1 Projektowanie i analiza systemów informacyjnychMichał Kuciapski

2 Metody analizy sytuacyjnejInfoplan Metody analizy sytuacyjnej

3 Infoplan Strategiczny plan informatyzacji organizacjiRola odnośnie elementów informacyjnych analogiczna do roli biznes planu w stosunku do aspektów ekonomicznych firmy Ma na celu skuteczne wspieranie przez systemy informatyczne procesów zachodzących w organizacji

4 Infoplan – analizowane zagadnieniaWyrażenie potrzeb celów i strategii gospodarczej firmy w kategoriach wspomagających systemów informacyjnych Ocena aktualnie użytkowanego w firmie systemu informatycznego Sposobu włączenia nowych innowacyjnych rozwiązań informatycznych

5 Metody analizy sytuacyjnejSesja MetaPlanu Sesja SWOT Analiza Istotnych Czynników Powodzenia Model spójności dynamiki zmian Broekstry BSP (Business System Planning)

6 Sesja MetaPlanu – ang. MetaPlan SessionTwórca – Schnelle Celem sesji jest wskazanie systemów informatycznych pozwalających osiągnąć cele i uniknąć zagrożenia organizacji Opiera się na warsztatach z udziałem moderatora W skład uczestników warsztatów wchodzą: przedstawiciele kierownictwa, eksperci, przyszli użytkownicy Grupa dzielona na kilka zespołów

7 Sesja MetaPlanu – proceduraPrzedstawienie problemu i krótka dyskusja Uczestnicy zespołu samodzielnie opracowują swoje opinie i pomysły rozwiązań Przy udziale moderatora indywidualne propozycje są grupowane, porządkowane oraz nadawane są im priorytety Stworzenie macierzy rozwiązań na podstawie wyników wszystkich zespołów

8 Sesja MetaPlanu – analizowane problemyCele firmy Zagrożenia Działania dla osiągnięcia celów Działania dla uniknięcia zagrożeń Specyfikacja systemów informatycznych wspomagających osiąganie celów i unikanie zagrożeń

9 Analiza systemów informacyjnych

10 ASI – etapy Diagram Hierarchii Funkcji (DHF)Diagramy Przepływu Danych (DPD): Kontekstowe Zerowe (systemowe) Szczegółowe (procesów elementarnych) Diagramy Związków Encji Słownik danych

11 Analiza systemów informacyjnychDiagram Hierarchii Funkcji

12 DHF – (FHD - Function Hierarchy Diagram)Służy do zdefiniowania wszystkich funkcji opisujących SI Opracowanie szczegółowego modelu potrzeb informacyjnych użytkownika Pola formularza: nazwa funkcji opis dane wejściowe źródło danych wejściowych wynik - rezultat wykonania funkcji warunek wstępny - co musi być wcześniej zrealizowane warunek końcowy - do czego wykorzystuje się efekty realizacji tej funkcji powód - cel realizacji funkcji uwagi

13 DHF – przykład – podsystem fakturowanieFakturowanie zakupów Fakturowanie zakupów inwestycyjnych Fakturowanie zakupów materiałowych Fakturowanie zakupów prod. podst. Fakturowanie sprzedaży Fakturowanie sprzedaży indywidualnej Fakturowanie sprzedaży instytucjonalnej

14 DHF – przykład – podsystem fakturowanieFakturowanie zakupów inwestycyjnych Fakturowanie zakupów Wprowadzenie faktury Modyfikacja faktury Generowanie faktury Anulowanie faktury Reklamacja faktury Fakturowanie korygujące

15 Analiza systemów informacyjnychDiagramy Przepływu Danych

16 DPD – (DFD - Data Flow Diagram)Model procesów jest następstwem określenia wymagań użytkownika i funkcji systemu. Obrazuje system jak zestaw procesów funkcyjnych, powiązanych ze sobą składnicami danych Ma strukturę hierarchiczną, tworzoną metoda zstępującą Nie zawiera specyfikacji procesów ani modelu i opisu danych

17 DPD – typy W zależności od poziomu szczegółowości:Kontekstowe - pokazuje powiązania systemu z otoczeniem Zerowy - przedstawia ogólną strukturę systemu, obrazuje główne procesy systemu, obiekty zewn., magazyny danych i przepływy Szczegółowe - dokładny obraz procesów i podsystemów - dalsze uszczegółowienie

18 DPD – elementy Obiekty zewnętrzne (terminatory) - przedstawiają zewnętrzne obiekty, z którymi komunikuje się system. Źródła powstania i miejsca przeznaczenia informacji. Np.: KLIENT, DOSTAWCA, BANK. Składnice danych (magazyny) - reprezentują kolekcje danych między procesami (dostępne są tylko z procesów), które system powinien przechowywać. Procesy (funkcje) - definiują sposób wykonywania jednej lub więcej funkcji (program, procedura, algorytm, operacja ręczna czy zautomatyzowana (całkowicie lub częściowo) wykonywane na danych, które powinien realizować system. Funkcje przekształcają wejścia na wyjścia Przepływy danych (strumienie) - przedstawiają obieg danych w systemie; powiązania pomiędzy procesami a innymi elementami DFD. Reprezentują informację wejściową lub wyjściową

19 DPD – notacja Proces Przepływ Przesłanie faktury Składnica TerminatorFakturowanie zakupów inwestycyjnych Przesłanie faktury Składnica Terminator Klienci Faktury

20 DPD – zasady notacji – logiki analizyniedopuszczalne są bezpośrednie przepływy danych pomiędzy składnicami lub pomiędzy składnicami a terminatorami i odwrotnie - strumienie winny być w tym czasie przetworzone przez proces przepływy wejściowe i wynikowe (do i ze składnic) nie noszą nazw - nazwa składnicy identyfikuje jednoznacznie

21 DPD – zasady projektowaniaUporządkowanie diagramów w hierarchię: kontekstowe, zerowe, szczegółowe. Uchwycenie głównych procesów i uszczegółowienie jest bardziej odpowiednie niż uogólnianie procesów elementarnych. Przypisanie jednoznacznych nazw dla procesów, obiektów i magazynów. Przestrzeganie, żeby żadne dane niewykorzystywane przez proces nie wpływały do niego. Przestrzeganie, aby każdy proces miał wejście i wyjście. Zapewnienie, aby każdy przepływ miał początek i kończył się na procesie. Przestrzeganie, aby wszystkie dane wprowadzane lub wyprowadzane z obiektów zewn. podlegały przetwarzaniu w procesach i nie dopuszczać przepływów między składnicami a obiektami zewnętrznymi Konsekwentne używanie symboli. Oznaczenie w odpowiedni sposób powtarzających się elementów. Unikanie nadmiernie złożonych DFD (max 9 procesów na jednym DFD). Weryfikowanie diagramów. Opisanie każdego elementu w słowniku danych (data dictionary).

22 DPD – Diagram kontekstowyzakres i granice systemu źródła i odbiorcy informacji główne wejścia i wyjścia systemu

23 DPD – Diagram kontekstowy - etapy modelowaniazdefiniowanie systemu jako pojedynczego, podstawowego procesu; zidentyfikowanie obiektów zewnętrznych, które dostarczają informacje do sytemu bądź korzystają z danych systemowych; zaznaczenie kierunku przepływu danych pomiędzy systemem a obiektami zewnętrznymi.

24 DPD – Diagram kontekstowy - przykładZamówienie sprzedaży Dostawcy Faktura zakupowa Klient Błędne faktury Faktura sprzedaży Nie zapłacone faktury klienta Administracja finansami Ponaglenie Nie zapłacone faktury dostawcy Płatność faktury klienta Windykacja Klienci

25 DPD – Diagram kontekstowy - księgarniaZamówienie zakupu Klient Zamówienie sprzedaży Wydawca List przewozowy Faktura klienta Administracja finansami Ponaglenie Dane o książkach Dane o wydawcy Wydawca Klienci Płatność faktury klienta Faktura wydawcy Płatność faktury wydawcy Wydawca Nie zapłacone faktury klienta Nie zapłacone faktury wydawcy Windykacja

26 DPD – Diagram zerowy Zerowy - przedstawia ogólną strukturę systemu, obrazuje główne procesy systemu, obiekty zewnętrzne, magazyny danych i przepływy Prezentuje najwyższy poziom abstrakcji systemu Dekomponowany na diagramy szczegółowe

27 DPD – Diagram zerowy - etapy modelowaniaIdentyfikacja: głównych procesów systemu (dekompozycja procesu "kontekstowego") obiektów zewnętrznych (tych z kontekstowego) wewnętrznych magazynów danych przepływów pomiędzy procesami a magazynami i obiektami zewnętrznymi

28 DPD – wskazówki poprawności tworzeniaNależy wybierać znaczące nazwy dla procesów, składnic danych i terminatorów – czasownik i dopełnienie, np.: obsługa płatności klienta, przygotowanie bilansu Numerowanie procesów Unikać nadmiernie złożonych DPD – łącznie do 9 elementów: procesów, składnic danych terminatorów

29 DPD – zasada dekompozycjiB System A B X 2 1

30 DPD – zasada dekompozycjiKlienci Błędne zamówienia Magazyn Zamówienia Książki Zamówienia Pozycje zamówień 1. Przyjmij zamówienie Szczegóły wysyłki 2. Wyślij książki Informacje o płatności Nazwisko klienta, adres klienta Faktury Klienci Książki Nazwisko klienta, adres klienta Nazwisko klienta, szczegóły faktury 3. Pobierz należność Faktury, wyciągi Klienci Płatności, zapytania

31 DPD – Diagramy szczegółoweDokładny obraz procesów i podsystemów - dalsze uszczegółowienie. W trakcie dekompozycji diagramów obowiązuje zasada, iż tylko przepływy danych, które pojawiły się na poziomie zerowym mogą wystąpić na niższych poziomach hierarchii.

32 DPD – zasada dekompozycjiB System A B X 2 1 A 1.1 1.2 X 1.3

33 DPD – Diagramy szczegółowe - etapy modelowaniaIdentyfikacja: procesu głównego (który będzie uszczegółowiany) procesów składających się na proces główny magazynów danych przepływów pomiędzy procesami a magazynami i obiektami zewn.

34 Analiza systemów informacyjnychDiagram Związków Encji

35 ERD – ang. Entity Relationship ManagementJest modelem sieciowym opisującym na wysokim poziomie abstrakcji układ danych przechowywanych w systemie Analogicznie do DPD opiera się na notacji graficznej Stanowi uzupełnienie DPD uwypuklając związki między magazynami danych na DPD Umożliwia szybkie przejście do projektowania baz danych

36 ERD – elementy notacji Liczebność związkówKlient Obiekt – reprezentuje zbiór obiektów w świecie rzeczywistym, np.: książka, harmonogram, i może być opisany jednym lub większą ilością danych, np.: tytuł, autor, rok wydania. Kupuje Związek – jest to zbiór powiązań pomiędzy obiektami. Lekarz Leczy Płaci Pacjent Liczebność związków Wydawca Zamówienie zakupu Faktura sprzedaży Ponaglenie

37 ERD – elementy notacji c. d.Wskaźnik asocjowany – reprezentuje element funkcjonujący zarówno jako obiekt, jak i związek. Klient Wskaźnik nadtypu/podtypu – ukazują relację pomiędzy obiektem a jego specjalizacjami. Klient Zakup Towar Pracownik godzinowy etatowy

38 Analiza systemów informacyjnychSłownik danych

39 Słownik danych Jest uporządkowanym zbiorem elementów danych mających związek z systemem Ułatwia zrozumienie wszystkich wejść, wyjść, składników magazynów i obliczeń pośrednich

40 Słownik danych - notacjaUżycie symboli Symbol Opis = składa się + i () opcjonalnie (może wystąpić lub nie) {} iteracja [] wybór jednej z kilku możliwości ** komentarz @ identyfikator (pole klucza) magazynu | rozdziela alternatywne możliwości w konstrukcji [] Notacja tabelaryczna

41 Słownik danych - przykładPełne-nazwisko = tytuł + imię + (drugie-imię) + nazwisko Płatność = [karta|przelew|gotówka|karta + gotówka] Zamówienie = nazwa-klienta + adres-dostawy + 1{pozycja}10 Średnia-ocen = *średnia ocen za ostatni semestr* *jednostki: liczba rzeczywista; zakres: 2-5*

42 Słownik danych - przykład

43 Analiza systemów informacyjnychSpecyfikacja procesów

44 Specyfikacja procesówJest uporządkowanym opisem procesów elementarnych (procesów na najniższym poziomie DPD) Definiuje co należy zrobić, aby przekształcić wejścia w wyjścia

45 Specyfikacja procesów - notacjeStrukturalny język polski Warunki początkowe/końcowe Tablice decyzyjne Grafy i wykresy Diagramy Nassi - Shneidermana

46 Specyfikacja procesów - notacjeStrukturalny język polski Warunki początkowe/końcowe Tablice decyzyjne Grafy i wykresy Diagramy Nassi - Shneidermana Yourdon E., Współczesna analiza strukturalna, Warszawa 1997, str

47 Specyfikacja procesów - przykład1 2 3 4 Średnia > 4,5 N T Rok < 3 Kierunek = IS Stypendium 200 zł X Stypendium 350 zł Brak stypendium Tablica decyzyjna