1 Problemy globalne współczesnej gospodarki światowej

2 przełom XIX i XX w. – B. Russell, G. Orwell, Aprzełom XIX i XX w. – B. Russell, G. Orwell, A. France wskazywali, że postęp techniczny niesie nie istniejące wcześniej zagrożenia, ponadto wśród niebezpieczeństw grożących cywilizacji wymieniano np. eksplozję demograficzną, dehumanizację pracy, totalitaryzm; przełom lat 60. i 70. – kryzys energetyczny, spadek światowej produkcji żywności, pierwsze duże katastrofy ekologiczne;

3 Klub Rzymski powstała w latach 70. organizacja pozarządowa której celem jest uświadomienie ludzkości skali zagrożeń globalnych.

4

5 Raporty Klubu, przekładane na wiele języków (także polski), przygotowywane przez zespoły wybitnych uczonych, wywoływały ogólnoświatową dyskusję. Pierwszy raport pt. Granice wzrostu (1972) zawierał pesymistyczną prognozę losów ludzkości: zakładając dalszy szybki wzrost liczby ludzi, zużywanie zasobów i zanieczyszczenie środowiska, przewidywał totalną katastrofę. Aby jej uniknąć, należy zahamować przyrost naturalny i zatrzymać rozwój gospodarczy.

6 Cechy problemów globalnychświatowy charakter – dane zagrożenie staje się problemem globalnym, kiedy w sposób istotny dotyczy większości państw (np. kwestie rozbrojenia, wyżywienia, ubóstwo Trzeciego Świata) złożoność, zależność od działania wielu czynników i wzajemne powiązanie; cecha najbardziej widoczna w przypadku problemów krajów rozwijających się (np. relacje cen artykułów rolnych i przemysłowych, niszczenie gleby, transfer technologii, korupcja)

7 ważne konsekwencje wiążące się z nierozwiązaniem problemów globalnych lub ze zwłoką w podejmowaniu środków zaradczych; ostateczną konsekwencją dalszego zaostrzania się problemów byłoby poważne zagrożenie życia lub zdrowia znacznej części ludzkości, w krańcowych przypadku nawet upadek cywilizacji (np. wojna nuklearna, załamanie równowagi ekologicznej, trwały deficyt podstawowych surowców)

8 przedsięwzięcia zmierzające do ich rozwiązania muszą mieć złożony charakter i dotyczyć wielu sfer życia społecznego (np. intensyfikacja produkcji rolnej w krajach rozwijających się)

9 rozwiązanie problemów globalnych jest możliwe jedynie wówczas, gdy odpowiednie przedsięwzięcia obejmują swym zasięgiem cały świat (szanse rozwiązania problemu globalnego wzrastają wraz ze wzrostem liczby podmiotów gospodarki światowej aktywnie uczestniczących w ich rozwiązywaniu)

10 Przykłady problemów globalnychniebezpieczeństwo wojny nuklearnej; niekontrolowany przyrost ludności; wyczerpywanie się zasobów energii i surowców; kryzys zadłużeniowy; sytuacja krajów rozwijających się; zagrożenie środowiska naturalnego (niszczenie powłoki ozonowej, niszczenie lasów, brak wody, erozja gleby)

11 Podstawowe problemy globalne i sposoby ich rozwiązania

12 1. Wyczerpywanie nieodnawialnych zasobów naturalnychGlobalne ocieplenie, dziura ozonowa, zmiana klimatu Skażenie środowiska naturalnego Utrata różnorodności biologicznej Dążenie firm do wprowadzenia modyfikowanych genetycznie organizmów o niesprawdzonym bezpieczeństwie dla ludzi i środowiska

13 rozwiązania globalne Ustawodawstwo i edukacja na rzecz zdrowej i zrównoważonej gospodarki globalne w zgodzie z naturą Powierzenie odpowiednim instytucjom odpowiedzialnego i zrównoważonego zarządzania środowiskowego Przyjęcie na całym świecie „zasady ostrożnościowej” dla wszystkich nowych technologii

14 2. Problemy demograficzne: BezrobocieNędza, pogłębiające się rozwarstwienie między bogatą Północą a biednym Południem, a także rozwarstwienie wewnątrz społeczeństw Zjawisko niedożywienia i głodu Problemy społeczne Brak podstawowej higieny i opieki zdrowotnej

15

16 Na świecie głoduje 870 mln osób. To więcej niż mieszka w całej EuropieNa świecie głoduje 870 mln osób. To więcej niż mieszka w całej Europie. Ale sytuacja jest lepsza niż jeszcze w latach wskazuje najnowszy raport ONZ. W połowie lat 90. Liczba osób głodujących i niedożywionych na świecie wynosiła 1,3 miliarda na 5,2 miliarda ludzi żyjących na Ziemi. Jak wskazuje raport od tego czasu liczba głodujących systematycznie się zmniejszała. Najszybszy spadek nastąpił między 1990 i 1995 rokiem, potem tempo zmalało i znów zwiększyło się w ostatnich latach. Liderem w poprawie warunków życia są państwa Azji Południowej i Południowo-Wschodniej: Indii, Wietnamu, Kambodży i Chin „Ludzie nie głodują dlatego, że na świecie nie ma żywności. Jest jej pełno, w nadmiarze. Ale między tymi, którzy chcą jeść, a pełnymi magazynami stoi wysoka przeszkoda: gra polityczna”.

17 rozwiązania globalne Międzynarodowy fundusz pomocy bazujący na podatkach z międzynarodowego handlu bronią Podatek w rodzaju podatku Tobina na spekulacje walutową, z którego dochody liczone w mld USD zasiliłyby fundusz redystrybujący bogactwo Spekulacja walutowa polega na odnoszeniu zysku poprzez sprzedaż waluty i ponowne jej odkupienie po niższej cenie. Spekulanci, w ciągu jednego dnia, sprzedają i odkupują waluty wielokrotnie.

18 3. Zadłużenie międzynarodowe

19 Zagraniczna pomoc kredytowa często jest czynnikiem, który może przyczynić się do przyspieszenia wzrostu gospodarczego danego kraju, zwłaszcza w sytuacji gdy krajowe zasoby okazują się być niewystarczające. Nadmierne zadłużenie zagraniczne i problemy z jego obsługą podważają wiarygodność państwa, co prowadzi do obniżenia się jego pozycji w świecie. Zewnętrzne skutki pułapki zadłużeniowej to przede wszystkim utrudnienie rozwoju stosunków z zagranicą.

20 W sytuacji, gdy niespłacany dług zagraniczny jest niewielki, to staje się on wyłącznie problemem kraju dłużniczego. Jeżeli natomiast przybiera on znaczne rozmiary, wtedy również, a czasem przede wszystkim, zainteresowany rozwiązaniem problemu zadłużeniowego jest wierzyciel. Konsekwencje zadłużenia zagranicznego dla gospodarki światowej związane są z oddziaływaniem zmniejszenia importu krajów dłużniczych na dynamikę gospodarczą krajów wierzycielskich

21 Teoretycznie problem zadłużenia zewnętrznego może być rozwiązany następującymi sposobami:terminową spłatą odsetek i rat kredytowych; ogłoszeniem niewypłacalności (repudiacja); restrukturyzacją zadłużenia

22 2013 rok – zadłużenie zagraniczne, mld USDChiny 874,5 Indie 427,6 Brazylia 482,5 Meksyk 443 Polska 352

23 rozwiązania globalne Przedsięwzięcia zmierzające do jego rozwiązania muszą dotyczyć zarówno dłużników, jak i wierzycieli Konieczne jest całkowite anulowanie długów krajom najbardziej zadłużonym

24 4. Potęga instytucji globalnych, takich jak Bank Światowy, WTO i MFW

25 rozwiązania globalne Zreformowanie wszystkich istniejących instytucji o charakterze globalnym Stworzenie nowych, w pełni demokratycznych i reprezentatywnych instytucji globalnego zarządzania

26 5. „korporatokracja” czyli niewłaściwa potęga i wpływy w rękach prywatnych inwestorów, takich jak korporacje transnarodowe

27 rozwiązania globalne Międzynarodowe ustawodawstwo zapewniające przede wszystkim interes ludzi i planety

28 6. Broń masowego rażenia Terroryzm WojnaZjawisko „prania brudnych pieniędzy” Przestępczość międzynarodowa

29 rozwiązania globalne Zakaz produkcji i wykorzystania broni masowego rażenia wsparty powstaniem nowej sekcji wywiadowczej i bezpieczeństwa w ramach ONZ Zakaz prowadzenia wojny jako przestarzałego środka rozwiązywania konfliktów Ratyfikacja przez wszystkie kraje świata Międzynarodowego Sądu Kryminalnego, który sądziłby terrorystów i innych podobnych przestępców

30 podsumowanie Coraz większa polaryzacja, polegająca na integracji silnych i marginalizacji słabych w gospodarce światowej, ma wyraźnie konfliktogenny charakter, grożąc poważnym zachwianiem bezpieczeństwa międzynarodowego. Bezpieczeństwo ekonomiczne i socjalne są komponentami globalnego bezpieczeństwa międzynarodowego.