1 PRZECIWPOŻAROWE ZAOPATRZENIE w WODĘ

2 Literatura: Rozporządzenie z dn. 24 lipca 2009r. W sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych Polska Norma PN – B Przeciwpożarowe Zaopatrzenie Wodne – Zasady obliczania zapotrzebowania na wodę do celów przeciwpożarowych do zewnętrznego gaszenia pożaru

3 Polska Norma PN - 70/B Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru Polska Norma PN–67/B Przeciwpożarowe Zbiorniki Wodne Polska Norma PN-92 B-02868/01 Symbole graficzne stosowane na planach ochrony przeciwpożarowej

4 Polska Norma PN-92 N-01256/01 Znaki bezpieczeństwa – Ochrona przeciwpożarowaPolska Norma PN-92 N-01256/02 Znaki bezpieczeństwa – Ewakuacja Polska Norma PN-B Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa

5 Rozporządzenie Ministra spraw Wewnętrznych i Administracji z dnRozporządzenie Ministra spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 7 czerwca 2010r. W sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów Polska Norma PN-EN Hydranty wewnętrzne z wężem półsztywnym Polska Norma PN-EN Hydranty wewnętrzne z wężem płasko składanym

6 Polska Norma PN-B-02861 Suche PionyPolska Norma PN-B Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa Polska Norma PN-EN Konserwacja hydrantów wewnętrznych z wężem półsztywnym i hydrantów wewnętrznych z wężem płasko składanym

7 Polska Norma PN-82 B-02857 Przeciwpożarowe zbiorniki wodneJ. Chudzicki, S. Sosnowski. Instalacje Wodociągowe – projektowanie, wykonanie, eksploatacja. Wyd. Seidel-Przywecki, 2009 r. S. Denczew, A. Królikowski. Podstawy nowoczesnej eksploatacji układów wodociągowych i kanalizacyjnych. Arkady E. Osuch-Pajdzińska, M. Roman. Sieci i obiekty wodociągowe. Wyd. Politechnika Warszawska, 2008 r. E. Osuch-Pajdzińska, M. Kwietniewski, W. Olszewski. Projektowanie elementów systemu zaopatrzenia w wodę. Wyd. Politechnika Warszawska, 2009 r. W. Petrozolin. Projektowanie sieci wodociągowych. Wyd. Arkady 1967 r.

8 Przykładowe tematy: Zabezpieczenie ppoż wybranego zakładu pracyŹródła wody do celów ppoż w rejonie działania wybranej jednostki rat-gaś. Opis wybranej akcji z wykorzystaniem wody do celów gaśniczych Opis sieci wodociągowej wybranego obszaru Opis instalacji wodociągowej w wybranym obiekcie Zabezpieczenie wody do celów gaśniczych w wybranych zbiornikach przeciwpożarowych

9 ZLICZANIE WODY DO ZEWNĘTRZNEGO GASZENIA DLA RÓŻNYCH OBIEKTÓW

10 Woda do zewnętrznego gaszenia [ q zew][l/s] Jest to woda do gaszenia pożarów oraz osłony obiektów zagrożonych przerzutem ognia, która może być czerpana z wodociągów, naturalnych lub sztucznych zbiorników wodnych, z cieków wodnych lub innych źródeł wody za pomocą pomp lub innego sprzętu straży pożarnych.

11 Zapas wody [V][m3] Jest to ilość wody uwarunkowana zapotrzebowaniem oraz względnym czasem trwania pożaru. Zapotrzebowanie [q][l/s] Jest to ilość wody niezbędna do skutecznego przeprowadzenia akcji ratowniczo - gaśniczej

12 Względny czas trwania pożaru [т] –tau [h] Jest to czas swobodnego wypalania materiałów palnych uwarunkowany ich ilością, bez procesu gaszenia. Ustala się go na podstawie gęstości obciążenia ogniowego Qd

13 Gęstość obciążenia ogniowego [MJ/m2] Energia cieplna, wyrażona w megadżulach, która może powstać przy spaleniu materiałów palnych znajdujących się w pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku materiałów stałych przypadająca na jednostkę powierzchni tego obiektu, wyrażona w metrach kwadratowych.

14 Strefa pożarowa Wydzielona w budynku przestrzeń zabezpieczona elementami oddzielenia przeciwpożarowego uniemożliwiającymi przeniesienie się pożaru, w określonym czasie, na zewnątrz niej lub do jej wnętrza.

15 Rodzaje obiektów wymagających zapewnienia przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę do zewnętrznego gaszenia Jednostki osadnicze o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 osób, niestanowiące zabudowy kolonijnej, a także znajdujące się w ich granicach budynki użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz obiekty budowlane produkcyjne i magazynowe

16 Budynki użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz obiekty budowlane produkcyjne i magazynowe, znajdujące się poza granicami jednostek osadniczych , o kubaturze przekraczającej 2500 m3 lub o powierzchni przekraczającej 500 m2, z wyjątkiem stacji paliw płynnych ze zbiornikami o łącznej pojemności do 200 m3 i stacji gazu płynnego

17 Obiekty budowlane niebędące budynkami, przeznaczone na potrzeby użyteczności publicznej lub do zamieszkania zbiorowego, w których znajduje się strefa pożarowa o powierzchni przekraczającej 1000 m2 lub przeznaczona do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób Obiekty budowlane gospodarki rolnej o powierzchni strefy pożarowej przekraczającej 1000 m2.

18 Woda do celów przeciwpożarowych dla pozostałych obiektów jest zapewniana w ramach ilości wody przewidywanych dla jednostek osadniczych, nie mniejszej niż 10 l/s., z wyjątkiem jednostki osadniczej o liczbie mieszkańców do 2000 – wtedy wymagana ilość wody do celów przeciwpożarowych wynosi co najmniej 5 l/s.

19 Woda do celów przeciwpożarowych powinna być zapewniona z sieci wodociągowej.

20 Wymagana ilość wody do celów przeciwpożarowych może być określona odrębnie dla dzielnicy i osiedla w jednostce osadniczej pod warunkiem odzielenia ich od innych dzielnic i osiedli pasami niezabudowanego terenu o szerokości co najmniej 100m (można posadzić tam drzewa liściaste lub mieszane)

21 Uzupełniające żródła wodyStudnia o wydajności nie mniejszej niż 10 l/s Punkt czerpania wody przy naturalnym lub sztucznym zbiorniku wodnym o pojemności zapewniającej odpowiedni zapas wody albo na cieku wodnym o stałym przepływie wody nie mniejszym niż 20 l/s przy najniższym stanie wód Przeciwpożarowy zbiornik wodny

22 Studnia i punkt czerpania wody powinno umożliwiać pobieranie wody z głębokości nie większej niż 4m. (między lustrem wody, a poziomem stanowiska czerpania wody) Ponadto powinny być wyposażone w urządzenie umożliwiające pobór wody, zabezpieczone przed zamuleniem i zamarzaniem (np. studzienka ssawna) oraz powinno być przygotowane stanowisko czerpania wody wraz z dojazdem.

23 Uzupełniające źródło wody wykonuje się w odległości nie większej niż 250 m od skrajnej zabudowy jednostki osadniczej lub chronionego obiektu budowlanego.

24 Ilość wody do zewnętrznego gaszenia dla jednostek osadniczychq zew=f(M) M – ilość mieszkańców

25 Liczba mieszkańców jednostki osadniczejWydajność wodociągu [l/s] Równoważny zapas wody w zbiorniku [m3] Do 2 000 5 50 2 001 – 5 000 10 100 5 001 – 15 150 – 20 200 – 40 400 Ponad 60 600

26 Przykład: Liczba mieszkańców 17 tysPrzykład: Liczba mieszkańców 17 tys. Wydajność wodociągu 15 l/s Jaki potrzebujemy zapas wody przy założeniu wybudowania zbiornika? 20 l/s (z tabeli) – 15 l/s (wydajność wodociągu) = 5 l/s 5 l/s = 50 m3 (przelicznik)

27 Ilość wody do zewnętrznego gaszenia dla obiektów budowlanych produkcyjnych i magazynowychq zew=f(F;Qd) F – powierzchnia strefy pożarowej [m2] Qd – gęstość obciążenia ogniowego [MJ/m2]

28 Powierzchnia strefy pożarowej [m2]Wymagana ilość wody do celów przeciwpożarowych dla obiektów budowlanych produkcyjnych i magazynowych służąca do zewnętrznego gaszenia Powierzchnia strefy pożarowej [m2] Do 500 Pow. 5000 Gęstość obciążenia ogniowego [MJ/m2] Do 200 10 15 20 30 40 50 Pow. 4000 60 Podane wartości w tabeli – WYDAJNOŚĆ WODOCIĄGU [l/s] *(dla garaży nie więcej niż 20 l/s)

29 Obliczanie gęstości obciążenia ogniowegoQd = Σ (Qc * G) / F Qc – ciepło spalania poszczególnych materiałów [MJ/kg] G – masa poszczególnych materiałów [kg] F – powierzchnia rzutu poziomego pomieszczenia, strefy pożarowej lub składowiska [m2]

30 Przykład Dane: Powierzchnia strefy pożarowej – 2100 m2 (Ławki, worki z ubraniami wełnianymi, rolki linoleum, opony samochodowe) Drewno suche – 200 kg – 18 MJ/kg Wełna oczyszczona – 150 kg – 21 MJ/kg Linoleum – 300 kg – 21 MJ/kg Opony – 100 kg – 32 MJ/kg Qd = (18*200)+(21*150)+(21*300)+(32*100)/2100= =7,7 MJ/m2

31 2 przykłady do przećwiczenia

32 Wzór na gęstość obciążenia ogniowego dla strefy pożarowej składającej się z wielu pomieszczeńQd = Σ (Qdi*Fi)/Σfi Qdi – gęstość obciążenia ogniowego poszczególnych pomieszczeń [MJ/m2] Fi – powierzchnia poszczególnych pomieszczeń strefy pożarowej

33 Wykonać obliczenie dla 3 powyższych pomieszczeń

34 Materiały palne nie uwzględniane przy obliczaniu gęstości obciążenia ogniowego:Zanurzone w wodzie i roztworach wodnych O zawartości wody ponad 60 %

35 Materiały palne przyjmowane do obliczeń w ilości 10 % rzeczywistej ich masyPapier w rolach o średnicy co najmniej 0,5m i długości co najmniej 1m Papier w belach o wymiarach co najmniej 0,2m x 1m x 1m Drewno okrągłe o średnicy co najmniej 0,2 m Węgiel kamienny i koks w pryzmach i zwałach o wysokości co najmniej 1m Zboże w stosach i pryzmach wysokości powyżej 1m Płyty drewnopochodne, ułożone ściśle, bez przekładek, o wymiarach stosów 1m x 1m x 1m Zboże w zasiekach i komorach wykonanych z materiałów niepalnych Mrożonki owocowo-warzywne w kartonach, workach papierowych, foliowych itp., złożone w paletach drewnianych w tym foliowanych Przetwory owocowo-warzywne w puszkach, słoikach, butelkach, na paletach drewnianych, w skrzynkach drewnianych, plastikowych, kartonach Napoje gazowane i niegazowane składowane na paletach drewnianych, skrzynkach drewnianych, plastikowych, kartonach

36 Papa smołowa i asfaltowa w rolkach Materiały palne przyjmowane do obliczeń w ilości 20 % rzeczywistej ich masy zboże, cukier, mąka, kasze itp. W workach ułożonych w stosy, warstwy itp. (nie dotyczy roślin oleistych) Papa smołowa i asfaltowa w rolkach Papier w procesach poligraficznych prasowany w ściśle ukształtowane paczki półproduktu oraz jako produkt gotowy po obróbce introligatorskiej, w pełnopaletowych ładunkach o masie ponad 400 kg.

37 Posiadając Qd i F strefy pożarowej możemy określić qzew (woda do zewnętrznego gaszenia) z tabeli

38 Zależność wartości względnego czasu trwania pożaru [h] od wartości gęstości obciążenia ogniowego [mj/m2]

39 W przypadku, kiedy gęstość obciążenia ogniowego przekracza wartość 5900 MJ/m2, należy przyjąć (niezależnie od wielkości gęstości obciążenia ogniowego), względny czas ttrwania pożaru = 8h

40 Warunki zmniejszenia ilości wody do zewnętrznego gaszeniaOdczytaną wartość qzew możemy zmniejszyć jeśli strefy pożarowe wyposażone są w stałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające.

41 qsum = q’zew + qsug ≥ qzewPrzy zastosowaniu urządzeń gaśniczych tryskaczowych, zraszaczowych i mgłowych oraz stałych działek gaśniczych – sumie ilości wody do zasilania tych urządzeń i zmniejszonej o 50% ilości wody do zewnętrznego gaszenia, z tym, że wymagana ilość wody nie powinna być mniejsza niż ilość wody do zewnętrznego gaszenia: qsum = q’zew + qsug ≥ qzew Gdzie: q’zew = 50% qzew

42 qsum = q’zew + qsug ≥ qzewPrzy zastosowaniu urządzeń gaśniczych pianowych – sumie ilości wody do zasilania tych urządzeń i zmniejszonej o 75% ilości wody do zewnętrznego gaszenia, z tym, że wymagana ilość wody nie powinna być mniejsza niż ilość wody do zewnętrznego gaszenia: qsum = q’zew + qsug ≥ qzew Gdzie: q’zew = 25% qzew

43 Przy zastosowaniu urządzeń zraszaczowych zabezpieczających – sumie ilości wody do zasilania tych urządzeń i ilości wody do zewnętrznego gaszenia: qsum = qzew + qsug

44 Bilans wodny (jaką ilością wody dysponujemy z wodociągu)wydatek wodociągu = ilość wody do celów technologicznych + ilość wody do celów sanitarno-gospodarczych + ilość wody do celów pożarowych Qw = QT + Qsg + qdysp np.: l/s l/s l/s Qw = QTmin + 15%Qsg + qdysp czyli: 53 l/s np.20 l/s ,6 l/s qdysp = Qw – (Qtmin + 15%Qsg) qdysp = 53 – (20 + 3,6) = 29,4 l/s

45 V = qn * т *3,6 [m3] qn = qsum – qdysp [l/s] Obliczanie niedoboruqsum>qdysp qn- (niedobór) qsum Przeliczenie na [m3] V = qn * т *3,6 [m3]

46 Przyjęte czasy działania stałych urządzeń gaśniczych i zabezpieczającychqtr – 0,5h lub 1,5h qst.dział – 0,5h qpian – 0,5h qzr gaś – 0,5h qzr zab. – przez т lub przez 2h (wymogi dla sieci wodociągowej) qkur - przez т lub przez 2h (wymogi dla sieci wodociągowej)

47 Metodyka obliczenia I II etc.. Nr strefy F [m2] Qd [MJ/m2] Т [h]Przedziały czasowe qzew qsug q’zew qsum qdysp qn V Vdysp Vniedoboru I II etc..

48 ZADANIA:

49 Sieci wodociągowe Woda do celów przeciwpożarowych pobierana jest z uzbrojonej sieci wodociągowej dostarczającej wodę do celów sanitarno-gospodarczych i technologicznych

50 Wymagania dla wody do celów sanitarno-gospodarczych: -nie powinna zawierać bakterii chorobotwórczych i pasożytów -powinna być klarowna, bezbarwna, bez zapachu, bez smaku -nie powinna zawierać związków trujących lub szkodliwych dla zdrowia -nie powinna zawierać nadmiernych ilości związków wapnia -powinna zawierać w odpowiedniej ilości jod, fluor, wapń

51 Najwyższe dopuszczalne stężenia w wodzie:Arsen – 0,01 mg/l Bor – 1,0 mg/l Chrom – 0,05 mg/l Cyjanki – 0,05 mg/l Fluorki – 1,5 mg/l Kadm – 0,005 mg/l Miedź – 2,0 mg/l Nikiel – 0,02 mg/l Rtęć – 0,001 mg/l Selen – 0,01 mg/l

52 Do wód przemysłowych zalicza się wody, które są bezpośrednio lub pośrednio używane do procesów technologicznych. Największą ilość wody zużywa się do chłodzenia różnych urządzeń przemysłowych. Wody przemysłowe powinny odpowiadać wymaganiom stawianym przez określony przemysł.

53 Metody uzdatniania wody1. Metody mechaniczne Kraty – zatrzymywanie grubych zawiesin Sita – zatrzymywanie drobniejszych zawiesin Osadniki – najczęściej zbiorniki o małej prędkości przepływu – następuje opad zawiesin Filtry – zatrzymują zawiesiny w porowatym złożu (wypełniają wolne przestrzenie i oblepiają w skutek adsorpcji same ziarna)

54 krata

55 osadnik

56 2. Metody fizyko-chemiczne Koagulacja – polega na zjawisku flokulacji przy użyciu koloidalnych związków chemicznych. Następuje łączenie się tych cząstek w coraz większe „kłaczki” na których absorbowane są zanieczyszczenia. Całość ma właściwość łatwego osiadania. Często stosowane koagulanty, to: siarczan glinu i siarczan żelazawy

57 Odżelazianie i odmanganianie – Najczęstszą metodą jest napowietrzanie i filtrowanie przez złoże żwirowe Zmiękczanie – polega na usuwaniu z niej jonów wapnia i magnezu (ważne w procesach technologicznych). Metody: termiczna, chemiczna, wymiany jonowej

58 Podstawowe definicje Zbiorowe zaopatrzenie w wodę – to działalność polegająca na ujmowaniu, uzdatnianiu i dostarczaniu wody, prowadzona przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne Urządzenia wodociągowe – to ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych, studnie publiczne, urządzenia do magazynowania i uzdatniania wód, sieci wodociągowe, urządzenia regulujące ciśnienie wody.

59 Sieć wodociągowa – to przewody wodociągowe wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda będąca w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego Przyłącze wodociągowe – to odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy wraz z zaworem i wodomierzem głównym.

60 Wodociąg – to zespół obiektów wyposażonych w urządzenia do ujmowania, podnoszenia, transportowania, uzdatniania, magazynowania i rozprowadzania wody do picia, celów gospodarczych i przemysłowych. Rolą wodociągów jest dostarczanie użytkownikom wody w odpowiedniej ilości i o odpowiedniej jakości.

61 Rodzaje przewodów sieci wodociągowejTranzytowe Magistralne Rozdzielcze

62 Przewody przesyłowe (tranzytowe) służą do transportowania wody na duże odległości np. kilkanaście kilometrów od stacji uzdatniania wody do pompowni wodociągowych strefowych, które tłoczą wodę do sieci wodociągowych. Mają średnice powyżej 600 mm. Mogą być grawitacyjne i tłoczne.

63 Przewody magistralne o średnicach większych niż 300 mm tłoczą wodę ze stacji uzdatniania do przewodów rozdzielczych. Przewód wodociągowy rozdzielczy (uliczny) doprowadza wodę do przyłączy wodociągowych dostarczających wodę do odbiorców. Śrrednica poniżej 250 – 300 mm

64 Pompownia wodociągowa w stacji uzdatniania Przewód magistralny 600 mm Przewód rozdzielczy 150 mm Przyłącze wodociągowe 80 mm nieruchomość

65 Schemat wodociągu 3 5 1 2 4 6 7 1 – ujęcie wody2 – pompownia I stopnia 3 – urządzenie do uzdatniania wody 4 – urządzenie do dezynfekcji wody 5 – zbiornik wody czystej 6 – pompownia II stopnia 7 – sieć wodociągowa

66 Ujęcie wody (pierwszy element wodociągu)Wyróżniamy ujęcia wód podziemnych (najczęściej tereny wiejskie – 90 % z poziomych ujęć drenażowych i ujęć studziennych – najczęściej wiercone) i powierzchniowych (miasta z cieków wodnych i wód stojących) Ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych są ogrodzone i oznakowane oraz posiadają strefę ochronną w obrębie której nie można odprowadzać ścieków i innych zanieczyszczeń.

67 StaCJE UZDATNIANIA To zbiór obiektów i urządzeń służących do oczyszczania wody. Stosowane są układy jednostopniowego pompowania i układy dwustopniowe (pompy ze zmiennymi obrotami dostosowujące wydatki) Stacje uzdatniania są w pełni zautomatyzowane.

68 Pompownie wodociągoweSą to obiekty wyposażone w urządzenia do podnoszenia wody. W pompowniach wodociągowych stosuje się najczęściej pompy wirowe odśrodkowe. Pompownie I stopnia występują zazwyczaj na terenie ujęć wód podziemnych. Pompownie II stopnia są na stacji uzdatniania wody i tłoczą wodę do sieci wodociągowej. Pompownie III stopnia są na sieci wodociągowej (tzw. Pompownie sieciowe)

69 ilość pomp roboczych I kategoria II kategoria III kategoria 1 2 2-3 4-6 7-9 3 > 9 4 Minimalna liczba pomp rezerwowych w zależności od ilości pomp roboczych i kategorii niezawodności

70 Zbiorniki wodociągowecele: Wyrównywanie rozbiorów wody Zapewnienie odpowiedniego czasu kontaktu wody ze środkiem dezynfekującym Wyrównywanie ciśnienia wody Magazynowanie zapasu wody na wypadek awarii zasilania zbiornika i na cele przeciwpożarowe

71 Rodzaje zbiorników Ze względu na rodzaj gromadzonej wodyUjęciowe do gromadzenia wody surowej Technologiczne do gromadzenia wody uzdatnionej Ze względu na rodzaj gromadzonej wody Terenowe (podziemne,nadziemne, częściowo zagłębione) wieżowe Ze względu na rodzaj posadowienia Początkowe centralne końcowe Ze względu na usytuowanie w systemie zaopatrzenia w wodę Przepływowe nieprzepływowe Ze względu na warunki hydrauliczne Małe - mniej niż 150m3 Średnie 150 – 500 m3 Duże powyżej 500 m3 Ze względu na pojemność Prostopadłościenne, walcowate, kuliste, stożkowe, Ze względu na kształt Żelbetowe, betonowe, stalowe, z tworzyw sztucznych Ze względu na materiał Jednokomorowe wielokomorowe Ze względu na liczbę komór

72 Zbiorniki wieżowe – poza magazynowaniem wody wyrównują ciśnienie w sieci wodociągowej Zbiorniki ujęciowe – służą do magazynowania wody ujmowanej z powierzchni lub gruntu Zbiorniki technologiczne stacyjne – to zbiorniki zapasowo- wyrównawcze gromadzące wodę uzdatnioną przed wtłoczeniem jej do sieci Zbiorniki sieciowe – współpracują z siecią wodociągową rozdzielczą oraz pompownią lub zasilaniem grawitacyjnym

73 Zbiornik początkowy – zlokalizowany jest pomiędzy stacją uzdatniania wody a rozdzielczą siecią wodociągową. Najczęściej są to konstrukcje żelbetowe, terenowe o pojemności od kilkudziesięciu do kilkudziesięciu tysięcy m3. Głębokość użytkowa wody waha się od 3m do 10 m. posiadają minimum 0,3 m przestrzeni wentylacyjnej pod stropem. Nie mogą powstawać martwe przestrzenie z zastoiskami. Ponadto nie może na wodę padać światło słoneczne.

74 Zbiorniki centralne (przepływowe) – najlepiej budować w rejonie największego zapotrzebowania na wodę (terenowe górne – tańsze, ale wymagają odpowiedniego terenu, lub wieżowe). Zbiorniki wieżowe są droższe 3-6 razy. Najniższe położenie zwierciadła wody użytkowej w zbiorniku powinno gwarantować ciśnienie 0,06 – 0,1 MPa w najwyżej położonych punktach poboru wody podczas maksymalnego jej rozbioru.

75 Głębokość wody w zbiorniku wieżowym powinna wynosić 5-7mGłębokość wody w zbiorniku wieżowym powinna wynosić 5-7m. Pojemności od kilkudziesięciu do kilkuset m3. Usytuowanie wieży powinno uwzględniać nośność gruntu pod fundamentem. W warunkach kiedy nie trzeba magazynować wody, a tylko ustalać jej ciśnienie w sieci, buduje się wieże ciśnień i urządzenia hydroforowe.

76 Zbiorniki końcowe – montowane kiedy na końcu obszaru zasilania znajduje się wzgórze o odpowiedniej wysokości. W okresach małego rozbioru jest napełniany wodą, którą uwalnia do sieci w czasie większego zapotrzebowania na wodę prze sieć wodociągową.

77 Konstrukcje i wyposażenie zbiorników wodociągowychNa konstrukcję i kształt zbiorników ma parcie ziemi i wody na jego ściany. Najczęstsze są monolityczne konstrukcje żelbetowe. Ponadto stosuje się zbiorniki z betonu, cegły i kamienia.

78 Szczelność – to warunek zapobiegający zarówno wyciekom wody ze zbiornika (stratom), jak również przedostaniem się wód deszczowych i gruntowych.

79 Metody uszczelniania:Grubsze ściany Beton ze środkami wodoszczelnymi Tynk wodoszczelny Pokrycie od zewnątrz dwukrotnie położoną warstwą bitumiczną Izolacja ścianką np. z cegły klinkierowej (przy wysokich stanach wód gruntowych)

80 Izolacyjność cieplna – chroni wodę w zbiorniku przed zamarzaniem lub ociepleniem. Stosuje się obsypkę ziemną (1m – nad stropem płaskiego zbiornika, do 0,7m w zbiornikach o pojemności większej niż 1000m3) Z reguły powinna być grubsza w zbiornikach koncowych niż przepływowych.

81 Izolacja termiczna zbiorników wieżowych powinna być szczególnie poprawnie wykonana. Stosuje się obudowę zbiornika lub bezpośrednio zakłada się na ścianę izolację.

82 Wyposażenie komory zbiornikaPo przeciwnej stronie wlotu rurociągu odpływowego dopływowy (czerpalny) – położony na dnie zbiornika, nad studzienką spustową odpływowy Umożliwiający grawitacyjne spuszczenie całej wody ze zbiornika spustowy Odprowadza wodę w razie przepełnienia się zbiornika przelewowy

83 Wywietrzniki (przewody wentylacyjne) – znajdują się w stropieWywietrzniki (przewody wentylacyjne) – znajdują się w stropie. Pozwalają utrzymywać ciśnienie atmosferyczne w zbiorniku i wymianę powietrza. Mogą być rurowe lub kominowe. Zaopatrzone w gęstą siatkę i kołpak. Wyprowadzone są ponad nasyp ziemny nad stropem 0,8-1,5 m.

84 Urządzenia pomiarowe – mierzy się ilość dopływającej i odpływającej wody oraz położenie zwierciadła wody. Znajdują się również zawory czerpalne do pobierania próbek wody do celów badań bakteriologicznych.

85 Eksploatacja zbiorników wodociągowychKontrola jakości wody Kontrola pomiaru wody w zbiornikach Kontrola stanu zbiornika i jego elementów Stała konserwacja i utrzymanie zbiornika w stanie pełnej sprawności

86 Pomiar poziomu wody w zbiorniku odbywa się stale lub kilka razy w ciągu doby. Informacja przekazywana jest do centralnej dyspozytorni. Kontrola sanitarna wody nie powinna być rzadsza niż raz w tygodniu. Przegląd okresowy następuje po opróżnieniu zbiornika z wody.

87 Systemy sieci wodociągowychSYSTEM OBWODOWY (obiegowy, zamknięty, pierścieniowy) Sieć pierścieniowa charakteryzuje się układem przewodów o formie zamkniętych figur geometrycznych. Do każdego punktu sieci dopływa woda z co najmniej dwóch kierunków.

88 Zalety systemu obwodowego:Duża niezawodność eksploatacji Możliwość dołączania dodatkowego źródła zasilania w wodę Równomierny rozkład ciśnienia w przewodach Wady: - Wyższe koszty wykonania i eksploatacji (większe średnice głównych przewodów i większa ich ilość)

89 SYSTEM ROZGAŁĘŹNY (promienisty, końcowy)Sieć tworzy gałęzie umożliwiające jednokierunkowy przepływ wody (od magistrali do przewodów rozdzielczych, a następnie do podłączeń domowych). Wraz z kierunkiem przepływu zmniejszają się średnice rurociągów.

90 Zalety systemu rozgałęźnego:Przejrzysty układ prowadzonych przewodów Mniejszy koszt budowy i eksploatacji Wady: System bardziej zawodny w eksploatacji

91 SYSTEM MIESZANY Połączenie sieci pierścieniowej i promienistej. Jest najczęściej stosowane. Dąży się do objęcia pierścieniem jak największego obszaru jednostki osadniczej, zasilając pojedynczymi odcinkami przewodów najdalsze rejony tego obszaru

92 Podział ze względu na przeznaczenie sieci:monofunkcyjny wielofunkcyjny

93 Wodociąg grawitacyjnyPodział ze względu na sposób zasilania: Dostarczanie z wieży ciśnień Wodociąg grawitacyjny Woda dostarczana bezpośrednio do odbiorcy Pompowy zwykły Woda dostarczana za pośrednictwem hydroforu Pompowo - hydroforowy

94 lokalny grupowy Zasila jeden obiekt Zasila kilka obiektówPodział ze względu na zasięg dzialania: Zasila jeden obiekt lokalny Zasila kilka obiektów grupowy

95 Podział ze względu na ciśnienie:niskociśnieniowe Wysokociśnieniowe stałe Wysokociśnieniowe czasowego działania

96 Armatura wodociągowa regulacyjna Ochronna pomiarowa czerpalna

97 Dla straży pożarnej i służb komunalnychArmatura czerpalna hydranty Zawory hydrantowe Dla straży pożarnej i służb komunalnych Baterie czerpalne Zawory czerpalne Zdroje uliczne Dla mieszkańców

98 Hydrant nadziemny i podziemny

99 Zawór hydrantowy i zdrój uliczny

100 Ciśnienie Przepływ Zawory redukcyjne Zawory sterujące Zawory zaporoweArmatura Regulacyjna Zawory redukcyjne Zawory sterujące Ciśnienie Zawory zaporowe Zasuwy odcinające przepustnice Przepływ

101 Armatura ochronna Zawory zwrotne odpowietrzniki odwodnieniaPrzed niepożądanym przepływem odpowietrzniki odwodnienia Zawory napowietrzające Przed niepożądanym podciśnieniem, napowietrzeniem, nawodnieniem Zawory antykontaminacyjne osadniki Przed wtórnym zanieczyszczeniem Zawory przeciwuderzeniowe kompensatory Przed wzrostem naprężeń

102 Zawór przeciwskażeniowy i zawór zwrotny

103 Ciśnienie Przepływ lub objętość Ciśnieniomierze PrzepływomierzeArmatura pomiarowa Ciśnieniomierze Ciśnienie Przepływomierze wodomierze Przepływ lub objętość

104 Uzbrojenie sieci wodociągowychZasuwy – montuje się je na punktach rozgałęzień i na dłuższych odcinkach magistralnych. Mogą być montowane na przewodach w ziemi lub w studzienkach. Zasuwy wbudowane w przewody podziemne muszą mieć obudowę wyprowadzoną na powierzchnię gruntu.

105 Zawory zwrotne – montowane w miejscach, gdzie trzeba zapewnić jednokierunkowy przepływ wody w przewodzie. Najczęściej montowane są w pompowniach na przewodach tłocznych. Zasuwy odwadniające – umożliwiają opróżnianie przewodów z wody. Są montowane w najniższych punktach przewodów

106 Hydranty pożarowe – przeznaczone przede wszystkim do pobierania wody do celów gaszenia pożarów. Montuje się je na przewodach rozdzielczych. Występują hydranty podziemne i nadziemne. Podziemne montuje się w skrzynkach żeliwnych.

107 Zawór czerpalny – służy do pobierania jednego rodzaju wody (ciepła lub zimna) Bateria czerpalna – umożliwia pobieranie wody ciepłej, zimnej lub zmieszanej

108 Odpowietrzniki – umieszcza się w najwyższych punktach przewodów magistralnych o średnicach powyżej 250 mm. W sieciach o średnicach mniejszych niż 300 mm, rolę odpowietrzników spełniają hydranty pożarowe i zdroje uliczne

109 Kompenstory – elementy w postaci nasówek dylatacyjnych, które stosuje się w określonych odstępach w wodociągowych przewodach stalowych oraz rurociągach odsłoniętych np. pod mostami. Niwelują nadmierne naprężenia np. wskutek zmian termicznych.

110 Zawory bezpieczeństwa – z których część spełnia rolę urządzeń przeciwuderzeniowych. Zabezpieczają przed skutkami uderzeń hydraulicznych i nadmiernemu wzrostowi ciśnienia. Stosuje się je przy pompach na początku przewodu tłocznego i przy zbiornikach hydroforowych. Stosuje się zawory sprężynowe i dźwigniowe

111 Reduktory ciśnień – zwane również zaworami redukcyjnymi umieszcza się np. w punktach sieci pomiędzy strefa wysokiego i niskiego ciśnienia. Działanie polega na wytworzeniu dodatkowego oporu dla przepływu wody za pomocą grzybka połączonego ze sprężystą przeponą. Przy wzroście ciśnienia – przepona powoduje przymknięcie grzybka i odwrotnie.

112 Ogólne zasady projektowania Przewodów wodociągowychStosowane materiały do budowy przewodów wodociągowych: żeliwo, żeliwo z powłoką cementową, stal, PCV, polietylen Maksymalne zagłębienie przewodów wodociągowych nie powinno przekraczać 2,5m, a spadki przewodów magistralnych i rozdzielczych nie powinny być mniejsze niż 1 promil.

113 Proces budowy przewodów wodociągowychWytyczenie trasy przewodów Wykonanie robót ziemnych i podsypki Ułożenie przewodów, zniwelowanie, wykonanie próby szczelności na ciśnienie 1 Mpa Inwentaryzacja, zasypanie gruntu i jego zagęszczenie Dezynfekcja przewodów Płukanie przewodów Pobór próbek do celów badań bakteriologicznych Wykonanie dokumentacji powykonawczej i włączenie nowo wybudowanych przewodów do istniejącej sieci

114 Zużycie wody W ostatnich latach następuje systematyczny spadek zużycia wody wodociągowej

115 Przeciętna norma zużycia wody na jednego mieszkańca w gospodarstwach domowychWyposażenie mieszkania w instalacje Litr/mieszk./dobę M3/mieszk./miesiąc Zawór czerpalny na klatce schodowej 50-60 0,9 Zlew kuchenny, WC 70-90 1,5-1,8 +łazienka i lokalne źródło ciepłej wody 80-100 2,4-3,0 +łazienka i woda dostarczana centralnie 4,2-5,4

116 Przeciętna norma zużycia wody do podlewania ogródków i uprawWyszczególnienie Jednostka odniesienia [j.o.] Litr/j.o.*doba Działka rekreacyjna m2 2,5 szklarnie 4 pieczarkarnie 5 Np. 2 szkalrnie 8x30m =480x4litry= 1920 litrów/dobę

117 Przeciętna norma zużycia wody w usługachRodzaj zakładu Jednostka odniesienia [j.o.] Litr/j.o.*doba M3/j.o.*miesiąc Żłobki dzienne dziecko 130 3,9 przychodnie 1 zatrudniony 16 0,48 Sanatoria z hydroterapią 1 łóżko 700 21 apteki 100 3,0 przedszkola 1 dziecko 40 1 Szkoła ze stołówką 1 uczeń 25 0,8 Szkoła wyższa z laboratoriami 1 student Internaty/domy studenckie 2,4 muzea 1 zwiedzający 10 0,3 kina 1 miejsce 12 0,36 teatry 15 0,45 biblioteki

118 Przeciętna norma zużycia wody w usługachRodzaj zakładu Jednostka odniesienia [j.o.] Litr/j.o.*doba M3/j.o.*miesiąc Hotele ***** 1miejsce nocleg 200 6 Hotele **** 150 4,5 Hotele *** 100 3,0 Hotele pozostałe 80 2,4 Campingi kategorii I 133 4,0 Campingi kategorii II Campingi kategorii III 66 2,0 Pływalnie kryte 1 korzystający 160 4,8 Pływalnie otwarte masowe 400 12 Hale treningowe 1 ćwiczący restauracje 1 miejsce kawiarnie 25 0,8

119 Przeciętna norma zużycia wody w usługachRodzaj zakładu Jednostka odniesienia [j.o.] Litr/j.o.*doba M3/j.o.*miesiąc sklepy 1 zatrudniony 30 0,9 Sklepy spożywcze 40 1,2 Kwiaciarnie/zoologiczne 80 2,4 Zakłady usługowe 15 0,45 Zakłady pralnicze 1kg odzieży 17 Zakłady fryzjerskie/kosmetyczne 150 4,5 Szalety publiczne 1 WC 100 3,0

120 Rozwój wyposażenia zabudowy mieszkaniowej w urządzenia wodociągowePotrzeby (litr/mieszkaniec*dzień) Stosowane rozwiązania okres Woda do picia i przygotowania potraw 20-30 Doprowadzenie wody do publicznych punktów czerpalnych Od XVI do XVIII w jw. + spłukiwanie miski ustępowej Sieć uliczna + pion z zaworem czerpalnym na klatce schodowej Od XVIII w do pocz. XX w jw. + higiena ciała Sieć uliczna + instalacje w mieszkaniach. Ciepła woda przygotowywana w łazience Od 1918 do ok. 1950 Jw Jw. + centralne przygotowanie ciepłej wody Jw Jw.. +racjonalne użytkowanie wody Jw Instalacje dualne + podnoszenie kosztów Po 2010

121 Struktura zużycia wody na cele gospodarczeŚrednie zuzycie litr/mieszk*doba % Picie i gotowanie 4 3 Mycie naczyń 12 10 Mycie ciała Prysznic/wanna 33 26 Spłukiwanie miski ustępowej 38 30 pranie 18 15 sprzatanie 8 6 Razem: 125 100

122 W rozkładzie dobowego zużycia wody następują dwa szczyty : poranny w godz – 8.00 i wieczorny w godzinach – 21.00

123 Racjonalne zużycie wodyStraty wody Przecieki wody Marnotrawstwo wody Racjonalne zużycie wody

124 Sieci wodociągowe – wymagania Przeciw pożarowezasilanie przez minimum 2 godziny: Pompownia Zbiornik wieżowy studnia

125 Sieć wodociągowa przeciwpożarowa powinna zapewniać wydajność minimum 5 litrów/s i ciśnienie w hydrancie zewnętrznym minimum 0,1 Mpa. (minimum 2 godziny)

126 Sieć wodociągowa przeciwpożarowa:Powinna być obwodowa Rozgałęzieniowa poza miastem lub gdy łączna wymagana ilość wody nie przekracza 20 l/s Dopuszcza się budowę odgałęzień z sieci obwodowej w celu zasilania hydrantów zewnętrznych

127 Gdy wymagana łączna ilość wody przekracza 30 l/s, sieć obwodową zasila się z dwóch punktów oddalonych od siebie o minimum ¼ obwodu sieci.

128 Sieć wodociągowa przeciwpożarowa o wymaganej ilości wody większej niż 20 l/s należy tak zaprojektować, aby było możliwe jednoczesne pobieranie wody z dwóch sąsiednich hydrantów zewnętrznych.

129 Według obliczeń hydraulicznychŚrednice nominalne rur stalowych przeznaczonych do zainstalowania hydrantów zewnętrznych: W sieci obwodowej DN 100 W sieci rozgałęzieniowej DN 125 W odgałęzieniach sieci obwodowej Według obliczeń hydraulicznych Przy rozbudowie lub modernizacji istniejącego wodociągu o wydajności 5 l/s w jednostce osadniczej o liczbie mieszkańców poniżej 2000 DN 80

130 Na sieci wodociągowej przeciwpożarowej stosuje się hydranty zewnętrzne nadziemne o średnicy nominalnej DN 80, a w wyjątkowych przypadkach dopuszcza się zastosowanie hydrantów podziemnych o średnicy DN 80. (np. utrudnienia w ruchu)

131 1 2 3 Hydranty nadziemne DN 100 instalowane są:W obiekcie budowlanym produkcyjnym i magazynowym o ilości wody do celów przeciwpożarowych do zewnętrznego gaszenia przekracza 30 l/s 1 W zakładach rafineryjnych W zakładach petrochemicznych 2 Na magistralnym przewodzie wodociągowym przeciwpożarowym 3

132 Hydranty zewnętrzne powinny być wyposażone w odcięcia umożliwiające odłączanie ich od sieci.

133 Do 150 m. Do 15 m. Do 75 m. Co najmniej 5 m.Hydranty umieszcza się wzdłuż dróg oraz przy ich skrzyżowaniach, w odległościach: Do 150 m. Między hydrantami Do 15 m. Od zewnętrznej krawędzi drogi Do 75 m. Najbliższego hydrantu od chronionego obiektu budowlanego Nie: (produkcyjne, magazynowe, petrochemiczne, rafineryjne) Co najmniej 5 m. Od ściany chronionego budynku

134 Minimalna wydajność hydrantu zewnętrznego, przy ciśnieniu nominalnym 0,2 Mpa (podczas poboru wody):Rodzaj hydrantu Wydajność w l/s Hydrant nadziemny DN 80 10 Hydrant nadziemny DN 100 15 Hydrant podziemny DN 80

135 Na sieciach wodociągowych o średnicy nominalnej nie mniejszej DN 250 powinny być instalowane hydranty nadziemne DN 100 lub DN 150, o wydajności nie mniejszej niż 20 l/s przy ciśnieniu 0,2 MPa

136 Na terenie jednostki osadniczej, hydranty powinny być usytuowane z głównych dróg komunikacyjnych Przy hydrancie powinno być stanowisko czerpania wody o wymiarach zapewniających swobodny dostęp do hydrantu.

137 Zakres potrzeb instalowania hydrantów określają organy PSP w ramach opiniowania projektów studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

138 Maksymalne ciśnienie hydrostatyczne w sieci wodociągowej przeciwpożarowej nie może przekraczać 1,6 Mpa Hydranty zewnętrzne powinny być co najmniej raz w roku poddawane przeglądom i konserwacji.

139 Pompownie przeciwpożarowePodstawowe źródłó energii dla pomp w pompowniach ppoż Sieć elektroenergetyczna Silnik spalinowy z zapasem paliwa na 4 godz. pracy

140 Przy zapotrzebowaniu na wodę do celów ppoż większym niż 20 l/s:Pompy należy zasilać z dwóch odrębnych źródeł energii [podstawowego i rezerwowego (agregat prądotwórczy zasilany silnikiem spalinowym o zapasie paliwa na 4 godz.) ] Pompy pracujące w pompowni w systemie ciągłego podawania wody muszą mieć co najmniej dwie pompy w tym jedną rezerwową o parametrach nie niższych od parametrów największej pracującej pompy

141 Pompy powinny zapewniać wymagane ciśnienie przy największym poborze wody w hydrantach położonych najwyżej lub najbardziej niekorzystnie.

142 Obliczanie przewodów wodociągowychSpadek linii ciśnień w promilach Średnica przewodu w mm Prędkość przepływu w m/s Przepływ w l/s

143 Zadanie 1 Przewód o długości 3,2 km i średnicy 275 mm ma doprowadzić wodę aby na natężenie na końcu wynosiło 65l/s. Znaleźć straty i prędkość przepływu.

144 Odczytujemy spadek „i” z nomogramu Maninga. i=6,5 ‰ h= i. L = 0,0065Odczytujemy spadek „i” z nomogramu Maninga. i=6,5 ‰ h= i*L = 0,0065 *3200m = 20,8 m V – odczytujemy z nomogramu lub liczymy: v=Q/F F=r 2 65/(137,5)2 =1,06 m/s

145 Zadanie 2 L= 2,5 km D= 300 mm Q= 65 l/s h=? V=?

146 Zadanie 3 h= 8m L= 4 km Q= 32 l/s D=?

147 1 prawo Kirchoffa Σq = 0 Suma przepływów w węźle = 0 2 prawo Kirchoffa Σ hstr = 0 Suma strat w oczku =0 Do obliczeń zakładamy przedział: -0,5≤hstr≤0,5

148 Poprawka Crossa: Δq = - Σh/2Σ(h/q)

149 Kolejność czynności przy obliczaniu sieci wodociągowych metodą crossaNumerujemy oczka i zaznaczamy węzły Ustalamy dopływ do sieci i rozbiory Ustalamy długości odcinka L, średnice D, kierunki przepływów i zakładamy przepływ w pierwszym przybliżeniu q. Przepływy zgodne z ruchem wskazówek zegara są z „+”, a te przeciwne do ruchu wskazówek zegara z „-” Na podstawie zalożonego przepływu - „q” oraz średnicy - „Ø” odczytujemy z nomogramu Maninga „i”

150 5. Posiadając „i” oraz „L” obliczamy „h” (h=i5. Posiadając „i” oraz „L” obliczamy „h” (h=i*L) „h” ma taki sam znak jak przepływ „q” 6. Sumujemy „h” dla wszystkich przewodów w oczku (algebraicznie). Sprawdzamy czy mieści się w przedziale +0,5 do -0,5. Jeśli nie, to: 7. Liczymy iloraz h/q (ilorazy mają zawsze znak dodatni) i sumujemy je 8. Obliczamy poprawkę Crossa o którą poprawiamy założone przepływy

151 Poprawiony przepływ „q’” wpisujemy następnie jako „q” i liczymy wszystko ponownie od pkt. 4 aż do momentu spełnienia prawa Kirchoffa. W przypadku przewodów wspólnych poprawkę z 1 oczka dodajemy do „q’” 2 oczka lecz z przeciwnym znakiem i na odwrót: poprawkę z drugiego oczka dodajemy do „q’”oczka pierwszego z przeciwnym znakiem.

152 Nr oczka Dł. Odcinka L [m] Średnica [mm] Założony przepływ q [l/s] Spadek „i” promile Straty „h” [m] h/q Poprawka Crossa Δq = - Σh/2Σ(h/q) q’

153 Systemy dostarczania wody na duże odległościZastosowanie systemu dostarczania wody na duże odległości Niewystarczające zasoby wodne na miejscu pożaru Całkowity brak wody (duże odległości – odległości, które są poza zasięgiem możliwości podawania wody przez jedną pompę)

154 Czynniki wpływające na możliwości dostarczania wody na dużą odległośćOdległość zasobów wodnych od miejsca pożaru Warunki terenowe na drodze dostarczania wody (zalesienie, ukształtowanie terenu, drogi dojazdowe, przeszkody) Liczba i rodzaj dostępnego sprzętu (pomp, węży, zbiorników, samochodów z pompami i/lub zbiornikami)

155 (transport wody w zbiornikach pojazdów pożarniczych, cystern itp.)Sposoby dostarczania wody na duże odległości PRZESYŁANIE (transport wody pod ciśnieniem za pomocą węży pożarniczych lub przewodów sztywnych – rur) DOWOŻENIE (transport wody w zbiornikach pojazdów pożarniczych, cystern itp.) System mieszany

156 Przesyłanie wody za pomocą węży polega na:Zapewnieniu odpowiedniej ilości pomp Przesyłaniu w sposób ciągły stałych ilości wody połączeniu miejsca czerpania wody z miejscem pożaru linią tłoczną

157 Przesyłanie wody za pomocą przewodówPRZETŁACZANIE PRZEPOMPOWY-WANIE System mieszany

158 PRZETŁACZANIE Jest to przesyłanie wody bezpośrednio z nasady tłocznej jednej pompy do nasady ssawnej następnej pompy.

159 Pompa zasilająca jest to pierwsza pompa licząc od punktu czerpania wody. Pompa końcowa (ostatnia) podaje wodę do rozdzielacza i następnie do linii gaśniczych.

160 Zasięg tłoczenia – Odległość na jaką można przetłaczać wodęZasięg tłoczenia – Odległość na jaką można przetłaczać wodę. W teorii jest nieograniczona. W rzeczywistości jest zdeterminowana takimi czynnikami jak trudności w budowie, dozorowaniu i organizacji pracy i nie przekracza 3 km.

161 Wydajność – jest ograniczona wydajnością pomp (odpowiada wydajności najsłabszej pompy). W przypadku używania pomp o różnej wydajności od strony stanowiska czerpania wody ustawia się pompę najbardziej wydajną i kolejno coraz słabsze.

162 M1 – motopompa zasilająca M2 – motopompa pośrednia M3 – motopompa końcowa

163 Rozstawianie motopomp zależy od:Profilu terenu Oporności hydraulicznej zastosowanych węży Wydajności i ciśnienia pomp Sposobu ułożenia węży

164 Pierwsza motopompa po zassaniu wody podaje ją do kolejnej motopompy odbierającej, pod ciśnieniem wyjściowym. Przykładowo dla motopomp M8/8 powinno wynosić 0,8 MPa.

165 Motopompa odbierająca przyjmuje wodę pod ciśnieniem zmniejszonym o wartość zużytą na pokonanie oporów przepływu i różnicy wzniesień. Ciśnienie to nazywa się ciśnieniem wejściowym. Najkorzystniejsze jest takie ustawienie motopomp, aby ciśnienie wejściowe (na linii wężowej przy nasadzie ssawnej) wynosiło 0,15 MPa (stała).

166 Na pokonanie oporów przepływu i ewentualnych różnic poziomów może być w tym przypadku (motopompa M8/8) zużyte 0,65 MPa. Różnica między ciśnieniem wyjściowym, a ciśnieniem wejściowym nosi nazwę ciśnienia dyspozycyjnego. (Hd)

167 W przypadku ustawienia pomp na jednakowym poziomie, ciśnienie dyspozycyjne będzie zużywane jedynie na pokonanie oporów występujących w linii wężowej.

168 Przepływ [l/min] 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1200 1400 1600 Strata ciśnie-nia r [Mpa] W52 0,013 0,047 0,1 0,17 0,26 0,36 O,48 0,6 - W75 0,034 0,05 0,07 0,092 0,12 0,14 0,24 0,32 0,4 Strata ciśnienia r spowodowanych oporami tarcia na każde 100 m węża wykładzinowego

169 Hd – ciśnienie dyspozycyjne r – straty ciśnienia w linii wężowej

170 Przykład 1: Jaka może być maksymalna odległość między motopompami przetłaczającymi, rozstawionymi na jednym poziomie, o wydajności nominalnej 800 l/min i ciśnieniu wyjściowym 0,8 Mpa przy zastosowaniu węży W75?

171 Hd = 0,8 – 0,15 = 0,65 Mpa r = 0,12 Mpa (z tabeli)

172 Można przyjąć, że przy przetłaczaniu 800 litrów wody na minutę na terenie płaskim, przy wykorzystaniu węży W75 i ciśnieniu wyjściowym 0,8 Mpa, odstęp między motopompami powinien wynosić ok. 0,5 km.

173 Przykład 2: Jaka może być maksymalna odległość między motopompami przetłaczającymi, rozstawionymi na jednym poziomie, o wydajności nominalnej 800 l/min i ciśnieniu wyjściowym 0,8 Mpa przy zastosowaniu węży W52?

174 Hd = 0,8 – 0,15 = 0,65 Mpa r = 0,6 Mpa (z tabeli)

175

176 Przykład 1: Jaka może być maksymalna odległość między motopompami przetłaczającymi, przy założeniu, że motopompa podająca jest ustawiona 10 m niżej od motopompy odbierającej? Wydajność nominalna motopomp to 800 l/min i ciśnienie wyjściowe 0,8 Mpa. Zastosowano węże W75

177

178 Jak wynika z analogicznych przykładów, wzniesienie terenu o 10 m spowodowało zmniejszenie maksymalnego odstępu między motopompami o 84 m. (542 – 458)

179 W praktyce ciężko ustalić różnicę poziomówW praktyce ciężko ustalić różnicę poziomów. Można to obliczyć z wykorzystaniem warstwic na mapach lub częściej określając je szacunkowo, przez porównywanie wierzchołków budynków, wzniesień i drzew.

180 zadania:

181 1. O jaką wartość zmieni się odległość pomiędzy motopompami dla trzech przypadków poprowadzenia linii wężowych. Wydajność nominalna motopomp to 800 l/min i ciśnienie wyjściowe 80 metrów słupa wody [msw]. Zastosowano węże W75

182 M1 – motopompa zasilająca M2 – motopompa końcowa ? m 120m npm

183 Dodać nowe zadania

184 Ustalanie liczby niezbędnych motopompW celu orientacyjnego ustalenia liczby potrzebnych motopomp należy posiadać dane: V – wydajność [l/min] L całk – odległość punktu czerpania wody od miejsca pożaru [m] h całk – różnica poziomów między stanowiskiem pompy zasilającej oraz pompy końcowej [m] Rodzaj węży użytych do tłoczenia wody

185 Przykład 1: Obliczyć liczbę motopomp, jeżeli V = 800 l/min, zastosowano węże W75, L całk = 3200 m., h całk = 30m.

186

187 Do uzyskanej wartości należy dodać 0,5 Mpa w celu uzyskania odpowiedniego ciśnienia na prądownicyCHd = 4,14 + 0,5 = 4,64 [MPa] Jedna motopompa nie jest w stanie podać takiego ciśnienia, więc dzielimy uzyskane całkowite potrzebne ciśnienie dyspozycyjne, przez ciśnienie dyspozycyjne pojedynczej pompy (M8/8). Liczba motopomp = 4,64 : (0,8-0,15) = 7

188 zadania:

189 Instalacje przeciwpożaroweBudynki lub ich części, stanowiące odrębne strefy pożarowe, zalicza się do następujących kategorii zagrożenia ludzi: ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób nie będących ich stałymi użytkownikami ZL II – zawierające pomieszczenia dla ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się ZL III – użyteczności publiczne, nie zakwalifikowane do ZL I i ZL II ZL IV – mieszkalne ZL V – zamieszkania zbiorowego, nie zakwalifikowane do ZL I i ZL II

190 Rodzaj zabudowy Parametry Rodzaj instalacji lub ilość wody do celów ppoż. Budynki mieszkalne do 25 m. wysokości Nie wymaga się Wysokie – pow. 25 m. Instalacja przeciwpożarowa stale nawodniona . Wydajność wodociągu powyżej 10 l/s Wysokościowe – powyżej 55 m. Wydajność wodociągu powyżej 10 l/s, zapas wody powyżej 100 m3 Obiekty użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego Kubatura do 2500 m3 lub powierzchnia całkowita do 500 m2 Wydajność wodociągu powyżej 10 l/s lub zapas wody powyżej 100 m3 Kubatura powyżej 2500 m3 lub powierzchnia powyżej 500 m2 Wydajność wodociągu powyżej 20 l/s lub zapas wody powyżej 200 m3 Budynki produkcyjne i magazynowe Gęstość obciążenia ogniowego i wielkość strefy pożarowej Wydajność wodociągu od 10 do 60 l/s

191 W budynkach stosuje się hydranty składające się z zaworu hydrantowego umieszczonego w skrzynce hydrantowej , węża pożarniczego i prądownicy wodnej. Instaluje się zawory hydrantowe o średnicy nominalnej DN 25, DN 33 i DN 52

192 Hydranty DN 25 powinny być stosowane: - Na każdej kondygnacji budynku wysokiego i wysokościowego, z wyjątkiem kondygnacji obejmującej wyłącznie strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV

193 Na każdej kondygnacji budynku wysokiego i wysokościowego :Obejmującego strefę pożarową zakwalifikowaną do ZL I, ZL II lub ZL V z wyjątkiem budynku o powierzchni wewnętrznej nie przekraczającej 200m2 W strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL III: - w budynku średnio wysokim o powierzchni powyżej 200m2 - w budynku niskim o powierzchni powyżej 1000m2

194 Hydranty o średnicy DN 33 powinny być stosowane w garażu:Jednokondygnacyjnym zamkniętym dla więcej niż 10 stanowisk postojowych wielokondygnacyjnym

195 Hydranty o średnicy DN 52 powinny być stosowane:W strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m2 i powierzchni przekraczającej 200m2 W strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego nie przekraczającej 500 MJ/m2, w której znajduje się pomieszczenie o powierzchni nie przekraczającej 100 m2 i gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 1000 MJ/m2

196 - Przy wejściu do pomieszczeń magazynowych lub technologicznych o powierzchni przekraczającej 200m2 i gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m2, usytuowanych w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V

197 Hydranty DN 25 i DN 52 powinny być umieszczone przy drogach komunikacji ogólnej, a szczególnie: - Przy wejściach do budynku i klatek schodowych na każdej kondygnacji budynku, przy czym w budynkach wysokich i wysokościowych zaleca się lokalizację zaworów hydrantowych w przedsionkach przeciwpożarowych, a dopuszcza się na klatkach schodowych

198 W przejściach i na korytarzach, w tym holach i na korytarzach poszczególnych kondygnacji budynków wysokich i wysokościowych Przy wejściach na poddasza Przy wejściach na przestrzeń otwartą lub przy wyjściach ewakuacyjnych z pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, w szczególności zagrożonych wybuchem

199 Hydranty DN 52 lub zawory hydrantowe DN 52 powinny znajdować się na każdej kondygnacji, przy czym w budynkach wysokich i wysokościowych należy stosować po dwa zawory hydrantowe DN 52 na każdym pionie na kondygnacji podziemnej i na kondygnacji położonej na wysokości powyżej 25m. oraz po jednym zaworze hydrantowym DN 52 na każdym pionie na pozostałych kondygnacjach.

200 Zawory hydrantowe powinny być instalowane na wysokości 1,35 m (+/- 0,1 m) nad podłogą. Ciśnienie wody przed zaworem hydrantowym DN 52, zainstalowanym najwyżej i najdalej od punktu zasilania nie powinno być niższe od 0,2 MPa

201 Maksymalne ciśnienie robocze w instalacji wodociągowej przeciwpożarowej nie powinno przekraczać 1,2 MPa, przy czym na zaworze hydrantowym DN 52 i zaworach odcinających hydranty o średnicy DN 52 nie powinno przekraczać 0,7 MPa

202 Minimalna intensywność wypływu wody z prądownicy dla instalacji z zaworami hydrantowymi:średnica przepływ DN 25 ≥ 1,0 l/s DN 33 ≥ 1,5 l/s DN 52 ≥ 2,5 l/s

203 Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa powinna zapewniać możliwość jednoczesnego poboru wody na jednej kondygnacji budynku lub w jednej strefie pożarowej z: 1) Jednego hydrantu wewnętrznego - w budynku niskim lub średnio wysokim, jeśli powierzchnia strefy pożarowej nie przekracza 500 m2.

204 2) Dwóch sąsiednich hydrantów wewnętrznych lub dwóch sąsiednich zaworów hydrantowych o średnicy DN 52 – w budynkach innych niż w pkt 1) i 3) oraz w budynku wysokim z jedną klatką schodową 3) Czterech sąsiednich hydrantów wewnętrznych: - w budynku wysokim i wysokościowym na kondygnacjach podziemnych i kondygnacjach położonych powyżej 25m, -w strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m2 i powierzchni większej niż 3000 m2

205 Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa powinna być zasilana z zewnętrznej sieci wodociągowej lub ze zbiorników o odpowiednim zapasie wody bezpośrednio albo za pomocą pompowni przeciwpożarowej

206 W budynkach wysokich i wysokościowych do zasilania instalacji wodociągowej przeciwpożarowej powinien być zapewniony dodatkowy zapas wody zgromadzony w jednym lub kilku zbiornikach umiejscowionych na kondygnacji podziemnej, pierwszej kondygnacji nadziemnej lub na najwyższej kondygnacji nadziemnej, o łącznej pojemności nie mniej niż 100 m3

207 Dopuszcza się zmniejszenie pojemności zbiorników do 50 m3 w przypadku budynku wysokiego i wysokościowego o wysokości do 100 m, nie zawierającego strefy pożarowej o powierzchni przekraczającej 750 m2, zakwalifikowane do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV.

208 Można stosować jeden zbiornik minimum 100m3 dla grupy budynków wysokich i wysokościowych stojących koło siebie, jeśli łączna powierzchna rzutu ich pierwszych kondygnacji nadziemnych nie przekracza 2500 m2, a zbiornik nie jest oddalony od żadnego z budynków o więcej niż 100m.

209 Dopuszcza się w budynkach wysokich ( ZL IV ) zasilanie instalacji przeciwpożarowej bezpośrednio z sieci wodociągowej o wydajności minimalnej 10 l/s

210 Przewody zasilające instalacji wodociągowej przeciwpożarowej powinny być prowadzone jako suche piony w klatkach schodowych lub przy klatkach schodowych; lub jako przewody obwodowe w budynkach jednokondygnacyjnych oraz garażach podziemnych o powierzchni strefy pożarowej przekraczającej 3000 m2.

211 W budynkach wysokich i wysokościowych o dwu lub więcej klatkach schodowych nawodnione piony powinny być połączone ze sobą na najwyższej kondygnacji przewodem o średnicy minimum DN 80

212