1 Prof. Włodzimierz NykielPrawo podatkowe Prof. Włodzimierz Nykiel

2 Co to jest podatek? Podatek jest świadczeniem pieniężnym na rzecz związku publicznoprawnego, o charakterze obowiązkowym, ustalanym jednostronnie, nieodpłatnym, bezzwrotnym i generalnym.

3 Podatek jako świadczenie pieniężnePodatek jest świadczeniem określanym, wymierzanym i uiszczanym w jednostkach pieniężnych występujących w danym państwie.

4 Świadczenie na rzecz związku publicznoprawnegoWpływy z podatków są dochodami związków publicznoprawnych różnych szczebli. Najczęściej stanowią ich dochody budżetowe.

5 Podatek jako świadczenie obowiązkoweObowiązek uiszczenia podatku wynika z normy prawnej. Podatek nie jest więc świadczeniem dobrowolnym. W przypadku niewykonania obowiązku uiszczenia podatku może dojść do zastosowania przymusu służącego wyegzekwowaniu kwoty należnego podatku.

6 Świadczenie ustalane jednostronniePodatek jest ustalany jednostronnie przez państwo lub inny związek publicznoprawny. Jego konstrukcja i wysokość nie są przedmiotem uzgodnień między państwem a podatnikami.

7 Podatek jako świadczenie nieodpłatnePrzez świadczenie nieodpłatne rozumie się takie świadczenie (przysporzenie), w zamian za które strona świadcząca nie otrzymała i nie miała otrzymać żadnego ekwiwalentu w postaci korzyści majątkowej. Uiszczeniu podatku nie towarzyszy żadne bezpośrednio z podatkiem powiązane świadczenie wzajemne ze strony państwa.

8 Podatek a opłata Instytucją podobną do podatku jest opłata. Zasadniczą cechą opłaty pozwalającą odróżnić ją od podatku jest powiązanie z odpowiednim świadczeniem ze strony państwa (kraju związkowego, republiki, stanu) bądź jednostki samorządu terytorialnego, a więc odpłatność.

9 Podatek jako świadczenie bezzwrotneUiszczenie podatku stanowiące przesunięcie środków pieniężnych od podatnika na rzecz związku publicznoprawnego ma charakter definitywny. Taka operacja finansowa w odróżnieniu od kredytu bankowego czy pożyczki jest operacją bezzwrotną.

10 Świadczenie określone generalniePodatek jest świadczeniem określonym generalnie. Oznacza to, iż adresat normy podatkowoprawnej jest określony ogólnie a przedmiot abstrakcyjnie.

11 Definicja podatku w Ordynacji podatkowejArt. 6 Ordynacji podatkowej - podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

12 Elementy konstrukcji podatkuW nauce prawa podatkowego przyjmuje się powszechnie, że podatek składa się z podmiotu, przedmiotu, podstawy opodatkowania i stawek. Obok tych elementów, uznawanych za podstawowe, wymienia się również inne między innymi ulgi i zwolnienia.

13 Podmioty stosunków podatkowoprawnychPodmiotami stosunków podatkowoprawnych mających charakter zobowiązaniowy są z jednej strony organy podatkowe reprezentujące związek publicznoprawny, z drugiej zaś podatnicy, na których nałożony został obowiązek świadczenia podatkowego.

14 Podmioty podatkowe Podmiotami podatkowymi mogą być podmioty mające na gruncie prawa cywilnego zdolność prawną, jak i takie, które nie mają podmiotowości cywilnoprawnej.

15 Płatnik i inkasent W stosunkach prawnopodatkowych, poza podatnikiem i organem podatkowym, występować mogą również płatnik i inkasent. Płatnik i inkasent to podmioty, które mają zapewnić sprawne i efektywne gromadzenie niektórych podatków, i które ulokowane są między podatnikiem a organami podatkowymi.

16 Płatnik Płatnik obowiązany jest do obliczenia kwoty podatku, pobrania owej kwoty od podatnika oraz do wpłacenia jej na rachunek właściwego organu podatkowego.

17 Inkasent Inkasent jedynie pobiera należne kwoty podatku od podatnika i wpłaca je na rachunek właściwego organu podatkowego.

18 Przedmiot opodatkowaniaSytuacja faktyczna lub prawna to przedmiot podatku (przedmiot opodatkowania). Może to być jakiś stan, jego powstanie lub ustanie bądź jakiś proces (np. posiadanie majątku, nabycie składników majątku, sprzedaż towarów, osiąganie dochodów itd.).

19 Przedmiot opodatkowaniaPrzedmiotu opodatkowania nie należy utożsamiać z przedmiotem w sensie fizycznym. A jeśli niekiedy tak się mówi, bądź nawet, jeśli wynika to ze sformułowań tekstów prawnych, to jest to jedynie pewne uproszczenie.

20 Podstawa opodatkowania i stawki podatkoweZ reguły w normie podatkowoprawnej jest określona pewna wielkość odniesienia związana z przedmiotem opodatkowania, która w rzeczywistości może przybierać rozmaite rozmiary oraz współczynnik, który zastosowany do tej wielkości odniesienia umożliwia obliczenie kwoty świadczenia podatkowego.

21 Podstawa opodatkowania i stawki podatkoweWielkość odniesienia określona w jednostkach pieniężnych albo w innych jednostkach miary, stanowiąca ujęcie ilościowe przedmiotu opodatkowania określana jest mianem podstawy opodatkowania. Współczynnik, o którym wyżej mowa wyrażany najczęściej procentowo, jeśli podstawa opodatkowania wyrażona jest w pieniądzu lub kwotowo, jeśli podstawa opodatkowania ujęta jest w innych jednostkach miary, to nic innego jak stawka podatkowa.

22 Podział stawek podatkowychStawki podatkowe można podzielić, przyjmując jako kryterium podziału sposób ich ujęcia, na stawki kwotowe i stosunkowe. Stawki w danym podatku mogą być stałe i zmienne (ruchome). Jest to podział niezależny od podziału na stawki kwotowe i stosunkowe.

23 Stawki zmienne Stawki zmienne tworzące skalę podatkową to stawki, które zmieniają się w miarę jak zmienia się podstawa opodatkowania. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje skal podatkowych (stawek zmiennych). Są to skale : a) progresywna, b) regresywna.

24 Skala degresywna Odmianą skali progresywnej jest skala degresywna, w przypadku której stawka jest w zasadzie proporcjonalna, ale dla najniższych wartości podstawy opodatkowania stosuje się niższą stawkę (niższe stawki).

25 Skala progresywna Skala progresywna może być zbudowana na zasadzie progresji całościowej (globalnej) albo progresji odcinkowej (ciągłej, składanej).

26 Podstawa opodatkowaniaProgresja całościowa Podstawa opodatkowania Stawka podatkowa od do 1 10 000 10 % podstawy opodatkowania 10 001 20 000 20% podstawy opodatkowania 20 001 30 000 30% podstawy opodatkowania 30 001 40% podstawy opodatkowania

27 Podstawa opodatkowaniaProgresja odcinkowa Podstawa opodatkowania Podatek wynosi od do 1 10 000 10 % podstawy opodatkowania 10 001 20 000 % nadwyżki powyżej 20 001 30 000 % nadwyżki powyżej 30 001 % nadwyżki powyżej

28 Ryczałty Podstawa opodatkowania ani stawki nie występują w niektórych uproszczonych konstrukcjach podatkowych zwanych ryczałtami.

29 Minimum podatkowe Istotną rolę w konstrukcjach niektórych podatków odgrywa tzw. „minimum podatkowe”, polegające na tym, iż podatnik uiszcza podatek dopiero po przekroczeniu pewnej granicy jednostek miary, w których wyrażona jest podstawa opodatkowania.

30 Podział elementów konstrukcji podatkuElementy konstrukcji podatku zawarte w normie podatkowoprawnej możemy podzielić, biorąc pod uwagę ich charakter wyznaczony przez sposób wyrażenia i funkcję, na elementy kwalitatywne, którymi są podmiot i przedmiot opodatkowania oraz elementy kwantytatywne, którymi są podstawa opodatkowania i stawki.

31 Zwolnienia podatkowe Zwolnienia podatkowe są formą redukcji zakresu kwalitatywnych elementów konstrukcji podatku i oznaczają redukcję zakresu podmiotowego (zwolnienia podmiotowe) bądź zakresu przedmiotowego (zwolnienia przedmiotowe) podatku. Mogą oczywiście występować również zwolnienia o charakterze mieszanym podmiotowo-przedmiotowym.

32 Ulgi podatkowe Ulgi polegają na zmniejszeniu kwantytatywnych elementów konstrukcji podatku, czyli podstawy opodatkowania bądź stawek podatkowych lub samej kwoty podatku.

33 Ulgi podatkowe Ulgi, podobnie jak zwolnienia są niesamoistnymi elementami konstrukcji podatku. Pozostają one w ścisłych związkach z elementami podstawowymi (podmiot, przedmiot, podstawa, stawki).

34 Rodzaje ulg i zwolnień ulgi i zwolnienia o charakterze gospodarczym (celem osiągnięcie zmian w gospodarce, funkcja stymulacyjna) społecznym (cele oświatowe, kulturalne, realizacja polityki prorodzinnej itp.) inne ulgi i zwolnienia (np. techniczne zwolnienie zwrotu kosztów podróży służbowej pracownikom)

35 Klasyfikacja podatkówJako kryteria klasyfikacji podatków przyjmuje się między innymi: poszczególne elementy konstrukcji podatku, podmiot na rzecz którego są płacone, ponoszenie przez podatnika ciężaru ekonomicznego podatku, charakter i sekwencję zjawisk ekonomicznych polegających na gromadzeniu i wydatkowaniu środków pieniężnych.

36 Kryterium podmiotowe Stosując kryterium podmiotowe podatki dzielimy na podatki uiszczane przez osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej i inne podmioty.

37 System podatkowy przed 1989 r.Zasadniczą cechą tego systemu było zróżnicowanie podmiotowe opodatkowania w zależności od przynależności sektorowej podatników. Trzy grupy podatków: podatki ciążące na gospodarce uspołecznionej (podmioty państwowe i spółdzielcze), podatki ciążące na gospodarce nieuspołecznionej, podatki ciążące na ludności.

38 i podstawy opodatkowaniaKryterium przedmiotu i podstawy opodatkowania Podział na podatki: przychodowe, dochodowe, obrotowe, majątkowe i inne.

39 od majątku i od wydatkówPodatki od dochodu, od majątku i od wydatków Podział ten odwołuje się do przedmiotu opodatkowania w ujęciu ekonomicznym i gospodarczej natury zjawisk związanych z uzyskiwaniem i wykorzystywaniem dochodu.

40 Podatki w państwie jednolitymMożna je podzielić na: podatki państwowe (wpływy z tych podatków stanowią dochody państwa) i samorządowe (wpływy z tych podatków stanowią dochody jednostek samorządu terytorialnego). Podatki samorządowe często są nazywane podatkami lokalnymi.

41 Gdzie mogą trafiać wpływy z danego podatku?Zarówno do budżetu państwa, jak i do budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Wtedy, w zależności od konstrukcji prawnej, możemy mówić o podatku dzielonym czy też o podatku o charakterze mieszanym lub o podatku związanym z danym szczeblem struktury państwa (np. państwowym), w którym ustanowione zostały udziały na rzecz innego szczebla.

42 Podatki w państwie o charakterze federacyjnymWyróżnia się podatki federalne (związkowe), stanowe (republikańskie, krajowe) i samorządowe. Oczywiście do podatków występujących w tych państwach odnoszą się również wyżej poczynione uwagi dotyczące podziału wpływów z danego podatku między szczeble struktury państwa.

43 Podział ten konstruowany jest według różnych kryteriów.Podatki bezpośrednie i pośrednie Podział ten konstruowany jest według różnych kryteriów. Do kryteriów tych należą: występowanie przerzucalności ciężaru podatkowego, nawiązywanie do dochodu, tożsamość podatnika i podmiotu ponoszącego ekonomiczny ciężar podatku.

44 Zasady podatkowe Nauka od dawna formułuje postulaty pod adresem podatków i systemów podatkowych. wskazują warunki, które winny spełniać oraz pożądane cechy, jakie winny charakteryzować same podatki i systemy podatkowe. najważniejsze z tych postulatów określa się mianem zasad podatkowych

45 Zasady podatkowe Zasad podatkowych sformułowano wiele i mają one zróżnicowany charakter. Są wśród nich zasady odwołujące się do fundamentalnych wartości, w tym etycznych, na których winno opierać się funkcjonowanie mechanizmów państwa, inne mają charakter zasad ekonomicznych, jeszcze inne prakseologicznych; są także zasady o czysto technicznym znaczeniu.

46 Adam Smith (1723–1790) Uznawany niekiedy za twórcę zasad podatkowych, którego dzieło „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” ma zasadnicze znaczenie w ekonomii klasycznej, sformułował cztery zasady podatkowe: równości (równomierności), pewności, dogodności i taniości

47 Adolf Wagner W XIX sformułował szerszy katalog zasad podatkowych. Zasady te ujęte zostały w cztery grupy: zasady polityki finansowej (wydajność i elastyczność), zasady gospodarcze (ochrona majątku i kapitału jako ochrona źródeł podatku), zasady sprawiedliwości (powszechność, równomierność poprzez nawiązywanie do ekonomicznej zdolności płatniczej i progresję), zasady zarządzania podatkami (pewność, dogodność, taniość)

48 Zasady podatkowe w XX wiekuZasady podatkowe, jak również zasady systemu czy legislacji podatkowej powoływane i formułowane były również w XX stuleciu, w tym także w państwach o gospodarce centralnie planowanej.

49 Zasada pewności opodatkowaniazalicza się ją do zasad techniki podatkowej, jednakże jej treść oraz realizacja znacznie wykraczają poza techniczne aspekty opodatkowania.

50 Realizacja zasady pewności opodatkowaniaWymaga określonej konstytucyjnie wyłączności ustawowej regulacji podatku (podstawowych jego elementów). Zasada ta wiąże się z przyjmowaną obecnie powszechnie w państwach demokratycznych zasadą nullum tributum sine lege. Pewność opodatkowania wymaga także niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit) oraz poszanowania i ochrony praw słusznie nabytych.

51 Realizacja zasady pewności opodatkowaniaRealizacji zasady pewności opodatkowania dobrze służy stabilność unormowań podatkowych. Jeśli następują zmiany, co przecież w wielu sytuacjach jest nieuniknione, to ustawodawca winien przewidzieć vacatio legis odpowiedniej długości.

52 Ujemne następstwa łamania zasady pewności opodatkowaniabrak możliwości planowania działań przez podatników, co ma szczególne znaczenie w przypadku podatników prowadzących działalność gospodarczą oraz utrata przez podatników zaufania do państwa.

53 Zasada dogodności Podatki winny być pobierane w takich terminach i w taki sposób, by podatnikom było dogodnie je uiszczać. Od czasu A. Smitha taka jest treść zasady dogodności. Zasada dogodności winna być realizowana zarówno poprzez tworzenie przepisów o odpowiedniej treści, jak i stosowanie prawa przez organy podatkowe świadome roli i znaczenia tej zasady.

54 Kiedy naruszona zasada dogodności?gdy czynnik urzędniczy decyduje o kształcie rozwiązań gdy przepisy koncentrują się na zapewnieniu komfortu pracy urzędnikom podatkowym obciążanie obywateli obowiązkami należącymi zasadniczo do aparatu podatkowego, a zwłaszcza rozbudowywanymi obowiązkami formalnymi, a nawet obciążanie ich odpowiedzialnością (niekiedy nadmierną) za cudze zaniedbania w zakresie płacenia podatków.

55 Niski poziom legislacji, a zwłaszcza mała komunikatywność tekstu prawa podatkowego.Sytuacja, w której uczciwy i staranny podatnik ma trudności z wywiązaniem się ze swoich obowiązków, bo nie rozumie tekstu prawnego, to jedna z podstawowych niedogodności w praktyce.

56 Zasada dogodności a współpraca z organami podatkowymiPrzyjęcie rozwiązania polegającego na tym, że najważniejsze z fiskalnego punktu widzenia podatki obliczane i wpłacane są przez podatnika (niekiedy płatnika) zakłada nie tylko aktywną rolę podatników i płatników, ale również ich współpracę z organami podatkowymi.

57 Zasada dogodności a współpraca z organami podatkowymiWspółpraca miedzy podatnikami a organami podatkowymi sprzyja realizacji zasady dogodności. Łamie tę zasadę traktowanie podatnika, jako potencjalnego oszusta podatkowego (stosowanie w praktyce domniemania nieprawdziwości deklaracji, ksiąg i twierdzeń podatnika) a także postępowanie zgodne z regułą in dubio pro fisco.

58 Zasada taniości podatkuNiesie ze sobą postulat głoszący, iż koszty gromadzenia podatku winny być możliwie najniższe. A. Smith zwracał uwagę na to, że nie powinno się dopuszczać do rozbudowy administracji skarbowej, która pochłaniałaby zbyt dużą ilość środków pochodzących z podatków.

59 Koszty poboru podatku Jak wiadomo, koszty poboru podatku przez administrację skarbową zależą od cech konstrukcyjnych samego podatku, jak i sposobu jego gromadzenia. W szczególności ważny jest podział ról miedzy podatnika (płatnika) a organy podatkowe.

60 Koszty gromadzenia podatkuRozważań i dyskusji o kosztach gromadzenia podatku (podatków) nie należy ograniczać jedynie do kosztów ponoszonych przez administrację (państwową, samorządową). Trzeba bowiem brać pod uwagę także koszty (finansowe, pozafinansowe) ponoszone przez podatników i ewentualnie inne podmioty. Przesunięcie obowiązku dokonania pewnych czynności z aparatu skarbowego na podatników wcale nie musi oznaczać zmniejszenia kosztów poboru podatku, choć będzie oznaczało obniżenie kosztów w zakresie administracji skarbowej.

61 Zasada ochrony źródeł podatkuAdam Smith wskazywał, iż zbyt wysokie podatki (surowe podatki) są niekorzystne zarówno dla państwa, jak i podatnika. Prowadzą bowiem z jednej strony do redukcji dochodów publicznych, z drugiej zaś do ograniczenia działalności gospodarczej. D. Ricardo uważał, iż podatek nie może naruszać źródła dochodu, a po opodatkowaniu podatnik winien pozostawać w podobnej sytuacji dochodowej i majątkowej do tej przed opodatkowaniem (leave them as you find them). Tak rodziła się zasada ochrony źródeł podatku

62 Ochrona majątku i kapitałuA. Wagner, który uważał, iż państwo z pomocą systemu podatkowego oddziałuje na życie gospodarcze opowiadał się za ochroną majątku i kapitału.

63 Zasada zdolności płatniczejWłaściwie skonstruowany system podatkowy, to system, w którym wysokość obciążeń podatkowych uwzględnia zdolność płatniczą podatników. Konieczność uwzględniania przez ustawodawcę zdolności płatniczej podatników jest powszechnie uznawana i w związku z tym mówi się o oddzielnej zasadzie zdolności płatniczej (ability to pay principle).

64 Granice dopuszczalnego ciężaru opodatkowaniaZasada ochrony źródeł podatku i zasada zdolności płatniczej wyznaczają granice dopuszczalnego ciężaru opodatkowania ze względu na uwarunkowania ekonomiczne znajdujące się po stronie podatnika. Uwzględnienie tych zasad prowadzi do eliminacji, a co najmniej ograniczenia fiskalizmu. Granice dopuszczalnego ciężaru opodatkowania współwyznacza także drugi czynnik, jakim są potrzeby państwa. Tak więc ciężar opodatkowania nie powinien być wyższy niż to wynika z potrzeb państwa.

65 Rozróżnia się sprawiedliwość poziomą i sprawiedliwość pionową.Zasada sprawiedliwości Rozróżnia się sprawiedliwość poziomą i sprawiedliwość pionową.

66 Zasada sprawiedliwości poziomejSprawiedliwość pozioma polega na nakładaniu takiego samego obciążenia podatkowego na podmioty znajdujące się w takiej samej sytuacji (mające taką samą zdolność płatniczą).

67 Zasada sprawiedliwości pionowejSprawiedliwość pionowa polega na różnym traktowaniu pod względem podatkowym podmiotów znajdujących się w różnych sytuacjach (mających różną zdolność płatniczą). Takie rozumienie sprawiedliwości wskazuje na jej ścisły związek z równością.

68 Zasada równości W jednym ze swoich orzeczeń Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż „...zasada równości wymaga, aby podmioty charakteryzujące się daną cechą istotną w równym stopniu były traktowane równo. Równość oznacza także akceptację różnego traktowania przez prawo różnych podmiotów. Wynika to z faktu, że równe traktowanie przez prawo tych samych podmiotów pod pewnymi względami oznacza z reguły różne traktowanie tych samych podmiotów pod innymi względami” [ U.7/87].

69 Sprawiedliwość podatkowa a powszechność opodatkowaniaPrzyjmuje się, iż sprawiedliwość podatkowa jest realizowana także poprzez powszechność opodatkowania. O powszechności opodatkowania można mówić w ujęciu szerokim, czyli w odniesieniu do podatków w ogóle i w ujęciu wąskim, ograniczonym do poszczególnych podatków.

70 Powszechność opodatkowania w ujęciu szerokimWyraża się w postulacie, zgodnie z którym wszyscy (wszystkie podmioty) winni łożyć na pokrywanie wspólnych potrzeb i w granicach wyznaczonych tymi potrzebami, w takim stopniu, w jakim określają to ustawy podatkowe.

71 Powszechność opodatkowania w ujęciu wąskimOdnosi się do danego podatku i jest oceniana ze względu na rodzaj podatku oraz jego zakres podmiotowy i przedmiotowy. Wskazuje się np., że podatek dochodowy od osób fizycznych wówczas będzie powszechny, gdy wszystkie osoby fizyczne (aspekt podmiotowy powszechności) będą uiszczały ten podatek od wszystkich swoich dochodów (aspekt przedmiotowy powszechności).

72 Na czym polega równość opodatkowania?Równość opodatkowania rozumiana jako równomierność polega na rozłożeniu ciężaru opodatkowania odpowiednio do zdolności płatniczej podatników. Mamy tu więc do czynienia z względną czy relatywną równością opodatkowania.

73 Prawo podatkowe w systemie prawaO wyodrębnieniu danej gałęzi prawa decydują zarówno względy teoretyczne, jak i praktyczne. Chodzi tu o możliwość wskazania takich wspólnych cech danej grupy norm, które pozwalają odróżnić ją od innych norm (grup), a także mają wpływ na tworzenie, stosowanie i wykładnię prawa.

74 Prawo podatkowe a prawo finansoweDo niedawna status odrębnej gałęzi prawa przyznawano prawu finansowemu, które definiuje się jako zespół norm regulujących funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie. Prawo podatkowe traktowane było jako jeden z działów prawa finansowego. Ostatnio jednak coraz częściej wskazuje się na konieczność traktowania prawa podatkowego jako odrębnej gałęzi.

75 Kryteria wyodrębnienia norm prawa podatkowegoprzedmiot unormowania, budowa norm, cechy stosunków społecznych regulowanych przez te normy, sposób regulacji tych stosunków, cel w jakim zostały ustanowione. Właściwości merytoryczne i funkcjonalne sprawiają, że normy prawa podatkowego znajdują się w odrębnych aktach prawnych, można zatem mówić również o ich wyodrębnieniu legislacyjnym.

76 Wyodrębnienie norm prawa podatkowegoNormy składające się na prawo podatkowe tworzą wewnętrznie jednolitą grupę oddzieloną wyraźnie (merytorycznie i formalnie) od innych norm prawa finansowego, a także oczywiście od norm należących do innych gałęzi. O stopniu rozwoju prawa podatkowego jako wyodrębnionej grupy norm świadczy, między innymi, istnienie rozbudowanej i mającej swoje tradycje części ogólnej.

77 Zasady wykładni prawa podatkowegoCharakter prawny i funkcje norm prawa podatkowego, ich rola gospodarcza i społeczna wpływają na reguły rządzące wykładnią i to tak dalece, że zarówno w teorii, jak i orzecznictwie mówi się o zasadach wykładni prawa podatkowego.

78 Prawo podatkowe w systemie prawaW procesach stosowania prawa podatkowego mamy do czynienia z wyodrębnionym systemem organów i odrębną procedurą podatkową. Potrzeby praktyki ukształtowały odrębną grupę zawodową, jaką są doradcy podatkowi, a jej funkcjonowanie poddane zostało unormowaniom prawnym.

79 Wyżej wskazane właściwości i czynniki uzasadniają twierdzenie, iżPrawo podatkowe jako gałąź prawa Wyżej wskazane właściwości i czynniki uzasadniają twierdzenie, iż prawo podatkowe nie tylko zasługuje na miano odrębnej gałęzi prawa, ale także, co najmniej od kilkunastu lat, funkcjonuje w systemie prawa jako odrębna gałąź.

80 Prawo podatkowe jako przedmiot nauczania akademickiegoTaki stan rzeczy zaowocował umieszczeniem prawa podatkowego w programach nauczania na wydziałach prawa uniwersytetów i w programach innych szkół i placówek dydaktycznych, a także opracowaniem podręczników prawa podatkowego.

81 Prawo podatkowe w PRL W warunkach ustrojowych i gospodarczych tzw. państwa socjalistycznego prawo podatkowe miało o wiele mniejsze znaczenie, niż obecnie, a fakt, że przygniatająca większość dochodów podatkowych budżetu wpływała od centralnie sterowanego sektora uspołecznionego sprawiał, iż często prawo podatkowe postrzegane było po prostu jako część prawa o dochodach budżetowych. Widoczny był wysoki stopień integracji prawa podatkowego z innymi działami prawa finansowego, zwłaszcza z prawem budżetowym i prawem finansowym przedsiębiorstw uspołecznionych.

82 Źródła prawa podatkowego – Konstytucja RPArt. 84 – Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Art Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy (zasada nullum tributum sine lege)

83 Ustawy podatkowe ustawa z 1997 r. Ordynacja podatkowa – normy części ogólnej prawa podatkowego Dwie grupy unormowań: zobowiązania podatkowe postępowanie podatkowe 2) pozostałe ustawy podatkowe

84 Podatek od towarów i usługpolska odmiana podatku od wartości dodanej, podatek obrotowy podatek w największym stopniu poddany prawu unijnemu (Dyrektywa 2006/112) silnie zharmonizowany w UE ustawa o podatku od towarów i usług z r.

85 Podatek akcyzowy silna harmonizacja, szereg dyrektyw normujących poszczególne elementy tego podatku, zwłaszcza w czterech obszarach: paliwa, alkohole, tytoń, nośniki energii. selektywny podatek konsumpcyjny ustawa z r. o podatku akcyzowym - w Polsce jeden akt prawny, ujednolicona konstrukcja podatku akcyzowego ale np. Niemcy - Biersteuer

86 Podatki dochodowe podatek dochodowy od osób fizycznych – ustawa z 26 lipca 1991 największe wpływy budżetowi przynosi praca najemna 2) podatek dochodowy od osób prawnych – ustawa z 15 lutego 1992 mniejsze znaczenie fiskalne niż podatek dochodowy od osób fizycznych inna nazwa tego podatku na świecie - nawiązuje się do spółek

87 Pozostałe podatki państwowepodatek od gier - ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych podatek tonażowy - ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym podatek od wydobycia niektórych kopalin - ustawa z dnia 2 marca 2012 r. o podatku od wydobycia niektórych kopalin podatek od niektórych instytucji finansowych – ustawa z r. o podatku od niektórych instytucji finansowych podatek od sprzedaży detalicznej – ustawa z r. o podatku od sprzedaży detalicznej (pobór podatku zawieszony) podatek od produkcji okrętowej – ustawa z r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych

88 Podatki lokalne podatek od nieruchomości – największe znaczenie fiskalne dla gmin – ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, podatek rolny - dominuje w gminach rolniczych - ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym podatek leśny - ustawa z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym podatek od środków transportowych - ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, podatek od czynności cywilnoprawnych – ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych podatek od spadków i darowizn – ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn Do gminy wpływają także dochody z karty podatkowej.

89 Pozostałe źródła prawa podatkowegorozporządzenia – istotna rola akty prawa lokalnego – art. 168 Konstytucji - Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. kompetencje Rad Gmin w zakresie podejmowania uchwał dotyczących stawek i zwolnień w niektórych podatkach

90 ORDYNACJA PODATKOWA obowiązek podatkowyArt. 4 Ordynacji podatkowej - Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

91 obowiązku podatkowegoDwojakie rozumienie obowiązku podatkowego abstrakcyjny obowiązek podatkowy wyrażony w normie podatkowoprawnej obowiązek, gdy ta norma określa podatkowoprawny stan faktyczny i jego konsekwencje. w tym ujęciu obowiązek podatkowy to reguły rządzące opodatkowaniem. zindywidualizowany obowiązek podatkowy gdy konkretny podmiot spełni przewidziane przez ustawę podatkową przesłanki, od których zależy opodatkowanie.

92 Zobowiązanie podatkoweArt. 5 o.p. - zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Zobowiązanie podatkowe jest skonkretyzowanym obowiązkiem podatkowym.

93 zobowiązań podatkowychSposoby powstawania zobowiązań podatkowych Art. 21 § 1 - Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem: zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania – (powstawanie z mocy prawa, ex lege) doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania (powstawanie na mocy decyzji)

94 Zobowiązania powstające z mocy prawasamoobliczenie podatku podatek wykazany w deklaracji to podatek do zapłaty art. 21 § 3 - jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji albo powstałego zobowiązania nie wykazano organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego (decyzja określająca)

95 Zobowiązania powstające na mocy decyzjiw podatkach o mniejszym znaczeniu decyzja ustalająca wysokość zobowiązania

96 decyzji ustalającej i określającejCharakter prawny decyzji ustalającej i określającej decyzja ustalająca – charakter konstytutywny, kreuje zobowiązanie decyzja określająca – charakter deklaratoryjny, nie kreuje zobowiązania, jedynie potwierdza, że już powstało

97 Interpretacje prawa podatkowegomogą zapewnić bezpieczeństwo podatnika przez lata nie było w Polsce regulacji w tym zakresie pojawiły się w latach 90-tych, 1 lipca 2007 r. – reforma Art. 14a – interpretacje ogólne Art. 14b – interpretacje indywidualne

98 Uprzednie porozumienia cenowe (APA)gdy podmioty powiązane (np. kapitałowo) dokonują transakcji stosując ceny odbiegające od rynkowych organy podatkowe mogą zakwestionować cenę ustaloną przez te podmioty podmiot krajowy wnioskuje do Ministra Finansów o uznanie prawidłowości wyboru i stosowania metody ustalania ceny transakcyjnej

99 Wygasanie zobowiązań podatkowychsposoby efektywne – następuje zaspokojenie wierzyciela podatkowego sposoby nieefektywne – zobowiązanie wygasa, mimo iż wierzyciel podatkowy nie zostaje zaspokojony

100 Efektywne sposoby wygaśnięcia zobowiązania podatkowegozapłata, pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta, potrącenie, zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku, przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych, przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym, nabycie spadku przez SP albo JST

101 wygaśnięcia zobowiązania podatkowegoNieefektywne sposoby wygaśnięcia zobowiązania podatkowego zaniechanie poboru, umorzenie zaległości, przedawnienie, zwolnienie z obowiązku zapłaty w związku z otrzymaniem wiążącej interpretacji prawa podatkowego.

102 Zapłata – termin płatnościArt termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego zobowiązanie powstające z mocy decyzji - termin zapłaty co do zasady 14 dniowy ale gdy przepisy prawa podatkowego określają terminy płatności kalendarzowo, a decyzja ustalająca nie została doręczona na co najmniej 14 dni przed terminem płatności podatku - obowiązuje termin 14 dniowy od dnia doręczenia decyzji zobowiązania powstające z mocy prawa - terminem płatności ostatni dzień, w którym, zgodnie z prawem, wpłata powinna nastąpić

103 Ulgi w zapłacie podatkuodroczenie terminu płatności podatku rozłożenie podatku na raty W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym w ramach uznania administracyjnego. Uwaga na reguły rządzące przyznawaniem pomocy publicznej!

104 Opłata prolongacyjna ustalana w decyzji w przedmiocie rozłożenia na raty bądź odroczenia terminu płatności podatku wysokość – 50% odsetek od zaległości podatkowej

105 Skutki nieuiszczenia podatkuArt. 51 – podatek niezapłacony w terminie staje się zaległością podatkową za zaległość uważa się także niezapłaconą w terminie płatności zaliczka na podatek oraz ratę podatku na równi z zaległością podatkową traktowana nadpłata, jeśli w zeznaniu została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu od zaległości podatkowej – odsetki – należne ex lege, wpłacane bez wezwania na rachunek organu podatkowego

106 Proporcjonalne zaliczenie wpłatyArt. 55 § 2 - jeśli wpłacone środki nie pokrywają zaległości podatkowej wraz z odsetkami, wpłatę zalicza się proporcjonalnie – w takiej proporcji, w jakiej na dzień dokonania wpłaty pozostają odsetki do kwoty głównej, np. zaległość – zł, odsetki zł, podatnik wpłaca zł – wówczas z tej kwoty zaliczane jest na zaległość a zł na odsetki

107 Kiedy nie nalicza się odsetek za zwłokę?np. za okres od następnego dnia po upływie 2-miesięcznego terminu na załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym - do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu I instancji, jeśli decyzja ta nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania

108 Formy zapłaty podatku Pieniężnagotówkowa (wręczenie znaków pieniężnych lub przekaz pieniężny / pocztowy) bezgotówkowa (polecenie przelewu)

109 Pobranie podatku przez płatnika lub inkasentastosunek prawny wygasa bez względu na to, czy płatnik / inkasent wpłaci podatek na rzecz organu podatkowego odpowiedzialność płatnika: za podatek niepobrany oraz pobrany a niewpłacony odpowiedzialność inkasenta: jedynie za podatek pobrany a niewpłacony

110 Potrącenie gdy 2 podmioty są względem siebie jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem wierzytelności się znoszą wzajemnie, o ile ich ciężar się wzajemnie równoważą art gdy wierzytelność wzajemna, bezsporna, wymagalna np. wierzytelność na podstawie wyroku zasądzającego odszkodowanie od Skarbu Państwa, także wierzytelności wobec państwowych jednostek budżetowych z tytułu robót budowlanych wykonanych w trybie przepisów o zamówieniach publicznych potrącenie możliwe jedynie przez podatnika z wierzytelności mu przysługującej (zakaz cesji) na wniosek lub z urzędu

111 Zaniechanie poboru podatkurezygnacja z poboru zobowiązania podatkowego, które powstało, wierzyciel podatkowy rezygnuje z przysługujących mu należności, forma rozporządzenia interes publiczny, ważny interes podatników możliwe przyczyny: działania grup nacisku, bądź też poprawianie błędów ustawodawcy Art. 22 § 2 – zwolnienie płatnika od obowiązku pobrania podatku

112 Umorzenie zaległości podatkowejodstąpienie od poboru podatku, którego termin płatności już minął (zaległość podatkowa) aktem indywidualnym (decyzja konstytutywna) automatycznie następuje umorzenie odsetek!

113 Przedawnienie wygaśnięcie zobowiązania na skutek upływu czasu (następuje z mocy prawa) pociąga za sobą jednocześnie wygaśnięcie odsetek ochrona pewności i stabilności obrotu prawnego art. 70 § 1 - zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego w którym upłynął termin płatności podatku Zobowiązanie podatkowe, które jest przedawnione, nie może być skutecznie dochodzone przez organy podatkowe, nawet gdyby podatnik dobrowolnie spełnił takie świadczenie, to mamy do czynienia z nadpłatą.

114 Które zobowiązania się nie przedawniają?wyjątkowo nie przedawniają się zobowiązania zabezpieczone hipoteką / zastawem skarbowym, ale po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki / wyrok TK z , SK 40/12 – niezgodność z Konstytucją tej reguły projekt uchylenia art. 70 § 8 OP (druk sejmowy nr 2605) – ale ostatecznie nie doszło do uchylenia przepisu

115 Kiedy bieg terminu przedawnienianie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu? wydanie decyzji o odroczeniu terminu płatności lub decyzji o rozłożeniu na raty wszczęcie postępowania karnego skarbowego, o którym podatnik został zawiadomiony wydanie przez Ministra Finansów rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku wniesienie skargi do sądu administracyjnego - termin przedawnienia biegnie dalej od dnia, następującego po dniu doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sądu ze stwierdzeniem jego prawomocności

116 Przerwanie biegu przedawnieniazastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony, ogłoszenie upadłości

117 do wydania decyzji ustalającejPrzedawnienie prawa do wydania decyzji ustalającej art. 68 § 1 - zobowiązanie podatkowe powstające z mocy decyzji nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Jeżeli jednak podatnik nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach, albo w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych, które były niezbędne do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, zobowiązanie podatkowe nie powstaje (w drodze doręczenia decyzji ustalającej) pod warunkiem, że decyzja ustalająca została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

118 Nadpłata Art. 72 § 1 Ordynacji podatkowej - za nadpłatę uważa się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku, kwotę pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej, kwotę zobowiązania uiszczonego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji wydanej w związku z niewykonaniem przez nich obowiązków określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej oraz kwotę zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

119 Co się traktuje na równi z nadpłatą?m.in. część wpłaty, która została zaliczona na poczet odsetek za zwłokę, ma to miejsce wówczas, gdy okaże się, iż sama zaległość podatkowa nie istniała, a dokonana na jej poczet wpłata stanowi nadpłatę.

120 Dzień powstania nadpłatyArt. 73 § 1 - nadpłata powstaje między innymi z dniem: zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej, pobrania przez płatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej, zapłaty przez płatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o jego odpowiedzialności podatkowej, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, wpłacenia przez płatnika lub inkasenta podatku w wysokości wyższej od wysokości pobranego podatku, ALE – w podatkach dochodowych nadpłata powstaje z dniem złożenia zeznania rocznego!

121 Zasady rozliczenia nadpłatyW myśl art. 76 § 1 - nadpłata wraz z jej oprocentowaniem w pierwszej kolejności podlega zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych. Jeśli zaległości, odsetki za zwłokę ani bieżące zobowiązania nie występują, a podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań, następuje owo zaliczenie. W przypadku braku zaległości, odsetek za zwłokę i bieżących zobowiązań oraz niezłożenia przez podatnika wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań, podlega ona zwrotowi z urzędu.

122 Oprocentowanie nadpłatyW związku z tym, iż występowanie nadpłaty oznacza dla podatnika (innych podmiotów) utratę potencjalnych korzyści płynących z faktu posiadania środków finansowych, w szeregu przypadków nadpłata podlega oprocentowaniu w wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych. np. w przypadku wydania decyzji o zmianie, uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji ustalającej albo określającej wysokość zobowiązania podatkowego oprocentowanie przysługuje od dnia powstania nadpłaty, Jeśli został złożony wniosek o stwierdzenie nadpłaty, oprocentowanie (od dnia złożenia wniosku) przysługuje jedynie wówczas, gdy organ podatkowy przedłuża postępowanie lub po wydaniu decyzji o stwierdzeniu nadpłaty, opóźnia jej zwrot.

123 oprocentowanie nadpłaty?Kiedy nie przysługuje oprocentowanie nadpłaty? w przypadku nadpłaty powstałej w związku ze złożeniem zeznania rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych lub w podatku dochodowym od osób prawnych, oprocentowanie nie przysługuje, jeśli zostanie ona zwrócona w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia tego zeznania. Oprocentowanie (od dnia powstania nadpłaty) przysługuje dopiero wówczas, gdy termin ten zostanie przekroczony.

124 Wygaśnięcie prawa do zwrotu nadpłatyprawo do zwrotu nadpłaty podatku wygasa po upływie 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu.   po upływie tego terminu wygasa także prawo do złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Nie ma również możliwości zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych.

125 Wygaśnięcie prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłatyPrawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

126 Odpowiedzialność podatnika, płatnika i inkasentapojęcie i zakres Odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe jest odpowiedzialnością majątkową, której jedynym celem jest uzyskanie świadczenia podatkowego w wysokości ustalonej w zobowiązaniu podatkowym, wraz z ewentualnymi odsetkami za zwłokę. Tak określona odpowiedzialność majątkowa jest niezależna od ewentualnej odpowiedzialności karno-skarbowej, której celem nie jest zaspokojenie podmiotu uprawnionego, lecz represja karna.

127 Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe - właściwe przepisy?Do odpowiedzialności za publicznoprawne zobowiązania podatkowe stosuje się wyłącznie przepisy prawa podatkowego; nie mają tu zasadniczo zastosowania przepisy kodeksu cywilnego chyba że prawo podatkowe wprost do nich odsyła. To Ordynacja podatkowa określa zatem zakres i sposoby realizacji roszczeń wierzyciela stosunku prawnopodatkowego.

128 odpowiedzialności za zobowiązania podatkoweZakres podmiotowy odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe Obejmuje zasadniczo podmioty zobowiązane stosunku prawnopodatkowego, a więc podatnika, płatnika i inkasenta, a także wyjątkowo - w ściśle przez prawo określonych warunkach - osoby trzecie oraz następców prawnych podatnika.

129 odpowiedzialności za zobowiązania podatkoweZakres przedmiotowy odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe Przedmiotowy zakres odpowiedzialności wymienionych podmiotów ukształtowany został odmiennie. O ile bowiem podatnik i jego następcy prawni odpowiadają za zobowiązanie podatkowe, to w przypadku osób trzecich odpowiedzialność obejmuje zasadniczo jedynie zaległości podatkowe, zaś w przypadku płatników i inkasentów - nie pobrane lub pobrane a nie wpłacone podatki.

130 Odpowiedzialność podatnika za zobowiązanie podatkoweZgodnie z art. 26 Ordynacji podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Podatnik ponosi zatem odpowiedzialność majątkową o charakterze osobistym, co oznacza że uprawniony organ może zasadniczo kierować egzekucję do wszystkich rzeczy będących własnością podatnika oraz przysługujących mu praw majątkowych. Mamy tu do czynienia z odpowiedzialnością nieograniczoną obejmować ona będzie nie tylko składniki majątkowe posiadane przez podatnika w momencie powstania zobowiązania podatkowego, ale cały majątek istniejący w chwili realizowania odpowiedzialności. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność ta obejmuje natomiast majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka (art.29 O.p).

131 Ograniczenie, wyłączenie, ustanie lub zniesienie ustawowej wspólności majątkowej W takim przypadku skutki odpowiednich, podjętych w tym celu czynności nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych, powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej, zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu, ustania tej wspólności w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka bądź wreszcie uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

132 Orzekanie o odpowiedzialności małżonka jako osoby trzeciej?Pod rządami Ordynacji do odpowiedzialności z majątku wspólnego nie jest już potrzebne - jak miało to miejsce w przepisach ustawy o zobowiązaniach podatkowych - orzekanie o odpowiedzialności pozostającego w pełnej wspólności majątkowej małżonka podatnika jako osoby trzeciej.

133 Odpowiedzialność podatnika a odpowiedzialność płatnikaTak określona odpowiedzialność podatnika jest jednak wyłączona w zakresie podatku objętego odpowiedzialnością płatnika. Obowiązujące przepisy - podobnie zresztą jak miało to miejsce w poprzednim stanie prawnym - nie przewidują bowiem solidarnej odpowiedzialności podatnika i płatnika. Każdy z nich ponosi zatem samodzielną odpowiedzialność za niewykonanie ciążących na nich obowiązków, a skierowanie decyzji podatkowej do podatnika bądź płatnika nie jest uzależnione od uznania organu podatkowego lecz od legalnie określonych przesłanek [por.wyrok NSA z dnia 5 marca 1987 roku, sygn.akt III SA 876/86 “ONSA” z 1987 r. nr 2, poz.52 i wyrok NSA z dnia 26 czerwca 1998 roku, sygn.akt I SA/Gd 2041/96, niepublikowany].

134 Odpowiedzialność płatnika za zobowiązanie podatkowePłatnik podatku za prawidłowe dopełnienie swoich obowiązków ponosi odpowiedzialność, określoną w art.30 Ordynacji. Zgodnie z tym przepisem przedmiot odpowiedzialności podatkowej płatnika obejmuje podatki nie pobrane od podatnika oraz podatki pobrane ale nie wpłacone w terminie.

135 Odpowiedzialność inkasenta za zobowiązania podatkoweInkasent - zobowiązany do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu - odpowiada wyłącznie za podatki pobrane i nie wpłacone na właściwy rachunek w terminie (art. 30 § 2 O.p.).

136 Osobista odpowiedzialność płatnika i inkasentaZarówno płatnik jak i inkasent ponoszą odpowiedzialność osobistą, czyli odpowiadają całym swoim majątkiem, posiadanym w momencie realizowania odpowiedzialności. W przypadku pozostawania w związku małżeńskim odpowiedzialność ta obejmuje (analogicznie jak ma to miejsce w przypadku podatnika) zarówno majątek odrębny jak i majątek wspólny płatnika lub inkasenta i jego małżonka. W razie niedopełnienia przez płatnika lub inkasenta ciążących na nich obowiązków organ podatkowy wydaje deklaratoryjną decyzję podatkową, określającą wysokość podatku nie pobranego lub nie wpłaconego oraz wysokość odsetek za zwłokę.

137 Wyłączenie odpowiedzialności płatnikaOdpowiedzialność płatnika - a tym samym możliwość skierowania do niego takiej decyzji - wyłącza sytuacja, w której podatek nie został pobrany z winy podatnika. Wobec braku bliższego ustawowego określenia owej winy przyjąć należy, iż w grę wchodzić może każda jej postać: od winy umyślnej , po lekkomyślność lub niedbalstwo. W PCC – wyłączenie odpowiedzialności płatnika także wtedy, gdy płatnik nie ponosi winy w niepobraniu podatku

138 Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkoweOdpowiedzialność osób trzecich uregulowana została w rozdziale 15 Ordynacji podatkowej (O.p.). Zawarte tam przepisy podzielić można na dwie grupy. Pierwsza - unormowanie ogólnych zasad odpowiedzialności wszystkich osób trzecich, Druga- odnosi się do poszczególnych podmiotów odpowiadających za cudze podatki, określając szczegółowe warunki i zakres ich odpowiedzialności.

139 Zasady odpowiedzialności osób trzecichAnalizując unormowania Ordynacji podatkowej wskazać można kilka podstawowych zasad, odnoszących się do wszystkich kategorii osób trzecich, a więc zasad o charakterze ogólnym. Zasada pierwsza to zasada zamkniętego katalogu podmiotów ponoszących odpowiedzialność jako osoby trzecie.

140 Zasada zamkniętego katalogu podmiotów ponoszących odpowiedzialność jako osoby trzecie rozwiedziony małżonek podatnika (a także małżonek pozostający w separacji oraz osoba, której związek małżeński został unieważniony), osoba będąca w rozumieniu przepisów Ordynacji członkiem rodziny podatnika, nabywca określonych składników majątku podatnika, jednoosobowa spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną firmujący w stosunku do podatnika, prowadzącego działalność pod jego firmą, nazwą lub nazwiskiem, właściciel, samoistny posiadacz lub użytkownik wieczysty rzeczy lub prawa majątkowego w stosunku do podatnika jako użytkownika tej rzeczy czy prawa, dzierżawca i użytkownik nieruchomości podatnika, wspólnik w spółkach nie posiadających osobowości prawnej, członek zarządu w spółce kapitałowej, likwidator członek organów zarządzających innych osób prawnych, osoba prawna przejmująca lub powstała w wyniku podziału innej osoby prawnej, gwarant i poręczyciel, nabywca towarów „wrażliwych”

141 Zasada odpowiedzialności warunkowejPoszczególne osoby trzecie odpowiadają za zobowiązania podatkowe podatnika jedynie w okolicznościach i po zaistnieniu przesłanek, ustalonych odrębnie dla każdej kategorii osób trzecich przepisami Ordynacji podatkowej (tzw. szczególne zasady odpowiedzialności podatkowej osób trzecich). .

142 i charakter odpowiedzialnościPrzedmiotowy zakres i charakter odpowiedzialności Trzecia zasada ogólna odpowiedzialności podatkowej osób trzecich dotyczy przedmiotowego zakresu i charakteru owej odpowiedzialności (art.107 O.p.). W jej myśl osoby trzecie odpowiadają solidarnie z podatnikiem lub jego następcą prawnym całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe podatnika, a także - o ile odnoszące się do poszczególnych osób trzecich przepisy Ordynacji nie stanowią inaczej - za podatki nie pobrane oraz pobrane a nie wpłacone przez płatników i inkasentów, za odsetki za zwłokę, koszty postępowania egzekucyjnego oraz za nie zwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług i oprocentowanie tych zaliczek.

143 Odpowiedzialność solidarnaZgodnie z art.91 Ordynacji do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się wprost odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego, dotyczące zobowiązań cywilnoprawnych. W analizowanym zakresie zastosowanie znajduje przepis art.366 kodeksu cywilnego, sankcjonujący zasady solidarności biernej (solidarności dłużników).

144 Zasada pochodnego charakteru odpowiedzialności osób trzecichO odpowiedzialności tej organ podatkowy orzeka w odrębnej decyzji, o charakterze konstytutywnym. (art.108 § 1 i 2 O.p.)

145 decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej?Kiedy nie można wydać decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej? Decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej nie można wydać jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat (art.118 O.p.). Zobowiązanie podatkowe tej osoby przedawnia się natomiast z upływem 3 lat od końca roku kalendarzowego w którym decyzja o jej odpowiedzialności została doręczona.

146 Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka podatnikaZgodnie z art. 110 Ordynacji rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada jako osoba trzecia pod warunkiem, że w związku małżeńskim z byłym małżonkiem istniała wspólność majątkowa.  Rozwiedziony małżonek odpowiada solidarnie z byłym małżonkiem. Odpowiedzialność ta ma charakter osobisty, ale jej górną granicę stanowi wartość przypadającego małżonkowi udziału w majątku wspólnym. Brak owego udziału wyklucza zatem odpowiedzialność małżonka jako osoby trzeciej. Dokonaną w 2002 roku nowelizacją Ordynacji podatkowej scharakteryzowane wyżej zasady odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka zostały rozciągnięte także na małżonków pozostających w separacji oraz osoby, których związki małżeńskie zostały unieważnione.

147 Odpowiedzialność członków rodziny podatnikaOrdynacja podatkowa w art.111 par.3 i 4 sankcjonuje szczególne podatkowoprawne pojęcie członka rodziny. Za członków rodziny podatnika uważa się : wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, małżonków zstępnych, osoby pozostające z podatnikiem w stosunku przysposobienia, osoby pozostające z podatnikiem w faktycznym współżyciu (konkubinacie) oraz małżonków nie pozostających z podatnikiem w pełnej wspólności majątkowej. Odpowiedzialność jest wyłączona jedynie wobec tych spośród wymienionych osób, wobec których na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny. Wyłączenie obejmuje jednak jedynie taki zakres, w jakim uzyskiwane przez członków rodziny korzyści ze współdziałania z podatnikiem wynikały z tego obowiązku.

148 Odpowiedzialność członków rodziny podatnika – przesłanki odpowiedzialności Wymienieni członkowie rodziny odpowiadają jako osoby trzecie w przypadku łącznego spełnienia następujących przesłanek: podatnik prowadzić musi działalność gospodarczą. zaległości podatkowe podatnika wynikać muszą z prowadzonej działalności gospodarczej. zaległości owe powstać muszą w okresie, w którym członek rodziny podatnika stale z nim współdziałał w wykonywaniu działalności. uzyskiwanie przez członka rodziny korzyści z owego współdziałania. Przepisy Ordynacji nie precyzują bliżej pojęcia owych korzyści, co dało asumpt do przyjęcia w literaturze i orzecznictwie, iż pozostawać nimi mogą wszelkie przysporzenia majątkowe, zarówno w formie pieniężnej, jak i rzeczowej. Członek rodziny odpowiada solidarnie z podatnikiem całym swoim majątkiem do wysokości uzyskanych korzyści.

149 Odpowiedzialność firmującegoArt.113 Ordynacji - odnosi się do zjawiska firmanctwa, czyli sytuacji, w której osoba faktycznie prowadząca działalność gospodarczą podlegającą opodatkowaniu (firmowany), część lub całość tej działalności prowadzi pod nazwiskiem, nazwą lub firmą innej osoby (firmującego), aby zataić rzeczywiste rozmiary prowadzonej działalności, bądź nawet sam fakt jej prowadzenia. Warunkami odpowiedzialności pozostają tu natomiast zgoda firmującego oraz zamiar podatnika w postaci zatajenia faktu podjęcia działalności gospodarczej lub jej realnych rozmiarów. Spełnienie wskazanych przesłanek powoduje, iż firmujący ponosi solidarną z firmowanym odpowiedzialność za zaległości podatkowe, związane z prowadzoną przez podatnika działalnością.

150 Odpowiedzialność wspólników spółek nie mających osobowości prawnejArt. 115 Ordynacji - odpowiedzialność podatkową jako osoby trzecie ponosić mogą wspólnicy spółki cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariusze w spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej. Odpowiadają oni za zaległości podatkowe spółki. Wymienieni wspólnicy za zobowiązania spółki odpowiadają całym swoim majątkiem, solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami.

151 Odpowiedzialność wspólników spółek nie mających osobowości prawnejZasady odpowiedzialności wspólników spółek nie posiadających osobowości prawnej w istotny sposób odbiegają od omówionych wcześniej ogólnych zasad odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. Istotnie naruszona tu została zasada pochodnego charakteru tej odpowiedzialności - zgodnie bowiem z art.115 § 4 – orzeczenie o odpowiedzialności wspólników nie wymaga uprzedniego wydania decyzji względem spółki, a rozstrzygnięcie w tych sprawach następuje w decyzji orzekającej o odpowiedzialności.

152 Odpowiedzialność członków zarząduZa zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej i spółki akcyjnej w organizacji odpowiadać mogą członkowie ich zarządów (art.116 O.p.). Wyjątkowo, jeżeli spółka kapitałowa w organizacji nie posiada zarządu, odpowiedzialność ponosi jej pełnomocnik, a w przypadku nie powołania pełnomocnika – wspólnicy spółki.

153 Odpowiedzialność członków zarządu - przesłankitermin płatności zobowiązań podatkowych spółki musiał upłynąć w czasie pełnienia przez daną osobę funkcji członka zarządu bądź pełnomocnika, ewentualnie w okresie uczestnictwa w spółce kapitałowej w organizacji, członek zarządu, pełnomocnik lub wspólnik nie jest w stanie wykazać, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu albo też nie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy, egzekucja przeciwko spółce okazać się musi w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu, pełnomocnik lub wspólnik nie wskazał mienia z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

154 Kiedy bezskuteczność egzekucji?W piśmiennictwie słusznie podkreśla się, iż bezskuteczność egzekucji ma miejsce wówczas, gdy egzekucja dotyczyła całego majątku spółki, a wierzyciel wyczerpał wszelkie dopuszczalne jej sposoby. Brak natomiast takiej jednomyślności w interpretacji nader nieostrego pojęcia znacznej części zaległości podatkowej, którego użycie w analizowanym przepisie ewidentnie dopuszcza różne interpretacje, a tym samym może stać się źródłem trudności w jego praktycznym stosowaniu. W przypadku spełnienia wskazanych przesłanek członkowie zarządu, pełnomocnicy lub wspólnicy spółek kapitałowych ponoszą odpowiedzialność osobistą i solidarną. Na analogicznych zasadach odpowiadają członkowie organów zarządzających innych niż wyżej wymienione osób prawnych (art.116 a O.p.).

155 Następstwo prawne (sukcesja podatkowa)Ordynacja reguluje konsekwencje związane z: łączeniem podmiotów (art. 93), przekształcaniem (art. 93a, 93b), podziałem (art. 93c), prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych (art. 94), spadkobraniem (art. 97–105). Ponadto Ordynacja podatkowa przewiduje odpowiedzialność zapisobierców (art. 106), która jednak bardziej przypomina odpowiedzialność osób trzecich niż sukcesję podatkową, gdyż dotyczy jedynie odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spadkodawcy.

156 Kiedy co do zasady występuje sukcesja podatkowa?Sukcesja podatkowa ma miejsce z reguły wówczas, gdy występuje sukcesja w odniesieniu do innych uprawnień i obowiązków przewidziana np. przez przepisy prawa cywilnego czy handlowego.

157 Sukcesja podatkowa – zasada i wyjątkiJeżeli określone zdarzenie zostało wskazane w Ordynacji jako skutkujące sukcesją podatkową, to zasadą jest przejecie wszelkich praw i obowiązków poprzednika prawnego, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Przepisy prawa podatkowego mogą jednak modyfikować zakres praw i obowiązków podlegających przejęciu przez następców prawnych. Należy pamiętać, iż taka modyfikacja może wynikać nie tylko z Ordynacji podatkowej, ale także z innych przepisów prawa podatkowego (np. art. 7 ust. 4 Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, dotyczący między innymi strat przedsiębiorców przekształcanych, łączonych, przejmowanych lub dzielonych).

158 Odpowiedzialność następcy prawnego a osoby trzeciejNastępca prawny przejmuje uprawnienia i obowiązki od podmiotu, którego byt prawny ustaje Osoba trzecia odpowiada za zaległości podatkowe wtedy, gdy podatnik nadal istnieje

159 Istota podatku od wartości dodanej.Rekomendacje Komisji Neumarka.

160 Klasyfikacja podatkówMiejsce PTU w systemie podatkowym (1) Klasyfikacja podatków dochód z gospodarstwa – to nie zyski przedsiębiorstw podatki bezpośrednie (podatki dochodowe, podatek majątkowe) podatki pośrednie (podatek akcyzowy podatek od towarów i usług)

161 Miejsce PTU w systemie podatkowym (2)podatek od wydatków, obrotowy (kryterium przedmiotu opodatkowania) podatek państwowy (kryterium podmiotu czynnego) podatek powszechny podmiotowo (kryterium podmiotu biernego) dochód z gospodarstwa – to nie zyski przedsiębiorstw

162 Charakter podatku od towarów i usługpowszechny podatek konsumpcyjny (obciąża konsumpcję) pośredni obrotowy wszechfazowy! podatek od wartości dodanej: podstawą opodatkowania wartość dodana – przyrost wartości netto dwie metody wyliczania wartości dodanej: metoda bezpośrednia (obliczenie kwoty przyrostu i opodatkowanie) i pośrednia / fakturowa (pomniejszenie podatku o podatek już zapłacony) brak kumulatywności (kaskadowości)! dochód z gospodarstwa – to nie zyski przedsiębiorstw

163 Istota „tradycyjnego” podatku obrotowego (1)Sklep Hurtownia Konsument Producent cena netto: 120 podatek 10%: 12 cena brutto: 132 cena netto: 140 podatek 10%: 14 cena brutto: 154 cena netto: 160 podatek 10%: 16 cena brutto: 176 Podatek łącznie: = 42 marża: = 134 efektywna stawka podatkowa: ok. 31%

164 Istota „tradycyjnego” podatku obrotowego (2)Producent Konsument dochód z gospodarstwa – to nie zyski przedsiębiorstw marża netto ta sama: 134 podatek 10%: 13,4 cena brutto: 147,4 zł (tańszy towar!)

165 Podstawowe pojęcia (1) opodatkowanie wartości dodanej: dwie metody wyliczania wartości dodanej: metoda bezpośrednia (obliczenie kwoty przyrostu i opodatkowanie) i pośrednia / fakturowa (podstawą globalna sprzedaż, pomniejszenie podatku o podatek już zapłacony)

166 Podstawowe pojęcia (2) podstawą metody pośredniej – prawo do odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego podatek należny: iloczyn podstawy opodatkowania i odpowiedniej stawki (suma podatku wynikającego z faktur wystawionych przez podatnika) podatek naliczony: suma kwot podatku określonych w fakturach stwierdzających nabycie towarów i usług (import – wynikająca z dokumentów celnych) podatek do zapłaty: różnica między podatkiem należnym a podatkiem naliczonym

167 Podstawowe pojęcia (3) cena netto: 100 podatek 10%: 10Sklep Producent Konsument cena netto: 100 podatek 10%: 10 cena brutto: 110 cena netto: 120 podatek 10%: 12 cena brutto: 132 Sklep: podatek należny: podatek naliczony: podatek do zapłaty: 12 10 2

168 Istota VAT cena netto: 140 podatek 10%: 14 cena brutto: 154Sklep Hurtownia Konsument Producent cena netto: 140 podatek 10%: 14 cena brutto: 154 cena netto: 120 podatek 10%: 12 cena brutto: 132 cena netto: 160 podatek 10%: 16 cena brutto: 176 podatek łącznie: stawka podatkowa: = 16 10% (!) – neutralność VAT

169 cena jednostkowa nettoFaktura VAT FV 17/2016 Sprzedawca: PPHU Import Export Hurt Detal Szewczyk Dratewka Nabywca: Skóropol Jan Garbarz Lp. Nazwa usługi j.m. ilość cena jednostkowa netto wartość usług netto stawka VAT podatek wartość usługi brutto 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. smocza skóra m2 10 7 000 70 000 10% 7 000,00 77 000,00 RAZEM Do zapłaty 77 000,00 zł

170 Początki VAT koncepcja: Carl Friedrich von Siemens (1919) – VAT jako wersja podatku obrotowego rozwinięcie: Maurice Lauré (lata 50. XX wieku) I implementacja: Francja (1954); rozpowszechnienie prawie na całym świecie wprowadzenie do WE: I dyrektywa VAT (1967) – jako element projektu likwidacji ceł między państwami członkowskimi; celem: uniknięcie zniekształcania cen (kaskada cenowa)

171 Podatek od towarów i usługwprowadzony do polskiego systemu prawa podatkowego w 1993 roku zastąpił dwa podatki obrotowe (podatek obrotowy od jednostek gospodarki uspołecznionej i podatek obrotowy od jednostek gospodarki nieuspołecznionej) było olbrzymim przedsięwzięciem legislacyjnym. prace nad tym podatkiem trwały kilka lat. Będący ich owocem podatek od towarów i usług był odmianą podatku od wartości dodanej. był to podatek obrotowy pobierany w każdej fazie obrotu, a podatnik miał prawo należny od niego podatek pomniejszyć o podatek uiszczony we wcześniejszych fazach, tkwiący w cenach nabywanych przez niego towarów lub usług.

172 Podatek od towarów i usług a przystąpienie Polski do UEW obliczu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, konieczne stało się dostosowanie naszych rozwiązań do wymagań prawa Unii, a zwłaszcza Szóstej Dyrektywy (77/388/EWG) z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów prawnych państw członkowskich w zakresie podatku obrotowego - wspólny system podatku od wartości dodanej, jednolita podstawa opodatkowania. Owa konieczność stała się podstawową przyczyną, a zarazem wyznacznikiem celu prac nad nową ustawą o podatku od towarów i usług.

173 Nowa ustawa Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług jest aktem obszerniejszym i bardziej szczegółowym niż ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Składa się ona z trzynastu działów, z których większość podzielona jest na rozdziały (Dział I przepisy ogólne, II zakres opodatkowania, III podatnicy i płatnicy, IV obowiązek podatkowy, V miejsce świadczenia, VI podstawa opodatkowania, VII zasady wymiaru i poboru podatku z tytułu importu towarów, VIII wysokość opodatkowania, IX odliczenie i zwrot podatku, odliczanie częściowe, X rejestracja, deklaracje i informacje podsumowujące, zapłata podatku, Xa odpowiedzialność podatkowa nabywcy XI dokumentacja, XII procedury szczególne, XIII zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe).

174 Co podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?Opodatkowaniu, podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust 1 u.p.t.u. podlegają: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Ponadto opodatkowaniu podlega także eksport towarów i import towarów na terytorium kraju, oraz wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, a także wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

175 Dostawa towarów Dostawa towarów oznacza przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Pojęcia dostawy w rozumieniu przepisów ustawy nie należy utożsamiać z umową dostawy w rozumieniu przepisów prawa cywilnego (art k.c.). Jest to odrębna kategoria nawiązująca do przepisów prawa europejskiego. Po drugie, przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, a nie jako właściciel. Tym samym, dostawy w rozumieniu prawa podatkowego nie można utożsamiać z koniecznością przeniesienia prawa własności.

176 Dostawa towarów Ponadto przez dostawę towarów rozumie się również:przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie; wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione; wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej; wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta; ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego. oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste; zbycie praw – użytkowania wieczystego oraz spółdzielczych praw do lokalu

177 Świadczenie usług Świadczenie usług określone zostało przez ustawodawcę w sposób negatywny. Zgodnie z art. 8 ust 1 u.p.t.u. jest to każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, nie stanowiące dostawy towarów.

178 Towary Towarami są nie tylko rzeczy, ale także wszelkie postacie energii.

179 Import i eksport Importem towarów w rozumieniu ustawy jest przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium Unii Europejskiej. Z terytorium państwa trzeciego, a więc państwa niewchodzącego w skład terytorium UE. Eksportem jest zaś dostawa towarów wysyłanych lub transportowanych z terytorium kraju poza terytorium Unii Europejskiej W związku z unią celną i likwidacją granic celnych i podatkowych pojęcia „importu” i „eksportu” odnoszą się jedynie do obrotu z państwami spoza UE.

180 WNT i WDT  Wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów (WNT) jest nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dostawy są wysyłane lub transportowane z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego. Wewnątrzwspólnotową dostawą towarów (WDT) jest wywóz towarów z terytorium kraju na terytorium innego państwa członkowskiego.

181 Do czego nie stosuje się ustawy?Wyżej wskazane czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Jednakże nie stosuje się w ogóle przepisów ustawy do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Ponadto przepisów u.p.t.u. nie stosuje się również do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

182 Zwolnienia przedmiotoweZwolnieniami przedmiotowymi od podatku od towarów i usług objęte zostały między innymi: usługi wymienione w art. 43 ust. 1 (tj. usługi zakwaterowania w bursach, internatach i domach studenckich, usługi świadczone przez pocztę państwową, usługi pośrednictwa finansowego z wyjątkiem pewnych wyłączonych spod zwolnienia, usługi w zakresie wynajmowania lub dzierżawienia nieruchomości o charakterze mieszkalnym na własny rachunek, z wyłączeniem wynajmu lokali w budynkach mieszkalnych na cele inne niż mieszkaniowe, usługi naukowo-badawcze oraz edukacyjne, usługi w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej, usługi publicznych radia i telewizji z wyłączeniami itd.); z zastrzeżeniem pewnych wyjątków dostawa towarów używanych, wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

183 Zwolnienia przedmiotowedostawa produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego; dostawa budynków i budowli o ile nie jest wykonywana w ramach pierwszego zasiedlenia z wyjątkiem dostaw w ramach pierwszego zasiedlenia, przed nim lub w ciągu 2 lat od pierwszego zasiedlenia (pierwsze zasiedlenie - oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części po ich wybudowaniu albo ulepszeniu, jeśli wydatki poniesione na ulepszenie stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej), a także wówczas jeśli w stosunku do budynków lub budowli podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia i nie ponosił wydatków na ulepszenie do wysokości 30% ich wartości początkowej, chyba że podatnik wykorzystywał tę ulepszoną nieruchomość przez co najmniej 5 lat Ponadto istotna grupa zwolnień związana jest z importem towarów.

184 Podatnik Podatkowi od towarów i usług podlegają czynności należące do zakresu przedmiotowego podatku o ile jednak zostały dokonane przez podmioty będące podatnikami tego podatku. Podatnikami podatku od towarów i usług są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne. Te kategorie podmiotów będą podatnikami podatku od towarów i usług o ile wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat tej działalności.

185 Pojęcie działalności gospodarczejDziałalność gospodarcza to, w myśl ustawy, wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

186 Podatnik Podatnikami są również między innymi osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne: na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, uprawnione do korzystania z procedury celnej obej­mu­jącej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną, dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, nabywajace usługi jeśli usługodawcą podatnik nieposiadający siedziby / stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju nabywające złom, jeżeli dokonującym jego dostawy jest podatnik w rozumieniu art. 15 nabywające usługi w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, jeżeli usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15

187 Kto również podatnikiem?Podatnikami mogą być także podmioty, nieposiadające siedziby, bądź stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania na terytorium kraju. Są one jednak w określonych sytuacjach obowiązane ustanowić w Polsce przedstawiciela podatkowego. Może nim być osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, posiadające siedzibę na terytorium kraju, lub osoba fizyczna posiadająca stałe miejsce zamieszkania na terytorium kraju. Przedstawiciel podatkowy który reprezentuje określonego podatnika jednocześnie odpowiada solidarnie z tym podatnikiem za jego zobowiązanie podatkowe.

188 Zwolnienia podmiotoweOd podatku od towarów i usług zwolniono podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty zł). Można z tego zwolnienia zrezygnować. Zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej przekroczenia, a opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad tę kwotę. Podatnicy rozpoczynający wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu w ciągu roku podatkowego są zwolnieni od podatku, jeżeli przewidywana przez nich wartość sprzedaży towarów nie przekroczy w danym roku, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwoty zł. Również w tym przypadku zwolnienie traci moc z dniem przekroczenia tej kwoty, a opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad tę kwotę. Podatnik, który utracił prawo do zwolnienia od podatku lub z niego zrezygnował, może dopiero po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił to prawo lub z niego zrezygnował, ponownie ze zwolnienia skorzystać.

189 Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dostawy towaru lub wykonania usługi. Dla powstania obowiązku podatkowego, co do zasady, nie ma obecnie znaczenia moment wystawienia faktury VAT! Jeśli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek ratę obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania części należności, w tej części.

190 Obowiązek podatkowy w imporcie i eksporcieW eksporcie towarów obowiązek powstaje na zasadach ogólnych. W imporcie zaś co do zasady z chwilą powstania długu celnego.

191 Obowiązek podatkowy w WDTW wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika, nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym tej dostawy.

192 Obowiązek podatkowy w WNTObowiązek podatkowy powstaje w tym przypadku również z chwilą wystawienia faktury przez podatnika VAT nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru będącego przedmiotem tego nabycia. Od ogólnych zasad powstawania obowiązku podatkowego ustawa i przepisy wykonawcze przewidują szereg wyjątków.

193 Podstawa opodatkowaniaPodstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

194 Podstawa opodatkowaniaco obejmuje podstawa opodatkowania? 1)   podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku; 2)   koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy podstawa nie obejmuje kwot: 1)   stanowiących obniżkę cen w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty; 2)   udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży; 3)   otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.

195 Podstawa opodatkowania w imporciePrzy imporcie towarów podstawą opodatkowania jest wartość celna powiększona o należne cło. Jeżeli jednak przedmiotem importu są towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, podstawą opodatkowania jest wartość celna powiększona o należne cło i podatek akcyzowy.

196 Podstawa opodatkowania w WNTNa gruncie obecnie obowiązującego stanu prawnego do ustalania podstawy opodatkowania w WNT stosuje się zasady ogólne.

197 Mały podatnik Rozwiązania odnoszące się do powstania obowiązku podatkowego, a także polegające na tym, iż opodatkowaniu podlega kwota należna mogą prowadzić i niekiedy prowadzą do sytuacji, w której podatnik nie otrzymał od swojego kontrahenta żadnej zapłaty, a będzie musiał uiścić podatek. Aby stworzyć podatnikom inną możliwość, eliminującą, przynajmniej w pewnym stopniu, wady tego rozwiązania, od 1 października 2002 do ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym wprowadzono unormowania adresowane do tzw. „małego podatnika”. Podobne rozwiązania zawiera nowa ustawa.

198 Podstawa opodatkowania a ceny transferoweZgodnie z art. 32 w przypadku gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą istnieją powiązania kapitałowe, rodzinne , majątkowe czy wynikające ze stosunku pracy oraz w przypadku gdy wynagrodzenie jest niższe bądź wyższe od wartości rynkowej (zależnie od dodatkowych okoliczności – głównie brak prawa do odliczenia podatku naliczonego) zasadniczo organ podatkowy określa podstawę opodatkowania zgodnie z wartością rynkową pomniejszonej o kwotę podatku, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług. Przepis ten nie ma zastosowania, jeśli zawarto porozumienie dotyczące ustalenia prawidłowej metody ustalania cen transferowych.

199 Stawki podatkowe Stawka podstawowa w podatku od towarów i usług wynosi 23% (art. 41 ust. 1). Obok stawki podstawowej ustawa przewiduje także stawki: 8%, 5%, 0%. Zastosowanie określonej stawki uzależnione jest od rodzaju towaru lub usługi będącej przedmiotem podlegającej opodatkowaniu czynności, a także od okoliczności w których świadczenie zostanie spełnione. W przypadku stawki podstawowej podobnie jak na gruncie dotychczasowych przepisów ustawodawca nie wskazuje expressis verbis, jakie towary i usługi są nią obciążone. Wyraźnie określone zostały natomiast przypadki, w których stosuje się stawki 8%, 5% i 0%. Ponadto stosownie do poczynionych już uwag, w ustawie unormowano także zakres zwolnień przedmiotowych i podmiotowych. Stawka podatku od towarów i usług wynosi 23%, chyba że szczególne unormowanie przewiduje inną stawkę lub zwolnienia. Takie rozwiązanie sprawia, że zakres zastosowania stawki 23% jest najszerszy, co odpowiada jej podstawowemu charakterowi.

200 Stawka obniżona 8% Znajduje zastosowanie do wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy towarów i usług o szczególnym znaczeniu społecznym (np. towary spożywcze, książki, gazety, niektóre towary związane z ochroną zdrowia, usługi związane z rolnictwem i leśnictwem).

201 Stawka obniżona 5% Odnosi się między innymi do produktów rolnych i nieprzetworzonych produktów spożywczych (np. produkty przemysłu mięsnego z wyłączeniem przetworów mięsnych, wyroby przemysłu jajczarsko drobiarskiego, produkty połowów i przetwory rybne z wyłączeniem konserw z ryb, mleko, miód, produkty upraw polowych i łąkowych, produkty hodowli).

202 Stawka 0% Jest stawką o szczególnych cechach. Z jednej strony, jej zastosowanie nie prowadzi do żadnego realnego obciążenia. Z drugiej zaś strony, podatnik stosujący tę stawkę ma prawo do „obniżenia” podatku należnego o podatek naliczony i otrzymania odpowiedniego zwrotu różnicy podatku. Jest to szczególnego rodzaju zwolnienie o charakterze przedmiotowym. Mamy tu bowiem do czynienia z wyłączeniem z zakresu przedmiotowego podatku od towarów i usług pewnej kategorii sytuacji faktycznych lub prawnych, przy czym owemu wyłączeniu (uwolnieniu od świadczenia podatkowego) towarzyszy rozwiązanie niosące podatnikowi dodatkową korzyść w postaci możliwości odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego. Stawka 0% stosowana jest do eksportu, do wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, a także do niektórych innych czynności w tym dostaw określonych towarów w obrocie krajowym.

203 Pomniejszanie podatku należnego o podatek naliczonyW myśl art. 86 ust 1 u.p.t.u. w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi (...) przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Rozwiązanie to przesądza o tym, iż polski podatek od towarów i usług jest podatkiem od wartości dodanej.

204 Podatek należny Podatek należny jest iloczynem podstawy opodatkowania i odpowiedniej stawki (stawek). Innymi słowy jest to suma podatku wynikająca z faktur wystawionych przez podatnika dla udokumentowania podlegających opodatkowaniu czynności.

205 Podatek naliczony Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług, a w przypadku importu m.in. suma kwot podatku wynikająca z dokumentów celnych. Podatkiem naliczonym jest również, z pewnymi wyjątkami, kwota podatku należnego od importu usług, a także kwota podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

206 Kiedy powstaje prawo do odliczenia?Co do zasady prawo podatnika do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje co do zasady w rozliczeniu za okres w którym w odniesieniu do nabytych towarów i usług powstał obowiązek podatkowy (nie wcześniej niż za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny). Podatnik może więc dokonać obniżenia kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres w którym nabył to prawo. Jeśli nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego w tym terminie może dokonać obniżenia w deklaracji podatkowej za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych. Natomiast jeśli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w tych terminach może obniżyć kwotę podatku należnego przez dokonanie korekty deklaracji podatkowej za okres w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego. Korekta może być dokonana w ciągu 5 lat licząc od początku roku, w którym powstało prawo do obniżenia podatku należnego.

207 Charakter prawny odliczeniaUnormowania zawarte w art. 86, mające kluczowe znaczenie dla mechanizmów funkcjonowania podatku od towarów i usług, rodziły i rodzą nadal problemy interpretacyjne prowadzące do licznych sporów między podatnikami a organami podatkowymi. Stanowisko w tym zakresie jeszcze pod rządami poprzedniej ustawy często zajmował NSA. Owe spory dotyczą między innymi, bezpośrednio lub pośrednio, charakteru prawnego obniżenia podatku należnego o podatek naliczony. Na tle owych sporów istotne jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy odliczenie, o którym tu mowa można uznać za ulgę bądź też przywilej podatkowy. Odpowiedź na to pytanie ma znaczenie zarówno dla procesów stosowania prawa, jak i dla zamierzeń ustawodawcy dotyczących ewentualnych zmian tego przepisu.

208 Charakter prawny odliczeniaZarówno w nauce prawa podatkowego, jak i w myśl definicji zawartej w Ordynacji podatkowej, przez ulgę podatkową rozumie się między innymi przewidziane przez przepisy obniżki bądź odliczenia od kwoty podatku. Z ulgami takimi mamy zresztą do czynienia w wielu systemach podatkowych. Występują one często w podatkach dochodowych od osób fizycznych. Mogłoby się więc na pierwszy rzut oka wydawać, iż prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług jest niczym innym jak właśnie taką ulgą. Przeciwko takiemu stanowisku przemawia jednak szereg argumentów. Jednym z nich może być chociażby to, iż już przepis ordynacji podatkowej w art. 3 pkt 6 z zakresu pojęcia ulg podatkowych wyłącza obniżenie kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz inne odliczenia stanowiące element konstrukcji tego podatku.

209 Charakter prawny odliczeniaArt. 86 ustawy o podatku od towarów i usług dotyczący obniżania podatku należnego o podatek naliczony przesądza o tym, iż polski podatek od towarów i usług jest podatkiem od wartości dodanej. Jego treść jest ściśle związana z charakterem tego podatku. Jest to jedno z najważniejszych unormowań w zakresie podatku od towarów i usług determinujące jego charakter, a nie ulga podatkowa. Likwidacja jakiejkolwiek ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych polegającej na dokonywaniu odliczeń od podatku nie zmieniłaby charakteru tego podatku, podczas gdy hipotetyczna likwidacja prawa podatnika do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony w podatku od towarów i usług oznaczałaby, iż podatek ten straciłby charakter podatku od wartości dodanej i stałby się zupełnie innym rodzajem podatku obrotowego.

210 Charakter prawny odliczeniaCelem wprowadzenia do konstrukcji podatku od towarów i usług obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony (rozwiązanie to, dominujące obecnie, jest stosowane w podatkach mających charakter podatków od wartości dodanej w kilkudziesięciu państwach) nie było zmniejszenie ciężaru podatkowego dla jakiejkolwiek kategorii podatników, ale zapobieżenie wielokrotnemu opodatkowaniu tego samego towaru czy usługi w różnych fazach obrotu i uniknięcie dzięki temu wzrostu udziału podatku w cenie towaru lub usługi w kolejnych fazach obrotu

211 Ograniczenia prawa do odliczenia (1)Wyjątki od zasady zawartej w art. 86 wprowadza art. 88 u.p.t.u. W myśl tego artykułu obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się między innymi do nabywanych przez podatnika: usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób;

212 Ograniczenia prawa do odliczenia (2)Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy: sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący, transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku; potwierdzają czynności nieważne na podstawie art. 58 k.c. oraz dokonane dla pozoru (art. 83 k.c.)   

213 Odliczenie a czynności opodatkowane i zwolnioneW myśl art. 90 ust 1. w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Wykorzystuje się do tego proporcję, ustalaną jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie.

214 Zwrot podatku W rozliczeniach z tytułu podatku od towarów i usług może zdarzyć się tak, iż podatek naliczony będzie w okresie rozliczeniowym wyższy od podatku należnego. W takim przypadku podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia o tę różnicę podatku należnego za następne okresy lub prawo do zwrotu różnicy na rachunek bankowy.

215 Terminy zwrotu podatkuZasadniczo termin zwrotu podatku wynosi 60 dni od momentu złożenia deklaracji - jest to termin podstawowy, ale możliwość przedłużenia przez organ podatkowy (postępowanie wyjaśniające). Jeśli podatnik nie wykonał w danym okresie rozliczeniowym żadnych czynności opodatkowanych - termin zwrotu 180 dni (chyba że złożono w urzędzie skarbowym pisemny wniosek i odpowiednie zabezpieczenie majątkowe - wówczas termin wynosi 60 dni). Termin 25 dniowy – od bardzo rygorystyczne przesłanki, podatek naliczony wynika z faktur, które zostały w całości zapłacone za pośrednictwem rachunku bankowego; faktury zapłacone w inny sposób (też potrącenie!) nie więcej niż  zł; podatek z przeniesienia maksymalnie 3000 zł; podatnik zarejestrowany od 12 miesięcy

216 Obowiązki rejestracyjne i ewidencyjne (1) obowiązek rejestracji – podatnicy dokonujących czynności opodatkowanych – obowiązek zgłoszenia rejestracyjnego, przed dniem wykonania pierwszej czynności (podatnicy wykonujący tylko czynności zwolnione – mogą złożyć zgłoszenie rejestracyjne)

217 Obowiązki rejestracyjne i ewidencyjne (2)ewidencja pełna: kwota podatku naliczonego, dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokość podatku należnego, kwoty podatku naliczonego, podlegającego zwrotowi korzystający ze zwolnień podmiotowych – ewidencja uproszczona

218 Obowiązki rejestracyjne i ewidencyjne (3)kasy rejestrujące (fiskalne) – sprzedaż na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej naruszenie obowiązku ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej skutkuje ustaleniem przez organ podatkowy dodatkowego zobowiązania podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług (wyjątek – osoby fizyczne, ponoszące odpowiedzialność z KKS)

219 Obowiązki rejestracyjne i ewidencyjne (4)składanie deklaracji podatkowych VAT-7, samodzielne wpłacanie podatku 25. dnia miesiąca (kwartału) następującego po miesiącu (kwartale) rozliczeniowym, miesięczne i kwartalne okresy rozliczeniowe (kwartalne deklaracje ograniczone od )

220 Fakturowanie obowiązek wystawiania faktur – stwierdzające dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy nabywcą osoba fizyczna nieprowadząca DG – obowiązek wystawienia faktury na żądanie

221 Procedury szczególne ustawa o podatku od towarów i usług wprowadza szczególne procedury dotyczące drobnych przedsiębiorców, w tym: rolników ryczałtowych (art. 115 – 118), przy świadczeniu usług turystyki (art. 119 ), w zakresie dostawy towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków (art. 120), dotyczące złota inwestycyjnego (art. 121 – 125), system zwrotu podatku podróżnym (art. 126 – 130), procedury szczególne dotyczące podmiotów zagranicznych świadczących na terytorium UE usługi elektroniczne osobom niepodlegającym opodatkowaniu (art. 131 – 134) oraz procedurę uproszczoną przy wewnątrzwspólnotowych transakcjach trójstronnych (art. 135 – 138).

222 Podatki dochodowe W Polsce występują dwa rodzaje podatków dochodowych: od osób fizycznych, od osób prawnych.

223 Podatek dochodowy od osób fizycznychUstawa o podatku dochodowym od osób fizycznych została uchwalona , weszła w życie r., była ponad 100 razy nowelizowana.

224 Zakres podmiotowy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych Zakres podmiotowy wyznaczony przez zasadę powszechności opodatkowania (brak zwolnień podmiotowych!): Art. 1 u.p.d.o.f. – opodatkowaniu tym podatkiem podlegają wszystkie osoby fizyczne KC – zasada: każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci / uznania za zmarłego

225 obowiązek podatkowy (zasada rezydencji)Nieograniczony obowiązek podatkowy (zasada rezydencji) Nieograniczony obowiązek podatkowy - Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów w Polsce obowiązuje zasada rezydencji – bez względu na obywatelstwo możliwość powstania zjawiska podwójnego opodatkowania

226 Miejsce zamieszkania Do końca 2006 r. brak definicji miejsca zamieszkania w prawie podatkowym – odwołanie do Kodeksu cywilnego. Od 1 stycznia 2007 r. – art. 3 ust. 1a - za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która: 1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub 2)   przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

227 Ograniczony obowiązek podatkowyZwiązany z zasadą źródła - osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

228 Zasada źródła a zasada rezydencjiZasada rezydencji - wiąże się z nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, wyznacza osobisty stosunek podatnika do jurysdykcji podatkowej. Zasada źródła - wiąże się z ograniczonym obowiązkiem podatkowym, wyznacza ekonomiczny stosunek podatnika do jurysdykcji podatkowej. Zasady te równolegle stosowane są w większości jurysdykcji – wyjątek – USA, które to państwo stosuje również zasadę obywatelstwa Konflikt powyższych zasad może prowadzić do podwójnego opodatkowania

229 Jak rozwiązywany problem podwójnego opodatkowania?środki unilateralne (regulacje prawa wewnętrznego) umowy międzynarodowe w sprawie unikania podwójnego opodatkowania (bilateralne lub multilateralne) – Polska zawarła ponad 80 takich umów

230 Do czego nie stosuje się ustawy?do przychodów, które są opodatkowane innymi podatkami, np. od działalności rolniczej, leśnej, przychodów z tytułu spadków i darowizn przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (sprzedaż narkotyków, prostytucja)

231 Opodatkowanie małżonkówZasadniczo małżonkowie traktowani jako odrębni podatnicy, ale po pewnymi warunkami mogą być opodatkowani łącznie, co stanowi szczególnego rodzaju ulgę podatkową.

232 Przesłanki łącznego opodatkowania małżonków (art. 6 ust. 2 ustawy)pozostawanie przez cały rok w związku małżeńskim podleganie przez obojga nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu istnienie przez cały rok wspólności majątkowej między nimi złożenie stosownego wniosku we wspólnym zeznaniu rocznym brak podlegania opodatkowaniu 19% podatkiem liniowym od działalności gospodarczej oraz opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym

233 Przesłanki łącznego opodatkowania małżonków (art. 6 ust. 2 ustawy)Podleganie nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, ALE od : Możliwość łącznego opodatkowania ma zastosowanie również do:  małżonków, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż RP państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Szwajcarii,   małżonków, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu RP a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż RP państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Szwajcarii, - jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75 % całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych

234 Łączne opodatkowanie małżonków – sposób określenia podatkuArt. 6 ust. 2 - podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków, Etapy obliczenia podatku Dochód małżonka dodaje się do dochodów drugiego Te dochody dzieli się przez dwa Od połowy dochodów oblicza się podatek Podatek mnoży się przez dwa

235 Opodatkowanie osób samotnie wychowujących dzieciZasady łącznego opodatkowania małżonków odpowiednio stosuje się do osób wychowujących samotnie dzieci: małoletnie, bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, uczące się, do ukończenia 25 roku życia

236 Przychody z udziałów w zyskach spółki osobowejArt.  8 ust. 1 - przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną (nie dotyczy SKA!), ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku Spółki osobowe (w tym spółka cywilna, ale z wyłączeniem SKA) nie są podatnikami podatku dochodowego. W takim wypadku podatnikami są wspólnicy tych spółek (inaczej w podatku od towarów i usług!)

237 Przedmiot opodatkowaniaArt. 9 ust. 1 - opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21 (zwolnienia przedmiotowe) ust. 1a - jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów z wszystkich źródeł przychodów (z pewnymi wyjątkami)

238 Czym jest dochód? Art. 9 ust. 2 - dochodem ze źródła przychodów zasadniczo jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

239 Źródła przychodów stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta, działalność wykonywana osobiście, pozarolnicza działalność gospodarcza, działy specjalne produkcji rolnej,

240 Źródła przychodów 5) najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, 6) kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych 7) odpłatne zbycie, jeżeli nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych - przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany, 8) działalność prowadzona przez zagraniczną spółkę kontrolowaną, 9) inne źródła.

241 Działy specjalne produkcji rolnejPrzychody z działalności rolniczej podlegają opodatkowaniu podatkiem rolnym, ale działy specjalne produkcji rolnej podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Działy specjalne produkcji rolnej to: uprawy w szklarniach i ogrzewanie w tunelach foliowych uprawy grzybów i grzybni uprawy roślin in vitro wylęgarnie drobiu hodowla zwierząt futerkowych hodowla dżdżownic prowadzenie pasiek

242 Zwolnienia przedmiotoweWyróżnić można kilka głównych grup zwolnień przedmiotowych z podatku dochodowego od osób fizycznych: Zwolnienia o charakterze socjalnym (odprawy pośmiertne, zasiłki pogrzebowe, zasiłki rodzinne itp.) Zwolnienia określonych świadczeń pracowniczych (należności za czas podróży służbowej, świadczenia rzeczowe wynikające z przepisów BHP) Zwolnienia świadczeń o charakterze odszkodowawczym (z ubezpieczeń osobowych i majątkowych, odszkodowania wynikające z odrębnych ustaw - z pewnymi wyjątkami) Inne zwolnienia (dochodów uzyskanych od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych, środków pochodzących z bezzwrotnej pomocy, dochody uzyskane z działalności gospodarczej w specjalnej strefie ekonomicznej itd.)

243 Pojęcie przychodu Przychodami są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Data powstania przychodu: zasadniczo dzień jego otrzymania przez podatnika lub pozostawienia do jego dyspozycji

244 Przychód z działalności gospodarczejKwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Data powstania przychodu: zasadniczo dzień wystawienia faktury (rachunku) – nie później niż ostatni dzień miesiąca, w którym nastąpiło wydanie rzeczy, zbycie prawa majątkowego, wykonanie usługi czy otrzymanie zapłaty.

245 Pojęcie kosztów uzyskania przychodówArt. 22 u.p.d.o.f. – kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy (wydatki nieuznawane za koszty uzyskania przychodów). wydatek ma być rzeczywiście i definitywnie poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów nie jest zaliczony do kosztów zabronionych

246 za koszty uzyskania przychodów (1)Wydatki nieuznawane za koszty uzyskania przychodów (1) wydatki na nabycie gruntów i prawa wieczystego użytkowania gruntów, wydatki na zakup lub wytworzenie we własnym zakresie lub ulepszenie innych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wydatki zawinione przez podatnika: w szczególności odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, odszkodowania za zwłokę, za wady towarów, koszty egzekucyjne, grzywny i kary oraz odsetki od tych zobowiązań wierzytelności odpisane jako przedawnione lub nieściągalne (chyba że nieściągalne, które zostały uprzednio zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została uprawodopodobniona)

247 za koszty uzyskania przychodów (2)Wydatki nieuznawane za koszty uzyskania przychodów (2) podatki (w szczególności bezpośrednie – dochodowe i od spadków i darowizn, również akcyzowy od nadmiernych ubytków oraz zasadniczo podatek od towarów i usług) wydatki na spłatę pożyczek i innych zobowiązań wydatki na reprezentację

248 Koszty zryczałtowane W przypadku niektórych źródeł przychodów odstępuje się od ustalania kosztów na zasadach ogólnych przyjmując stałe koszty ryczałtowe: Koszty, których normatywnie zdeterminowana wysokość nie ma związku z wielkością uzyskanego przez podatnika przychodu (np. koszty w odniesieniu do przychodów ze stosunków pracy i pokrewnych, z niektórych rodzajów działalności wykonywanej osobiście) koszty określane jako odsetek osiągniętego przez podatnika przychodu – normatyw kosztów w przychodzie (20% - samodzielnie wykonywana działalność artystyczna, literacka, naukowa, trenerska, oświatowa, publicystyczna, wykonywanie umów o dzieło itp. A także 50% w odniesieniu do przychodów z praw autorskich i praw pokrewnych oraz rozporządzania nimi)

249 Dochód a strata Ustalony według zasad ogólnych dochód nie zawsze będzie tożsamy z podstawą opodatkowania: poniesienie straty ulgi podatkowe Strata – nadwyżka poniesionych kosztów nad uzyskanym z danego źródła przychodem – o wysokość straty można obniżyć dochód uzyskany z tego samego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych – wysokość obniżenia w każdym roku nie może przekroczyć 50% poniesionej straty.

250 Ulgi podatkowe polegające na odliczeniu określonych kwot od podstawy opodatkowania (od dochodu) – np. składki na ubezpieczenia społeczne, wydatki na cele rehabilitacyjne, darowizny na cele kultu religijnego / cele społeczne; polegające na odliczeniu określonych kwot od podatku (np. odliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości 7,75% podstawy wymiaru, środków przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego – do wysokości 1% należnego podatku, ulga „prorodzinna”)

251 Ustalanie wysokości podatku - stawkiObecnie progresywne stawki podatkowe przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych wynoszą: 18% 32%

252 Opodatkowanie podatkiem liniowym19% - w odniesieniu do przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej - dotyczy przedsiębiorców, którzy przez złożenie odpowiedniego oświadczenia organom podatkowym wybrali opodatkowanie liniowe - pozbawienie przy tym możliwości skorzystania z większości ulg i możliwości wspólnego opodatkowania z małżonkiem

253 Zasady poboru podatku Podstawowe zasady: zasada poboru zaliczkowegoobowiązek samoobliczenia podatku

254 Zryczałtowany podatek dochodowyUstawa z dnia 27 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – szczególne zasady opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych dotyczące niektórych podatników niesamoistność regulacji – lex specialis w stosunku do zasad ogólnych uproszczenie zasad wymiaru i poboru podatku (rezygnacja z kosztów uzyskania przychodów i dochodu jako podstawy opodatkowania) fakultatywność ograniczenie podmiotowego zakresu stosowania

255 formy opodatkowania Do jakich podatników stosuje się zryczałtowaneprowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą wykonujący wolne zawody duchowni podatnicy osiągający przychody z tytułu najmu, podnajmu dzierżawy, poddzierżawy lub umów o podobnym charakterze

256 Rodzaje form zryczałtowanychryczałt od przychodów ewidencjonowanych karta podatkowa zryczałtowany podatek od przychodów osób duchownych

257 Podatek dochodowy od osób prawnych - podstawy prawneustawa z dnia 15 lutego 1992 roku (t.j. Dz.U. z 2011, nr 74, poz. 397 ze zm.) o podatku dochodowym od osób prawnych nowelizowana ponad 100 razy

258 Podatek dochodowy od osób prawnych - zakres podmiotowyosoby prawne, spółki kapitałowe w organizacji, polskie spółki komandytowo-akcyjne, spółki nie posiadające osobowości prawnej posiadające siedzibę lub zarząd w innym państwie, gdy zgodnie z przepisami prawa podatkowego tego państwa są traktowane jako osoby prawne podlegające opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania, podatkowe grupy kapitałowe.

259 Pojęcie podatkowej grupy kapitałowejgrupa co najmniej dwóch spółek kapitałowych (sp. z o.o. lub S.A.) posiadających siedzibę na terytorium RP powiązanych kapitałowo (min. 95% bezpośredni udział kapitałowy spółki dominującej) przeciętny kapitał zakładowy przypadający na każdą ze spółek nie może być niższy niż 1 mln zł. umowa zawiązująca PGK musi być zawarta w formie aktu notarialnego na co najmniej 3 lata, podlega ona zgłoszeniu do US, który dokonuje rejestracji PGK po rejestracji PGK nie może być rozszerzana

260 Zwolnienia podmiotoweNie w pełni respektowana zasada powszechności opodatkowania. Zwolnione m.in: Skarb Państwa NBP jednostki budżetowe fundusze celowe jednostki samorządu terytorialnego w zakresie dochodów okreslonych w przepisach ustawy o dochodach JST ARiMR ZUS fundusze inwestycyjne i emerytalne (także z innych państw UE, EOG, ale też państw trzecich!); fundusze typu zamkniętego zwolnione przedmiotowo (po spełnieniu warunków ustawowych)

261 Zasada rezydencji a zasada źródłaNieograniczony obowiązek podatkowy obciąża podatników, mających siedzibę lub zarząd na terytorium RP. Podatnicy ci podlegają opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania zgodnie z zasadą rezydencji. Ograniczony obowiązek podatkowy obciąża podatników niemających w Polsce siedziby ani zarządu, o ile osiągają oni dochody na terytorium RP. Wówczas, zgodnie z zasadą źródła podlegają oni opodatkowaniu tylko w zakresie tych dochodów.

262 Przedmiot opodatkowaniaOsiąganie dochodu, bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z których został on uzyskany brak normatywnego katalogu źródeł przychodów (odmiennie jak w podatku dochodowym od osób fizycznych)

263 Pojęcie dochodu oraz stratyDochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą.

264 Do jakich przychodów nie stosuje się ustawy?do przychodów z działalności rolniczej z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej oraz z gospodarki leśnej przychodów które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy przychodów armatora opodatkowanych na zasadach wynikających z ustawy o podatku tonażowym

265 Przychody Art. 12 – przychodami zasadniczo otrzymane pieniądze, wartości pieniężne (w tym różnice kursowe), wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo nieodpłatnie rzeczy lub praw, wartość innych nieodpłatnych lub częściowo nieodpłatnych świadczeń, a także wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań oraz zwróconych wierzytelności odpisanych jako nieściągalne lub zaliczone do straconych.

266 Pojęcie nieodpłatnego świadczeniabrak definicji nieodpłatnego świadczenia w u.p.d.o.p. odwoływanie się do cywilistycznego pojęcia świadczenia – nieprawidłowe wykładnia językowa prowadzi do wniosku, że nieodpłatnym świadczeniem musi być jakiś rodzaj działania wierzyciela (dokonania pewnej czynności, przekazania czegoś), brak działania (non facere) nie powinien być objęty pojęciem nieodpłatnego świadczenia np. brak wypłaty dywidendy udziałowcom nie powoduje powstania po stronie spółki nieodpłatnego świadczenia (podobnie brak zwrotu pożyczki w terminie)

267 Czego nie zalicza się do przychodów?Do przychodów nie zalicza się m.in. : kwot naliczonych lecz nie otrzymanych odsetek od należności, należnego podatku od towarów i usług, zwróconych wydatków nie zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów

268 Przychody z udziału w spółce osobowejZgodnie z zasadą transparentności spółek osobowych (z wyjątkiem SKA!) dochody osiągane przez te spółki opodatkowane są na poziomie wspólników Dochody te łączy się z przychodami każdego wspólnika proporcjonalnie do posiadanego prawa do udziału w zysku (udziału). W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe. Zasady te stosuje się odpowiednio do rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, zwolnień i ulg podatkowych oraz obniżenia dochodu, podstawy opodatkowania lub podatku.

269 Przychody z działalności gospodarczejZalicza się do nich przychody należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

270 kosztów uzyskania przychodówNormatywna koncepcja kosztów uzyskania przychodów Art. 15 ust. 1 - Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 (koszty zabronione)

271 Definitywne poniesienie kosztówkosztem jedynie definitywne poniesione wydatki np. kaucja gwarancyjna staje się kosztem dopiero w momencie jej zatrzymania przez kontrahenta w wypadku nienależytego wykonania umowy

272 Poniesienie w celu osiągnięcia przychodów lub zabezpieczenia albo zachowania źródła przychodówwydatek musi być poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zabezpieczenia albo zachowania źródła przychodów brak konieczności istnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wydatkiem a osiągnieciem przychodów wydatek może potencjalnie spowodować osiągnięcie przychodów (skutek nie musi nastąpić) wydatek może choćby pośrednio przyczyniać się do osiągania przychodów (wydatki na usługi reklamowe, księgowe, ochroniarskie, remonty lokali itp.)

273 Brak ujęcia wydatku w katalogu „wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów” Kosztem uzyskania przychodów może być tylko taki wydatek, definitywnie poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, który nie został wymieniony w zamkniętym katalogu wydatków nieuznawanych z mocy ustawy za koszt uzyskania przychodów na gruncie art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p.

274 za koszty uzyskania przychodówWydatki nieuznawane za koszty uzyskania przychodów Są to przykładowo: wydatki na nabycie nieruchomości (pomniejszenie podstawy opodatkowania poprzez odpisy amortyzacyjne), wydatki na reprezentację, wierzytelności odpisane jako przedawnione poza pewnymi przypadkami wierzytelności odpisane jako nieściągalne zasadniczo podatki (w tym szczególnie podatek dochodowy oraz w pewnych przypadkach podatek od towarów i usług oraz akcyza) wydatki na nabycie udziałów, akcji, papierów wartościowych (wydatki te są kosztem w momencie odpłatnego zbycia tych instrumentów) odsetki w ramach instytucji niedostatecznej kapitalizacji

275 Zagadnienie dokumentowania poniesienia kosztów uzyskania przychodówkoszty uzyskania przychodów powinny być należycie udokumentowane (zgodnie z odpowiednimi przepisami) brak udokumentowania wydatków nie wyłącza możliwości uznania ich za koszt uzyskania przychodów, poniesienie wydatku może być wykazane każdym dowodem (zasada otwartego systemu środków dowodowych – art. 180 Ordynacji podatkowej) zagadnienie dokumentowania wydatków na usługi niematerialne – na gruncie u.p.d.o.p. nie jest konieczne dowodzenie wykonania usługi, wystarczy wykazanie poniesienia wydatku, aczkolwiek zgodnie z dominującą linią orzeczniczą podatnik powinien posiadać dowody wykonania danej usługi

276 Ulgi podatkowe Odliczenia od dochodu:darowizny przekazane organizacjom pożytku publicznego oraz darowizny na cele kultu religijnego w przypadku banków: 20% kwoty kredytów (pożyczek) umorzonych w związku z realizacją programu restrukturyzacji koszty działalności badawczo-rozwojowej

277 Stawka podatkowa stawka liniowa19% (jedna z najniższych stawek podatku dochodowego od osób prawnych wśród państw UE) stawka ta dotyczy wszystkich dochodów (brak wyróżnienia źródeł przychodów), które wykazywane są w zeznaniu rocznym w przypadku dochodów, od których pobierany jest podatek ryczałtowy stawka wynosi: 10% - dochody przedsiębiorstw zagranicznej żeglugi powietrznej 20% - przychody nierezydentów z odsetek, należności licencyjnych stawki te stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania zawartych przez Polskę

278 Zasady poboru podatku zasada poboru zaliczkowegoobowiązek samoobliczenia podatku

279 Zaliczki na podatek (1) Istnieją dwa sposoby rozliczania zaliczek na podatek – metoda podstawowa i system uproszczony metoda podstawowa (zaliczką jest różnica między podatkiem należnym od dochodu uzyskanego od początku roku a sumą zaliczek wniesionych za poprzednie miesiące), tak ustaloną zaliczkę wpłaca się do 20. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni

280 Zaliczki na podatek (2) system uproszczony – zaliczka stanowi 1/12 kwoty podatku od dochodów wykazanych w zeznaniu rocznym za rok poprzedni (bądź za 2 lata wstecz, jeśli w poprzednim roku nie wykazano podatku do zapłaty) W konsekwencji brak możliwości wyboru systemu uproszczonego przez podatników: którzy rozpoczynają działalność w ostatnich dwóch latach nie wykazali podatku do zapłaty

281 Obowiązek samoobliczenia podatkuPodatnicy mają obowiązek samodzielnie obliczyć kwotę podatku do zapłaty i wykazać ją w zeznaniu rocznym. Termin na złożenie zeznania rocznego – koniec trzeciego miesiąca roku następującego po zakończeniu roku podatkowego przyjętego przez podatnika (nie musi to być rok kalendarzowy).

282 Prof. dr hab. Włodzimierz NykielDziękuję za uwagę! Prof. dr hab. Włodzimierz Nykiel