1 PSYCHIATRIA SĄDOWA NIELETNICH problemy dla Sądu i dla oddziału psychiatrii sądowej opr. Marek Ignaczak

2 SĄD RODZINNY I NIELETNICH … jest wyznaczony do rozpoznawania spraw z zakresu … … demoralizacji i czynów karalnych nieletnich … … leczenia osób uzależnionych od alkoholu i środków odurzających  Prawo o ustroju sądów powszechnych

3 PLACÓWKI PSYCHIATRII SĄDOWEJ … są przeznaczone do wykonywania orzeczeń sądu o umieszczeniu nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym wydanym na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (upn) zarządzenie Ministra Zdrowia w sprawie nadania statutu KOPSN

4 SĄD RODZINNY - IDEOLOGIA W sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem … dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego … … dążąc do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków … …uwzględniając przy tym interes społeczny ! z art. 3 upn

5 SĄD RODZINNY - CELE  zapobieganie i zwalczanie demoralizacji  postępowanie w sprawach o czyny karalne  wykonywanie środków wychowawczych lub poprawczych z art. 1 upn

6 PSYCHIATRIA SĄDOWA - ZADANIA  leczyć badania diagnostyczne, w tym analityka medyczna badania i porady lekarskie leczenie badania i terapia psychologiczna pielęgnacja chorych i niepełnosprawnych i opieka nad nimi rehabilitacja lecznicza orzekanie i opiniowanie o stanie zdrowia  izolować wszystkie działania w warunkach ścisłego nadzoru nad pacjentami (detencji) ze Statutu KOPSN z rozporządzenia MZ z 20 kwietnia 2005

7 NIE JEST ZADANIEM PSYCHIATRII SĄDOWEJ  wychowywanie pacjentów sądy dysponują możliwością kierowania małoletnich / nieletnich do placówek wychowawczych ( Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze MOW lub Specjalnych Ośrodków Szkolno – Wychowawczych SOSW) oraz do placówek opiekuńczych i mogą ustanawiać pieczę zastępczą  resocjalizacja pacjentów placówki resocjalizacyjne – Zakłady Poprawcze i tymczasowo, w trybie zabezpieczenia Schroniska dla Nieletnich

8 ODDZIAŁ PSYCHIATRII SĄDOWEJ ( 204 ŁÓŻKA W 7 PLACÓWKACH) winien być: a i A jest najczęściej: b,a i B,C SĄD (PONAD 360 SĄDÓW W PL ) w kręgu zainteresowania: a) łamiący normy (sprawcy czynów zabronionych, kontestujący obowiązki, zbuntowani, agresywni, używający narkotyków, pijący alkohol) b) podlegający wpływom niewydolnego lub zdemoralizowanego środowiska, opuszczeni, poza kontrolą i wpływem dorosłych ODDZIAŁ PSYCHIATRYCZNY (W OGÓLE) w kręgu zainteresowania: A. chorzy psychicznie, prezentujący zaburzenia rozwojowe, z zaburzeniami organicznymi, z zespołami behawioralnymi, umysłowo upośledzeni B. prezentujący zaburzenia zachowania, emocji, rozwoju osobowości C. uzależnieni

9 SKĄD WNIOSKI O LECZENIE NA MOCY DECYZJI SĄDÓW  policja i Sądy– z postępowań wobec sprawców czynów - obecnie: 4/20  z instytucji opiekuńczych i wychowawczych oraz z niewydolnych form pieczy zastępczej – podopieczni, z którymi trudno sobie poradzić (agresja, podkultura, używanie substancji) - obecnie: 6/20  z placówek resocjalizacyjnych (z-dy poprawcze, schroniska dla nieletnich) - obecnie: 3/20  od zdesperowanych rodziców i ze szkół– uzależnieni od substancji i behawioralnie, odmawiający interwencji i leczenia - obecnie: 2/20  z oddziałów psychiatrii sądowej o wzmocnionym zabezpieczeniu - obecnie: 3/20  z placówek leczniczych i pomocowych – po wielokrotnych, nieskutecznych interwencjach i hospitalizacjach - obecnie: 2/20

10 „ OBECNA ZAWARTOŚĆ” NAJBARDZIEJ PILNOWANEGO ODDZIAŁU W POLSCE Sprawcy poważnych czynów zabronionych : 4 chł. powyżej 16 r.ż. zabójstwo, usiłowanie, podpalenie (skutek śmiertelny), rozbój, ciężkie uszk. ciała Rozpoznania: całościowe zaburzenia rozwoju, upośledzenie umiarkowane, uzależnienie, FAS, zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji Demoralizacja : 9-cioro co najwyżej trzynastolatków agresja, niszczenie, bunt, groźby, znieważanie Rozpoznania : zaburzenia zachowania – i emocji; - depresyjne; - organiczne; - hiperkinetyczne; padaczka, nadużywanie/uzależnienie (?) Kradzież : dwoje pacjentów mniej niż 15-letnich Rozpoznania : uzależnienie, nieprawidłowo kształtująca się osobowość w kier. borderline

11 „ OBECNA ZAWARTOŚĆ” NAJBARDZIEJ PILNOWANEGO ODDZIAŁU W POLSCE CD. niewłaściwe zachowania seksualne: 3 chłopców poniżej 15 r.ż. molestowanie małych dzieci i inne czynności seksualne z rówieśnikami Rozpoznania: zaburzenia zachowania + niewłaściwie kształtująca się osobowość; + upośledzenie umysłowe; + organiczne uszkodzenia oun demoralizacja bez czynów zabronionych: 2 dziewczynki ok.15 lat odmowa szkoły, permanentne demonstracje samobójcze Rozpoznania: upośledzenie umysłowe, nieprawidłowo kształtująca się osobowość w kierunku borderline

12 PROBLEM SĄDÓW  nacisk wnioskodawców  znaleźć właściwy środek  szybko umieścić w placówce ale…  jeśli właściwy jest szpital – najpierw potrzeba diagnozy (biegli, ew. RODK z udziałem lekarza psychiatry)  postanowienie uprawomocnia się trzy tygodnie więc …  rozwiązania tymczasowe natychmiast wykonalne (art. 26 upn)

13 PROBLEMU SĄDÓW ciąg dalszy Sądy są „skazane” na samodzielne poszukiwanie miejsca hospitalizacji dla nieletnich pacjentów, wobec których winny być wykonane środki lecznicze. Obecnie brak merytorycznego filtra wskazującego miejsce, w którym powinno odbywać się leczenie (wzorowanego na funkcjonującej w „dorosłym” systemie psychiatrii sądowej Komisji do spraw stosowania środka zapobiegawczego z uprawnieniami kierowania do konkretnego zakładu) Najłatwiej skierować do oddziałów psychiatrii sądowej (zobowiązane do realizacji postanowień sądów). Oddziały o wzmocnionym zabezpieczeniu mają kolejki do przyjęcia ok. pół roku. więc … Problem KOPSN i oddziałów o wzmocnionym zabezpieczeniu - kierowani są pacjenci bez wyboru !

14 SLAJD Z CYKLU TEORII SPISKOWYCH Zastosowanie środka leczniczego realizowanego w zabezpieczeniu (najlepiej maksymalnym) ma następujące plusy dla orzekającego Sądu:  orzeczenie ma duży ciężar gatunkowy;  orzeczony środek jest realizowany w warunkach „leczenia serio”;  z maksymalnego zabezpieczenia się nie ucieka;  umieszczenie nieletniego w trybie artykułu 26 upn może być praktycznie bezterminowe (bywało już ponad 1,5 roku!, a ostatnio jeden z Sądów uznał, że tak długo zanim nie wyda ostatecznego postanowienia, nieletni nie może być zwolniony z KOPSN – nawet do 21 roku życia);  pierwszej, rutynowej reakcji ze strony szpitala można oczekiwać po półrocznym pobycie pacjenta w szpitalu osoba/problem długo nie absorbuje Sądu tylko dlaczego nie próbować leczyć większości na wolności?

15 PROBLEM BIEGŁYCH (i z biegłymi)  Psychologicznie dla diagnosty bezpieczniejsze jest znalezienie zaburzenia niż wystawienie świadectwa zdrowia  Przy nieostrych do końca kryteriach diagnostycznych zaburzeń zachowania i granic uzależnienia w zachowaniu zdemoralizowanej młodzieży łatwo znaleźć przejawy zaburzeń  Duża część biegłych nie zna kryteriów kwalifikowania do systemu psychiatrii sądowej  Mało kto z biegłych ma świadomość, że przyjęcie do oddziału psychiatrii sądowej o maksymalnym poziomie zabezpieczenia jest najściślejszym w Polsce pozbawieniem wolności osoby małoletniej/nieletniej

16 PROBLEMY KOPSN  Brak selekcji wśród skierowań sądowych (niektóre kuriozalne)  Brak integracji między leczeniem w trybie maksymalnego zabezpieczenia, wzmocnionego zabezpieczenia i zwykłego oddziału psychiatrii dzieci i młodzieży  Brak ciągłości leczenia w systemie psychiatrii sądowej ze względu na stały brak miejsc w oddziałach o wzmocnionym zabezpieczeniu (płatnik NFZ)  Przewlekłość procedur sądowych w reagowaniu na wnioski o zmianę trybu leczenia … itd.

17 ZAMIAST ZAKOŃCZENIA Dokąd Sąd Rodzinny i Nieletnich może prawomocnym postanowieniem skierować w celu leczenia 11 letniego chłopca z ADHD, który w złości rozbił szybę w gablocie i próbował podpalić krzesło w klasie, bezpośrednio po lekcji prowadzonej przez wychowawczynię? Bezwzględnie zobowiązany za 5,5 metrowym murem, do przyjęcia tego pacjenta bez przepustek i urlopów, jest jedynie: bez możliwości wypisu bez postanowienia sądu przed upływem 7 lat