1 Przygotowanie do życia małżeńskiego i rodzinnego w diecezji wiłkawiszskiej na Litwie w latach 1990-2012 Studium z duszpasterstwa rodzin Praca doktorska napisana pod kierunkiem Ks. Prof. dra hab. Ryszarda Kamińskiego Lublin 2014 Ks. mgr Mirosław Dowda

2 Rodzina jest ważnym miejscem urzeczywistniania się Kościoła. Według nauczania papieskiego: „Miłość i życie stanowią rdzeń zbawczego posłannictwa rodziny chrześcijańskiej w Kościele i dla Kościoła”.  Problem przygotowania do małżeństwa i życia w rodzinie jest obecnie aktualnym i ważnym zagadnieniem teologii pastoralnej.  Wynika ono z troski, aby narzeczeni przyjęli i docenili dar małżeństwa, pogłębiając jego aspekt ludzki i teologiczny oraz jego naturalne i nadprzyrodzone cele. Problem rozprawy można wyrazić w formie pytania: Jak kształtuje się realizacja przygotowania do małżeństwa i życia w rodzinie na Litwie w diecezji wiłkawiszskiej po transformacji systemowej w 1991 roku?

3 Główne pytanie sformułowane w pracy implikuje kilka pytań szczegółowych:  Czym dla narzeczonych katolików jest małżeństwo i rodzina?  Jak przygotowanie do małżeństwa realizują centra duszpasterstwa rodzin na Litwie?  Czy narzeczeni akceptują odpowiedzialność małżeńską za planowanie rodziny i obronę życia? Odpowiedzi na te pytania znajdą w rozprawie uzasadnione odpowiedzi i pomogą w rozwiązaniu głównego problemu pracy. W okresie ZSRR (1944-1991), w którego skład wchodziła Litwa, wskutek prześladowań przez władze sowieckie rodzina była oderwana od Kościoła i postrzegana jako zupełnie świecki twór społeczny.

4 Mapa podziału prowincji kościelnej i diecezji na Litwie

5

6  Rozprawa ma charakter teologiczno-pastoralny Zakładany cel pastoralny został zrealizowany na podstawie źródeł typowych dla teologii pastoralnej. Źródłem podstawowym do opracowania podjętego tematu są: 1. dokumenty Kościoła współczesnego na temat przygotowania do małżeństwa i życia w rodzinie 2. wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród młodzieży z diecezji wiłkawiszskiej

7 Rozprawa składa się z sześciu rozdziałów. Rozdział I odpowiada początkowemu etapowi przyjętej metody – jest nim geneza podjętego tematu. Przedstawione zostały w nim: - uwarunkowania historyczne rozwoju duszpasterstwa w diecezji wiłkawiszskiej - uwarunkowania społeczno-polityczne - rozwój duszpasterstwa na Litwie po II wojnie światowej - zarys dziejów diecezji wiłkawiszskiej. Szczególna uwaga została skupiona na latach 1970-1989. Ten okres bowiem ukazuje walkę Kościoła na Litwie o przetrwanie.

8 W rozdziale II ukazano: -problematykę przygotowania do małżeństwa i życia w rodzinie -rolę duszpasterstwa i zadań rodzin w nauczaniu Kościoła współczesnego z uwzględnieniem nauczania w przesłaniu Kościoła na Litwie. -refleksję nad nauczaniem Kościoła współczesnego o przygotowaniu dalszym, bliższym i bezpośrednim do małżeństwa i życia w rodzinie.

9 Rozdział III - dotyczy rozważania nad organizacją przygotowania do małżeństwa i życia w rodzinie w diecezji wiłkawiszskiej. - ukazuje refleksję nad rolą Centrum Duszpasterstwa Rodzin i istotą duszpasterstwa rodzin na Litwie - omówione zostało przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie w poszczególnych siedmiu dekanatach diecezji wiłkawiszskiej oraz w parafiach i szkołach. Ważnym etapem badań stało przebadanie ksiąg metrykalnych w parafiach prowadzonych od 1996 roku. Wyniki tego przedsięwzięcia ukazali m.in. liczebność młodych osób przystępujących do sakramentu małżeństwa bez przyjętego wcześniej bierzmowania oraz bez uczestnictwa w przygotowaniu bezpośrednim.

10 Rozdział IV -zawiera refleksję nad problematyką małżeńską w przygotowaniu do małżeństwa w diecezji wiłkawiszskiej Przedmiotem rozważań tego rozdziału są następujące zagadnienia: -istota, przymioty i zadania małżeństwa, -planowanie poczęć i obrona życia nienarodzonych dzieci -wiele miejsca poświęcono liturgii sakramentu małżeństwa i ewangelizacji młodych małżeństw.

11 Rozdział V -zawiera refleksję nad problematyką rodziny w przygotowaniu do małżeństwa i życia w rodzinie w diecezji wiłkawiszskiej Zwrócona została tu uwaga na: -rolę rodziny jako podstawowego środowiska wychowawczego -funkcje i zagrożenia wobec rodziny -uwarunkowania wychowawczego oddziaływania rodziny.

12 Rozdział VI zawiera: -ocenę dotychczasowego przygotowania do małżeństwa i życia w rodzinie w diecezji wiłkawiszskiej -ocenę formacji rodziny jako środowiska wychowania -ocenę organizacji przygotowania oraz problematyki małżeńskiej i problematyki rodzinnej w przygotowaniu do życia małżeńskiego i rodzinnego -propozycje odnowy przygotowania do małżeństwa i życia w rodzinie w diecezji wiłkawiszskiej które dotyczą: - formacji rodziny jako środowiska wychowania - doskonalenia organizacji przygotowania do małżeństwa i życia w rodzinie - pogłębiania problematyki małżeństwa i tematyki rodziny przez duszpasterstwo ogólne i duszpasterstwo rodzin.

13  Materiałami źródłowymi są wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród młodzieży przygotowującej się do sakramentu małżeństwa, uczestniczącej w kursie przedmałżeńskim z diecezji wiłkawiszskiej.  Badania zostały przeprowadzone w latach 2006-2009 w dekanalnych centrach duszpasterstwa rodzin w Alytusie, Prienai, Szakiai, Mariampolu, Lazdijai, Wiłkawiszkach.

14 Grupę ankietowanych stanowiła młodzież w wieku 19-34 lat. W grupie 200 badanych było: - 110 kobiet (55,0%) - 90 mężczyzn (45,0%). Wśród nich: - 195 osób zadeklarowało się jako wierzące - 5 osób jako religijnie obojętne. Z badanej grupy: - 8 osób uczęszcza na coniedzielną Eucharystię - 28 osób raz na miesiąc - pozostali tylko z okazji ważnych świąt religijnych.

15 ANALIZA UZYSKANYCH WYNIKÓW BADAŃ

16 Autodeklaracja religijności i spełniania praktyk religijnych przez narzeczonych OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=11011684 Wierzący1958211311481 Obojętny53223 W każdą niedzielę83553 Podczas świąt15866928672 Raz w miesiącu281315 13 Nie uczestniczy63333 Religijność i praktyki religijne badanych narzeczonych

17 Stosunek badanych narzeczonych do trzy-miesięcznego przygotowania do małżeństwa w diecezji wiłkawiszskiej a płeć i wykształcenie narzeczonych w % Stosunek narzeczonych do trzymiesięcznego przygotowania do małżeństwa OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Bardzo potrzebne19,0%22,4%16,5%19,8%17,9% Potrzebne41,5%41,2%41,8%40,5%42,8% Raczej niepotrzebne14,0%15,3%13,1%13,8%14,3% Niepotrzebne12,0%7,1%15,6%12,1%11,9% Nie mam zdania13,5%14,0%13,0%13,8%13,1% Brak odpowiedzi Razem100,0%

18 Świadomość narzeczonych dotycząca twórcy sakramentu małżeństwa a cechy społeczne narzeczonych w % Świadomość narzeczonych dotycząca twórcy sakramentu małżeństwa OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobietyŚrednie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Narzeczeni 8,5%9,4%7,8%9,5%7,1% Kościół 36,0%35,3%36,5%40,5%29,7% Biskupi 0,5%1,2%---0,8%--- Proboszcz --- Jezus Chrystus 26,5%20,0%31,3%21,6%33,4% Nie mam zdania 26,0%31,7%21,8%24,1%28,6% Brak odpowiedzi 2,5%2,4%2,6%3,5%1,2% Razem 100,0%

19 Czynniki wewnętrzne decydujące o trwałości małżeństwa w opinii badanych narzeczonych w % Czynniki decydujące o trwałości małżeństwa OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobietyŚrednie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N==116N=84 Czynniki wewnętrzne: Praca nad rozwojem miłości 56,0%60,0%53,01%51,7%61,9% Posiadanie dzieci 42,0%37,6%45,2%41,4%42,8% Dobór charakterów 41,0%43,5%39,1%40,5%41,7% Właściwe przygotowanie do przyjęcia sakramentu 46,0%48,2%44,3%34,5%61,9% Praktyki religijne15,0%10,6%18,2%12,9%17,8% Pochodzenie z dobrych rodzin 2,5% 2,3%2,6%4,4%……. Dane nie sumują się do 100,0%, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

20 Czynniki zewnętrzne decydujące o trwałości małżeństwa w opinii badanych narzeczonych w % Czynniki decydujące o trwałości małżeństwa OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobietyŚrednie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Czynniki zewnętrzne: Zawarcie ślubu w kościele 34,5%34,1%34,8%34,5% Dostosowanie seksualne16,5%20,0%13,9%18,1%14,3% Atrakcyjność fizyczna małżonków 7,0%9,4%5,2%8,6%4,7% Wspólny majątek1,5%3,5%…..2,5%….. Wykształcenie małżonków 2,5%3,5%1,7% 3,5% Presja przyjaciół i rodziny8,5%11,7%6,1%6,9%10,7% Wysoka pozycja społeczna małżonków 0,5%1,1%…..0,8%….. Dane nie sumują się do 100,0%, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

21 Czynniki wpływające na liczność potomstwa w rodzinie w % Czynniki wpływające na liczebność potomstwa w rodzinie OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobietyŚrednie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Brak środków finansowych 80,5%89,5%73,9%76,7%85,7% Brak czasu13,5%20,0%8,7%9,5%19,1% Presja społeczna9,5%9,4%9,6%7,7%11,9% Kariera zawodowa rodziców 33,5%28,3%37,4%23,3%47,6% Dziecko przestaje być celem małżeństwa 28,5%28,2%28,7%28,4%28,6% Łatwy dostępu do środków antykoncepcyjnych 30,5%29,4%31,3%31,9%28,5% Brak perspektywy pracy25,0%24,7%25,2%19,8%32,1% Późny wiek zawarcia małżeństwa 20,0% 21,6%17,9% Nie mam zdania0,5%1,2% 0,8% Dane nie sumują się do 100,0%, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

22 Akceptacja rozwodu przez ankietowanych narzeczonych w % Akceptacja rozwodu przez narzeczonych OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobietyŚrednie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Tak57,5%58,9%56,3%53,4%63,1% Nie27,0%26,7%27,3%30,2%22,6% Nie mam zdania13,5%14,4%12,8%13,8%13,1% Brak odpowiedzi2,0% 3,6%2,6%1,2% Razem100,0%

23 Czynniki wpływające na osłabienie miłości małżeńskiej w wypowie­dziach badanych narzeczonych w % Czynniki wpływające na osłabienie miłości małżeńskiej OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobietyŚrednie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Zdrada71,0%75,5%67,3%71,6%70,3% Niezrozumienie partnera26,0%23,3%28,2%26,7%25,1% Niedobór charakteru16,0%22,2%10,9%18,2%13,1% Egoizm i brak troski o partnera 22,5%15,6%28,2%21,6%23,8% Alkoholizm52,0%53,3%50,9%49,1%55,9% Utrata zaufania46,5%48,9%44,5%44,8%48,8% Nie liczenie się z partnerem21,0%23,3%19,1%20,7%21,4% Lenistwo11,0%15,6%7,3%13,8%7,2% Niedostosowanie się seksualne 17,0%21,1%12,8%17,2%16,7% Niemożliwość posiadania dzieci 18,5%18,9%18,2%16,4%21,4% Nie mam zdania0,5%1,1% 0,9% Dane nie sumują się do 100,0 %, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

24 Ocena szkolnej katechezy przygotowującej do małżeństwa OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Bardzo dobrze10,0%7,05%12,17%10,3%9,5% Dobrze22,5%23,5%21,7%24,1%20,2% Raczej dobrze (średnio) 28,0%31,7%25,2%30,1%25,0% Źle5,5%7,05%4,3%5,1%5,9% Nie mam zdania6,5%5,8%6,9% 5,9% Nie było przygotowania do życia małżeńskiego 27,5%24,7%29,6%21,5%35,7% Ocena szkolnej katechezy w przygotowaniu do małżeństwa w %

25 Istota sakramentu małżeństwa w opinii badanych nupturientów OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Życie we wspólnocie małżeńskiej 18,8%20,1% 17,4 % 16,7%19,9% Obecność kapłana podczas udzielania sakramentu 8,8%10,5%7,8%12,3%4,4% Wzajemna pomoc 10,0%14,1%6,9%9,7%10,4% Udział w planach Bożych 15,0%9,4%19,3%17,6%11,9% Przekazywanie życia ludzkiego 7,4%7,0%7,8%8,7%5,8% Świadoma i dobrowolna zgoda małżonków 40,0%38,9%40,8%34,9%47,6% Razem 100,0% Istota sakramentu małżeństwa w opinii badanych narzeczonych w %

26 Cel małżeństwa sakramentalnego według narzeczonych OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Posiadanie dzieci 7,5%9,4%6,1%6,9%8,4% Umożliwienie legalnego współżycia seksualnego 3,0%1,2%4,3%3,5%2,4% Wzajemna miłość małżonków i przekazanie życia 68,0%68,2%67,8%68,1%67,9% Akceptacja społeczna małżonków 4,5%3,6%5,2%4,3%4,7% Wzajemna pomoc 13,5%16,4%11,3%12,1%15,4% Stabilizacja materialna 3,5%1,2%5,3%5,1%1,2% Nie mam zdania/brak odpowiedzi --- Razem 100,0% Cel małżeństwa sakramentalnego w wypowiedziach badanych narzeczonych w %

27 Możliwość zawarcia ponownego związku małżeńskiego przez osoby rozwiedzione OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Wykluczam zawieranie ponownego małżeństwa przez osoby rozwiedzione, np. z powodu zdrady, poza przeszkodami unieważniającymi małżeństwo 17,5% 20,0% 15,7% 21,5% 11,9% W niektórych wypadkach nie widzę innego wyjścia, np. alkoholizm 8,0%7,1%8,7%5,2%11,8% Akceptuję ponowne małżeństwo rozwiedzionych w trudnej sytuacji materialnej 1,0% 1,7%0,8%1,2% Mogą zawrzeć nowy związek po uzyskaniu kościelnego orzeczenia nieważności poprzedniego związku 55,0%52,9%56,5%50,8%60,8% Nie mam zdania 14,5%16,5%13,1%16,3%11,9% Brak odpowiedzi 4,0%3,5%4,3%5,4%2,4% Razem 100,0% Możliwość zawarcia ponownego związku małżeńskiego przez osoby rozwiedzione w opinii badanych narzeczonych w %

28 Zadania małżonkówOgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Przekazanie życia 44,0%48,2%40,8%41,4%47,6% Przenoszenie obowiązków wychowania dzieci na państwo 5,0% 5,9% 4,4% 6,9% 2,4% Wspólna odpowiedzialność małżonków za zrodzenie i wychowanie potomstwa 79,0% 84,7% 74,8% 75,8 % 83,3% Tworzenie wspólnoty osób 15,5%15,3%15,6%13,8%17,8% Wychowanie mądrych obywateli 23,5%28,2%20,0%22,4%25,0% Ograniczenie liczby dzieci 1,5%1,2%1,7% Uczestnictwo w misji i życiu Kościoła 38,0%38,8%37,4%36,2%40,4% Bezstresowe wychowanie dzieci 39,5%41,1%39,1%41,4%38,1% Nie mam zdania 1,0%1,2%0,8% 1,2% Dane nie sumują się do 100,0%, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź. Najważniejsze zadania małżeńskie w wypowiedziach badanych narzeczonych w %

29 Metody planowania rodzinyOgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Sztuczne środki antykoncepcyjne 65,5%62,4%67,8%54,3%80,9% Stosunki przerywane 43,0%38,8%46,1%31,9%58,3% Sterylizacja 21,5%21,2%21,8%13,8%32,0% Naturalna regulacja poczęć 64,0%63,6%64,2%56,8%73,8% Aborcja 23,0%23,5%22,6%19,8%27,4% Nie mam zdania 2,5%5,9% 4,3% Dane nie sumują się do 100,0%, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź. Metody planowania rodziny znane przez ankietowanych narzeczonych w %

30 Skuteczność metod naturalnego planowania rodziny OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Skuteczne 53,5%52,9%53,9%53,5%53,6% Bardzo skuteczne 11,5%12,9%10,4%7,7%16,7% Nieskuteczne 7,5%7,1%7,9%8,6%5,9% Nie mam zdania 27,0%25,9%27,8%29,4%23,8% Brak odpowiedzi 0,5%1,2% 0,8% Razem 100,0% Skuteczność metod naturalnego planowania rodziny w wypowie­dziach badanych narzeczonych w %

31 Początek życia człowiekaOgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Od dnia narodzin 7,5%9,4%6,0%11,5%2,4% Od momentu poczęcia 70,0%69,4%70,5%65,5%76,2% Od pierwszego „krzyku dziecka” 0,5%1,2% 0,8% Od 12. tygodnia ciąży 12,5%10,6%13,9%12,9%11,9% Od 21. dnia życia płodu 9,0%8,2%9,6%8,6%9,5% Nie mam zdania 0,5%1,2% 0,8% Brak odpowiedzi Razem 100,0% Początek życia człowieka w wypowiedziach badanych narzeczonych w %

32 Powody zawarcia sakramentu małżeństwa w Kościele OgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Tego wymaga tradycja 24,0%24,7%23,5%27,6%19,1% Ceremonia zaślubin jest uroczysta 18,5%18,8%18,2%19,8%16,7% Taki związek jest nierozerwalny 36,5%32,9%40,0%35,3%39,3% Dostarcza małżonkom łask Bożych 61,0%60,0%61,7%58,6%64,3% Jest spełnieniem wymagań rodziców 1,0% 0,9% Jest jednym z sakramentów przyjmowanych po chrzcie 42,5% 44,7% 40,9% 37,9% 48,8% Nie mam zdania 1,0%2,4% 1,7% Dane nie sumują się do 100,0%, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź. Powody zawarcia sakramentu małżeństwa w Kościele w wypowiedziach badanych narzeczonych w %

33 Obowiązki katolikaOgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobiety Średnie i zawodowe Wyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Kochać Boga58,0%57,8%58,2%60,3%54,8% Słuchać księży1,5%3,3% 1,7%1,2% Spełniać praktyki religijne28,5%24,4%31,8%28,4%28,6% Zachowywać przykazania67,0%65,6%68,2%70,7%61,9% Nie wiem2,0%4,4% 1,7%2,4% Brak odpowiedzi1,5%3,3% 2,6% Dane nie sumują się do 100,0%, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź. Obowiązki katolika w opinii badanych narzeczonych w %

34 Wpływ praktyk na życie religijne rodzinyOgółemPłećWykształcenie MężczyźniKobietyŚrednie i zawodoweWyższe N=200N=90N=110N=116N=84 Codzienna modlitwa w domu38,0%35,6%40,0%37,1%39,3% Pielgrzymki do miejsc świętych8,5%8,9%8,2%9,5%7,1% Czynne uczestnictwo w życiu parafii20,5%16,7%23,6%22,4%17,9% Czytanie Pisma Świętego17,5%21,1%14,5%17,2%17,8% Przynależność do ruchów religijnych4,0%3,3%4,5%6,0%1,2% Wspólny udział we Mszy św. z rodziną66,5%62,2%70,0%58,6%77,4% Uczestnictwo w dniach skupienia7,5%7,8%7,3%10,3%3,6% Obchody świąt kościelnych z rodziną66,0%63,3%68,2%62,1%71,4% Udział w rekolekcjach2,5%3,3%1,8%4,4% Brak odpowiedzi2,0%2,2%1,8%3,5% Dane nie sumują się do 100,0%, gdyż respondenci mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź. Wpływ praktyk religijnych na życie rodziny w opinii badanych narzeczonych w %

35 Liczba osób bez sakremntu bierzmowania w wybranych parafiach region Suwałkija.

36 Liczba osób bez sakremntu bierzmowania w wybranych parafiach region Dzukija

37 Wnioski końcowe:  Celem refleksji przeprowadzonej w niniejszej pracy było ukazanie przygotowania do życia małżeńskiego i rodzinnego w diecezji wiłkawiszskiej w latach 1991-2012.  Badania pozwoliły na ukazanie realizowanego modelu duszpasterstwa rodzin w diecezji wiłkawiszskiej.  Duszpasterstwo rodzin w diecezji wiłkawiszskiej jest prowadzone w ramach struktur kościelnych, które stanowią dekanalne centra duszpasterstwa rodzin

38  Przeprowadzone analizy wykazały, że szczególną rolę w rozwoju duszpasterstwa rodzin odgrywa Instytut Rodziny przy Wydziale Teologii Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie, a w diecezji wiłkawiszskiej - Diecezjalne Centrum Duszpasterstwa Rodzin w Mariampolu.  Przeprowadzone badania i analiza sprawozdań dekanalnych ośrodków duszpasterstwa rodzin potwierdziły ewolucyjny rozwój tych struktur oraz wzrost kwalifikacji wolontariuszy i działalności duszpasterstwa rodzin w diecezji.  Spośród badanych narzeczonych przygotowujących się do małżeństwa i rodziny niski jest odsetek osób praktykujących. Na zachowywanie zwyczajów religijnych w obrębie rodziny wskazało 30,0% badanych.

39  Do zjawisk niepokojących (wg statystyki niezależnych badań socjologicznych) jakie występują w litewskich rodzinach w diecezji wiłkawiszskiej, należy: niski poziom moralności małżeńsko-rodzinnej wysoki wskaźnik dokonywanych aborcji, stosowania środków antykoncepcyjnych, pozamałżeńskiego współżycia seksualnego częstym zjawiskiem jest ślub rodziców i jednocześnie chrzest ich dziecka niski wskaźnik regularnie uczestniczących w niedzielnej Mszy świętej selektywność w podejściu do prawd wiary i norm moralnych Dlatego duszpasterstwo rodzin winno jasno sprecyzować kierunki swych oddziaływań, aby jak najlepiej wspierać rodzinę

40  Rozwojowi duszpasterstwa rodzin i pomocy małżeństwu i rodzinie dobrze służą opracowane w diecezji wiłkawiszskiej i całej Litwie długoterminowe programy udzielania pomocy rodzinie na różnych etapach jej rozwoju.  Przeprowadzone badania wykazały, iż mimo sporej grupy narzeczonych, którzy rozumieją podstawowe zadania małżeństwa, zauważalne są wśród wielu badanych różnorodne braki wiedzy w tej dziedzinie.  Przygotowanie do życia małżeńskiego i rodzinnego w diecezji wiłkawiszskiej i na całej Litwie domaga się większego dowartościowania, szczególnie przez duszpasterzy bezpośrednio odpowiedzialnych za przygotowanie do małżeństwa i rodziny.

41  Znaczny procent narzeczonych przystępuje do sakramentu małżeństwa bez wcześniejszego przyjęcia wszystkich sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Jest to odsetek w zależności od parafii w granicach 24,0% - 89,0% par zawierających związek małżeński.  Niewielki procent narzeczonych, wstępując w sakramentalny związek małżeński, czuje się odpowiedzialna za moralne i religijne wychowanie swoich dzieci.

42  Z każdym rokiem coraz więcej osób korzysta z kursu przedmałżeńskiego  Coraz więcej młodych osób bierze udział w katechezach parafialnych.  Kościół w różny sposób włączony jest w życie społeczne, moralne i religijne małżeństw i rodzin – głos Kościoła jest nieustannie słyszalny i cytowany w mediach, w świecie politycznym i społecznym. Badany okres dwudziestolecia po odzyskaniu niepodległości na Litwie odznacza się szybkim wzrostem działalności Kościoła na polu ewangelizacji, a szczególnie w dziedzinie przygotowania młodych do życia sakramentalnego i poznania Boga.