1 Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 6 stycznia 2009 r. (druk sejmowy nr 1628) Ewa Ziemiszewska, Zastępca Dyrektora Departamentu Prawnego
2 1. Cele projektowanej ustawyWykonanie wyroku TK z 24 stycznia 2006 r., sygn. akt SK 40/04. Zapewnienie ochrony interesów twórców i uprawnionych z tytułu praw pokrewnych. Stworzenie przejrzystych warunków korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych.
3 2. Nadzór nad organizacjami zbiorowego zarządzaniaPotrzeba usprawnienia nadzoru - obecnie konieczność każdorazowego występowania przez organ nadzorujący z prośbą o bardziej szczegółowe informacje, niejasna możliwość ich udostępniania osobom trzecim: roczne sprawozdania merytoryczne i finansowe, prowadzenie pełnej rachunkowości, badanie sprawozdania przez biegłego rewidenta, obowiązek publikacji sprawozdań, zakres sprawozdania merytorycznego określi rozporządzenie MKiDN.
4 2. Nadzór nad organizacjami zbiorowego zarządzania - c.d.Przykłady z innych państw członkowskich UE - organizacje mają obowiązek przekazywania organowi nadzorującemu (lub przynajmniej publikowania) szczegółowych informacji o: stosowanych taryfach, zebranych i wypłaconych kwotach z tytułu zbiorowego zarządu oraz o innych dochodach i wydatkach, podpisaniu i wykonaniu umów z zagranicznymi organizacjami zbiorowego zarządzania, strukturze organizacyjnej, planach finansowych, decyzjach podjętych przez organy wewnętrzne organizacji, wynikach przeprowadzonego audytu.
5 3. Komisja Prawa Autorskiego30 arbitrów powołanych przez MKiDN spośród kandydatów przedstawianych przez: organizacje zbiorowego zarządzania, stowarzyszenia twórców, artystów wykonawców i producentów, organizacje zrzeszające użytkowników, użytkowników prowadzących działalność o charakterze ogólnopolskim. Rozpatrywanie spraw w reprezentatywnych składach 5 i 3- osobowych.
6 3. Komisja Prawa Autorskiego - c.d.Większe uniezależnienie i wyłączenie Komisji ze struktur administracji państwowej: stanowisko stałego Przewodniczącego i Zastępcy Przewodniczącego Komisji, wybieranych i odwoływanych przez Komisję (MKiDN powołuje dopiero w razie ich nie wybrania), stosowanie Kodeksu postępowania cywilnego – weryfikacja orzeczeń przez sąd powszechny, a nie Ministra, rola urzędu obsługującego MKiDN – tylko obsługa techniczno-organizacyjna Komisji.
7 3. Komisja Prawa Autorskiego - c.d.Rozwiązanie docelowe (do rozważenia po analizie doświadczeń w stosowaniu projektowanej ustawy): ograniczenie kompetencji Komisji – całe postępowanie w sprawie tabel wynagrodzeń prowadzone przez wyspecjalizowany sąd ds. własności intelektualnej; Komisja mogłaby w dalszym ciągu rozpatrywać sprawy sporne i o wskazanie organizacji właściwej.
8 4. Postępowanie w sprawie zatwierdzania tabel wynagrodzeńDwa etapy: postępowanie przed Komisją Prawa Autorskiego, w razie braku akceptacji orzeczenia Komisji – wniosek do sądu powszechnego o zatwierdzenie tabeli.
9 4. Postępowanie w sprawie zatwierdzania tabel wynagrodzeń - c.d.Wprowadzenie kategorii tabel, których przedstawienie do zatwierdzenia będzie obowiązkowe, obejmujących: pola eksploatacji, na których pośrednictwo organizacji zbiorowego zarządzania jest obowiązkowe (reemisja, nadania, rozpowszechnianie w Internecie, wynagrodzenie dla współtwórców utworu audiowizualnego), pole eksploatacji publiczne odtwarzanie (z uwagi na powszechne stosowanie zbiorowego zarządu na tym polu oraz największy odsetek użytkowników – małych i średnich przedsiębiorców – którzy nie zajmują się profesjonalnie korzystaniem z utworów i przedmiotów praw pokrewnych): tabele zatwierdzane w dwóch postępowaniach obejmujących po kilka organizacji każde – osobno dla utworów muzycznych i słowno-muzycznych i osobno dla audiowizualnych, rezultatem postępowania będzie suma stawek w zatwierdzonych tabelach, stanowiąca kwotę obciążenia użytkowników, wynagrodzenie będzie pobierane przez jedną organizację, wskazaną w drodze rozporządzenia przez MKiDN – zapewni to skuteczność poboru wynagrodzeń od podmiotów dokonujących publicznego odtwarzania (obecnie kwestionowana jest legitymacja kilku organizacji, nie wszystkie uprawnione organizacje dokonują poboru na taką samą skalę, organizacje nie podejmują współpracy w tym zakresie), co zwiększy wpływy twórców z tego tytułu, pobrane wynagrodzenie będzie dzielone pomiędzy organizacje właściwe.
10 4. Postępowanie w sprawie zatwierdzania tabel wynagrodzeń - c.d.Opłaty ponoszone obecnie przez podmioty dokonujące eksploatacji utworów i przedmiotów praw pokrewnych (wartości szacunkowe w oparciu o stawki kwotowe; przy stawkach procentowych stawki są uzależnione od zysków, mogą być więc niższe bądź wyższe): publiczne odtwarzanie utworów muzycznych i słowno-muzycznych z radia i egzemplarzy fonogramów wprowadzonych do obrotu: szacunkowe miesięczne koszty dla restauracji w małej miejscowości (do 10 tys. mieszkańców) z 20 miejscami i powierzchni 50 m2: 215,35 zł; szacunkowe miesięczne koszty dla zakładu fryzjerskiego w małej miejscowości (do 10 tys. mieszkańców) z 3 fotelami i powierzchni 20 m2: 104,77 zł; nadawanie utworów muzycznych i słowno-muzycznych w radiu: szacunkowe, minimalne miesięczne koszty przy nadawcy o zasięgu 5 mln odbiorców, nadającym 12 godzin muzyki na dobę: zł.
11 4. Postępowanie w sprawie zatwierdzania tabel wynagrodzeń - c.d.Komisja Prawa Autorskiego (a w na ewentualnym dalszym etapie - sąd), przy zatwierdzaniu stawek wynagrodzeń będzie zobowiązana wziąć pod uwagę: wysokość wpływów osiąganych z korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych, charakter i zakres korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych, kwotę ogólnego obciążenia użytkowników z tytułu korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych na danym polu eksploatacji, zebrany w sprawie materiał dowodowy, stanowiska uczestników postępowania, uzasadniony interes społeczny, rozumiany jako wyważenie interesów podmiotów, które będą miały w praktyce obowiązek stosowania tabeli wynagrodzeń, również tych, które nie będą brały udziału w postępowaniu w charakterze uczestnika. W celu realizacji powyższych wytycznych Komisja (sąd) uzyska uprawnienie do modyfikacji przedstawionych jej do zatwierdzenia stawek.
12 4. Postępowanie w sprawie zatwierdzania tabel wynagrodzeń - c.d.Poza stawkami, tabele powinny określać maksymalną wysokość kosztów inkasa i repartycji wynagrodzeń - analizy wykazują, że obecnie ich wysokość wynosi od 3 do 42% pobranych kwot, najczęściej ok. 20% (dane za rok 2006), co wydaje się nadmiernym i nieuzasadnionym uszczupleniem dochodów twórców. Coroczna waloryzacja tabel; zmiana tabeli możliwa w przypadku istotnej zmiany okoliczności stanowiących podstawę jej zatwierdzenia. Charakter tabel: stawki sztywne, obowiązek ich stosowania w umowach, których stroną jest organizacja zbiorowego zarządzania, pod sankcją nieważności postanowień umownych określających inne stawki, dopuszczalność stosowania innych stawek – na podstawie umowy między organizacją zbiorowego zarządzania a organizacją zrzeszającą użytkowników lub użytkownikiem ogólnopolskim – ma na celu uwzględnienie specyfiki określonej działalności (np. w przypadku nadawców).
13 5. Postępowanie przed sądemSądem właściwym będzie sąd okręgowy wyznaczony przez Ministra Sprawiedliwości – pierwszy krok do utworzenia wyspecjalizowanego sądu ds. własności intelektualnej.
14 6. Przepisy tymczasowe - wprowadzenie daty granicznej obowiązywania dotychczasowych tabel wynagrodzeń Tabele zostały zatwierdzone na podstawie przepisów uznanych następnie za niezgodne z Konstytucją. Z uwagi na wątpliwości związane z możliwością wznowienia postępowania o zatwierdzenie tych tabel (kwestie te obecnie rozpatrują sądy administracyjne), konieczne jest jednoznaczne wyeliminowanie ich z obrotu prawnego.
15 6. Przepisy tymczasowe - wprowadzenie daty granicznej obowiązywania dotychczasowych tabel wynagrodzeń - c.d. Roczny termin pozwoli na wynegocjowanie nowych umów, jeżeli stawki określone dotychczasowymi tabelami zostaną przez strony tych umów zakwestionowane. Postulat utrzymania obowiązywania tabel do czasu zatwierdzenia nowych jest nietrafny - opiera się na błędnym założeniu, że dotychczasowe tabele pokrywają się z planowanym zakresem tabel obowiązkowych; tymczasem np. producenci fonogramów i wideogramów w ogóle nie mieli możliwości zatwierdzenia tabel; także nie wszystkie organizacje twórców i artystów wykonawców posługują się zatwierdzonymi tabelami.
16 6. Przepisy tymczasowe - wprowadzenie daty granicznej obowiązywania dotychczasowych tabel wynagrodzeń - c.d. Wprowadzenie tabel o charakterze tymczasowym jest niemożliwe: z uwagi na możliwość ostatecznego zatwierdzenia tabel określających stawki w innej wysokości powstaną roszczenia podmiotów, które uiściły wyższe lub otrzymały niższe wynagrodzenia niż określone w tabelach ostatecznych; w praktyce mogłaby powstać konieczność zwrotu wynagrodzeń przez twórców, o ile w ogóle mogłyby one być im wypłacone; oznacza to, że stawki tymczasowe stanowiłyby przede wszystkim zysk organizacji (np. wpłacanych im w formie depozytu), nie zapewniając twórcom należnych im wynagrodzeń.
17 7. Perspektywy: szacunkowy czas trwania postępowań (na podstawie dotychczasowych doświadczeń z zaznaczeniem zakładanego w projekcie ich przyspieszenia)
18 Dziękuję za uwagę.