1 Promowanie praw dzieciModuł 1: Prawa dziecka - wprowadzenie Projekt współfinansowany ze środków programu Unii Europejskiej „Prawa podstawowe i obywatelstwo” Dodatkowe środki przekazała organizacja Allan and Nesta Ferguson Charitable Trust
2 Kim jest dziecko? Każda istota ludzka w wieku poniżej 18 lat (chyba że zgodnie z prawem uzyska wcześniej pełnoletność) Konwencja o prawach dziecka, art. 1
3 Czym są prawa dziecka? To wolności, standardy i prawa przysługujące automatycznie wszystkim dzieciom Dzieci są podmiotami uprawnionymi Państwo jest podmiotem zobowiązanym
4 Dzieci jako podmioty uprawnioneDziecko = podmiot uprawniony Państwo = podmiot zobowiązany
5 Jakie miejsce zajmują rodzice i opiekunowie?Dziecko = podmiot uprawniony Państwo = podmiot zobowiązany Parents, carers or guardians Zapewnia wsparcie Zapewnia wsparcie Rodzice i opiekunowie
6 Międzynarodowe prawa dziecka - wprowadzeniePrawa uniwersalne: Międzynarodowa karta praw człowieka Prawa specyficzne: Konwencja o prawach dziecka Pełen zakres praw Dokument ratyfikowany przez największą liczbę państw Realizację Konwencji monitoruje Komitet Praw Dziecka ONZ Trzy protokoły fakultatywne/opcjonalne
7 Europejskie prawa dziecka – wprowadzeniePrawa uniwersalne: Europejska konwencja praw człowieka Karta praw podstawowych Unii Europejskiej Prawa specyficzne: Art. 24 Karty praw podstawowych UE Wytyczne UE w sprawie promowania i ochrony praw dziecka (2007) Wytyczne Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom (2010)
8 Konwencja o prawach dziecka – 3PProtection (ochrona) – prawo do ochrony przed działaniami i zachowaniami. Provision (zapewnienie) – prawo dostępu do świadczeń, usług lub aktywności Participation (uczestnictwo) – prawo do angażowania się w działania i aktywności.
9 Konwencja o prawach dziecka – podstawowe zasadyPrawo do ochrony przed dyskryminacją (art. 2) We wszystkich działaniach dotyczących dzieci sprawą nadrzędną jest najlepiej pojęty interes dziecka (art. 3.1) Prawo do życia i rozwoju (art. 6) Prawo do bycia wysłuchanym (art. 12)
10 Pozostałe prawa w Konwencji o prawach dzieckaPrawa dziecka Brak dyskryminacji Najlepiej pojęty interes Życie i rozwój Akt urodzenia Tożsamość Uczestnictwo Wolność wypowiedzi Wolność myśli Wolność wyznania Prywatność Ochrona przed krzywdzeniem Opieka zastępcza Zdrowie Edukacja
11 Podstawowe zasady: przeglądDyskryminacja ćwiczenie 1.2A Najlepiej pojęty interes dziecka ćwiczenie 1.2B Życie i rozwój moduł 2 i ćwiczenie 1.2C Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym moduły 3 i 4. Ćwiczenie 1.2D zawiera zestawienie i podsumowanie informacji na temat tego prawa.
12 Czym jest dyskryminacja?Czy kiedykolwiek obserwowałeś lub doświadczyłeś dyskryminacji?
13 Zasada ochrony przed dyskryminacjąPodstawowa zasada międzynarodowych praw człowieka Ściśle związana z prawem do ludzkiej godności Ma szczególne znaczenie w pracy z dziećmi Dyskryminacja może występować z wielu powodów Można dopuścić się dyskryminacji, nie mając takiego zamiaru ani świadomości
14 Ramy prawne – instrumenty międzynarodowePowszechna deklaracja praw człowieka (art. 2) Konwencja NZ o prawach dziecka (art. 2) Dziecko jest również chronione przed dyskryminacją ze względu na status jego rodziców, opiekunów prawnych lub członków rodziny Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (art. 2.1) Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (art. 2.2) Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej
15 Ramy prawne – instrumenty regionalneEuropejska konwencja praw człowieka (art 14 i protokół 12) Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (art. 21) Dyrektywa UE o równości rasowej (2000/43/EC) Obecnie odnosi się wyłącznie do pochodzenia rasowego/etnicznego
16 Działanie niedozwolone: dyskryminacja bezpośredniaDYSKRYMINACJA BEZPOŚREDNIA - występuje wówczas, gdy jakaś osoba jest traktowana mniej korzystnie ze względu na określone cechy (np. pochodzenie etniczne, płeć, wyznanie, poglądy polityczne, orientację seksualną, pochodzenie społeczne)
17 Działanie niedozwolone: dyskryminacja pośredniaDYSKRYMINACJA POŚREDNIA – występuje w sytuacji, gdy jakiś przepis, polityka lub praktyka jest stosowana wobec wszystkich, ale stawia osobę lub grupę odznaczającą się określoną cechą (cechami) w szczególnie niekorzystnej sytuacji
18 Działanie niedozwolone: molestowanieMOLESTOWANIE - niepożądane zachowanie związane z jedną z chronionych cech (np. z płcią), którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności innej osoby oraz stworzenie zastraszającego, wrogiego, poniżającego lub uwłaczającego środowiska
19 Działanie niedozwolone: wiktymizacjaNieprzyjazne traktowanie doświadczane przez jednostkę z powodu tego, że złożyła skargę dotyczącą dyskryminacji albo pomagała komuś, kto padł ofiarą dyskryminacji.
20 Usprawiedliwienie Dyskryminacja bezpośrednia: Nie ma usprawiedliwienia dla dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe/etniczne – takie działanie jest zawsze złe Dyskryminacja bezpośrednia (z wyjątkiem dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne) / Dyskryminacja pośrednia: może być uzasadniona, jeśli można wykazać, że różne traktowanie służy osiągnięciu legalnego celu, a środki służące realizacji tego celu są proporcjonalne
21 Czym jest proporcjonalny środek służący realizacji legalnego celu?Legalny cel: dane kryterium lub praktyka muszą być zgodne z prawem i obiektywnie uzasadnione Środek proporcjonalny: środek „właściwy i konieczny” Na przykład: edukacja religijna; szkoły dla dziewcząt lub dla chłopców
22 Środki naprawcze Dostęp do procedur sądowych, administracyjnych i rozjemczych Procedury rozjemcze nie zastępują postępowania sądowego, ale mogą być ważną dodatkową drogą uzyskania zadośćuczynienia Procedury sądowe mogą być cywilne lub karne
23 Sankcje Muszą być: skuteczne, proporcjonalne odstraszająceMogą obejmować wypłatę odszkodowania dla ofiary.
24 Najlepiej pojęty interes dzieckaArt Konwencji o prawach dziecka „We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez publiczne lub prywatne instytucje opieki społecznej, sądy, władze administracyjne lub ciała ustawodawcze, sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka”. Komentarz ogólny nr 14 Komitetu Praw Dziecka
25 Najlepiej pojęty interes dziecka: elementy składowe„Wszystkie działania dotyczące dzieci…” Szeroka interpretacja Odnosi się to do wszystkich decyzji i działań, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na dane dziecko, określone grupy dzieci albo wszystkie dzieci
26 Elementy składowe: „Najlepiej pojęty interes…”Pojęcie elastyczne Definiowane dla każdego przypadku na podstawie szczególnej sytuacji danego dziecka/dzieci Niezbędna jest ocena uwzględniająca poglądy dziecka tożsamość dziecka zachowanie środowiska rodzinnego oraz istniejących relacji opiekę nad dzieckiem i jego bezpieczeństwo sytuację szczególnego zagrożenia prawo dziecka do zdrowia i edukacji
27 Elementy składowe: „Sprawa nadrzędna…”„Najlepiej pojęty interes” odgrywa ważną rolę i jest traktowany priorytetowo Uwaga: najlepiej pojęty interes dziecka jest „celem najwyższym” w sprawach dotyczących adopcji (art. 21)
28 Najlepiej pojęty interes dziecka - przykładyRodzice małego chłopca rozwodzą się we wrogiej atmosferze. Spierają się o to, z kim chłopiec powinien mieszkać. Opiekun (kurator) procesowy chłopca pyta go o zdanie, a pracownik socjalny przeprowadza ocenę sytuacji chłopca, żeby sąd mógł podjąć decyzję kierując się jego najlepiej pojętym interesem jako celem nadrzędnym.
29 Najlepiej pojęty interes dziecka – lista działańRozmowa z dzieckiem Wysłuchanie osób, które znają dziecko Jakie jest Twoje zdanie? Wyjaśnienie decyzji dziecku
30 Prawo do życia i rozwoju„1. Państwa-Strony uznają, że każde dziecko ma niezbywalne prawo do życia. 2. Państwa-Strony zapewnią, w możliwie maksymalnym zakresie, warunki życia i rozwoju dziecka”. Konwencja o prawach dziecka, art. 6
31 Prawo do życia i rozwojuCo to znaczy? Szeroka interpretacja: Obejmuje całościowy rozwój dziecka (fizyczny, umysłowy, duchowy, moralny, psychiczny i moralny) Państwo ma obowiązek : Aktywnie wspierać dziecko w życiu i rozwoju (poprzez odpowiednie przepisy) Zapobiegać, zakazywać i penalizować działania naruszające to prawo
32 Prawo do życia i rozwojuPrzykłady Zakaz wymierzania kar dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia Stosowanie pozbawienia wolności jako środka ostatecznego (ultima ratio) i ograniczenie go do właściwego, możliwie najkrótszego czasu Realizacja dodatkowych zajęć i programów dla dzieci przebywających w placówkach opiekuńczych
33 Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym„1. Państwa-Strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka. 2. W tym celu dziecko będzie miało w szczególności zapewnioną możliwość wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym, dotyczącym dziecka, bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź odpowiedniego organu, zgodnie z zasadami proceduralnymi prawa wewnętrznego”. Konwencja o prawach dziecka, art.12
34 Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanymCo to znaczy? Prawo do bycia wysłuchanym i usłyszanym Odnosi się do wszystkich decyzji/spraw, które dotyczą danego dziecka/dzieci Proces o charakterze inkluzyjnym (włączającym) i partycypacyjnym (zapewniającym uczestnictwo) Prawo to jest realizowane poprzez pomoc, wsparcie i stwarzanie możliwości uczestnictwa Nie należy używać języka uniemożliwiającego dziecku skorzystanie z tego prawa.
35 Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym: przykład 1Dziecko zostało oskarżone o popełnienie przestępstwa. Otrzymuje wsparcie, aby móc uczestniczyć – w pełni świadomie – w posiedzeniu sądu dotyczącym możliwości przyjęcia go do alternatywnego programu resocjalizacji (diversion programme). Chłopiec może wyrazić skruchę, a także wyjaśnić, dlaczego zrobił to, co zrobił. Chłopiec bierze udział w środowiskowym programie resocjalizacji, w trakcie którego pracuje nad przyczynami swojego postępowania, dzięki czemu po ukończeniu programu nie wraca na drogę przestępstwa.
36 Prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanym: przykład 2Dziewczynka pada ofiarą napaści seksualnej. Lekarz zapewnia dziecku wsparcie, aby mogło wyjaśnić, co się stało, a następnie zgłasza sprawę służbom ochrony dzieci. Pracownik socjalny i policjant współpracują ze sobą w przeprowadzeniu przesłuchania policyjnego, podczas którego dziewczynka może wyjaśnić, co się wydarzyło, w przyjaznych warunkach i w sposób, który jej odpowiada. Dziewczynka występuje w procesie w roli świadka i składa zeznania poprzez łącze wideo. Wszyscy urzędnicy sądowi rozmawiają z nią w odpowiedni, wrażliwy sposób. Sprawca zostaje skazany. Dziewczynka ma 5 lat.
37 Kluczowe pojęcia – prawo do uczestnictwa i bycia wysłuchanymInformowanie Nieformalne otoczenie Świadome uczestnictwo
38 Kręgi wpływu