1 Przygotowali: Marta Ciwis Jacek Czerner Bartłomiej Krzak

2

3 1. WSTĘP Opracowanie stanowi Projekt rekultywacji terenu poprzemysłowego po byłej cementowni „Grodziec”. Zakład ten mieści się w dzielnicy Będzina, Grodźcu. Cementownia Została uruchomiona w 1857 roku i była pierwszą w Polsce, a zarazem 5. cementownią na świecie. Była to fabryka cementu portlandzkiego, której właścicielem był Jan Ciechanowski.

4

5 Cementowani została zamknięta ze względu na wysokie koszty produkcji spowodowane przestarzałymi urządzeniami oraz dużą awaryjnością obiektów i urządzeń wywołaną szkodami górniczymi. Od 1979 zespół nie posiadał użytkownika. Budynki były dewastowane, a metalowe części demontowane przez miejscowych złomiarzy. Dzieła zniszczenia dopełniła nieudana próba niszczenia metodą minerską. Zgodnie ze strategią miasta Będzina, wykonano opracowanie konserwatorskie, gdzie opiniuje się możliwość wyburzenia obiektów budowlanych. 1. WSTĘP

6

7 Obszar byłej cementowni Grodziec położony jest w północnej części Będzina, na zachód od ulicy Wojska Polskiego, a na wschód od ulicy Konopnickiej. Teren ten z obszarem byłej KWK Grodziec stanowi pas poprzemysłowych terenów ciągnących się do północno – wschodniej granicy miasta. Leży w mezoregionie Garb Tarnogórski wchodzącym w skład makroregionu Wyżyna Śląska. Położony jest w obniżeniu pomiędzy wzgórzami: Góra Św. Doroty (382 m), Góra Parcina (354 m) oraz Kijowa, na północ od zabudowań ówczesnej wsi Grodziec. 2. OPIS OGÓLNY TERENU 2.1 POŁOŻENIE

8

9 W budowie geologicznej rejonu lokalizacji cementowni występują węglonośne skały karbońskie, na których zalegają dolomity i wapienie dolnego i średniego triasu pokryte utworami fluwioglacjalnymi (gliny piaszczyste). Przez długi czas, pod cementownią utrzymywano filar oporowy w zalegającym pod tym obiektem pokładzie węgla o grubości 1,8 m (obecnie wyeksploatowane). Eksploatacji dokonywano przede wszystkim na potrzeby produkcji cementu. 2. OPIS OGÓLNY TERENU 2.2 OBSZAR I BUDOWA GEOLOGICZNA

10

11 Obszar byłej cementowni Grodziec położony jest w obrębie jednostki geomorfologicznej o nazwie Kotlina Dąbrowska, gdzie na szczególna uwagę zasługuje Góra Doroty, która w krajobrazie stanowi bardzo wyraźną kulminację terenu. Dno Kotliny Dąbrowskiej w rejonie byłej cementowni Grodziec rozciąga się w przedziale hipsometrycznym 280 – 310 m n.p.m. Posiada ono dość urozmaiconą powierzchnię z szerokimi i płaskimi garbami przykrytymi osadami polodowcowymi. Ukształtowanie powierzchni omawianego obszaru determinuje głównie budowa geologiczna, choć istnieją tu również formy rzeźby terenu związane z gospodarczą działalnością terenu: niewielkie niecki z osiadań górniczych, wyrobiska, hałdy oraz zrównania terenu pod zabudowę przemysłową. 2. OPIS OGÓLNY TERENU 2.3 CHARAKTER I UKSZTAŁTOWANIE TERENU

12

13 Z układu hydrograficznego wynika, że Cementownia Grodziec położona jest w zlewni Wisły w rejonie występowania strefy wododziałowej III rzędu Czarna Przemsza - Brynica. Na analizowanym obszarze nie ma innych cieków powierzchniowych, wody roztopowe i opadowe tworzące spływ powierzchniowy i podpowierzchniowy odpływają z rejony byłej cementowni Grodziec w kierunku zachodnim do Wielonki. 2. OPIS OGÓLNY TERENU 2.4 STOSUNKI WODNE

14 Typowa roślinność ruderalna (zasiedlająca podłoża zmienione przez człowieka, szczególnie środowiska miejskie np. okolice śmietników, wysypiska śmieci, hałdy przemysłowe, rowy, tory kolejowe, parkingi, pobocza dróg) reprezentowana przez gatunki: pokrzywa zwyczajna bylica pospolita wiechlina roczna wrotycz pospolity 2. OPIS OGÓLNY TERENU 2.5 ISTENIJĄCA ROŚLINNOŚĆ

15 bieluń dziędzierzawapyleniec pospolitystarzec wiosenny szarłat szorstki komosowate stulicha pasia 2. OPIS OGÓLNY TERENU 2.5 ISTENIJĄCA ROŚLINNOŚĆ

16 Cementownia była usytuowana: w bliskim sąsiedztwie znacznych zasobów złóż wapienia i węgla, w środku ciężkości złóż surowcowych, w najdogodniejszym do eksploatacji miejscu, przy głównej drodze oraz kopalni węgla. 3. CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁY GLEBOWEGO 3.1 OPIS ODKRYWEK

17

18 Kwasowość gleby na terenie Grodźca wynosi w granicach od 7,4 – 8,0 pH. Spowodowane jest to obecnością licznych pierwiastków o różnym poziomie stężenia. 3. CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁY GLEBOWEGO 3.2 WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNO – CHEMICZNE I BIOLOGICZNE UTWORÓW Ag - srebro As - arsen Ba – bar Ca - wapń Cd - kadm Co - kobalt Cr - chrom Cu - miedź Fe - żelazo Hg - rtęć Mg - magnez Mn - mangan Ni - nikiel P - fosfor Pb - ołów S - siarka Sr - stront Ti - tytan V - wanad Zn - cynk

19

20 1. Ze względu na brak użytkowania oraz stan bezpieczeństwa i zachowania obiektu cementownia stanowi zagrożenie dla ludzi tam przebywającym. Proponuje się wyburzenie obiektów nieużytkowanych i pozostających w złym stanie, z wyłączeniem hali pieca obrotowego. 2. W miejscu obiektów wyburzanych należy lokalizować obiekty o bryle i kubaturze nawiązującej do obiektu wyburzanego. 3. W celu zachowania „pamięci miejsca” teren winien być zagospodarowany w sposób uwzględniający przestrzenne rozmieszczenie i formę architektoniczną obiektów cementowni w tym celu: - jego zagospodarowanie powinno być rozwiązane kompleksowo dla całego obiektu -należy utrzymać podstawowe ciągi komunikacyjne cementowni - nowoprojektowane obiekty powinny nawiązywać do form przestrzennych i architektonicznych obiektów cementowni 4. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA WNIOSKI OGÓLNE

21

22 Celem projektu rekultywacji jest częściowe zdemontowanie elementów konstrukcyjnych nie nadających się do użytku i remont elementów dobrze zachowanych. W miejscu po deinstalacji elementów ( ew. wyburzeniu obiektów budowlanych) i na terenach znajdujących się w pobliżu cementowni dalsza część rekultywacji obejmować będzie odtworzenie gleb i właściwe ukształtowanie rzeźby terenu. Niezbędnym elementem rekultywacji będzie ocena degradacji gleb i ewentualna neutralizacja substancji szkodliwych uniemożliwiających wzrost roślinności. Planem jest stworzenie parku z alejkami oraz ścieżkami rowerowymi, a w jego centralnej części, w odnowionych budynkach cementowni, powstanie muzeum przemysłu GOP. W planach jest również utworzenie niewielkiego sztucznego zbiornika wodnego oraz stworzenie placu zabaw dla dzieci. 4. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA 4.1 KONCEPCJA OGÓLNA

23

24 Rośliny motylkowe:Rośliny trawiaste: Lucerna chmielowa Kostrzewa czerwona Kostrzewa owcza 4. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA 4.2 USTALENIE ZASAD ZAGOSPODAROWANIA AGROTECHNICZNEGO 4.2.1 DOBÓR ROŚLIN

25 Krzewy: Oliwnik Rokitnik zwyczajny Róża pomarszczona Tamaryszek francuski 4. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA 4.2 USTALENIE ZASAD ZAGOSPODAROWANIA AGROTECHNICZNEGO 4.2.1 DOBÓR ROŚLIN

26 Drzewa: Brzoza Osika Topola Sosna Robinia brodawkowata biała czarna akacjow a 4. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA 4.2 USTALENIE ZASAD ZAGOSPODAROWANIA AGROTECHNICZNEGO 4.2.1 DOBÓR ROŚLIN

27 W związku z trudnymi warunkami glebowymi (gleby suche, piaszczyste,) konieczne będzie stałe nawożenie. 4. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA 4.2 USTALENIE ZASAD ZAGOSPODAROWANIA AGROTECHNICZNEGO 4.2.2 NAWOŻENIE

28

29 Wysiew roślin prowadzony będzie zgodnie ze stopniem degradacji gleb. Na obszarze bezpośrednio wchodzącym w skład cementowni, na terenach po wyburzonych budynkach przemysłowych posadzona zostanie roślinność najbardziej odporna na złe warunki glebowe. 4. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA 4.2 USTALENIE ZASAD ZAGOSPODAROWANIA AGROTECHNICZNEGO 4.2.3 WYSIEW, SADZENIE

30

31 Pielęgnacja wprowadzonej roślinności: –ruch rowerowy i pieszy wyznaczonymi alejkami i ścieżkami –regularne przycinanie krzaczków, –w razie potrzeby dodatkowe nawożenie. W dużym stopniu pielęgnacja roślinności zależy już od samych zwiedzających i ich świadomości ekologicznej. 4. PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA 4.2 USTALENIE ZASAD ZAGOSPODAROWANIA AGROTECHNICZNEGO 4.2.4 PIELĘGNACJA