1 Prof. dr hab. Roman Sobiecki Rachunki makroekonomiczneSzkoła Główna Handlowa w Warszawie Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Instytut Rynków i Konkurencji Prof. dr hab. Roman Sobiecki Rachunki makroekonomiczne

2 Rachunki makroekonomiczneProces tworzenia wartości dodanej i produkcji finalnej Produkt narodowy brutto (PNB) w cenach rynkowych Produkt krajowy brutto (PKB) w cenach rynkowych Produkt narodowy netto (PNN) w cenach rynkowych Produkt narodowy netto (PNN) w cenach czynników produkcji = dochód narodowy Metody liczenia PKB Rozporządzalne dochody osobiste Nominalny i realny PKB i PNB Mierniki poziomu dobrobytu społecznego

3 Makroekonomia I Literatura obowiązkowa:D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch Makroekonomia, PWE, Warszawa, 2008. P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus, Ekonomia t.1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1998

4 Proces tworzenia wartości dodanej i produkcji finalnejDział gospodarki Rolnictwo Przemysł wydobyw. Przemysł przetwór. Budownictwo Usługi Razem Dobra pośrednie Produkcja finalna Produkcja globalna 35 2 20 11 70 100 170 Przemysł wydobyw 8 3 50 80 130 45 220 480 420 900 10 15 38 120 200 5 280 400 Nakłady ogółem 113 69 383 160 75 800 Wartość dodana 57 61 517 40 325 1000 1800

5 Rachunki makroekonomiczneProdukt narodowy brutto (PNB) to wartość wszystkich dóbr i usług finalnych (końcowych) wytworzonych przez naród (ogół obywateli w kraju i za granicą w danym roku). PNB nie odzwierciedla faktycznej kondycji gospodarki danego kraju

6 Rachunki makroekonomiczneDobra i usługi finalne to produkty, które są gotowe do konsumpcji przez gospodarstwa domowe lub przedsiębiorstwa, np. telewizory, mieszkania, produkty żywnościowe. Półproduktów lub surowców nie zalicza się do PNB, ponieważ ich wartość jest częścią składową produktów finalnych. Np. benzyna jest dobrem finalnym, ale ropa naftowa nie jest dobrem finalnym, gdyż służy dalszemu przetworzeniu. Produkt globalny to suma wartości wszystkich dóbr i usług (finalnych i pośrednich, czyli tych, które służą dalszemu przetworzeniu) wytworzonych w danym kraju w ciągu danego roku

7 Rachunki makroekonomiczneProdukt krajowy brutto (PKB) to wartość wszystkich dóbr i usług finalnych (końcowych) wytworzonych w danym kraju i danym roku (np. w Polsce) zarówno przez obywateli danego kraju (np. Polaków), jak i obcokrajowców (rezydentów, którymi mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne). PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności czynników produkcji za granicą

8 Rachunki makroekonomiczneStruktura wydatków na PNB Definicja Dochodu Narodowego Dochody z czynników produkcji Definicja PKB Czynniki produkcji Definicja PNN PNB w cenach rynkowych Dochód netto z tytułu własności czynników produkcji za granicą Dochód netto z tytułu własności czynników produkcji za granicą Amorty zacja G PKB w cenach rynkowych PKB w cenach bazowych PNN w cenach rynkowych Dochód Narodowy (DN) = PNN w cenach bazowych Renta, czynsze ZIEMIA ~ NIERUCHO MOŚCI I (+zmiany zapasów) Zyski KAPITAŁ Dochody z pracy na własny rachunek (wynagrodzenie pozostałych czynników produkcji) PRACA + KAPITAŁ NX Płace PRACA C Te Te Metoda wydatkowa Metoda dochodowa

9 Rachunki makroekonomiczneProdukt krajowy brutto (PKB) nominalny i realny PKB nominalny PKB realny = x 100 Deflator Deflator jest to wskaźnik (index) zmian cen w gospodarce. Deflator = stopa inflacji Np. jeśli stopa inflacji (wzrostu cen) wynosi 10%, to deflator = = 110, a jeśli w gospodarce jest deflacja (spadek cen) i wynosi 10% , to deflator wynosi 90 ( ).

10 PKB nominalny i realny - przykład1960 1965 1970 1975 1980 1984 PNB nominalny (ceny bieżące) 22,9 31,9 44,6 96,5 199,0 277,9 Deflator PNB (rok bazowy 1980 r. = 100) 17,9 21,3 27,1 50,2 100,0 131,4 PNB realny (ceny z 1980 r.) 127,9 149,8 164,6 192,2 211,

11 Rachunki makroekonomiczneProdukt krajowy brutto (PKB) per capita PKB PKB per capita = liczba mieszkańców

12 Rachunki makroekonomiczneKrytyka PKB [ nie uwzględnia produkcji nierejestrowanej (tzw. "szara strefa" – nierejestrowany obrót towarem legalnym) oraz produkcji gospodarstw domowych przeznaczanej na własne potrzeby (np. pracy gospodyń domowych) – od roku 2011 "szara strefa" będzie wliczana do PKB, jednak "czarny rynek" (nierejestrowany obrót towarem NIELEGALNYM) nadal nie będzie wliczany do PKB nie uwzględnia wartości czasu wolnego (wypoczynku) nie uwzględnia wartości wytworzonych bezpłatnie przez wolontariuszy, nie ujmuje tzw. efektów zewnętrznych produkcji (np. zanieczyszczenia środowiska) uwzględnia produkcję tzw. "antydóbr" (np. używki)

13 Rachunki makroekonomicznenie uwzględnia różnic cen w poszczególnych krajach (co przynajmniej teoretycznie jest niwelowane przez liczenie parytetem siły nabywczej) nie odzwierciedla zróżnicowania dochodów w społeczeństwie ani ich dystrybucji (np. wysoki PKB w Gwinei Równikowej nie przekłada się na dobrobyt wszystkich obywateli) jest tym większy im więcej wydaje się na zbrojenia, choć zdaniem niektórych ekonomistów wydatki takie nie zaspokajają potrzeb społeczeństwa nie pokazuje jakości usług, zwłaszcza państwowych nie odzwierciedla faktu, że nie cały wypracowany PKB trafia do obywateli w postaci bezpośredniej (pensje) lub pośredniej (świadczenia, zasiłki itp.). Część PKB w formie kosztów transferowych i cen transferowych jest wyprowadzana z kraju wytworzenia Z tego powodu opracowano inne wskaźniki poziomu jakości życia, m.in. 

14 Rachunki makroekonomiczneWskaźniki dobrobytu i jakości życia: Wskaźnik Dobrobytu Społecznego Wskaźnik Rozwoju Społecznego (HDI) Wskaźnik Dobrobytu Społecznego w metodzie genewskiej Miernik Dobrobytu Ekonomicznego Narodowy indykator poziomu szczęśliwości (brutto)