialność sądowa wyłącznie za zgodą Sejmu  trwa również po wygaśnięciu mandatu  zgodnie z orzecznictwem SN nie obejmuje działań przy pomocy niegodziwych metod (np. głosowania na dwie ręce)

32 Immunitet materialny posła i senatora (art. 105 ust. 1) Z samej istoty tego mandatu – piastowanego przez posła w imieniu i z wyboru Narodu – wynika, że musi on być wykonywany przy użyciu godziwych metod postępowania, nie naruszających zasad dobrej wiary ze strony społeczeństwa do tego, kto go posiada. Nie może on być więc wykonywany za pomocą rozmaitych nieuczciwych machinacji, takich np., jak posługiwanie się fałszywymi dokumentami lub fałszowanie wykorzystywanych dokumentów w swej działalności poselskiej, nie może wyrażać się w podburzaniu do dokonywania aktów przemocy lub braniu w nich udziału, albo w publicznym nawoływaniu do nieposłuszeństwa obowiązującej ustawie itp. (Uchwała SN z 16 lutego 1994 r., sygn. akt I KZP 40/93)

33 Immunitet formalny posła i senatora  od dnia ogłoszenia wyników wyborów do wygaśnięcia mandatu  obejmuje wszelkie etapy postępowania karnego (w tym np. apelację na jego korzyść)  obejmuje także odpowiedzialność za wykroczenia  poseł/senator może się go dobrowolnie zrzec  Sejm/Senat uchyla go (w odniesieniu do konkretnego czynu) bezwzględną większością ustawowej liczby posłów  nie jest nim objęte postępowania karne wszczęte przed wyborem danej osoby na posła/senatora – chyba że Sejm/Senat osobną uchwałą zdecyduje inaczej: na wniosek posła/senatora nie może to dotyczyć wykonania kary prawomocnie orzeczonej większością 3/5 ustawowej liczby posłów/senatorów

34 Przywilej nietykalności posła i senatora  jeden z elementów immunitetu formalnego albo osobny przywilej procesowy  zakaz zatrzymania lub aresztowania – chyba że: zgoda Sejmu/Senatu ujęcie na gorącym uczynku, jeśli jest to niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (wówczas niezwłocznie zawiadamia się Marszałka Sejmu/Senatu, który może nakazać niezwłoczne zwolnienie) w stanie wyższej konieczności (orzecznictwo TK)  obejmuje wszelkie formy pozbawienia lub ograniczenia wolności przez organy stosujące przymus  nie dotyczy wykonania prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolności (art. 10 ust. 8 uowmpis) – przepis ten w obecnym stanie prawnym jest „pusty” (jego hipoteza nigdy się nie spełni)  Sejm/Senat wyraża zgodę bezwzględną większością ustawowej liczby posłów/senatorów

35 Wygaśnięcie mandatu  śmierć  utrata prawa wybieralności (lub jego nieposiadanie w dniu wyborów)  pozbawienie mandatu orzeczeniem Trybunału Stanu  zrzeczenie się mandatu (w tym odmowa ślubowania)  niezłożenie rezygnacji (w ciągu 14 dni od ogłoszenia wyników wyborów w Dzienniku Ustaw) z pełnienia funkcji, której nie można łączyć z mandatem poselskim lub senatorskim  powołanie na stanowisko, którego zajmowania nie można łączyć z mandatem poselskim lub senatorskim (w tym wybór na posła do Parlamentu Europejskiego)

36 Prawa posłów/senatorów  uczestnictwa w posiedzeniach izby i ZN  składania interpelacji i zapytań poselskich  uzyskiwania od organów państwowych i samorządowych wyjaśnień w sprawach wynikających z wykonywania mandatu  tworzenia klubów, kół i zespołów  wglądu w działalność organów państwowych i samorządowych, przedsiębiorstw państwowych i samorządowych oraz spółek z udziałem Skarbu Państwa  interwencji poselskiej/senatorskiej – również w jednostkach prywatnych  uczestnictwa w posiedzeniach rad i sejmików samorządowych (właściwych ze względu na okręg, w którym został wybrany, lub siedzibę biura poselskiego)

37 Obowiązki posłów/senatorów  czynnego uczestnictwa w posiedzeniach izby i ZN oraz ich organów wewnętrznych, do których zostali wybrani  przyjmowanie wniosków, postulatów i opinii wyborców i branie ich pod uwagę w swojej działalności  utworzenie biura poselskiego/senatorskiego

38 Warunki wykonywania mandatu  uposażenie równe wynagrodzeniu podsekretarza stanu (tylko posłowie/senatorowie zawodowi) – w 2016 r.: 5,6 x 1766,46 = 9892,18 zł  dieta parlamentarna (wszyscy parlamentarzyści – 25% uposażenia – tj. 2473,05 zł)  prawo do urlopu bezpłatnego w miejscu pracy  obowiązek składania oświadczeń majątkowych na początku kadencji corocznie do 31 kwietnia (stan na 31 grudnia poprzedniego roku) na końcu kadencji  bezpłatne przeloty i przejazdy na terenie kraju  rejestr korzyści

39 Rejestr korzyści  obowiązek zgłaszania do niego informacji (w 30 dni od wystąpienia danego faktu) o: zatrudnieniu i wykonywanej pracy uzyskanych darowiznach materialnym wspieraniu działalności publicznej przez inne osoby udziale w organach spółek, fundacji i spółdzielni, nawet jeśli nie jest z tego tytułu pobierane wynagrodzenie  rejestr jest jawny  prowadzi go marszałek odpowiedniej izby

40 Odpowiedzialność regulaminowa posłów  Prezydium Sejmu po opinii KRiSP za naruszenie obowiązków poselskich z ustawy zwrócenie uwagi, upomnienie lub nagana odwołanie w ciągu 14 dni do całego Sejmu  Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich za niewykonywanie obowiązków poselskich zwrócenie uwagi, upomnienie lub nagana odwołanie w ciągu 14 dni do Prezydium Sejmu  Obniżenie uposażenia lub diety za uniemożliwienie prac Sejmu lub jego organów (Prezydium Sejmu) za nieusprawiedliwioną nieobecność lub wykluczenie z posiedzenia (Marszałek Sejmu)

41 Formy zrzeszeń posłów/senatorów  według kryterium politycznego kluby (15 posłów/7 senatorów) koła (3 posłów/senatorów)  według kryterium merytorycznego - zespoły

42 Kazusy

43 15 września 2015 r. ustępująca Rada Ministrów złożyła projekt budżetu państwa na rok 2016. 25 września upłynęła kadencja dotychczasowego Sejmu. Nowa Rada Ministrów, wychodząc z założenia, że projekt ustawy budżetowej został objęty dyskontynuacją prac parlamentu, 2 października 2015 r. ponownie wniosła do Sejmu projekt ustawy budżetowej. Prace nad budżetem w nowym Sejmie trwały bardzo długo. Z tego względu 20 stycznia 2016 r. Prezydent RP w rozmowie z Marszałkiem Sejmu zagroził skróceniem kadencji parlamentu. Marszałek Sejmu w komunikacie przesłanym tego samego dnia do mediów stwierdził jednak, że Prezydent RP obecnie nie może rozwiązać parlamentu, a zatem jego groźby należy zignorować. Prezes Rady Ministrów, sądząc, że rację w tym sporze ma jednak Prezydent RP, przekonał go, by nie skracał kadencji Sejmu. Prezydent zgodził się na to, przez co posłowie nie czuli już presji i prace nad budżetem przeciągnęli aż do 17 marca 2016 r. W drugiej połowie marca, gdy budżet był rozpatrywany przez Senat, wybuchła afera, którą pogrążyła polityków rządzącej partii. Prezydent RP doszedł do wniosku, że najlepszym sposobem wyjścia z kryzysu będzie rozwiązanie Sejmu. Okazją do tego były wciąż niezakończone prace nad budżetem. Po konsultacjach ze swoimi doradcami Prezydent RP skrócił kadencję Sejmu 25 marca 2016 r. Pytania: 1. Kto miał rację w sporze między Prezydentem RP a Marszałkiem Sejmu w styczniu 2016 r.? 2. Czy skrócenie kadencji Sejmu 19 marca 2016 r. było zgodne z prawem? Kazus nr 1

44 Marcin Kowalski wspólnie i w porozumieniu z senatorem Maciejem Kowalskim, swoim bratem, w dniu 9 kwietnia 2015 r. dokonał zabójstwa Adrianny P., swojej żony. Dzień później prokuratura wszczęła przeciwko obu mężczyznom postępowanie karne. Maciej Kowalski oświadczył jednak, że chroni go immunitet materialny, a zatem konieczne jest uzyskanie zgody Sejmu na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Prokuratura skierowała w tej sprawie odpowiedni wniosek. Za pociągnięciem senatora do odpowiedzialności karnej zagłosowało 200 posłów, przeciw było 199, a wstrzymało się od głosu 14 parlamentarzystów. Reszta nie była obecna na sali. W dniu 13 maja 2015 r. odbyły się wybory, w wyniku których posłem został Marcin Kowalski. Ich wyniki ogłoszone zostały w dniu 15 maja, natomiast Marcin Kowalski ślubowanie poselskie złożył w dniu 31 maja 2015 r. Tego dnia prokurator zawiesił przeciwko niemu postępowanie karne z tego powodu, że uzyskał on immunitet parlamentarny. Kazus nr 2

45 Dzień 9 kwietnia 2015 r. był pechowy dla Partii Uczciwych Ludzi. Tego dnia jeden z jej posłów, Piotr Nowak, spowodował katastrofę w ruchu lądowym, w której zginęło 15 osób, drugi poseł (Paweł Kowalski) natomiast pod gmachem Sejmu dopuścił się rozboju z użyciem niebezpiecznego narzędzia. Przeciwko obu tym posłom prokuratura zamierzała wszcząć postępowanie karne. W tym celu należało im jednak uprzednio odebrać immunitet. Za tym rozwiązaniem w Sejmie zagłosowało 200 posłów, 10 było przeciw, a 11 wstrzymało się od głosu. Niezwłocznie po tym głosowaniu Paweł Kowalski został aresztowany. Wkrótce obaj posłowie za swoje czyny zostali skazani. Piotr Nowak na 4 lata pozbawienia wolności, a Paweł Kowalski na 3 lata. Obaj stwierdzili jednak, że „nie dadzą się tak łatwo zamknąć” – ich bowiem zdaniem do pozbawienia posła wolności potrzebna jest osobna uchwała Sejmu, niezależna od tej pozbawiającej immunitetu. Kazus nr 3

46 Poseł Antoni Pawlicki w czasie debaty nad ustawą o denazyfikacji RP stwierdził z sejmowej mównicy, że: „Faszyzm jest najlepszą ideologią, jaka stworzyła ludzkość. Koniecznie musimy w Polsce wprowadzić ustrój faszystowski”. Prokuratura Okręgowa w Warszawie uznała, że słowa te wyczerpują znamiona przestępstwa opisanego w art. 256 § 1 Kodeksu karnego („Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”). By pociągnąć posła Pawlickiego do odpowiedzialności należało jednak uchylić mu immunitet. Za rozwiązaniem tym zagłosowało 220 posłów, 90 było przeciw, a 150 wstrzymało się od głosu. Oprócz tego, taką samą większością głosów, Sejm pociągnął posła Pawlickiego za te słowa do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu, by ten pozbawił go mandatu. Kazus nr 4

47 Senator Grzegorz Braun w dniu 5 października 2014 r. nabył nieruchomość należącą do Skarbu Państwa. Gdy dowiedzieli się o tym posłowie opozycji, zgłosili ten fakt Marszałkowi Sejmu. Ten jednak zignorował całą sprawę. W związku z tym grupa 30 senatorów wniosła projekt uchwały o pociągnięcie senatora Brauna do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Za uchwałą odpowiedziało się 59 senatorów, przeciw było 41. Trybunał Stanu po błyskawicznym postepowaniu stwierdził naruszenie i skazał senatora Brauna na 10-letni zakaz pełnienia funkcji publicznych. Kazus nr 5

48 Na następne zajęcia  art. 115-124 oraz 221-226 Konstytucji RP  przepisy regulaminu Sejmu i Senatu dotyczące: postępowania ustawodawczego powoływania przez Sejm i Senat osób na stanowiska państwowe interpelacji i zapytań poselskich informacji bieżących pytań w sprawach bieżących  ustawa o sejmowej komisji śledczej