1 Profesor Stefan MarkowskiEkonomia menedżerska Wykład 8 Decyzje ekonomiczne w warunkach niepewności Profesor Stefan Markowski
2 Tematy i literatura obowiązkowaNiepewność i ryzyko w decyzjach ekonomicznych Preferencje ryzyka i apetyt na ryzyko Zarzadzanie portfelem ryzykownych projektów Metody wyboru ekonomicznego w warunkach ryzyka Optymalne poszukiwanie możliwości ekonomicznych Asymetryczna informacja Sygnalizacja i weryfikacja/skan ofert Aukcje Literatura Froeb & McCann (2012), rozdz : strony Rekowski (2009): strony
3 Niepewność i ryzyko w decyzjach ekonomicznychNiekompletna wiedza Decydenci racjonalnie ograniczeni (boundedly rational) swoja niekompletna wiedza Rzeczywistość może być tylko opisana statystycznie używając koncepcji niepewności, prawdopodobieństwa i ryzyka Zmienna losowa jest numerycznym sposobem przedstawienia zdarzeń występujących z rożnymi prawdopodobieństwami Kwantyfikacja informacji o charakterze losowym w przedziale prawdopodobieństwa miedzy 0 (niemożliwość) i 1 (pewność) Prawdopodobieństwo zdarzenia rośnie jak wartość przypisywana szansom tego zdarzenia zbliża się do 1 i maleje gdy zbliża się do 0
4 Niepewność i ryzyko w decyzjach ekonomicznychInformacje na temat wydarzeń losowych można przedstawić w sposób sumaryczny używając takich koncepcji jak: Średnia dystrybucji Wariancja Odchylenie standardowe Średnia dystrybucji lub wartość oczekiwana zmiennej losowej to suma wszystkich wartości, które może ona przyjąć pomnożonych przez ich prawdopodobieństwa E[x] = p1x1 + p2x2 + p3x3 + …. + pnxn, gdzie Spi =1
5 Niepewność i ryzyko w decyzjach ekonomicznychWariancja to suma kwadratów odchyleń od średniej wartości pomnożonych przez prawdopodobieństwa tych odchyleń s2 = p1(x1 – E[x])2 + p2(x2 – E[x])2 + … + pn(xn – E[x])2 Odchylenie standardowe to s = (s2)1/2
6 Preferencje ryzyka i apetyt na ryzykoDwie gry Opcja 1: Rzuć monetę, jeśli orzeł to dostaniesz $1 i jeśli reszka to płacisz $1 Opcja 2: Rzuć monetę, jeśli orzeł to dostaniesz $10 i jeśli reszka to płacisz $10 E(x)1 = 0 ½ x $1 + ½ x -$1 = 0 E(x)2 = 0 ½ x $10 + ½ x -$10 = 0 lecz s21 = 1 ½ x (1 – 0)2 + ½ x (-1-0)2 = 1 s22 = ½ x (10 – 0)2 + ½ x (-10-0)2 = 100 Która grę wolisz? Wartość oczekiwana obu gier ta sama lecz druga gra jest bardziej ryzykowna
7 Preferencje ryzyka i apetyt na ryzykoMożna zatem podzielić decydentów na tych: Neutralnych jeśli chodzi o ryzyko -są obojętni miedzy ryzykowna oferta z wartością oczekiwana $x i pewna suma równą $x Unikających ryzyka – jeśli preferują sumę $x niż ryzykowna ofertę z wartością oczekiwana $x Lubiących ryzyko – jeśli jest odwrotnie Unikający ryzyka decydenci kupują ubezpieczenie i unikają gier hazardowych Ryzykanci szukają ryzykownych wyzwań
8 Preferencje ryzyka i apetyt na ryzyko
9 Zarzadzanie portfelem ryzykownych projektówNastępny rysunek pokazuje wybór projektów inwestycyjnych ABC oraz granice możliwości inwestycyjnych decydenta Opcje inwestycyjne: A, B, C, i D różnią się korzyściami inwestycyjnymi i ryzykiem Apetyt na ryzyko decydenta pokazują jej/jego krzywe obojętności I, II, III i IV (decydent stara się wybrać najwyższą z możliwych czyli III bo IV jest poza zasięgiem możliwości inwestycyjnych) Rozważmy możliwości dywersyfikacji ryzyka
10 Zarzadzanie portfelem ryzykownych projektów
11 Zarzadzanie portfelem ryzykownych projektówPowiedzmy projekty A i C są od siebie statystycznie niezależne (akcje w firmach A i C) Inwestując w A lub C może tylko osiągnąć krzywe obojętności I lub II Powiedzmy B pokazuje kombinacje akcji w firmach C and A (niższe korzyści niż A ale tez niższe ryzyko ale wyższe korzyści niż C i mniejsze ryzyko) Tworząc portfel inwestycyjny akcji A i C w formie B można uzyskać bardziej korzystną kombinację przychodów z inwestycji i ryzyka Tak działają fundusze inwestycyjne czy emerytalne: tworzą portfele akcji, które dopasowują ryzyko i przychody do potrzeb inwestorów
12 Metody wyboru ekonomicznego w warunkach ryzykaStrategia dywersyfikacji pozwala firmom/ inwestorom na wybór statystycznie niezależnych projektów inwestycyjnych i łączenie ich w portfele inwestycyjne tak aby osiągnąć wymagany „średni” przychód i ryzyko To ryzyko można dalej rozrzucić na wielu indywidualnych inwestorów, którzy kupują akcje w inwestycji portfelowej Oznacza to tez, ze firmy powinny maksymalizować wartość kapitału akcyjnego a nie dobierać zysk i ryzyko do profilu swoich akcjonariuszy (ci ostatni mogą inwestować bezpośrednio w różne firmy)
13 Metody wyboru ekonomicznego w warunkach ryzykaZasada maksymalizacji zysku może być zmodyfikowana E[PM] = E[KM] gdzie E[PM] jest oczekiwaną wartością przychodu krańcowego i E[KM] jest oczekiwaną wartością kosztu krańcowego
14 Optymalne poszukiwanie możliwości ekonomicznychKupujący/ sprzedający mogą przeszukiwać rynek w celu znalezienia odpowiedniej ceny ale jest to kosztowne i koszt poszukiwań może przewyższyć wartość odkrytej lepszej ceny Dobra strategia jest ustalenie ceny rezerwowej tak, ze jeśli będzie ona odkryta dalsze poszukiwanie lepszej ceny nie jest już konieczne Optymalna strategia poszukiwania lepszej ceny to odrzucenie cen wyższych niż rezerwowa (kupujący) i niższych (sprzedający) i akceptacja ceny rezerwowej jak tylko będzie odkryta Wysokość ceny rezerwowej zależy od kosztu poszukiwań (wyższy koszt wyższa cena)
15 Asymetryczna informacjaWiedza i informacja rynkowa są rozrzucone asymetrycznie miedzy podmiotami rynkowymi Są one tez kosztowne do wyprodukowania a tanie do skopiowania Dlatego transakcje rynkowe maja często ukryte cechy, jedna strona wie cos czego nie wie druga Są tez formy ukrytej działalności podmiotów ekonomicznych (np. ukryte bumelanctwo) Ukryta działalność często się wiąże z pokusą nadużycia (moral hazard czyli ukryta zmiana zachowan) i negatywną selekcją (adverse selection czyli autoselekcji tych, z którymi nie powinno się prowadzić interesów)
16 Sygnalizacja i weryfikacja/skan ofertSygnalizowanie to akcja strony lepiej poinformowanej aby zasygnalizować cos co jest dla niej wartościowe lub pokazać ze pewne formy działań są dla tej strony niepożądane Sygnały mogą być różne ale powinny być czytelne dla tych, których dotyczą Weryfikacja (screening) dotyczy odkrywania prawdziwych charakterystyk osób czy form działalności Badanie (rynku) to kroki podjęte przez stronę gorzej poinformowana w celu zdobycia dodatkowych informacji (np. dając nabywcom możliwości wyboru produktu sprzedawca uczy się jakie są ich preferencje)
17 Aukcje Aukcja angielska – podbijanie ceny aż zostanie jeden zwycięzcaAukcja holenderska – obniżanie ceny aż ktoś zdecyduje się kupić produkt Aukcja Vickreya (z druga cena) – składa się oferty. Najwyższa oferta wygrywa ale cene do zapłacenia wyznacza druga najwyższa oferta Aukcje z zamkniętymi ofertami z pierwsza cena Aukcje/przetargi dwu kopertowe Strategie w przetargach (przetarg o rynek i przetarg na rynku) Przekleństwo zwycięzcy