1 protisty

2 Czym są protisty Sztucznie utworzona grupa jedno i wielokomórkowych organizmów, posiadających jądro komórkowe (eucaryota), o zróznicowanym trybie i środowisku życia

3 Istnieje kilka typów klasyfikacji protistów:1. Podział ze względu na sposób odżywiania: -autotrofy (samożywne) zawierają chloroplasty, zawierają chlorofil i inne barwniki np.: pierwotek, chlorella -heterotrofy (heterotrofy): wchłanianie, pinocytoza (drobne cząsteczki) , fagocytoza (duże cząstki) np.: pantofelek, amoeba -miksotrofy ( zależnie od obecności światła mogą fotosyntetyzować) np.: euglena zielona Podział ze względu na sposób rozmnażania: Głównie bezpłciowo: jednokomórkowce: podział, zarodniki Wielokomórkowce: fragmentacja plechy, rozmnóżki, Płciowo poprzez łączenie się gamet u protistów roślinnych pojawia się wówczas przemiana pokoleń 3. Podział ze względu na pochodzenie: (płytka) protisty roślinopodobne (część glonów: eugleniny, bruzdnice, okrzemki, brunatnice) Protisty zwierzęcopodobne (dawniej pierwotniaki) Protisty grzybopodobne (śluzowce i lęgniowce) dawniej zaliczane do grzybów) 4. Podział ze względu na budowę: - Jednokomórkowce np.: pantofelek, euglena Kolonijne np.: toczek Wielokomórkowe plechowce: nitkowate np. skrętnica , nibytkankowe np. morszczyn, listownica, komórczaki ( np.: śluzowce)

4

5 5.Podział ze względu na sposób poruszania się:Brak zdolności ruchu , przenoszone biernie wraz z prądem wody np.: pierwotek, chlorella, toxoplazma, zarodziec malarii Ruch pełzakowaty (nibynóżki) np.: ameba-przepływ cytoplazmy w wypustkach błony Wici , rzęski , faliste błonki np.: euglena -wić, trąbik, pantofelek, - rzęski, świdrowiec (błonka falująca i wić- ruch we krwi) 6. Podział ze względu na oddychanie - tlenowe (większość) Beztlenowe (niektóre formy pasożytnicze) 7. Podział ze względu na szkodliwość dla człowieka: Nieszkodliwe chorobotwórcze: Ameba- czerwonka pełzakowata Świdrowiec gambijski Rzęsistek pochwowy Zarodziec malarii Toxoplazma gondi Lamblia jelitowa

6 Protisty zwierzęce: PIERWOTNIAKI-jednokomórkowe -cudzożywne -niektóre posiadają mitochondria -otoczone błoną o różnej grubości: cienka u ameby, gruba i rozbudowana u pantofelka -nie posiadają ściany komórkowej, -niektóre mogą tworzyć na zewnątrz komórki pancerzyki utworzone z krzemionki, czy węglanu wapnia -większość ma zdolność do aktywnego ruchu poprzez wici, rzęski, błonki faliste, nibynóżki -wchłaniają drobinki z otoczenia poprzez powierzchnię ciała lub pinocytozę, lub są drapieżnikami i fagocytują inne pierwotniaki, czy bakterie -zawierają jedno lub więcej jąder -rozmnażają się bezpłciowo przez podział, dwujądrowe mogą prowadzić procesy płciowe- TYPY -wiciowce , w tym bruzdnice (zarówno wić jak i rzęski sa wypustkami cytoplazmy) -otwornice i promienice -sporowce bez organelli ruchu

7 (Płytka) Przedstawiciel: PANTOFELEK (paramecium) -przedstawiciel orzęsków 0,1 mm -jednokomórkowy -porusza się za pomocą rzęsek -w zagłębieniu okołogębowym zagęszcza pokarm i przekazuje do wodniczki pokarmowej (trawienie) -wodniczki tętniące regulująca gospodarkę wodną, usuwająca nadmiar wody wraz ze zbędnymi produktami przemiany materii -oddycha tlenowo -rozmnaża bezpłciowo przez podział poprzeczny -wykazuje procesy płciowe -reaguje na zmiany środowiska np.: zasolenie, zakwaszenie -posiada 2 jadra: Makronukleus: aktywna kopia genów Mikronukleus: nieaktywna kopia informacji genetycznej słuzy do procesów płciowych

8 Pantofelek proces płciowy:Podział bezpłciowy poprzeczny pantofelka Tylko rekombinacja materiału Genetycznego bez zwiększenia ilości osobników Rozmnażanie płciowe-Przemiana faz jądrowych: mogą występować zarówno osobniki o pojedynczej jak i podwójnej ilości materiału genetycznego, prowadza do zwiększenia liczby osobników o zrekombinowanym materiale genetycznym 1n: -ameba -zarodziec malarii 2n: -pantofelek

9 Przedstawiciel AMEBA (płytka) PEŁZAK1 jadro ruch pełzakowaty za pomocą przepływu cytoplazmy do uwypukleń błony komórkowej -żywi się bakteriami i innymi pierwotniakami Film:”Amoeba eats two paramecia (Amoeba's lunch)” oraz „Amoeba biology” -

10 Inne typy pierwotniakówpromienice otwornice

11 PROMIENIONÓŻKI-promienice RADIOLARIEPROMIENIONÓŻKI-promienice RADIOLARIE. Od kulistego ciała promieniście rozchodzą się nibynóżki usztywnione w środku igłami krzemionkowymi. Jądro i część cytoplazmy zamknięte jest w pancerzyku. Niektóre gatunki tworzą kolonie wiedoczne gołym okiem dzieki połączeniu tysięcy osobników. OTWORNICE -FORAMNIFERA są to morskie pierwotniaki przydenne i planktonowe. ciała ich okrywają wapienne skorupki z licznymi otworkami, przez które wysuwają się cienkie, nitkowate nibynóżki

12 Pierwotniaki chorobotwórcze:-zarodziec malarii przenoszony przez komara widliszka niszczy krwinki czerwone, uszkadza tez kom watroby i sledziony, przechodzi przemianę pokoleń -rzęsistek pochwowy częsta przyczyna stanów zapalnych dróg rodnych i moczowych, zarażamy się drogą płciową -świdrowiec gambijski przenoszony przez muchę tse-tse wywołuje śpiączkę afrykańską lokując się w mózgu i płynie mózgowo rdzeniowym -ameba w jelicie cienkim wywołuje czerwonkę pełzakowatą: gorączka, krwista biegunka, zakażenie droga pokarmową -toxoplazma gondi, bezwiciowy przenoszony przez kotowate wywołuje toxoplazmozę, szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży -lamblia jeliowa wywołuje lambliozę, w jelicie cienkim i drogach żółciowych,biegunki, bóle brzucha. zakażona woda, Zarodnikowce, sporowce :jednokomórkowe organizmy pasożytnicze, nie posiadające organelli ruchu ani też wodniczek tętniących. Wytwarzają formy przetrwalnikowe zwane sporami, zakażające kolejnych żywicieli. Przechodzą skomplikowane cykle rozwojowe. Najbardziej znane to zarodziec malarii (wywołujący malarię), toksoplazma (wywołująca toksoplazmozę),

13

14 Znaczenie pierwotniaków:w przyrodzie: -Niektóre z wiciowców żyją w symbiozie z termitami (mieszkają u nich i trawią drewno, które zjadają termity). -Z kolei pierwotniaki orzęsków, zamieszkujące układ pokarmowy bydła, umożliwiają przyswojenie błonnika z pokarmów roślinnych spożywanych przez krowy czy owce. Takie pierwotniaki nazywamy symbiontami. -Użyźniają glebę uczestnicząc w tworzeniu próchnicy. -Stanowią pokarm dla innych zwierząt (wchodzą np. w skład zooplanktonu). -Tworzą pokłady skał wapiennych na dnie zbiorników wodnych. -Są też tzw. skamieniałościami przewodnimi, na podstawie których ocenia się wiek osadów. -Niszczą organizmy chorobotwórcze w przewodzie pokarmowym kręgowców. -Pasożytują na roślinach i zwierzętach, powodując ich zgon. -Niektóre pierwotniaki są pasożytami wywołującymi groźne choroby: śpiączkę afrykańską (wywołuje ją trypanosoma gambiense), malarię, czerwonkę pełzakowatą, owrzodzenie jelita grubego. B) w życiu człowieka: -Ich obecność jest wskaźnikiem do określania czystości wód. -Są organizmami wykorzystywanymi przy biologicznym oczyszczaniu ścieków. -Pasożytują na zwierzętach i roślinach, zabijając ich całe grupy oraz przenosząc groźne choroby zakaźne na ludzi, takie jak toksoplazmoza (przenoszona przez kontakt z odchodami kocimi).

15 -organizmy samożywne lub miksotroficzne (euglena)Zawierają chlorofil, oraz barwniki karotenoidowe: karoten (czerwono-pomarańczowy), ksantofil (żółty), fukoksantynę (brązowy) -gromadzą substancje zapasowe gł. skrobię i paramylon w pirenoidach -jedno lub wielokomórkowe plechowe (np.:morszczyn) -jednojądrowe -niektóre posiadają zdolność ruchu przez wici, inne dryfują lub przymocowują się do podłoża -główni producenci materii org.środowiska wodnego -organizm pionierski środowiska wodnego mało odporne na wysychanie -niektóre mogą wytwarzać toksyny odpowiedzialne za śnięcie ryb -celulozowa ściana komórkowa LUB JEJ BRAK (euglena) okrzemki bruzdnice

16 Jednokomórkowy przedstawiciel:Euglena zielona: KLEJNOTKA -komórka okryta błona komórkową (brak sciany komórkowej) -jadro komórkowe okryte błoną -chloroplasty -zdolność tworzenia materiałów zapasowych, jako produktów fotosyntezy -wodniczki tętniące -zmiennożywna -miksotrof -plamka czerwona powoduje, że organizm podąża w kierunku światła -

17 Brunatnice np.: Morszczyn (płytka)Plecha to wielokomórkowe, słabo zróżnicowane ciało, w którym nie ma tkanek i organów, takich jak korzenie, łodygi czy liście. Posiadają plechę tkankowa a w budowie wyróżniamy część: -liściokształtną - łodygokształtną -chwytniki -Głównie organizmy osiadłe np. morszczyn, listownica -Brązowe, ciemnooliwkowe (fukoksantyna) maskuje obecny również chlorofil -wrażliwe na zanieczyszczenie , stad w Bałtyku jest ich coraz mniej Zawiera pęcherze powietrzne ułatwiające unoszenie się w wodzie Dlaczego? Czego nie maja brunatnice?...

18

19 Rozmnażanie bezpłciowe:- u form jednokomórkowych podział komórki . U wielokomórkowych fragmentacja plechy i rozmnóżki Wytwarzanie zarodników (spor), często posiadających wici. Zarodniki są HAPLOIDALNE 1n

20 Rozmnażanie płciowe: -gamety powstają w jednokomórkowych gametangiach. W jednych powstaną plemniki (plemnie) w innych komórki jajowe (lęgnie). Po ich połączeniu się dochodzi do zapłodnienia i rozwija się nowy wielokomórkowy osobnik. Nie mówimy tu o przemianie faz jądrowych, lecz o przemianie pokoleń: następowanie po sobie pokolenia gametofitu (1n) rozmnazajacego się płciowo i pokolenia (2n) sporofitu rozmnażającego się bezpłciowo poprzez zarodniki Np.: listownica z dominującym sporofitem 2n 2n 1n Sporofit-pokolenie rozmnażające się bezpłciowo (wytwarzając spory-zarodniki

21

22

23 -heterotroficzne (saprobionty lub pasożyty), odżywiaja się resztkami organicznymi po których pełznie-jedno lub wielokomórkowe -komórczaki-komórki wielojądrowej strzępki, ich ciało nazywa się śluźnią (osiąga nawet 30 cm) -amebopodobne, pełzają po wilgotnej ściółce i pniach drzew pochłaniając bakterie i inne pierwotniaki, rozkładającą się materię organiczną -liczne nie posiadają ściany komórkowej, a te które ją maja zawierają celulozę (nie chitynę jak u grzybów) dlatego wyrzucono je z królestwa grzybów -rozmnażają się za pomocą otoczonych celulozową ścianką zarodników (powstających w zarodniach) , która umożliwi przetrwanie w warunkach suszy -najczęściej tworzą żółte czasem różowe naloty na ściółce czy korze drzew Plecha grzybów to grzybnia zbudowana z licznych , splecionych strzępek, które mają postać nitkowatych rurek wypełnionych cytoplazmą. Powstały ze zlanych komórek.

24 Znaczenie roślinopodobnych :-producenci materii organicznej -producenci tlenu (większość tlenu pochodzi z wód , nie z lądowych roślin zielonych) -obieg pierwiastków w przyrodzie wraz z grzybopodobnymi -pokarm innych zwierzat -tworzą siedliska dla innych zwierząt wodnych (duże glony) : kryjówka, miejsce tarła -duże plechowce jako nawóz, dodatek do pasz -bruzdnice powodują zakwit wód i niedotlenienie zbiorników wodnych -brunatnice wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, spożywczym, sztucznego jedwabiu

25

26

27 ŚLUZOWCE

28

29