1 Problemy i potrzeby społeczne WZ Różne podejścia do polityki społecznej a koszty zaniechania Szczecin, 26 kwietnia 2017

2 Wybrane parametry profilu Województwa Zachodniopomorskiego

3 Województwo zachodniopomorskie w liczbachLiczba mieszkańców [11 m.]: Miasto: Wieś: Obszar [5. w Polsce]: km2 Gęstość zaludnienia [13 m.]: Powiat choszczeński: 75 os./ km2 10 os./km2 Liczba miejscowości popegeerowskich: (wsie wieloproblemowe, ponad 20% mieszkańców – klienci pomocy społecznej) 500 Liczba powiatów: Miasta na prawach powiatu: 21 3 Liczba gmin: 114

4 Województwo zachodniopomorskie na tle PolskiWojewództwo Zachodniopomorskie charakteryzuje się najniższym wskaźnikiem gęstości zaludnienia w Polsce i największą rozpiętością zaludnienia [1361 vis 10].

5 Województwo zachodniopomorskie na tle PolskiPowiaty o niekorzystnej sytuacji społeczno-gospodarczej charakteryzuje: niska przedsiębiorczość duży odsetek osób o niskim poziomie wykształcenia i niskich kwalifikacjach zawodowych niski poziom inwestycji W województwie zachodniopomorskim ww. kryteria dotyczą trzech powiatów : świdwińskiego białogardzkiego drawskiego

6 Dostępność czasowa do ośrodków wojewódzkich drogami kołowymi i koleją – WZ na tle Polski30% terenów województwa – obszary ograniczonego dostępu

7 Rodziny* wg liczby dzieci – w Polsce i w województwie zachodniopomorskim*Rodzina – małżeństwa z dziećmi, partnerzy z dziećmi, rodziny niepełne z dziećmi

8 Urodzenia pozamałżeńskie w rocznikach w rocznikach:Urodzenia pozamałżeńskie w WZP, na tle Polski i innych województw, w latach Województwa na tle Polski Urodzenia pozamałżeńskie w rocznikach w rocznikach: 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 POLSKA 14,40% 15,80% 17,10% 18,50% 18,90% 19,50% 19,90% 20,20% 20,60% 21,20% 22,4% 23,4% 24,2% Podkarpackie 7,10% 7,60% 8,10% 9,20% 9,30% 9,80% 10,00% 10,50% 11,00% 11,40% 12,5% 13,2% 13,5% Małopolskie 7,50% 8,00% 8,80% 9,50% 10,20% 9,90% 10,10% 10,40% 10,70% 11,10% 11,8% 12,7% 13,1% Świętokrzyskie 8,30% 9,00% 11,30% 12,50% 13,90% 14,30% 15,6% 17,2% 18,6% Podlaskie 9,70% 11,60% 12,70% 12,20% 13,20% 13,70% 14,00% 16,5% 16,7% Lubelskie 12,10% 11,90% 12,60% 12,80% 13,50% 14,90% 15,9% 17,0% 18,0% Mazowieckie 13,00% 14,60% 15,10% 16,00% 16,60% 17,40% 18,2% 19,2% 19,8% Śląskie 13,80% 16,80% 17,20% 17,80% 18,60% 19,20% 19,40% 20,00% 21,4% 22,3% 23,1% Łódzkie 16,10% 17,50% 18,30% 20,80% 22,00% 23,3% 25,0% 26,3% Wielkopolskie 18,00% 18,80% 19,70% 21,70% 22,20% 23,5% 24,8% 26,0% Opolskie 17,00% 18,40% 20,50% 21,00% 21,30% 22,10% 24,3% Kujawsko-Pomorskie 20,30% 21,60% 23,80% 23,10% 24,40% 25,40% 25,20% 25,70% 27,40% 28,3% 29,7% 31,0% Pomorskie 23,50% 25,00% 25,50% 26,00% 26,60% 29,3% 29,1% Warmińsko-Mazurskie 22,40% 23,70% 26,50% 27,80% 28,10% 29,60% 29,40% 32,0% 33,5% 35,1% Dolnośląskie 22,70% 25,10% 28,30% 28,90% 29,10% 29,50% 30,30% 30,4% 32,1% 32,2% Lubuskie 28,50% 30,90% 33,30% 36,10% 36,30% 36,00% 36,40% 37,50% 38,5% 39,1% 39,3% Zachodniopomorskie 30,70% 33,80% 34,90% 36,80% 37,90% 37,60% 37,70% 38,00% 37,40% 38,10% 40,1% 40,4% 41,2%

9 Rozwody na 1000 nowo zawartych małżeństw w roku:2011 2014

10 Liczba rozwodów (na 1000 m.) orzeczonych w Polsce i w WZP, w latach 2002-2015Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

11 Liczba małżeństw (na 1000 m.) zawartych w Polsce i w WZP, w latach 2002-2015Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

12 Procent urodzeń pozamałżeńskich w Polsce i województwie zachodniopomorskim, w latach 2002-2014

13 Urodzenia pozamałżeńskie w WZP, w podziale na miasto i wieś, w latach 2002-2014

14 Dane na podstawie Oceny Zasobów Pomocy Społecznej 2013 - 2015

15 Wybrane parametry z OZPS/GMINYL.p. Wybrane parametry z OZPS/GMINY 2013 2014 2015 1. Liczba osób bezrobotnych 106,9 tys. 93,4 tys. 79,5 tys. 2. Liczba mieszkań należących do gminy 52,5 tys. 51,2 tys. 50,2 tys. 3. Liczba wniosków o przydział mieszkania należących do gminy 6,6 tys. 8,2 tys. 5,8 tys. 4. Liczba lokali socjalnych 5 tys. 4,9 tys. 5,7 tys. 5. Liczba wyroków eksmisyjnych bez prawa do lokalu socjalnego. 1,8 tys. 1,7 tys. 1,9 tys. 6. Liczba publicznych i niepublicznych żłobków, oddziałów żłobkowych itp. 70 95 118 7. Przedszkola / liczba dzieci 641/54 000 709/51 000 708/49 000 8. Świetlice, kluby młodzieżowe 847: - 325 – przyszkolne - 522 – pozaszkolne 976: - 359 – przyszkolne - 617 – pozaszkolne 1 158: - 373 – przyszkolne - 785 – pozaszkolne 9. Kluby seniora 223 226 255 10. Liczba osób, którym udzielono pomocy i wsparcia 149 703 159 777 145 799 11. Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej 103 032 - długotrwale: 52 384 (51% ) - liczba rodzin: 69 111 - liczba osób w tych rodzinach: 175 935 93 943 - długotrwale: (53% ) - liczba rodzin: - liczba osób w tych rodzinach: 86 838 - długotrwale: 49 282 (56%) - liczba rodzin: 60 477 - liczba osób w tych rodzinach: 144 008 12. Wskaźnik deprywacji lokalnej (osób korzystających z pomocy społecznej na mieszkańców) 104 – średnia WZ - najwyższy: 209 (powiat świdwiński) - najniższy: 49 (Miasto Szczecin) 91 – średnia WZ - najwyższy: 209 (powiat świdwiński) – najniższy: 42 (Miasto Koszalin) 83 – średnia WZ - najwyższy: 179 (powiat świdwiński) - najniższy: 42 (Miasto Koszalin)

16 Najczęstszy powód przyznawania pomocy13. Wskaźnik pomocy pieniężnej (odsetek otrzymujących świadczenie pieniężne do odsetka klientów pomocy w ogóle) Średnia dla WZ: 61% - najmniej: 36% (gmina Krzęcin) - najwięcej: 100% (Sławno i Cedynia) ***W Szczecinie, na 10 świadczeń - 7 ma postać pieniężną (najwięcej), w powiecie drawskim 5 na 10 (najmniej) - najmniej: 38% (gmina Boleszkowice) - najwięcej: 100% (Dobrzany) *** W Szczecinie na 10 św. - 7 pieniężnych (najwięcej) , w pow. goleniowskim i choszczeńskim - 5 na 10 (najmniej) Średnia dla WZ: 63% (Dobrzany i Cedynia) ***Najwięcej św. pieniężnych w pow.: stargardzkim i białogardzkim, najmniej – w powiecie drawskim 14. Najczęstszy powód przyznawania pomocy Ubóstwo – 59% Bezrobocie – 56% Bezradność w sprawach op. – wych  714 rodzin (co piąta rodzina z S. Pomocy) Ubóstwo – 60% Bezrobocie – 54% Bezradność w sprawach op. – wych  870 rodzin (prawie co piąta rodzina z S. pomocy) Ubóstwo – 61% Bezrobocie – 52% Bezradność w sprawach op. - wych  290 rodzin (prawie co szósta rodzina z S. Pomocy) 15. Usługi opiekuńcze 4 936 (w tym ze specjal. usług opiekuńczych – 293 os. - koszt usł. zwykłej - 16 zł - koszt usł. specjal zł 5 133 (w tym ze specjal. usług opiekuńczych – 333 os.) - koszt usł. specjal. -20 zł 5 241 (w tym ze specjal. usług opiekuńczych – 353 os.) 16. Usługi specjalistyczne (liczba osób) 569 564 514 17. Interwencja kryzysowa (liczba osób) 1 593 1 039 989

17 18. Praca socjalna (liczba osób) 45 466 41 536 40 038 19. Kontrakt socjalny (liczba kontraktów/liczba osób) 5 635 / 8 301 5 338 / 8 526 4 859/7 416 20. Zasiłek stały 12 377 11 807 11 577 21. Zasiłek okresowy 34 922/ śr. 314 zł 32 402/ śr. 306 zł 29 242/śr. 315 zł 22. Zasiłek celowy / śr. 747 zł / śr. 827 zł 43 958/ śr. 873 zł 23. Indywidualne plany zatrudnienia socjalnego 305 328 367 24. Indywidualne programy wychodzenia z bezdomności 95 53 45 25. Asystenci / liczba rodzin b.d. As /2 839 R 212 Asys. /2 600 R 223 Asys. /2 623 R 26. Pracownicy socjalni Kadra w OPS - 3 544 Kierownicy (85% wykszt. wyższe) Pracownicy socjalni: 1 021: 66% (28,85% p.s.) specj. I – 28,5% specj. II - 3% Kadra w OPS – Kadra w OPS Kierownicy (88% wykszt. wyższe) Pracownicy socjalni: 996: 70% (29% ps) Specj. I – 30% Specj. II - 3 % 27. NGO 41 JST współpracuje przy realizacji usług 300 – tryb Pożytku – tryb PZP 249 – tryb Pożytku – tryb PZP

18 Wybrane parametry z OZPS/POWIATL.p. Wybrane parametry z OZPS/POWIAT 2013 2014 2015 1. Indywidualne programy zatrudnienia socjalnego w CIS 20 159 163 2. Liczba osób skierowanych do udziału w programach korekcyjno-edukac. (np. sprawcy przemocy) 213 267 266 3. Indywidualny program integracji cudzoziemców 5 6 7 4. Wartość wskaźnika pomocy dla jednej rodziny 3 475 zł 12 207 zł (?) 7 890 zł 5. Liczba dzieci w Placówkach O-W  1 192  1 188  1 069 6. Liczba rodzin zastępczych Ogółem – 2 723 R. Niezawod. – 716 R. Zawodowych – 119 R. spokrew. – Ogółem – 2 622 R. Niezawod. – 662 R. Zawodowych – 126 R. spokrew. – 1 833 Ogółem – 2 612 R. Niezawod. -661 R. Zawodow. – 131 R. spokrewn 7. Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych 4 194 4 224 4 152 8. Koszt świadczeń dla rodzin zastępczych 36  zł zł zł 9. Rodziny zastępcze specjalistyczne Rodzin - 17 Liczba dzieci – 46 Kwota świadczeń – 475 650 zł Liczba dzieci – 42 Kwota świadczeń - zł Rodzin - 16 Liczba dzieci – 38 Kwota świadczeń – zł

19 10. Pogotowia opiekuńcze Liczba rodzin - 39 Liczba dzieci – 341 Łączny koszt św. – 2 302 402 zł Liczba rodzin - 40 Liczba dzieci – 326 Łączny koszt św. – 2  zł Liczba rodzin - 45 Liczba dzieci – 271 Łączny koszt św. – 2 418 933 zł 11. Rodzinne domy dziecka – typ rodzinny W 30 domach – 225 dzieci W 33 domach – 252 dzieci W 48 domach – 359 dzieci 12. Plan pomocy dziecku 2 922 2 961 2 300 13. Ocena sytuacji dziecka 7 040 ocen dla 4 299 dzieci 7 261 ocen dla dzieci 6 504 ocen dla dzieci 14. Oceny rodzin zastępczych 2 319 1 664 989 15. Opinie w zakresie kwalifikacji kandydatów na rodziny zastępcze 302 252 243 16. Indywidualne programy usamodzielnienia 1 037 867 942 17. Liczba usamodzielnionych 1 633, w tym z R. zastęp. – 1 003 Kwota świadczeń – 7 385 279 zł 1 420, w tym z R. zastęp. – 876 7  847 424 zł 1 265, w tym z R. zastęp. – 801 Kwota świadczeń – 7 334 028 zł 18. Środki przeznaczane na pomoc społeczną 1 123 829 434 zł (o 3,6 % więcej niż w 2012) 1 154  zł (o 2,7 % więcej niż w 2013)  512 zł (o 2,6 % więcej niż w 2014, tj.   zł)

20 Paradygmaty polityki społecznej w XXI wieku

21 Polityka społeczna Polityka społecznaSystem zabezpieczenia społecznego Pomoc społeczna 21

22 Polityka społeczna a pomoc społeczna

23 Nowe paradygmaty państwa i polityki społecznejwg prof. M. Grewińskiego Partycypacyjny a nie resortowy model kreowania polityki społecznej Wielopoziomowe zarządzanie polityką społeczną Państwo angażujące a nie państwo dyscyplinujące Państwo sieci a nie hierarchii Neosolidarność Subsydiarność 3 główne Partnerstwo zasady Aktywna a nie pasywna polityka społeczna Wielosektorowa i partnerska a nie państwowa polityka społeczna Samorządowa i obywatelska a nie centralna polityka społeczna Zintegrowane usługi społeczne zamiast separatystycznych usług lub świadczeń socjalnych

24 Wielosektorowość Polityki Społecznejwg prof. M. Grewińskiego

25 Jak dojść do wielosektorowego modelu?Niezbędne czynniki zmiany: Zbadać „zasoby” i potencjał ludzki regionu (trzeba znać się i rozumieć) Nauczyć się stosowania metody partycypacji w tworzeniu strategii, planów w ustalaniu kierunków i celów działania lokalnego Wykształcić w sobie umiejętność dzielenia się wiedzą i uczenia się Wypracować partnerski model działań (struktura sieciowa regionu) Zbudować zaufanie (!!!) wzajemne Rozumieć podobnie mechanizm spójności społecznej Wykorzystywać wszystkie możliwe szanse na nowe rozwiązania (bo stare metody – u nas nie działają…) – środki EFS (RPO, PO WER) Zrozumieć kaskadowy mechanizm napędu zmiany: Region Powiat Gmina Miejscowość / osiedle / NGO - ok (!!!)

26 Czym są koszty zaniechania w polityce społecznej i czym mogą skutkować?...

27 Symulacja – usługi opiekuńcze dla osób zależnychDom Pomocy Społecznej (instytucjonalna forma usług, całodobowa): Średni koszt pobytu w DPS w Województwie Zachodniopomorskim – zł Koszt GMINY pobytu 10 osób w DPS – (10 x 3 233) x 70% = zł/m-c  zł / rok Środowiskowa forma usług: 10 osób w mieszkaniach x 4 godz./dzień x 6 dni/tydz. = 240 h opiekuńczych 240 h/ tydz. x 4 tygodnie = 960h /m-c 960h x 16 zł/h = zł zł x 12 m-cy = zł / rok Zysk finansowy: Różnica: koszt DPS – koszt usług środowiskowych: – = zł / rok Oszczędność roczna x 10 lat potencjalnego pobytu w DPS  zł Zysk społeczny: Osoba starsza/ chora/niepełnosprawna – pozostaje jak najdłużej we własnym środowisku Tworzymy miejsca pracy dla opiekunów (z lokalnego rynku) Pieniądze gminne pozostają w obrocie lokalnym

28 Symulacja – koszty pieczy zastępczej - IRodzeństwo (1 rok i 3 lata) w pieczy zastępczej do 18 r.ż. (rodzina zawodowa – RDD) I dziecko: 17 lat x 12 m-cy x zł  zł II dziecko: 15 lat x 12 m-cy x zł  zł Koszty utrzymania Rodzinnego Domu Dziecka: 17 lat x 12 m-cy x (2 500 zł zł zł) = zł (średnio 6 dzieci, więc koszt przypadający na 2-osobowe rodzeństwo to 1/3 kosztów RDD)  zł Łączny koszt pobytu dwojga dzieci w pieczy: zł Koszt gminy: I rok – 10 %  zł II rok – 30 %  zł od III roku – 50 %  zł Koszt gminy za 15 i 17 lat pobytu w pieczy: = zł Koszt społeczny: Rozerwanie więzi rodzinnych Dalsze utrzymywanie w systemie pomocy społecznej rodziców dziecka (dysfunkcje, patologie) Problem młodych ludzi po opuszczeniu pieczy zastępczej (brak stałego oparcia, brak mieszkania, powrót do środowiska biologicznej rodziny i in.)

29 Symulacja – koszty pieczy zastępczej - IIRodzeństwo (9 i 10 lat) w pieczy zastępczej do 18 r.ż. (instytucjonalna forma) I dziecko: 9 lat x 12 m-cy x zł  zł II dziecko: 8 lat x 12 m-cy x zł  zł Koszty finansowy utrzymania dzieci:  zł Łączny koszt pobytu dwojga dzieci w pieczy: zł Koszt gminy utrzymania dziecka w placówce (rocznie): I rok – 10 %  zł II rok – 30 %  zł od III roku – 50 %  zł Koszt gminy za lata pobytu w pieczy: = zł Koszt społeczny: Rozerwanie więzi rodzinnych Dalsze utrzymywanie w systemie pomocy społecznej rodziców dziecka (dysfunkcje, patologie) Problem młodych ludzi po opuszczeniu pieczy zastępczej (brak stałego oparcia, brak mieszkania, powrót do środowiska biologicznej rodziny i in.)

30 Symulacja – wsparcie środowiskowe rodzinyI rok – 10 %  zł („zysk” w stosunku do III roku – zł) II rok – 30 %  zł („zysk” w stosunku do III roku – zł) od III roku – 50 %  zł Asystent rodziny (umowa o pracę – zł/m-c br-br) x 12 m-cy  zł Przy założeniu, że Asystent ma pod opieką 8 rodzin, koszt „naszej” rodziny to 1/8 pełnego kosztu etatu, czyli zł /rok. Mając do dyspozycji „wirtualne” zł przez 2 lata, możemy zaoferować rodzinie: Asystenta rodziny zł / m-c (6000 : 12 m-cy) Pomoc dzieciom w placówce wsparcia dziennego zł / m-c (2 x 3500/m-c:25 dzieci = 280 zł x 2) Zasiłek celowy na poprawę warunków mieszk zł (jednorazowo) Pomoc rodzinie w okresie 24 m-cy: zł – Asystent zł – koszt usług dla dwojga dzieci w świetlicy socjoterapeutycznej 5 000 zł – jednorazowa pomoc na koszt remontu/odnowienia mieszkania = zł

31 Świadczenia z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczejPlacówka wsparcia dziennego Pobyt dziecka w placówce wsparcia dziennego jest dobrowolny, chyba że do placówki skieruje sąd. Placówka wsparcia dziennego może być prowadzona w formie: opiekuńczej, w tym kół zainteresowań, świetlic, klubów i ognisk wychowawczych; specjalistycznej; pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę.

32 Symulacja – rachunek gminyKoszt pomocy rodzeństwu poprzez utrzymanie ich do pełnoletności w placówce: zł Koszt pomocy rodzeństwu poprzez wsparcie rodziny biologicznej: zł Koszt zaniechania działań wobec rodziny (długoterminowy): zł Koszt pomocy rodzeństwu poprzez utrzymanie rodziny zawodowej: zł Koszt zaniechania wsparcia rodziny biologicznej: zł

33

34 Zysk ze wsparcia rodziny biologicznej oraz osoby zależnej w systemie usług w środowisku lokalnym:Zachowanie naturalnego środowiska wychowania i starzenia się człowieka (więzi krwi; godność) Ciągłość socjalna (prawo do mieszkania, do oparcia przez całe życie) Wypełnienie funkcji opieki „odwróconej” – wobec starych rodziców Szansa na terapię i leczenie (motywacja do wysiłku, do pracy - choć nie zawsze!) Mniejsze obciążenia finansowe dla gminy i powiatu Wiarygodność samorządu (władz lokalnych) wobec osób i rodzin Zapewnienie równych szans życiowych wszystkim młodym mieszkańcom gminy (tworzymy miejsce dobre do życia, młodzi powielają w życiu to, czego doświadczyli) Pieniądze gminne budują kapitał gminy, ludzie – także…

35 Dziękuję za uwagę Dorota Rybarska – Jarosz Dyrektor ROPS UMWZ Tel