1 Prawo pracy – ćwiczenia (III) mgr Ilona Szwedziak – Bork [email protected] WZ UW

2 Stosunek pracy oznacza stosunek prawny o charakterze dobrowolnym i trwałym, łączącym pracownika i pracodawcę nawiązuje się przez określoną czynność (prawną) Istnieją różne podstawy tego stosunku: umowy o pracę powołanie mianowanie wybór spółdzielcza umowa o pracę

3 Stosunek pracy istnieje zobowiązanie do wzajemnych świadczeń: pracownika – wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem pracodawcy – zatrudnienie pracownika i zapłata wynagrodzenia

4 Stosunek pracy Stosunek pracy - art. 22 § 1 KP Szczególne cechy stosunku pracy: osobiste świadczenie pracy odpłatność pracy podporządkowanie pracownika przełożonym w procesie pracy ryzyka pracodawcy

5 Stosunek pracy Zasada osobistego świadczenia pracy przez pracownika: oznacza, że pracownik musi własnym wysiłkiem wykonywać pracę na rzecz pracodawcy i nie może tego obowiązku wykonywać za pośrednictwem innej osoby; nie jest to wyraźny obowiązek przewidziany w KP, ilość praw i obowiązków, które są przewidziane dla pracownika wskazuje jednak, że powinien on świadczyć pracę osobiście możliwe jest zastępstwo pracownika za zgodą pracodawcy, ale tylko wtedy, gdy taką możliwość przewiduje ustawa

6 Stosunek pracy Zasada odpłatności pracy: wynika z art. 22 § 1, art. 29 § 1 pkt 3 KP pracodawca jest zobowiązany zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem pracownikowi przysługuje wynagrodzenie odpowiednie do rodzaju pracy, jej ilości i jakości (art. 13 oraz art. 68 KP)  co się dzieje, jeśli w postanowieniach umowy o pracę znajdzie się zapis, że praca jest nieodpłatna? Stosuje się odpowiednie przepisy płacowe. Jeśli ich nie ma – wtedy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie uznane za godziwe dla danego rodzaju pracy, nie niższe od wynagrodzenia minimalnego.

7 Stosunek pracy Zasada podporządkowania pracownika: obowiązek wykonywania przez pracownika poleceń przełożonego, ale takich, które dotyczą pracy (art. 100 § 1 KP) pracownik nie może działać niezależnie

8 Stosunek pracy Zasada ryzyka pracodawcy: pracodawca ponosi ryzyko niemożności świadczenia pracy z przyczyn technicznych – np. w trakcie przestoju; wtedy pracodawca jest zobowiązany wypłacać pracownikowi wynagrodzenie zgodnie z art. 81 § 2 KP wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika – ryzyko techniczne pracodawca obciążony jest skutkami niewłaściwego doboru pracowników i zmuszony jest ponosić straty wynikłe wskutek ich niezaradności i braku nienależytego przygotowania do pracy – ryzyko osobowe pracodawca jest obarczony konsekwencjami swoich decyzji gospodarczych (brak zysków, straty), które nie mogą wpływać na przysługujące pracownikom świadczenia - ryzyko gospodarcze przerzucenie na pracodawcę pewnych ciężarów socjalnych, obciążeń z tytułu ochrony interesów życiowych pracownika; wypłata wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy – ryzyko socjalne

9 Stosunek pracy Inne ryzyka: ryzyko nieosiągnięcia rezultatów pracy ryzyko niedostępności pracy ryzyko wystąpienia szkody

10 Stosunek pracy jeżeli spełnione są warunki, o których mowa w art. 22 §1 KP, nie jest możliwe zastępowanie umowy o pracę umową cywilnoprawną (art. 22 §1 1 KP) naruszenie powyższego zakazu stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym, za które pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu podlega karze grzywny (art. 281 pkt 1 KP)

11 Stosunek pracy KTÓRA CECHA DECYDUJE O TYM, ŻE MAMY DO CZYNIENIA ZE STOSUNKIEM PRACY?

12 Stosunek pracy - strony Pracodawca: art. 3 KP – jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia pracowników KTO W SZCZEGÓLNOŚCI MOŻE BYĆ PRACODAWCĄ?

13 Stosunek pracy - strony spółki handlowe i cywilne, urzędy, przedsiębiorstwa państwowe, organizacje społeczne oddziały, filie jednostki organizacyjne: komitety społeczne, zrzeszenia producentów Należy odróżnić aspekt przedmiotowy – nie można za pracodawcę uważać zakładu gospodarczego, warsztatu rzemieślniczego, punktu handlowego itp. Tego rodzaju jednostki nie mogą uczestniczyć w obrocie prawnym w oderwaniu od ludzi będących ich właścicielami pracodawca staje się stroną stosunku pracy z chwilą jego nawiązania na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę

14 Stosunek pracy - strony Wyjątkowo!! jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna jest pracodawcą osób zatrudnionych w zakładzie pracy, który przeszedł na nią jako na nowego pracodawcę CO OZNACZA PRZEJŚCIE? JAKIE SYTUACJE OBEJMUJE TEN PRZEPIS?

15 Stosunek pracy - strony Art. 23 1 KP § 1. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, z zastrzeżeniem przepisów § 5. stosunki pracy trwają nadal, ale w miejsce dotychczasowego pracodawcy wstępuje nowy nowy pracodawca nie musi zawierać nowych umów o pracę przepis jest bezwzględnie obowiązujący w razie zmiany pracodawcy, do pracowników stosuje się przez rok postanowienia układu zbiorowego pracy, którym objęci byli przed przejęciem to samo dotyczy części zakładu pracy sytuacja może obejmować także jednego pracownika

16 Stosunek pracy - strony § 2. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed przejściem części zakładu pracy na innego pracodawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadają solidarnie. §2 dotyczy przejścia części zakładu i statuuje odpowiedzialność solidarną. Pracownicy, którzy mają jakieś roszczenia, mogą zwrócić się do starego lub nowego pracodawcy. Ale!! za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy powstałe przed przejściem całości zakładu pracy na innego pracodawcę odpowiada nowy pracodawca.

17 Stosunek pracy - strony § 3. Jeżeli u pracodawców, o których mowa w § 1, nie działają zakładowe organizacje związkowe, dotychczasowy i nowy pracodawca informują na piśmie swoich pracowników o przewidywanym terminie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, jego przyczynach, prawnych, ekonomicznych oraz socjalnych skutkach dla pracowników, a także zamierzonych działaniach dotyczących warunków zatrudnienia pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania; przekazanie informacji powinno nastąpić na co najmniej 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę. pracownicy nie mogą skutecznie przeciwstawić się zmianie pracodawcy Ale!! pracownik może jednak zrezygnować w terminie 2 miesięcy … i to bez wypowiedzenia za 7 dniowym terminem JAKA TO ZASADA PRAWA PRACY?

18 Stosunek pracy - strony § 5. Pracodawca, z dniem przejęcia zakładu pracy lub jego części, jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa o pracę oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. W razie nieuzgodnienia nowych warunków pracy i płacy dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł złożyć takie oświadczenie. Przepis § 4 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

19 Stosunek pracy - strony § 6. Przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy. Oczywiście, przed przejściem zakładu pracy lub jego części stary pracodawca może wypowiedzieć umowy o pracę na zasadach ogólnych. Przyczyną uzasadniającą nie może być jednak przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę.

20 Stosunek pracy - strony Pracownik: KTO MOŻE BYĆ PRACOWNIKIEM? art. 2 KP tylko osoba fizyczna ukończone 18 lat, ale … pracownicy młodociani (Dział Dziewiąty KP)

21 Stosunek pracy - strony CZY MOGĄ PRACOWAĆ MŁODOCIANI? mogą, na warunkach przewidzianych w ustawie: zatrudniani w zakładzie na podstawie umów w celu przygotowania zawodowego (art. 194 KP) wyjątkowo – przy pracach lekkich na podstawie umowy o pracę, zawieranych na zasadach ogólnych – art. 200 1 KP

22 Stosunek pracy - strony CZY DZIECI MOGĄ PRACOWAĆ?

23 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ