1 Przemoc w rodzinie Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne. Podstawy prawne oraz praktyki orzekania i kierowania osób stosujących przemoc w rodzinie Szanse zwiększenia skuteczności i efektywności działań wymiaru sprawiedliwości oraz jednostek samorządu terytorialnego „Od Województwa do Powiatów – opracowywanie, wdrażanie i realizowanie programów pomocy dla osób stosujących przemoc w rodzinie” Warszawa, dnia 8 listopada 2011 roku

2 1. Orzecznictwo W 2010 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano ogółem: 412.930 (410.269 - 2009) osób. 412.930 (410.269 - 2009) osób. Z tego wymierzono: 85.376 - kar grzywny (samoistnych) 20,6% (21 %-2009) 85.376 - kar grzywny (samoistnych) 20,6% (21 %-2009) 1.428 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 1,6 % 1.428 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 1,6 % 48.732 - kar ograniczenia wolności 11,8 % (10,7 %-2009) 48.732 - kar ograniczenia wolności 11,8 % (10,7 %-2009) 1.212 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 2,5 % 1.212 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 2,5 % 278.769 kar pozbawienia wolności 67,5 % (68,2%-2009) 278.769 - kar pozbawienia wolności 67,5 % (68,2%-2009) 241.691 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 86,6% 241.691 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 86,6%

3 Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych w Sądach Rejonowych w Polsce

4 Skazani w sądach I instancji – za wszystkie przestępstwa w latach 1999 - 2010

5 Skazani w sądach I instancji – za przestępstwo z art. 207 § 1 kk w latach 1999 – 2010

6 Orzecznictwo w zakresie art. 207 § 1 kk 1. W 2010 roku w Sądach Rejonowych w Polsce osądzono z art. 207 § 1 kk ogółem: 16.239 (17.413-2009) osób. 16.239 (17.413-2009) osób. Z tego: 13.569 - skazano; 13.569 - skazano; 432 - uniewinniono; 432 - uniewinniono; 1.304warunkowo umorzono postępowanie; 1.304 - warunkowo umorzono postępowanie; 927- umorzono postępowanie; 927- umorzono postępowanie;

7 Stosunek procentowy rodzajów orzeczeń Sądów Rejonowych w zakresie art. 207 § 1 kk

8 2. W 2010 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano z art. 207 § 1 kk ogółem: 13.569 (14.506-2009) osób. 13.569 (14.506-2009) osób. Z tego wymierzono: 193 - kar grzywny (samoistnych) 193 - kar grzywny (samoistnych) 20 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 20 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 712 - kar ograniczenia wolności 712 - kar ograniczenia wolności 45 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 45 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 12.664kar pozbawienia wolności 12.664- kar pozbawienia wolności 11.061 - z warunkowym zawieszeniem wykonania (87%). 11.061 - z warunkowym zawieszeniem wykonania (87%).

9 Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych w Sądach Rejonowych w Polsce z art. 207 § 1 kk

10 Stosunek procentowy wymiaru kary pozbawienia wolności orzekanej w Sądach Rejonowych w Polsce w 2010 roku z art. 207 § 1 kk

11 Z 11.061 skazanych z art. 207 § 1 kk na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania pod dozór kuratora oddano 7424 osoby (67%, 25.000-30.000 sprawców, 62%-2009 ). Z 11.061 skazanych z art. 207 § 1 kk na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania pod dozór kuratora oddano 7424 osoby (67%, 25.000-30.000 sprawców, 62%-2009 ). Wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem z art. 207 § 1 kk było 3.003 małoletnich oraz 11.828 kobiet. Wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem z art. 207 § 1 kk było 3.003 małoletnich oraz 11.828 kobiet. Z art. 335 § 1 kpk skazano 3.883, a z art. 387 § 1 kpk – 2.655, co łącznie stanowi 6.538 (48%, 42%, wszystkie przestępstwa – 56,31%! ). Z art. 335 § 1 kpk skazano 3.883, a z art. 387 § 1 kpk – 2.655, co łącznie stanowi 6.538 (48%, 42%, wszystkie przestępstwa – 56,31%! ).

12 2. Zmiany ustawowe – nowe podstawy do orzekania obowiązków probacyjnych a)Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – od 1.08.2010 roku) – art. 72 § 1 pkt 6a kk – nałożenie obowiązku uczestnictwa skazanego w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych bez jego zgody (art. 74 § 1 kk); b)Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii – od 2.01.2012 roku) – art. 67 § 3 kk) – nałożenie w/w obowiązku przy warunkowym umorzeniu postępowania.

13 Sądy, orzekając w 2010 roku kary pozbawienia wolności warunkowym zawieszeniem ich wykonania, sporadycznie (choć częściej niż w 2009 roku) nakładały na owych skazanych obowiązki probacyjne określone w art. 72 § 1 i § 2 kk, prowadzące m.in. do: Sądy, orzekając w 2010 roku kary pozbawienia wolności warunkowym zawieszeniem ich wykonania, sporadycznie (choć częściej niż w 2009 roku) nakładały na owych skazanych obowiązki probacyjne określone w art. 72 § 1 i § 2 kk, prowadzące m.in. do: izolowania sprawców od ofiar przestępstw, izolowania sprawców od ofiar przestępstw, leczenia odwykowego, leczenia odwykowego, terapii czy naprawienia szkody. terapii czy naprawienia szkody.

14 art. 72 § 1 pkt 6a kk – obowiązek uczestnictwa w programach korekcyjno – edukacyjnych – wobec 253 osób (145 – 2009) (109 – w I półroczu 2011 roku); art. 72 § 1 pkt 6a kk – obowiązek uczestnictwa w programach korekcyjno – edukacyjnych – wobec 253 osób (145 – 2009) (109 – w I półroczu 2011 roku); art. 72 § 1 pkt 7 kk – obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach – wobec 170 osób (90 – 2009), (233 – w I półroczu 2011 roku), art. 72 § 1 pkt 7 kk – obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach – wobec 170 osób (90 – 2009), (233 – w I półroczu 2011 roku), art. 72 § 1 pkt 7a kk – obowiązek powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób – wobec 554 osób (375 – 2009) (376 – w I półroczu 2011 roku); art. 72 § 1 pkt 7a kk – obowiązek powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób – wobec 554 osób (375 – 2009) (376 – w I półroczu 2011 roku);

15 art. 72 § 1 pkt 7a kk - powstrzymywanie się od zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób (art. 72 § 1 pkt 7a kk) – w II półroczu 2010 roku w 99 przypadkach (nowe!), - w I półroczu 2011 roku w 168 przypadkach. art. 72 § 1 pkt 7a kk - powstrzymywanie się od zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób (art. 72 § 1 pkt 7a kk) – w II półroczu 2010 roku w 99 przypadkach (nowe!), - w I półroczu 2011 roku w 168 przypadkach.

16 Liczba zastosowanych środków probacyjnych w postaci zakazu zbliżania się do pokrzywdzonego w II półroczu 2010 oraz I półroczu 2011

17 art. 72 § 1 pkt 7b – zobowiązanie sprawcy do opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym – (197 – 2009); w 2010 roku - wobec 279 osób - w I półroczu 2011 roku – wobec 229 osób. art. 72 § 1 pkt 7b – zobowiązanie sprawcy do opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym – (197 – 2009); w 2010 roku - wobec 279 osób - w I półroczu 2011 roku – wobec 229 osób.

18 Liczba zastosowanych środków probacyjnych w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego w 2010 oraz I półroczu 2011 roku

19 Za znęcanie się nad członkami rodziny z art. 207 kk w ostatnim dniu roku 2010 w zakładach karnych przebywało ogółem 5.059 osadzonych Jak wynika z danych statystycznych, w jednostkach penitencjarnych w 2010 roku zrealizowano ogółem 315 edycji programów edukacyjno-korekcyjnych, w których uczestniczyło ogółem 3.609 skazanych z art. 207 kk.

20 Wnioski większość skazanych z art. 207 kk, osadzonych w jednostkach penitencjarnych, zostało poddanych oddziaływaniom korekcyjno-edukacyjnym (3.609 w 2010 roku), 253 osoby w 2010 roku) (5%! ze wszystkich 4791 osób – MPiPS) natomiast skazani pozostający na wolności są poddawania takim programom bardzo rzadko bądź wcale (253 osoby w 2010 roku) (5%! ze wszystkich 4791 osób – MPiPS).

21 4. Sposoby zwiększenia liczby osób kierowanych z sądów na programy oddziaływań k-e Zwiększenie liczby wniosków prokuratora z art. 335 § 1 kpk zawierających propozycję zastosowania wobec oskarżonego obowiązku uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych, Uzależnianie uwzględnienia przez sąd wniosku oskarżonego z art. 387 kpk, od jego uczestnictwa w tego typu oddziaływaniach, Zwiększenie liczby wniosków kuratorów sądowych do sądu w toku postępowania wykonawczego o orzeczenie takiego obowiązku probacyjnego; Uzależnianie uwzględnienia przez sąd penitencjarny zgody na warunkowe zwolnienie od umieszczenia we wniosku dyrektora zakładu karnego lub samego skazanego w/w obowiązku probacyjnego; Poszerzenie wiedzy sędziów na temat konkretnych programów stosowanych w obszarze właściwości sądu.

22 5. Działania organizacyjne MS Opracowanie i aktualizacja, przy udziale kuratorów sądowych, list podmiotów realizujących na terenie poszczególnych sądów rejonowych (okręgowych) programy oddziaływań korekcyjno- edukacyjnych. Udostępnienie list sędziom, prokuratorom, poprzez przedstawienie w/w list „na biurko”, a także za pośrednictwem stron internetowych.

23

24

25

26

27 Ministerstwo Sprawiedliwości w porozumieniu z MPiPS, KGP i PG przygotowało Bazę danych osób nadzorujących lub koordynujących pracę służb realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Ministerstwo Sprawiedliwości w porozumieniu z MPiPS, KGP i PG przygotowało Bazę danych osób nadzorujących lub koordynujących pracę służb realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Baza ta została rozesłana do wszystkich urzędów oraz reprezentujących je osób znajdujących się w tejże. Została także umieszczona na stronach internetowych urzędów centralnych. Baza ta została rozesłana do wszystkich urzędów oraz reprezentujących je osób znajdujących się w tejże. Została także umieszczona na stronach internetowych urzędów centralnych.

28

29

30 1) opracowywanie i wdrażanie projektów służących ochronie i pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie (np. karta praw osoby dotkniętej przemocą w rodzinie); 1) opracowywanie i wdrażanie projektów służących ochronie i pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie (np. karta praw osoby dotkniętej przemocą w rodzinie); 2) wzmocnienie współpracy między służbami realizującymi zadania w obszarze właściwości Stron, w celu szybkiej i właściwej wymiany informacji, służącej skutecznej ochronie i pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie (np. kuratorzy sądowi i pracownicy socjalni); 2) wzmocnienie współpracy między służbami realizującymi zadania w obszarze właściwości Stron, w celu szybkiej i właściwej wymiany informacji, służącej skutecznej ochronie i pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie (np. kuratorzy sądowi i pracownicy socjalni);

31

32 Na podstawie § 1 w/w Porozumienia, podmioty samorządowe powinny (powołując się na ów tekst) występować do prezesów sądów okręgowych (do wiadomości kuratorów okręgowych) z informacjami dot. prowadzonych programów, a także propozycją spotkania przedstawiciela powiatu z sędziami (prokuratorami) i przedstawienia owych informacji; Na podstawie § 1 w/w Porozumienia, podmioty samorządowe powinny (powołując się na ów tekst) występować do prezesów sądów okręgowych (do wiadomości kuratorów okręgowych) z informacjami dot. prowadzonych programów, a także propozycją spotkania przedstawiciela powiatu z sędziami (prokuratorami) i przedstawienia owych informacji; Wskazane jest także występowania do prezesów sądów rejonowych (do wiadomości kierowników zespołów kuratorskiej służby sądowej) z w/w info.; Wskazane jest także występowania do prezesów sądów rejonowych (do wiadomości kierowników zespołów kuratorskiej służby sądowej) z w/w info.; Podobne wystąpienia powinno się także skierować do prokuratorów okręgowych i rejonowych, a także do komendantów miejskich/powiatowych Policji. Podobne wystąpienia powinno się także skierować do prokuratorów okręgowych i rejonowych, a także do komendantów miejskich/powiatowych Policji.

33 6. Trudności w realizacji programów wskazywane przez sądy za mało placówek (lub ich brak) prowadzących programy korekcyjno- edukacyjne lub w ogóle takie programy nie funkcjonują, za mało placówek (lub ich brak) prowadzących programy korekcyjno- edukacyjne lub w ogóle takie programy nie funkcjonują, utrudniony dostęp do placówek realizujących programy dla sprawców przemocy ze względu na zamieszkiwanie w dużej odległości z uwagi na kłopoty komunikacyjne lub brak środków finansowych na dotarcie do placówki, utrudniony dostęp do placówek realizujących programy dla sprawców przemocy ze względu na zamieszkiwanie w dużej odległości z uwagi na kłopoty komunikacyjne lub brak środków finansowych na dotarcie do placówki, zbyt długie okresy oczekiwania na udział w programach korekcyjno- edukacyjnych, zbyt długie okresy oczekiwania na udział w programach korekcyjno- edukacyjnych, trudności ze skompletowaniem grupy potrzebnej do rozpoczęcia programu, programy korekcyjno-edukacyjne realizowane są okresowo, trudności ze skompletowaniem grupy potrzebnej do rozpoczęcia programu, programy korekcyjno-edukacyjne realizowane są okresowo, utrudnienia przy dołączeniu nowej osoby do grupy podczas trwającego już programu korekcyjno-edukacyjnego lub brak miejsc w grupach. utrudnienia przy dołączeniu nowej osoby do grupy podczas trwającego już programu korekcyjno-edukacyjnego lub brak miejsc w grupach.

34 Koniec Dziękuję za uwagę. Michał Lewoc – sędzia Koordynator Zespołu ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Departament Praw Człowieka Ministerstwo Sprawiedliwości Al.. Ujazdowskie 11 00-950 Warszawa telefon: (022) 23-90-675 e-mail: [email protected]